tag:blogger.com,1999:blog-58530468524956460772024-03-13T06:14:56.583+02:00iknow.griknow.gri-know.grhttp://www.blogger.com/profile/07400229464291980397noreply@blogger.comBlogger397125tag:blogger.com,1999:blog-5853046852495646077.post-51659791184339542782016-03-10T16:40:00.000+02:002016-03-10T16:40:00.326+02:00Η γεωπολιτική σημασία του 1821<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhTPnOcRYb69JU6r-KEBHwy-MuORjr2J9r07-Zr3hK0jqRzeyTV-njmdvSZFAseNc4SjQNYwE5CNcfgsvh_eTE22-K1hbuRVRkXe2ShvdGiKF_zyk4LvzHMQ6J3hLCzwK_q5vL7xxnraolg/s1600/Epanastasi1821.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhTPnOcRYb69JU6r-KEBHwy-MuORjr2J9r07-Zr3hK0jqRzeyTV-njmdvSZFAseNc4SjQNYwE5CNcfgsvh_eTE22-K1hbuRVRkXe2ShvdGiKF_zyk4LvzHMQ6J3hLCzwK_q5vL7xxnraolg/s320/Epanastasi1821.jpg" width="232" /></a></div>
Το ιστορικό νόημα της Ελληνικής Επανάστασης<br />Ιωάννης Κωτούλας*<br /><br />Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 υπήρξε ιστορική τομή μείζονος σημασίας για τους Έλληνες, εθνική ομάδα με μακραίωνη ιστορική παρουσία στην περιοχή που εκδηλώθηκε η Επανάσταση, η οποία θα αποτελούσε μετά την ολοκλήρωση των πολεμικών δραστηριοτήτων την επικράτεια του ελεύθερου ελληνικού κράτους. Η Επανάσταση αποκατέστησε την πολιτική αυτονομία του ελληνικού έθνους, η οποία είχε αναιρεθεί ως συνέπεια της οθωμανικής, αλλά και<br />
<a name='more'></a> της ενετικής κατάκτησης περιοχών του ιστορικού ελληνικού χώρου.<br /><br />ΤΟ ΥΠΟΒΑΘΡΟ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ<br /><br />Η Επανάσταση εδράστηκε σε τέσσερις ομάδες:<br /><br />α. Τους πολεμιστές. Οι πολεμιστές, οι γνωστοί ως «κλέφτες και αρματολοί», διέθεταν εμπειρία στην διεξαγωγή ατάκτου πολέμου, η οποία θα αποδεικνυόταν ο πλέον καθοριστικός παράγοντας σε βάθος χρόνου για την διατήρηση της Επανάστασης. Η αποτελεσματικότητα των επαναστατών θα επιτεινόταν από την ορεινή διαμόρφωση και την κατάτμηση του γεωφυσικού τοπίου, η οποία παρατηρείται στην Πελοπόννησο και την Στερεά Ελλάδα. Αντιστοίχως η χωρική αυτάρκεια των νήσων του Αιγαίου και η ελληνική υπεροχή στην θάλασσα θα διασφάλιζε κατά κανόνα τον έλεγχο των οδών ανεφοδιασμού στο νότιο τμήμα του Αιγαίου.<br /><br />β. Τους εμπόρους. Οι Έλληνες έμποροι με κύρια κέντρα τις νήσους Ύδρα, Σπέτσες και Ψαρά ήλεγχαν την ροή των αγαθών στον χώρο του Αιγαίου. Τα οικονομικά δίκτυα των Ελλήνων εμπόρων συνέδεαν το Αιγαίο Πέλαγος με τους λιμένες της Μαύρης Θάλασσας και με τους λιμένες της δυτικής Ευρώπης.<br /><br />γ. Τους πολιτικούς/αξιωματούχους. Οι τοπικοί πρόκριτοι, προεστοί και κοτζαμπάσηδες, οι οποίοι ασκούσαν εξουσία υπό την οθωμανική διοίκηση, επεδίωκαν να διατηρήσουν την πολιτική υπεροχή τους στην μετεπαναστατική περίοδο. Στους αξιωματούχους ανήκουν επίσης οι Φαναριώτες, οι οποίοι συμμετείχαν, αν και σε περιορισμένο βαθμό, στις επαναστατικές διεργασίες.<br /><br />δ. Τους διανοουμένους και τον κλήρο. Οι δυτικότροποι διανοούμενοι συνέβαλαν στην διάχυση στον ελλαδικό χώρο των ιδεών του Διαφωτισμού περί ενός συγκεντρωτικού εξισωτικού κράτους και του ρομαντικού εθνικισμού, ο οποίος κυριαρχούσε ως ιδεολογικό ρεύμα στην κεντρική Ευρώπη. Ο εκκλησιαστικός κλήρος από την πλευρά του συνέβαλε στην διατήρηση του ηθικού των επαναστατημένων αγροτών και στην επίταση της διάκρισης Χριστιανών και Μουσουλμάνων.<br /><br />ΟΙ ΤΡΕΙΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΤΩΝ ΥΠΟΔΟΥΛΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ<br /><br />Η Επανάσταση απετέλεσε την ριζοσπαστική επιλογή εκ των τριών εναλλακτικών, οι οποίες κυοφορούνταν μεταξύ του Ελληνισμού όσον αφορά στο ιστορικό πεπρωμένο του. Η πρώτη επιλογή ταυτιζόταν με την αντίληψη ότι η Οθωμανική Αυτοκρατορία ήταν δυνατόν να μετασχηματισθεί σε βάθος χρόνου από το ελληνικό στοιχείο κατά το προγενέστερο υπόδειγμα της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και του μετασχηματισμού της σε κράτος εν πολλοίς ελεγχόμενο από την ελληνική εθνότητα. Η επιλογή αυτή, η οποία υποστηριζόταν από τους Φαναριώτες και τους ανώτερους εκκλησιαστικούς κύκλους, δεν ελάμβανε υπ’ όψιν της την έντονη αντιστικτική διάκριση μεταξύ Μουσουλμάνων και μη-Μουσουλμάνων, η οποία απαντούσε στην παραδοσιακή ισλαμική αντίληψη, καθώς και τον υψηλό βαθμό εθνοτικής και θρησκευτικής/πολιτισμικής απόκλισης μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων.<br /><br />Η δεύτερη επιλογή σχετιζόταν με την Ρωσική Αυτοκρατορία, παραδοσιακό προστάτη των χριστιανικών πληθυσμών εντός της επικρατείας της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Βάσει αυτής της οπτικής, η οποία υιοθετείτο από τον Καποδίστρια, η ρωσική πίεση στο πλαίσιο του ρωσο-τουρκικού ανταγωνισμού στην περιοχή της Βαλκανικής Χερσονήσου, της Μαύρης Θάλασσας και του Καυκάσου θα επέφερε την απόδοση καθεστώτος αυτονομίας στους χριστιανικούς λαούς των Βαλκανίων, το οποίο μεσοπρόθεσμα θα μετατρεπόταν σε ανεξαρτησία.<br /><br />Η τρίτη επιλογή ήταν η πλέον ριζοσπαστική και ταυτιζόταν με την ένοπλη εξέγερση του ελληνικού πληθυσμού ως αυτόνομου παράγοντα. Η εξέγερση θα αξιοποιούσε την στρατιωτική τεχνογνωσία των Ελλήνων ατάκτων, την ορεινή διαμόρφωση του νοτίου τμήματος του ελλαδικού χώρου και την διασπορά των Ελλήνων ανά την οθωμανική επικράτεια για την πρόκληση ποικίλων αντιπερισπασμών. Η επιλογή αυτή προωθήθηκε από την Φιλική Εταιρεία και τους Έλληνες οπλαρχηγούς και τελικώς επικράτησε.<br /><br />Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ<br /><br />Η χωρική εμβέλεια της Επανάστασης, βάσει του λεγομένου Γενικού Σχεδίου αφορούσε το σύνολο των περιοχών, όπου υπήρχε ελληνικός πληθυσμός, με έμφαση να αποδίδεται ευλόγως στις περιοχές, οι οποίες αποτελούσαν τις ιστορικές εστίες του Ελληνισμού και στις οποίες ήταν δυνατόν να αναληφθεί δράση (ελλαδικός χώρος, περιφέρεια Μολδοβλαχίας, Αιγαίο Πέλαγος, Κωνσταντινούπολη). Το Σχέδιο προέβλεπε την ταυτόχρονη εξέγερση των χριστιανικών εθνοτήτων των Σέρβων και των Μαυροβουνίων, την αποστασία της Μολδοβλαχίας ώστε να εμπλακεί η Ρωσική Αυτοκρατορία, την κατάληψη της Ηπείρου με την αξιοποίηση του αυτονομιστικού κινήματος του Αλή πασά και την καταστροφή του οθωμανικού στόλου στην Κωνσταντινούπολη. Οι επαναστάτες, δηλαδή, επεδίωκαν τον έλεγχο των ευρωπαϊκών οθωμανικών επαρχιών, στις οποίες ο ισλαμικός πληθυσμός ήταν μειονοτικός, επιδιώκοντας να αποκόψουν μέσω του Αιγαίου και των Στενών τις μικρασιατικές από τις ευρωπαϊκές επαρχίες. Η νότιος Ελλάδα θα αποτελούσε το εστιακό σημείο έντασης των εχθροπραξιών λόγω της πληθυσμιακής υπεροχής του ελληνικού πληθυσμού, του ετοιμοπόλεμου ανθρωπίνου δυναμικού και των γεωφυσικών (ορεινή διαμόρφωση) και γεωγραφικών δεδομένων (προσβασιμότητα από δυτικές θαλάσσιες δυνάμεις).<br /><br />Η Επανάσταση εγκαινιάστηκε τον Φεβρουάριο του 1821 στην Μολδοβλαχία, περιοχή στην οποία διήρκεσε επτά μήνες έως την τελική καταστολή της από τις οθωμανικές δυνάμεις. Η Επανάσταση στην Μολδοβλαχία εδράστηκε κατά κύριο λόγο στον μειονοτικό ελληνικό πληθυσμό της περιοχής, καθώς και σε τμήμα του γηγενούς ρουμανικού πληθυσμού. Οι εθνοτικές αντιπαλότητες ανάμεσα στο κυρίαρχο από πολιτικής, οικονομικής και πολιτισμικής άποψης στρώμα των Ελλήνων και τους γηγενείς πληθυσμούς είχε ως συνέπεια την αποτυχία του επαναστατικού εγχειρήματος στην περιοχή αυτή.<br /><br />Ενδεχόμενη επιτυχία των επαναστατικών δυνάμεων στην ευρύτερη περιοχή του ποταμού Δούναβη θα είχε ως συνέπεια την προβολή ισχύος των επαναστατών προς την ευρωπαϊκή ενδοχώρα της ίδιας της Κωνσταντινούπολης. Πιθανό επίσης κίνητρο υπήρξε η απόπειρα να προσελκυσθεί στην σύγκρουση η Ρωσική Αυτοκρατορία, απόπειρα ανεπιτυχής. Η Ρωσική Αυτοκρατορία θα μετέβαλε την πολιτική της σε σχέση με το 1821 μερικά έτη αργότερα. Το 1828 οι ρωσικές δυνάμεις θα επενέβαιναν, πράγματι, στην ίδια ακριβώς περιοχή με κατεύθυνση την Κωνσταντινούπολη, εξέλιξη η οποία υπήρξε καθοριστικής σημασίας για την αποδοχή εκ μέρους των Οθωμανών των ευρωπαϊκών σχεδιασμών για το ελληνικό κράτος. Η κατάληψη της Αδριανούπολης τον Αύγουστο του 1829 από τον ρωσικό στρατό συνεπαγόταν την προβολή απειλής σε βάρος της Κωνσταντινούπολης. Οι εξελίξεις αυτές επέφεραν την πρόκριση εκ μέρους των Οθωμανών μιας στάσης πλήρους απαγκίστρωσης από την περιφέρεια της νοτίου Ελλάδος και του νοτίου Αιγαίου και μετατροπής της Μολδαβίας και Βλαχίας σε ρωσικά προτεκτοράτα. Συνεπώς οι υπολογισμοί των επαναστατών ήσαν ορθοί από γενικής γεωπολιτικής άποψης, αλλά όχι για την συγκεκριμένη συγκυρία.<br /><br />Η Επανάσταση σημείωσε επιτυχία στην ευρύτερη περιοχή της Νοτίου Ελλάδος, αποτελούμενη από την Στερεά Ελλάδα, την Πελοπόννησο και τις νήσους του Αιγαίου. Η επιτυχία αυτή οφειλόταν αφενός στην ποσοτική υπεροχή του ελληνικού/χριστιανικού πληθυσμού σε σχέση με τον τουρκικό/ισλαμικό πληθυσμό, αφετέρου στα γεωφυσικά δεδομένα. Η πληθυσμιακή υπεροχή των Ελλήνων (705.850 Έλληνες έναντι 63.600 Τούρκων σε Πελοπόννησο, Στερεά Ελλάδα και Εύβοια) συνεπαγόταν την ευκολία ανατροφοδότησης των ενόπλων τμημάτων, ενώ δημιουργούσε ένα εχθρικό περιβάλλον για τους φιλικούς προς την οθωμανική Αρχή ισλαμικούς πληθυσμούς, οι οποίοι έσπευσαν να καταφύγουν στα υπό οθωμανικό έλεγχο αστικά κέντρα και οχυρά. Η ορεινή διαμόρφωση και η κατάτμηση του χώρου σε αυτάρκεις κοιλάδες χωρίς ευχερείς χερσαίες οδούς επικοινωνίας επέτρεψε την συνεχή δράση των επαναστατικών δυνάμεων. [1] Οι νήσοι του Αιγαίου, στις οποίες ο ελληνικός πληθυσμός αποτελούσε την πλειονότητα (366.200 Έλληνες έναντι 1.100 Τούρκων πλην Κρήτης, Ρόδου και Κω), αποτέλεσαν την έδρα των θαλασσίων δυνάμεων χάρις στην ναυτική τεχνογνωσία των Ελλήνων εμπόρων.<br /><br />Έως τα τέλη του 1821 η Επανάσταση είχε εδραιωθεί στον νότιο ελλαδικό χώρο και το νότιο Αιγαίο, ενώ σποραδικές εστίες πολεμικής δραστηριότητας είχαν αναπτυχθεί στην Κρήτη, την Θεσσαλία, την Μακεδονία και την Ήπειρο. Τα έτη 1822-23 η Επανάσταση σταθεροποιήθηκε στον εδαφικό πυρήνα εκδήλωσής της, την Πελοπόννησο, κατέγραψε ωστόσο υποχώρηση στην ηπειρωτική και την νησιωτική περιφέρεια του ιστορικού ελληνικού χώρου. Οι ελληνικές ήττες στην Πέτα, την Νάουσα και το Σούλι και η σφαγή της Χίου καταδείκνυαν τα όρια του επαναστατικού εγχειρήματος σε περιοχές όπου οι Έλληνες δεν διέθεταν συνεχή χωρική πληθυσμιακή πλειονότητα (Μακεδονία) ή σαφή πληθυσμιακή υπεροχή (Κρήτη, 160.000 Έλληνες έναντι 130.000 Τούρκων) ή στις οποίες δεν ήταν δυνατή η αποτελεσματική ανατροφοδότηση (Ήπειρος, Χίος) λόγω της διαμερισματικής ή νησιωτικής κατάτμησης του χώρου.<br /><br />Η περιοχή χωρικής εξάπλωσης της Επανάστασης περιορίστηκε περαιτέρω τα έτη 1824-1825, καθώς η αντίσταση στην Κρήτη κατεστάλη, ενώ η Κάσος και τα Ψαρά κατεστράφησαν από τις οθωμανικές δυνάμεις. Κατ’ αυτόν τον τρόπο οι Οθωμανοί συνέχισαν την μείωση του κύκλου εμβελείας της Επανάστασης στο νότιο Αιγαίο. Η απόβαση των αιγυπτιακών δυνάμεων στην Πελοπόννησο τον Φεβρουάριο του 1825 σηματοδότησε μια νέα φάση ύφεσης της Επανάστασης, η οποία επιτεινόταν από τις υφιστάμενες ενδοελληνικές συγκρούσεις. Πλέον οι Έλληνες επανέρχονταν στην αναγκαιότητα διασφάλισης του αρχικού εδαφικού πυρήνα έναντι του αιγυπτιακού στρατού.<br /><br />Η εκστρατεία των Αιγυπτίων εντασσόταν σε ένα φιλόδοξο εγχείρημα εκ μέρους του κυβερνήτη (βαλή)/χεδίβη της Αιγύπτου (1805-1848) Μωχάμετ Αλή να δημιουργήσει επαρκές στρατηγικό βάθος για το κατ’ ουσίαν αυτόνομο αιγυπτιακό καθεστώς. Η Αίγυπτος, ένας από τους τέσσερις ιστορικούς πόλους του Ισλάμ, είχε απωλέσει την κυριαρχία του χαλιφάτου το 1517 από τους Οθωμανούς Τούρκους. Με την εκστρατεία στην Πελοπόννησο η Αίγυπτος επεδίωκε την δημιουργία στρατηγικού βάθος για τον πρωτο-κρατικό σχηματισμό της σε όλη την περιοχή του νοτίου Αιγαίου με την κυριαρχία επί της Κρήτης και της Πελοποννήσου. Ενδεχόμενη επικράτηση των τουρκο-αιγυπτιακών δυνάμεων κατά των Ελλήνων και καταστολή της Επανάστασης, θα είχε ως συνέπεια τον πληθυσμιακό εποικισμό της Κρήτης και της Πελοποννήσου με ισλαμικών αναφορών πληθυσμό και την καταναγκαστική μετακίνηση των Ελλήνων πιθανότατα στο εσωτερικό της Μικράς Ασίας, όπου ο ισλαμικός πληθυσμός αποτελούσε σαφή πλειονότητα. Οι αιγυπτιακές δυνάμεις, άλλωστε, εφάρμοσαν την τακτική αυτή στην Πελοπόννησο αιχμαλωτίζοντας και πωλώντας χιλιάδες Έλληνες ως δούλους στην Αίγυπτο.<br /><br />Η υποχώρηση της Επανάστασης συνεχίστηκε τα έτη 1826-1827, οπότε σημειώθηκε απώλεια του συνόλου της Στερεάς Ελλάδος μετά την άλωση του Μεσολογγίου και την παράδοση της Ακρόπολης στην Αθήνα. Πλέον, η ελεγχόμενη από το ελληνικό στοιχείο περιοχή περιοριζόταν σε εδαφικούς θυλάκους στο εσωτερικό της Πελοποννήσου, ενώ ο τουρκο-αιγυπτιακός στόλος ήλεγχε σε μεγάλο βαθμό τον χώρο του Αιγαίου. Η καταστροφή του τουρκο-αιγυπτιακού στόλου στη Ναυμαχία του Ναβαρίνου (20 Οκτωβρίου 1827) κατέδειξε την δυνατότητα ανεφοδιασμού του νοτίου ελλαδικού χώρου από τις Δυτικές δυνάμεις και την υπαγωγή της περιοχής αυτής στην επιρροή των θαλασσίων δυνάμεων.<br /><br />Η διασφάλιση της επιτυχίας της Επανάστασης επιβεβαιώθηκε με την αποστολή γαλλικού εκστρατευτικού σώματος στην Πελοπόννησο (1828-33). Η αγγλο-γαλλική επέμβαση και η μεταστροφή του αγγλικού παράγοντα από το 1829 υπέρ της ελληνικής ανεξαρτησίας υπήρξε αποτέλεσμα του ρωσο-τουρκικού πολέμου των ετών 1828-29, καθώς οι δυτικοευρωπαϊκές δυνάμεις επεδίωκαν την διασφάλιση του ελληνικού παράγοντα προτού η Ρωσία επιβάλει την δική της διευθέτηση και απειλήσει τα Στενά του Βοσπόρου, αποκτώντας πρόσβαση στις θερμές θάλασσες και αποκόπτοντας τις ευρωπαϊκές οθωμανικές επαρχίες.<br /><br />ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΝΟΗΜΑ<br /><br />Η Επανάσταση υπήρξε αποτέλεσμα ιδεολογικών διεργασιών, οι οποίες εδράστηκαν στην πολεμική παράδοση του υποτελούς ελληνικού πληθυσμού, το υψηλό πολιτισμικό κεφάλαιο, την αύξηση του βαθμού αυτοπεποίθησης των Ελλήνων και την επιτεινόμενη αποδιοργάνωση της οθωμανικής κυριαρχίας στον ευρωπαϊκό χώρο. Η Επανάσταση υπήρξε η απόπειρα αποκατάστασης της πολιτικής κυριαρχίας των Ελλήνων, μιας εθνοτικής ομάδος με υψηλό πολιτισμικό κεφάλαιο, η οποία είχε υπάρξει ο ιστορικός φορέας ενός αυτοκρατορικού πολιτειακού σχηματισμού, της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Η τελευταία, ως ο κύριος αντίπαλος στην εξάπλωση του dar-al-Islam είχε αποτελέσει κύριο στόχο και γεωπολιτικό αντίπαλο της ισλαμικής -αραβικής και τουρκικής (σελτζουκικής και οθωμανικής)- εξάπλωσης ήδη από τον 7ο αιώνα.<br /><br />Τα πρωτεύοντα αίτια της Επανάστασης δεν είναι οικονομικά, αλλά πολιτικά και πολιτισμικά. Η Επανάσταση αποτελούσε την απόπειρα αποκατάστασης της ελληνικής πολιτικής κυριαρχίας στον ιστορικό χώρο ανάπτυξης των Ελλήνων. Θεμελιώδες επίσης κίνητρο της απόφασης για την υιοθέτηση της πλέον ριζοσπαστικής εκδοχής, της Επανάστασης, υπήρξε η αναγνώριση της ταυτότητος του υποτελούς πληθυσμού. [2] Οι Έλληνες ως υποτελής χριστιανικός πληθυσμός εντός μιας ισλαμικής πολιτικής Αρχής υπέκειντο σε σειρά θεσμοθετημένων ανισωτικών διακρίσεων και πρακτικών, ορισμένες εκ των οποίων (όπως το devşirme, γνωστό στην νεοελληνική ιστορική μνήμη ως παιδομάζωμα) ισοδυναμούσαν με μεθόδους εθνοτικής εκκαθάρισης. Τέλος, σε οικονομικό επίπεδο η Επανάσταση συνέβαλε στην υποβάθμιση της πλειονότητος του αγροτικού πληθυσμού και μεγάλου τμήματος των εμπορικών στρωμάτων. Στην περίπτωση των δευτέρων, η Επανάσταση αναίρεσε τον ενιαίο οικονομικό χώρο Αιγαίου Πελάγους και Μαύρης Θάλασσας, ο οποίος είχε δημιουργηθεί με την Συνθήκη Κιουτσούκ-Καϊναρτζή (1774).<br /><br />Η Επανάσταση ήταν, επομένως, πρωτίστως εθνική και θρησκευτική, ένα πολεμικό εγχείρημα, το οποίο αποσκοπούσε στην δημιουργία ενός κράτους-κελύφους για το χριστιανικό ελληνικό έθνος, όχι έναν πολυεθνοτικό ή πολυθρησκευτικό κρατικό σχηματισμό, καθώς αποτελούσε ιδεολογική τομή με το οθωμανικό παρελθόν. Από αυτήν την άποψη η Επανάσταση είναι περισσότερο σύμφωνη με τον γερμανικό ρομαντικό εθνικισμό παρά με τον γαλλικό Διαφωτισμό.<br /><br />Από μακρο-ιστορικής απόψεως, η Επανάσταση υπήρξε το πρώτο εθνικό κίνημα το οποίο αναπτύχθηκε εντός της ισλαμικής πολιτισμικής περιοχής. Ο αντικειμενικός στόχος και το τελικό αποτέλεσμα της Επανάστασης, δηλαδή η ίδρυση ανεξάρτητου ελληνικού κράτους, αποτελούσε επίσης ιστορική τομή για την περιοχή της ανατολικής Ευρώπης, αλλά και της ανατολικής Μεσογείου. Το ελληνικό κράτος ήταν το πρώτο και έως τον ύστερο 19ο αιώνα το μόνο Δυτικού τύπου σύγχρονο κράτος στην ανατολική Μεσόγειο, διαθέτοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο εγγενές συγκριτικό πλεονέκτημα σε σχέση με άλλες πληθυσμιακές χριστιανικές ομάδες, οι οποίες διεκδικούσαν εδάφη του ευρωπαϊκού οθωμανικού χώρου.<br /><br />Η ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ<br /><br />Στις 3 Φεβρουαρίου 1830 με το Πρωτόκολλο του Λονδίνου ιδρύθηκε το ανεξάρτητο ελληνικό κράτος με έκταση 47.476 τετραγωνικών χιλιομέτρων, σηματοδοτώντας την πολιτική οργάνωση του ελεύθερου πλέον ελληνικού έθνους, το οποίο αναζητούσε έναν νέο ιστορικό ρόλο στην περιοχή της ανατολικής Μεσογείου.<br /><br />Το ελληνικό κράτος ιδρύθηκε εξ αρχής με βάση ένα πρόταγμα ιδεολογικής υφής, το οποίο θα αποτελούσε την raison d’ être του κράτους αυτού για περίπου έναν αιώνα, έως το 1922. Το πρόταγμα αυτό ήταν να αποτελέσει το νέο ελληνικό κράτος νησίδα ή ακόμη και προκεχωρημένο φυλάκιο της προηγμένης Δύσης εν μέσω της προσλαμβανομένης ως οπισθοδρομικής και ανεπαρκώς ανεπτυγμένης (σε σχέση με την Δύση) Ανατολής. [3] Η Ελλάδα καθίστατο πλέον αντιληπτή ως ένας πολιτικός φορέας μιας διακριτής ιστορικής-πολιτισμικής κοινότητας, ως μια μονάδα με συγκεκριμένη ιστορική αποστολή, η οποία, μάλιστα, χρησίμευε για τον διαχωρισμό των Ελλήνων τόσο στο μέγεθος του χώρου όσο και σε αυτό του χρόνου.<br /><br />Ο χωρικός διαχωρισμός του Ελληνισμού αφορούσε στην σχετική με τις άλλες πληθυσμιακές ομάδες ανάδειξη της ελληνικής ιστορικής και πολιτισμικής κοινότητας και στην αποδέσμευσή της όχι απλώς από το οθωμανικό τουρκικό περιβάλλον, αλλά και από τους γειτονικούς λαούς των Βαλκανίων. [4] Ο χρονικός διαχωρισμός συνίστατο στην υπέρβαση του πρόσφατου παρελθόντος της υποτέλειας στον τουρκικό/οθωμανικό παράγοντα και στην αντίληψη του νεοσύστατου ελληνικού κράτους ως μιας σαφούς θεσμικής αλλά και ιδεολογικής καινοτομίας, ως μιας ξεκάθαρης ρήξης με το ιστορικό παρελθόν της οθωμανικής κυριαρχίας. Το ελληνικό κράτος, επομένως, αποτελούσε καθ’ εαυτό ένα επαναστατικό και καινοτόμο στην εποχή του εγχείρημα στην αντίληψη του ελληνικού πληθυσμού. [5]<br /><br />Το φιλόδοξο αυτό εγχείρημα είναι δυνατόν να διακριθεί σε τρεις βασικές παραμέτρους:<br /><br />α. τον εκσυγχρονισμό του ελληνικού κράτους, ο οποίος ταυτιζόταν με την εξομοίωση της Ελλάδος με τα προηγμένα έθνη της Δυτικής Ευρώπης σε επίπεδο υποδομών, τεχνογνωσίας και χαρακτηριστικών.<br /><br />β. την πολιτισμική ενότητα του Ελληνισμού, η οποία αφορούσε αφενός στην ενσωμάτωση των επιμέρους περιόδων της ελληνικής ιστορίας, με αφετηρία την αρχαιότητα, σε ένα ενιαίο σχήμα συνέχειας.<br /><br />γ. την ιδεολογική σύνδεση του Ελληνισμού με την περίοδο της αρχαιότητας, η οποία ενείχε διπλή λειτουργική διάσταση για το ελληνικό κράτος. Η ελληνική αρχαιότητα αναγνωριζόταν αφενός ως η κατ’ εξοχήν αντιπροσωπευτική και ιδιάζουσα περίοδος για την ελληνική ιστορική και πολιτισμική κοινότητα, αφετέρου συνεπαγόταν σε ιδεολογικό επίπεδο την συμπερίληψη του ελληνικού έθνους στην χορεία των Δυτικών εθνών, τα οποία αναγνώριζαν τους αρχαίους Έλληνες ως ιδεολογικούς τους προγόνους και προπάτορες της Δύσης.<br /><br />Η σύγχρονη μετα-ιστορική νοηματοδότηση της Επανάστασης είναι δυνατόν να περιλαμβάνει το πρόταγμα της συνεχούς δόμησης ενός κράτους πρωτοποριακού για την νοτιοανατολική Ευρώπη και την ανατολική Μεσόγειο, το οποίο κατ’ αυτόν τον τρόπο θα διατηρεί την σχετική υπεροχή του εντός των ποικίλων γεωπολιτικών υποσυστημάτων, του σταθερού γεωπολιτικού προσανατολισμού της Ελλάδος προς τις θαλάσσιες δυνάμεις, και την διασφάλιση του κληροδοτηθέντος θεμελιώδους ιδανικού της κρατικής κυριαρχίας και ελευθερίας.<br /><br />ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ:<br /><br />[1] Πβ. D. Galula, Αντεπαναστατικός πόλεμος: Θεωρία και πρακτική, μτφρ. Δ. Παυλάκης, Αθήνα: Οδυσσέας, 67.<br />[2] Πβ. F. Fukuyama, Το τέλος της ιστορίας και ο τελευταίος άνθρωπος, μτφρ. Α. Φακατσέλης, Αθήνα: Λιβάνης, 1993, 201 κ.ε.<br />[3] Βλ. R.S. Peckham, Εθνικές ιστορίες, φυσικά κράτη: Εθνικισμός και η πολιτική του τόπου στην Ελλάδα, μτφρ. Ν. Παπαδάκης & Μ. Κόφφα, Αθήνα: Ενάλιος, 2008, 79.<br />[4] Βλ. Ε. Σκοπετέα, Το «πρότυπο βασίλειο» και η Μεγάλη Ιδέα: Όψεις του εθνικού προβλήματος στην Ελλάδα (1830-1880), Αθήνα: Πολύτυπο, 1988, 34-5.<br />[5] Βλ. Α. Πολίτης, Ρομαντικά χρόνια: Ιδεολογίες και νοοτροπίες στην Ελλάδα του 1830-1880, Αθήνα: ΕΜΝΕ Μνήμων, 2003³ [1993], 16.<br /><a href="http://www.foreignaffairs.gr/articles/70241/ioannis-kotoylas/i-geopolitiki-simasia-toy-1821?page=show" target="_blank">Αναδημοσίευση από «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» </a><br />
<br />Copyright © 2002-2012 by the Council on Foreign Relations, Inc.<br />All rights reserved.<br /><br />*Ο ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΩΤΟΥΛΑΣ είναι ιστορικός, συγγραφέας της μελέτης Μετανάστευση και Κυρίαρχη Εθνική Κουλτούρα (Παπαζήσης 2011).</div>
i-know.grhttp://www.blogger.com/profile/07400229464291980397noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5853046852495646077.post-37768674294766681532016-01-16T14:43:00.000+02:002016-01-16T14:43:25.758+02:00Στις ακτές των ονομάτων: Η τέχνη του οργίζεσθαι<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
Στις ακτές των ονομάτων:<br />
Η τέχνη του οργίζεσθαι<br />
Blood count (Billy Strayhorn)<br />
Stan Getz<br />
Αν η μελαγχολία οδηγεί στην απάθεια και την αδράνεια, τότε η οργή ως έκφραση οδύνης παρασύρει στην ανεξέλεγκτη δράση οδηγώντας στα όρια του εαυτού και την διάρρηξη της εικόνας του. Η οργή επιτρέπει στο υποκείμενο να βιώσει τον εαυτό ως σώμα με έναν έντονο σχεδόν καθαρτικό τρόπο, αλλά και να αμφισβητήσει παράλληλα τις κυρίαρχες εικόνες.<br />
Προϋπόθεση για τα παραπάνω αποτελεί μια τέχνη του οργίζεσθαι για την διαχείριση των επικίνδυνων συνεπειών της. Έτσι ο Αριστοτέλης αναγνωρίζοντας την οργή ως δείγμα ψυχικής υγείας συμβουλεύει να την εκφράζουμε όποτε πρέπει, για όσο πρέπει και όπως πρέπει.<br />
1 Πράγμα<br />
που επιτυγχάνεται χάρη στην φρόνηση, η οποία επιτρέπει την εύρεση ενός κατάλληλου μέτρου<br />
για την έκφραση της οργής ώστε αυτή να μην αποτελεί ένα ανεξέλεγκτο ξέσπασμα με δυσάρεστες<br />
έως επικίνδυνες συνέπειες, αλλά μια ζυγισμένη λίγο έως πολύ αντίδραση. Ο Σενέκας είναι<br />
λιγότερο μετριοπαθής όταν απορρίπτει κατηγορηματικά την αριστοτελική προσέγγιση<br />
αντιπροτείνοντας όχι απλώς την κατίσχυση επί της οργής μέσω του ορθού λόγου, αλλά και την<br />
οριστική εξάλειψή της. 2 Ο Πλούταρχος με την σειρά του προτρέπει ν' αποφεύγονται οι<br />
γεννησιουργές καταστάσεις της οργής. Αν αυτή δεν μπορεί να εξαλειφθεί, τότε δεν πρέπει<br />
εξαρχής να της δοθεί η ευκαιρία ν' αναδυθεί και να εκδηλωθεί.3 Έτσι προτείνει την καθημερινή<br />
άσκηση ορίζοντας αρχικά κάποιες μέρες δίχως οργή και αυξάνοντας στην συνέχεια σταδιακά τον<br />
αριθμό τους. Ο Montaigne από την άλλη βρίσκεται εγγύτερα στον Αριστοτέλη όταν συμβουλεύει<br />
την περιοδική, αλλά όχι συχνή, εκτόνωση της οργής, ώστε να διατηρεί την αξία και την<br />
βαρύτητά της στους αποδέκτες της.4 Επιπλέον, η σποραδική εκτόνωση της οργής συνεισφέρει<br />
στην ψυχική ευεξία ενδεχομένως ακόμη και στην ευδιαθεσία συνεισφέροντας σε μια στάση<br />
ανεμελιάς. Για αυτό τον λόγο ο Montaigne παροτρύνει ενίοτε να προσποιούμαστε τους<br />
οργισμένους προτιμώντας να εκτονώνουμε την οργή μας δυνατά, αλλά σύντομα, όταν είμαστε<br />
μόνοι μας. Τέλος, για τον Kant η οργή, όπως άλλωστε κάθε πάθος, βρίσκεται εξ ορισμού στον<br />
αντίποδα της φρόνησης. 5 Κρίσιμη σημασία για αυτόν έχει η χρονική διάρκεια της οργής, διότι<br />
αν συσσωρεύεται για μεγάλο διάστημα μπορεί να μετατραπεί σε πικρία, μνησικακία και μίσος.<br />
<br />
1 Βλ. Αριστοτέλης, Ηθικά Νικομάχεια, 1109b 15.<br />
2 Βλ. Seneca, De ira (Περί οργής), III, 3.<br />
3 Βλ. Πλούταρχος, Περί αοργησίας.<br />
4 Βλ. Μονταίνιος, Δοκίμια ΙΙ, 31, μτφρ. Φίλιππος Δρακονταειδής, Εκδόσεις Εστία, 2003. Βλ. επίσης Balthasar<br />
Gracian, Χρησμολόγιο και τέχνη της φρονήσεως, αφορισμός 155, μτφρ. Φίλιππος Δρακονταειδής, Εκδόσεις<br />
Opera, 2006.<br />
5 Βλ. Immanuel Kant, Anthropologie in pragmatischer Hinsicht, Ι. , Drittes Buch.<br />
Για αυτό ο Kant προτείνει αντί της ελεύθερης εκτόνωσης της οργής ή της προσπάθειας να<br />
καταπνιγεί τον αναστοχασμό επί των αιτίων της ώστε να παραμένει υπό τον έλεγχο ενός<br />
αυτοστοχαστικού υποκειμένου.<br />
Εμείς αν θέλουμε μπορούμε να φανταστούμε την οργή ως τον κεραυνό του θυμού. Ας<br />
σκεφθούμε εδώ τον θυμό ως ένα βαθύτερο αίσθημα εντός μας, το οποίο πηγάζει από ένα<br />
πρωταρχικό έλειμμα που βιώθηκε κάποτε ως αίσθημα απόρριψης ή εγκατάλειψης, αποτελώντας<br />
έκτοτε την πηγή μιας πυρηνικής ανασφάλειας η οποία ηλεκτρίζει την ψυχή. Έτσι, υπό<br />
προϋποθέσεις, η συνάντηση αυτής της ανασφάλειας με την πραγματικότητα δημιουργεί<br />
εκκενώσεις οργής. Ωστόσο αυτή η ανασφάλεια είναι δυνατόν να εκφραστεί επίσης ως ανάγκη<br />
για διάκριση ενισχύοντας την δημιουργικότητα, αλλά και εναλλακτικά ως μνησικακία.<br />
Παράλληλα, η οργή μπορεί να συνιστά μια δικαιολογημένη αντίδραση σε μια απρεπή ή άδικη<br />
συμπεριφορά τόσο ως προς εμάς τους ίδιους όσο και ως προς άλλους. Για αυτούς τους λόγους<br />
ζητούμενο για μια αναστοχαστική τέχνη του βίου δεν είναι η εξάλειψη της οργής, αλλά η γόνιμη<br />
διαχείρισή της. Αυτή μπορεί να περιλαμβάνει την εκτόνωση η οποία συνεισφέρει στην ψυχική<br />
ευεξία, στοχεύοντας σε μια ευέλικτη αυτοκυριαρχία. Αυτό δεν σημαίνει την άνευ όρων παράδοση<br />
στην οργή, αλλά ότι το υποκείμενο διατηρώντας μια σχετική με την ένταση της στιγμής<br />
νηφαλιότητα αποφασίζει εάν, για πόσο, με τι ένταση και με ποιο τρόπο θα την εκδηλώσει. Το<br />
φάσμα της επιλογής είναι ευρύ και κυμαίνεται από την άνευ όρων εκτόνωση της οργής μέχρι την<br />
πλήρη καθυπόταξή της.<br />
Η τέχνη της οργής περιλαμβάνει την πρόνοια, δηλαδή, την προετοιμασία για μια<br />
ενδεχόμενη έκρηξη οργής με το να φανταζόμαστε τις συνθήκες που την προξενούν. Η πρόνοια<br />
ενδυναμώνει την ψυχική ετοιμότητα, ενώ με την πάροδο του χρόνου εξασφαλίζει ότι συνηθίζει<br />
κανείς να περιμένει τις εκρήξεις οργής με αποτέλεσμα την εξασθένισή τους. Επιπλέον, εφόσον το<br />
υποκείμενο δεν μπορεί πάντοτε ν' αλλάξει τις συνθήκες που προξενούν την οργή, μπορεί<br />
σημασιοδοτώντας τις συνθήκες ή ένα γεγονός εκ των προτέρων να επιλέξει καλύτερα την<br />
αντίδρασή του. Μπορεί ν' αποφασίσει τόσο ποια στάση θα επιλέγει γενικά σε ορισμένα ζητήματα<br />
όσο και μεμονωμένα σε συγκεκριμένες περιπτώσεις. Η αυτονομία του υποκειμένου έγκειται στο<br />
αν ευθύς εξαρχής επιλέξει ν' αποφύγει μια περίσταση που θα προξενήσει οργή ή αν θα<br />
αδιαφορήσει όταν βρεθεί σε αυτή. Από την άλλη μπορεί επίσης να επιδιώξει καταστάσεις όπου<br />
προσφέρεται η ευκαιρία ελεγχόμενης εκτόνωσης της οργής, έχοντας βεβαίως προηγουμένως<br />
προετοιμαστεί κατάλληλα.<br />
Μια χρήσιμη τεχνική για την διαχείριση της οργής είναι η νοερή διαίρεσή της σε στάδια,<br />
από την αρχική ελαφρά δυσφορία και το αιφνίδιο τσίμπημα που οδηγεί στην αύξηση των<br />
καρδιακών παλμών μέχρι να βρεθούμε εκτός εαυτού. Ιδιαίτερα αποτελεσματική πρακτική είναι η<br />
αναβολή της εκτόνωσης μέχρι την εξασθένιση και τον εκμηδενισμό της οργής, διότι αυτή ως<br />
γνωστόν δεν έχει αντοχή στον χρόνο. Αλλά και η αλλαγή του τόπου, ο έντονος βηματισμός, το<br />
πάνω κάτω και το πέρα δώθε καταλαγιάζουν την οργή και μετριάζουν την ταραχή. Χρήσιμη<br />
πρακτική είναι και ο αντιπερισπασμός, δηλαδή, η απόσπαση ή η μεταφορά της προσοχής σε κάτι<br />
ολότελα διαφορετικό από την πηγή εξόργησης. Στην περίπτωση που αποφασιστεί η εκτόνωση<br />
της οργής σημασία έχει η επιλογή του αντικειμένου και του τρόπου. Καταρχήν μπορεί να<br />
επιλεγεί η φρόνηση έτσι ώστε να ελαχιστοποιηθούν τα επιβλαβή αποτελέσματά της. Όμως η<br />
οργή μπορεί να εκτονωθεί και σε διαφορετική μορφή είτε ως γέλιο ή κλάμα είτε ως μετουσίωση<br />
σε δημιουργική εργασία ή άθληση.<br />
Προϋπόθεση όμως των προαναφερθέντων πρακτικών είναι η ικανότητα του<br />
υποκειμένου ν' αποστασιοποιείται από καταστάσεις που προκαλούν οργή. Άραγε ο λόγος της<br />
οργής βρίσκεται αποκλειστικά στην φαντασία μου; Μήπως πρόκειται για συκοφαντία ή ψέμα;<br />
Μήπως εσκεμμένα προκαλούν την οργή μου για κάποιο λόγο; Γιατί να επιτρέψω σε κάποιον να<br />
με εξοργίσει; Σε τελική ανάλυση αξίζει να εξοργιστώ; Τα παραπάνω είναι μερικά από τα<br />
ερωτήματα που μπορούν να τεθούν κατά την αποσταστιοποίηση και συχνά χρησιμεύουν στο να<br />
ψυχθεί η οργή. Ωστόσο η οργή μπορεί να χρησιμοποιηθεί και ως ένα μέσο για την διαμόρφωση<br />
της σχέσης με τους άλλους. Η εκτόνωση της οργής μπορεί είτε να οδηγήσει στην διάλυση μιας<br />
σχέσης είτε, αν η εκτόνωση είναι λελογισμένη, στην ανανέωση και τον επαναπροσδιορισμό<br />
αυτής. Μια έκρηξη οργής επιβεβαιώνει στον άλλον ότι δεν μας είναι αδιάφορος, ότι είμαστε<br />
ειλικρινείς όταν εκφράζουμε τα συναισθήματά μας, κυρίως ότι έχουμε την επιθυμία και την<br />
ικανότητα να τα εκφράσουμε. Άλλωστε, η οργή είναι δυνατόν να αξιοποιηθεί ως ρυθμιστής της<br />
εγγύτητας σε μια σχέση. Με την κατάλληλη χρήση της το υποκείμενο μπορεί είτε ν' απομακρύνει<br />
είτε να φέρνει κάποιον εγγύτερα σε αυτό θέτοντας όρια στην σχέση που δεν επιθυμεί να<br />
ξεπεραστούν.<br />
Όμως εκτός από την οργή που νιώθουμε και εκφράζουμε οι ίδιοι, μπορεί να βρεθούμε οι<br />
ίδιοι αποδέκτες της οργής των άλλων. Μια αναστοχαστική τέχνη του βίου περιλαμβάνει ένα<br />
ρεπερτόριο πρακτικών οι οποίες επιτρέπουν την διαχείριση της οργής των άλλων. Χάρη στην<br />
αποστασιοποίηση το υποκείμενο διατηρεί την αυτοκυριαρχία ώστε είτε να κατευθύνει την οργή<br />
του άλλου σε έναν διαφορετικό στόχο είτε να την αποδεχτεί για ν' αποκτήσει καλύτερη<br />
πρόσβαση σε αυτόν όταν θα έχει εκτονωθεί και θα είναι δεκτικότερος στον λόγο του. Η σημασία<br />
της οργής δεν πρέπει ούτε να υποτιμηθεί ούτε να υπερτιμηθεί, είναι σημαντικό όμως να<br />
θυμόμαστε ότι μας επιτρέπει να βγούμε εκτός εαυτού, να διαρρήξουμε δηλαδή, τα σύνορα του<br />
ιδιοκόσμου ώστε να συναντηθούμε με τους άλλους. Η εμπειρία της οργής είναι θεμελιώδης για<br />
την συγκρότηση του υποκειμένου και μια αναστοχαστική φιλοσοφία της τέχνης του βίου<br />
αποβλέπει στο να βιώνεται με έναν μη καταστροφικό και όποτε είναι εφικτό ακόμη και γόνιμο<br />
τρόπο.<br />
Ο Peter Sloterdijk υποστηρίζει ότι πρέπει ν' ανακαλύψουμε εκ νέου το δημιουργικό<br />
δυναμικό της οργής που έχει λησμονηθεί στις δυτικές κοινωνίες, έχοντας αντικατασταθεί υπό<br />
την επίδραση του χριστιανισμού από μια έννοια δικαιοσύνης με πυρήνα την μνησικακία.6 Ο<br />
Sloterdijk υπερασπίζεται την θετικότητα της οργής απέναντι στην προκατάληψη εναντίον της<br />
στην δυτική φιλοσοφική παράδοση, θεωρώντας τον άνθρωπο ως ένα οργισμένο ον. Είναι η<br />
κινητήριος δύναμη της οργής, ως η κεντρική αλληλεπίδραση στο πεδίο των παθών, εκείνη που<br />
επιτρέπει την εξύψωσή του και την δημιουργία, και όχι η τιθάσευσή της. Ο Sloterdijk θεωρεί ότι<br />
στην παρανόηση αυτή συνεισέφερε τα μέγιστα η ψυχανάλυση, δίνοντας την πρωτοκαθεδρία για<br />
την κατανόηση του ψυχικού στην σεξουαλικότητα, δηλαδή, την επιθυμία της συνάντησης ή<br />
ακόμη και της ένωσης με τον άλλον, υποβαθμίζοντας παράλληλα την οργή σε παθολογικό<br />
σύμπτωμα διότι οδηγεί στην βία και το μίσος. Ενάντια στην κυρίαρχη αντίληψη των αρνητικών<br />
συνεπειών της οργής στην κοινωνική συμβίωση, ο Sloterdijk επεξεργάζεται ένα τολμηρό<br />
πρόταγμα αποκατάστασης της οργής με σκόπο την απελευθέρωση των αποθεματικών της<br />
κοινωνικής δημιουργικότητας. Η, ας την ονομάσουμε ψυχοπολιτική, θεώρηση του Sloterdijk<br />
συλλαμβάνει την οργή ως ρίζα της ανάγκης για αναγνώριση, κατανοώντας τις πολιτικές ομάδες<br />
ως θυμικούς σχηματισμούς όπου η δράση γεννιέται από την ύπαρξη διαφορετικών κέντρων<br />
φιλοδοξίας. 7 Σε αυτή την θεώρηση η ρητορική συνιστά την τέχνη της διαχείρισης του θυμικού,<br />
δηλαδή, την διεκδίκηση της επιβέβαιωσης της αυταξίας από τους άλλους. Η άρνηση της<br />
επιβεβαίωσης, δηλαδή της αναγνώρισης, οδηγεί στην έκρηξη της οργής. Ωστόσο σήμερα η έκφραση της οργής δεν είναι πλέον κοινωνικά αποδεκτή αποτελώντας το προνόμιο των κοινωνικά ισχυρών έτσι ώστε ν' απωθείται από την πλειονότητα των ανθρώπων μετασχηματιζόμενη σε μεμψιμοιρία. Η τελευταία αποτελεί σχεδόν αναγκαίο ψυχικό μηχανισμό εξισορρόπησης, διότι στην υψηλή θερμοκρασία της οργής είναι μάταιο ν' αντιπαρατίθεται η ψυχρή λογική ή η παγωμένη εργαλειακότητα.<br />
Σύμφωνα με τον Sloterdijk οι καταστρεπτικές συνέπειες της οργής μπορούν να προληφθούν αν αυτή πάψει να τοκίζεται σε μνησικακία, η οποία την εκφυλίζει σε εκδικητικότητα, ώστε ακολούθως να επενδυθεί στο πολιτικό με στόχο «μια αξιοκρατία η οποία ενδοπολιτισμικά και διαπολιτισμικά αντισταθμίζει μια αντιαυταρχική ηθική (Moral) με αναπτυγμένη επίγνωση των κανόνων και σεβασμό για τα αναφαίρετα ατομικά δικαιώματα».8<br />
Ανεξάρτητα από το αν συμφωνεί κανείς με τα παραπάνω, τα οποία μπορούμε να εντάξουμε σε μια φιλελεύθερη ανάγνωση του Nietzsche, νομίζω ότι το ανθρωπολογικό επιχείρημα του Sloterdijk ανταποκρίνεται σε περιορισμένο μάλλον βαθμό στις απαιτήσεις του πολιτικού προτάγματος που θέλει να βασίσει σε αυτό. Αν και η οργή δεν μπορεί να θεωρηθεί εξ ορισμού<br />
<br />
<span style="font-size: xx-small;">6 Peter Sloterdijk, Zorn und Zeit : Ein politisch-psychologischer Versuch, Suhrkamp Verlag, 2006.<br />7 Ο.π., σ. 36-37.<br />8 Ο.π., σ. 305.</span><br />
ως παθολογικό σύμπτωμα και συνδέεται με την ανάγκη αναγνώρισης, διαθέτοντας ως εκ τούτου<br />
όντως ένα σχετικό δημιουργικό δυναμικό, πιστεύω ότι η καθημερινή εμπειρία υπονομεύει μια<br />
τόσο θετική θεώρηση της οργής όπως αυτή που αναπτύσσει ο Sloterdijk. Υποθέτω ότι οι περισσότεροι έχουν βιώσει, δυστυχώς, την εμπειρία του ανικανοποίητου που αφήνει η εκτόνωση της οργής. Σίγουρα λοιπόν αυτή μπορεί να συνιστά κινητήριο δύναμη, αλλά καθώς δεν εκτονώνεται ποτέ πλήρως και δεν επιφέρει μια ψυχική γαλήνη αφού εκτονωθεί, λειτουργεί διαλυτικά οδηγώντας τελικά στο μίσος. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο θύματα βιασμών ή επιζώντες βασανιστηρίων θέλουν να κοιτάξουν τους θύτες στα μάτια. Η συγχώρεση επιτελεί εκείνο που η οργή αδυνατεί να φέρει εις πέρας. Τέλος, στην γενεαλογία της οργής που σκιαγραφεί ο Sloterdijk μοιάζει να λησμονεί ότι ενώ η οργή χαρακτηρίζει τον ομηρικό πολεμιστή κατά την ηρωική περίοδο του αρχαιοελληνικού πολιτισμού όταν την διαδεχθούν οι δημοκρατικές πόλεις θα αντικατασταθεί από την αιδώ ως κεντρικό γνώρισμα του πολίτη. Ίσως γονιμότερη σήμερα για τις δυτικές κοινωνίες θα ήταν αντί της επανακάλυψης της οργής η<br />
διαύγαση της πολιτικής διάστασης της αιδούς.<br />
Δημοσιευμένο στο περιοδικό Κοράλλι (Οκτώβριος- Δεκέμβριος 2015)</div>
i-know.grhttp://www.blogger.com/profile/07400229464291980397noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5853046852495646077.post-58201249789991064622016-01-16T14:40:00.000+02:002016-01-16T14:40:40.148+02:00 ΤΟ ΙΔΕΟΛΟΓΗΜΑ ΤΗΣ ΑΜΕΣΟΤΗΤΑΣ<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
Ελληνικές Ιδεοληψίες...συνέχεια....αμεσότητα...<br />
«Εγώ είμαι στρατιωτικός και τα λέω τσεκουράτα!» Αυτή τη φράση<br />
επαναλάμβανε συνεχώς ένας απόστρατος συνταγματάρχης στην πα<br />
λιά και μεγάλη επιτυχία του ελληνικού κινηματογράφου Η δε γυνή να<br />
φοβείται τον άνδρα. Κι επειδή η ταινία ήταν κωμωδία, η δήλωσή του<br />
παρέμεινε χωρίς αντίκρισμα. Όταν δεν απευθυνόταν στην αρσενική<br />
παρέα του αλλά μιλούσε παρουσία της συζύγου του, ο λόγος του γεν<br />
ναίου συνταγματάρχη σκόνταφτε, γινόταν έμμεσος, κι εκείνο που<br />
πραγματικά ήθελε να πει κρυβόταν πίσω από περιστροφές, δισταγ<br />
μούς και υπεκφυγές.<br />
Για να μπούμε στο θέμα μας, η υπόσχεση που έδωσε και δεν μπό<br />
ρεσε να τηρήσει ακούει στο όνομα «αμεσότητα». Τι σημαίνει αυτή η<br />
λέξη όλοι το γνωρίζουμε και όλοι τη χρησιμοποιούμε<br />
<a name='more'></a><br />
χωρίς ιδιαίτερες δυσκολίες στην καθημερινή μας ομιλία. Αν θελήσουμε όμως να πάμε πιο πέρα από τη συνήθη χρήση της, αποδεχόμενοι την παραί<br />
νεση του Πλάτωνα: «Πρώτον γαρ, ως φησί Πρόδικος περί ονομάτων<br />
ορθότητος μαθείν δει», τα πράγματα περιπλέκονται. Κι αυτό επειδή<br />
στην προσπάθειά μας να ορίσουμε τη σημασία της συγκεκριμένης<br />
λέξης θα υποχρεωθούμε να την προσεγγίσουμε μέσα από κάποιες άλ<br />
λες, με τις οποίες τη συνδέει ένα είδος συγγένειας. Ας πούμε λοιπόν,<br />
μιλώντας μεταφορικά, ότι η αμεσότητα είναι το επώνυμο μιας πολυ<br />
μελούς οικογένειας όπου συνυπάρχουν η ειλικρίνεια, η γνησιότητα,<br />
η αυθεντικότητα, το φυσιολογικό, το ζωντανό, η αυθορμησία, το συ<br />
γκεκριμένο, η απλότητα. Κάθε μέλος έχει διακριτή προσωπικότητα,<br />
αλλά για να το γνω ρίσουμε θα πρέπει πρώτα να συστηθούμε με όλα<br />
τα υπόλοιπα. Και σ ε αντίθεση με την κυριολεκτική οικογένεια, οι<br />
σ χέσεις μεταξύ τους είναι πάντα ρευστές και επίμαχες. Δηλαδή, κα<br />
νείς δεν μπορεί να καθορίσει τελεσίδικα το βαθμό συγγένειας, ή το<br />
ποιοι οι ανιόντες και ποιοι οι κατιόντες. Επιπλέον, η διάκριση ανά<br />
μεσα στα νόθα και τα γνήσια τέκνα δεν είναι πάντα εύκολη, ενώ αμ<br />
φισβητούνται πατρότητες και μαίνονται αντιδικίες περί τα κληρονο<br />
μικά. Υπάρχει όμως κάτι σίγουρο και σταθερό που τους ενώνει: η<br />
αντιπαλότητα με μια άλλη οικογένεια, εξίσου πολυμελή, η οποία κα<br />
τοικεί στον ίδιο δρόμο αλλά ακριβώς απέναντι, και ακούει στο όνο<br />
μα «διαμεσολάβηση».<br />
Ο ι ανωτέρω αρχικές επισημάνσεις έγιναν για να σας πω έμμεσα<br />
ότι το πρόβλημα της αμεσότητας είναι αχανές και ότι δεν διαθέτω<br />
ούτε το χρόνο αλλά ούτε και τις γνώσεις να το πραγματευτώ στο σύ<br />
νολό του. Επικαλούμενος λοιπόν τον τίτλο του συμποσίου «Μύθοι<br />
και ιδεολογήματα στη σύγχρονη Ελλάδα», θα περιοριστώ σ την καθ’<br />
ημάς παραλλαγή της, απομονώνοντας κάποιες διαστάσεις τις οποίες<br />
θεωρώ όχι μοναδικές αλλά σημαντικότερες. Και αφού εκτεθούν τα<br />
βασικά χαρακτηριστικά της αμεσότητας, όπως την καταλαβαίνουμε<br />
στην Ελλάδα, θα έρθει η ώρα των ενστάσεων και της κριτικής.<br />
Ας αρχίσουμε με την παρατήρηση ότι η αμεσότητα είναι μια ιδιό<br />
τητα την οποία αποδίδουμε κατά κανόνα στον απλό άνθρωπο, αλλά<br />
-και αυτό ας μη θεωρηθεί τυχαίο - στον απλό άνθρωπο που δεν ζει<br />
στην πόλη αλλά στο χωριό. Φαίνεται πως η εννοιολογική οικογένεια<br />
της αμεσότητας, όπως και οι περισσότερες νεοελληνικές οικογένειες<br />
εξάλλου, έχει τις ρίζες της στην επαρχία. Οι ιστορικοί, οι κοινωνιο<br />
λόγοι και οι ανθρωπολόγοι μπορούν πολλά να μας πουν για το τι ση<br />
μαίνει αυτή η καταγωγή. Αλλά απόψε μας ενδιαφέρουν τα βασικά<br />
στοιχεία τα οποία συγκροτούν την έννοια της αμεσότητας, στο μέτρο<br />
που μπορεί κανείς να τη διακρίνει από την κάθε συγκεκριμένη λ ει<br />
τουργία της. Ένα τέτοιο στοιχείο είναι η εγγύτητα. Θα πρέπει όμως<br />
να προσέξουμε κάτι πολύ σημαντικό για το θέμα μας: η εγγύτητα<br />
αυτή δεν σημαίνει μόνο κατάργηση της απόστασης - σημαίνει κυ<br />
ρίως απουσία οποιοσδήποτε παρεμβολής. Ο χωριάτης, σε αντίθεση<br />
με τον κάτοικο της πόλης, βρίσκεται κοντά στη φύση, την πιάνει κυ<br />
ριολεκτικά με τα χέρια του, και κατά μια έννοια αποτελεί μέρος της.<br />
Η εγγύτητα όμως δεν περιορίζεται σ τις σχέσ εις με τα πράγματα γύρω<br />
του, αλλά χαρακτηρίζει επίσης την απεικόνιση του εσωτερικού του<br />
κόσμου: τα αισθήματά του συμπίπτουν με την έκφρασή τους, οι σκέ<br />
ψεις με τα λόγια του. Ο χωριάτης δεν ξέρει «τρόπους», και με τις δύο<br />
αποδοχές της λέξης. Δηλαδή δεν φιλτράρει τις αντιδράσεις του μέσα<br />
από έναν κώδικα καλής συμπεριφοράς, και γι’ αυτό μας φαίνεται άξε<br />
στος. Επιπλέον δεν έχει μάθει πώς να χρησιμοποιεί διάφορα ρητορι<br />
κά τεχνάσματα για να επικρατήσει σε έναν κόσμο σύνθετο και αντα<br />
γωνιστικό. Και γι’ αυτό μας φαίνεται άδολος ή μάλλον απονήρευτος.<br />
Με άλλα λόγια, ο χωριάτης είναι άμεσος επειδή δεν έχει μολυνθεί<br />
από τη διαμεσολάβηση.<br />
Η οποία, όπως είπαμε, είναι η οικογένεια που τη βρίσκουμε πάντα<br />
να κατοικεί απέναντι από την αμεσότητα. Στην Ελλάδα όμως συνέβη<br />
κάτι ιδιότυπο: η διαμεσολάβηση έγινε αντικείμενο έντονης αντιδι<br />
κίας, όχι ως έννοια αυτή καθαυτήν, αλλά ως γλώσσα που οι κρατούντες<br />
προσπάθησαν να επιβάλουν άνωθεν - στην Ελλάδα η διαμεσολάβηση,<br />
ορκισμένος εχθρός της αμεσότητας, ταυτίστηκε έμμεσα με την καθα<br />
ρεύουσα. Γιατί αν βάλουμε στην άκρη όλες τις λεπτομέρειες μιας δια<br />
μάχης που κράτησε επί δύο αιώνες σχεδόν, και αν συμπυκνώσουμε το<br />
θεμελιώδες επιχείρημα των δημοτικιστών, φτάνουμε στο εξής απλό:<br />
όταν σου έρχεται να πεις «μάτι», μη λες «οφθαλμός». Αυτό το «σου έρ<br />
χεται», δηλαδή η αμεσότητα με την οποία μιλάμε τη δημοτική, θεω<br />
ρήθηκε τόσο αυτονόητο, ώστε οι περισσότεροι δεν σκέφτηκαν από<br />
πού σου έρχεται και πού μπορεί να σε πάει.<br />
Οι ρίζες στην επαρχία δεν είναι το μόνο κοινό στοιχείο που συν<br />
δέει την εννοιολογική οικογένεια της αμεσότητας με την κυριολε<br />
κτική εκδοχή της. Υ άρχει και ένα άλλο: η τάση να στέλνουν τα παι<br />
διά τους να σπουδάσουν στο εξωτερικό. Έτσι λοιπόν, στη δεκαετία<br />
του ’30 κάποιοι νέοι και ευφυείς δημοτικιστές επέστρεψαν εκ Παρι-<br />
σίων με τις απαιτούμενες δεξιότητες για να επινοήσουν μια φιλόδο<br />
ξη σύνθεση που θα περιλάμβανε και θα εναρμόνιζε όλα τα σημαντι<br />
κά αισθητικά και εθνικά διακυβεύματα της εποχής. Και το πέτυχαν.<br />
<br />
Ή ταν η περιλάλητη «γενιά του ’30» με ηγήτορα το Σεφέρη. Ξεκινώ<br />
ντας από τις αισθητικές επιταγές του αγγλοσαξονικού (κυρίως) μο<br />
ντερνισμού, οι νέοι λογοτέχνες αξιοποίησαν μία μία τις έννοιες που<br />
απαρτίζουν την οικογένεια της αμεσότητας. Αυτοί καθιέρωσαν την<br />
εικόνα του λαϊκού ανθρώπου, που θεωρείται σχεδόν αυτονόητη ακό<br />
μα και σήμερα: είναι η ενσάρκωση της αμεσότητας, επειδή μιλάει<br />
αυθόρμητα τη ζωντανή μας λαλιά, η οποία έχει την ικανότητα να κα<br />
θρεφτίζει την αλήθεια των πραγμάτων. Επίσης, ως αγράμματος, δεν<br />
προσλαμβάνει τον κόσμο μέσα από αφηρημένες γενικεύσεις, αλλά<br />
έχει την τάση να μιλάει σ υγκεκριμένα και απλά.<br />
Η γενιά του ’30, όμως, προχώρησε ακόμα περισσότερο. Όπως εί<br />
παμε ήδη, ο άδολος άνθρωπος δεν συνδιαλέγεται άμεσα με τη φύση<br />
μόνο, αλλά χαρακτηρίζεται και από μια εσωτερική αμεσότητα, εφό<br />
σον διατυπώνει τη σκέψη του και εκφράζει τα αισθήματά του ως<br />
έχουν, δηλαδή με απόλυτη ειλικρίνεια. Αυτή λοιπόν η εσωτερική<br />
αμεσότητα επιστρατεύτηκε για να φωτίσει την εθνική μας συνέχεια.<br />
Ο αγράμματος, επειδή δεν τον έχει μολύνει η τεχνητή καθαρεύουσα<br />
και η επαφή με τους ξένους, εκφράζει πιο άμεσα από τους μορφωμέ<br />
νους τη γνήσια ελληνικότητα, η οποία, σύμφωνα με τη γενιά του ’30<br />
και με ένα άλλο εξίσου διαδεδομένο ιδεολόγημα, είναι ουσιαστικά<br />
διαχρονική. Έτσι ο λαϊκός άνθρωπος έγινε και αυθεντικά Έλληνας.<br />
Οπως έλεγε ο Σεφέρης: «αυτοί οι αγράμματοι συνεχίζουν πολύ πιο πι<br />
στά το αρχαίο ελληνικό πνεύμα από την απέραντη ρητορεία των κα<br />
θαρολόγων». Το μήνυμα που έστειλε η γενιά του ’30 ήταν ότι η αμε<br />
σότητα λειτουργεί και ως έμμεση επιβεβαίωση του Παπαρρηγόπου-<br />
λου. Έτσι την εκπροσώπησε υποδειγματικά ο Μακρυγιάννης. Ας θυ<br />
μηθούμε τον διόλου τυχαίο τίτλο που διάλεξε ο Σεφέρης: «Ένας<br />
Έ λληνας - ο Μακρυγιάννης».<br />
Μετά την υψηλή σύνθεση της γενιάς του ’30, η αμεσότητα άρχι<br />
σε να ευτελίζεται. Την ολοένα και μεγαλύτεοη επαφή με τον έξω κό<br />
σμο -μόνο τον τουρισμό να σκεφτούμε- έπρεπε κάπως να την προ-<br />
σλάβουμε μέσα από τις δικές μας καθησυχαστικές κατηγορίες. Με<br />
αποτέλεσμα ο Έλληνας, κι αυτή τη φορά όχι μόνο ο χωριάτης, να γί<br />
νει ο ειλικρινής, ο γνήσιος, ο αυθεντικός, ο ζωντανός, ο φυσικός και<br />
ο αυθόρμητος, σε σύγκριση με τους αποδοτικούς, εύπορους και ευνομούμενους πλην όμως έμμεσους δυτικούς. Όπως και η φέτα, η αμε<br />
σότητα αναγορεύτηκε προϊόν με κατοχυρωμένη τοπική προέλευση,<br />
για το οποίο δικαίως είμαστε υπερήφανοι. Νομίζω ότι δεν χρειάζεται<br />
να τονίσω την αντισταθμίζουσα αυτοκολακεία. Έτσι η αμεσότητα<br />
έγινε ένα από τα πιο διαδεδομένα και ισχυρά ιδεολογήματα στη ση<br />
μερινή Ελλάδα.<br />
Νομίζω ότι εναντίον της αμεσότητας, όπως αυτή ορίστηκε και<br />
λειτούργησε στον τόπο μας, πρέπει να εγερθούν πολλές και διάφο<br />
ρες αντιρρήσεις, οι οποίες αποτελούν εξειδικεύσεις μιας γενικής έν<br />
στασης που συνοψίζεται ως εξής: ο λόγος περί αμεσότητας, για να<br />
μπορέσει να την ανακαλύψει ως χαρακτηριστικό γνώρισμα του<br />
Έλληνα, αναγκάζεται να αποκρύψει τη διαμεσολάβηση από τα θεω<br />
ρητικά, κοινωνικά και ιστορικά συμφραζομένα, μέσα στα οποία την<br />
κατασκευάζει. Δηλαδή η αμεσότητα δεν αποτελεί τόσο ιδιότητα του<br />
υπό εξέταση υποκειμένου, του Έλληνα, όσο του ιδεολογικού τρόπου<br />
με τον οποίο συλλαμβάνει τον εαυτό του. Κι επειδή όλα τούτα ακού-<br />
γονται -και είναι- αφηρημένα, ας μιλήσουμε πιο συγκεκριμένα και<br />
πιο αναλυτικά.<br />
Κατ’ αρχάς, η ταύτιση της αμεσότητας με το λαϊκό άνθρωπο φαί<br />
νεται αυτονόητη, αλλά η ιστορία μάς διδάσκει το αντίθετο. Στην<br />
Αγγλία του 17ου αιώνα, η αμεσότητα δεν ταυτίστηκε με τους αγράμ<br />
ματους αλλά με την αριστοκρατία. Δηλαδή οι αριστοκράτες, για να<br />
διαφοροποιηθούν από τους ανερχόμενους αστούς και να διατηρή<br />
σουν την υπεροχή τους, ισχυρίστηκαν ότι η «πολιτισμένη» συμπερι<br />
φορά, που συμπυκνώνεται στην έννοια του gentleman, ήταν κάτι το<br />
οποίο τους ερχόταν άμεσα και φυσιολογικά -όπως έρχεται σ’ εμάς να<br />
πούμε «μάτι» και όχι «οφθαλμός»-, σε αντίθεση με τους νεόπλου<br />
τους, οι οποίοι έπρεπε να το διδαχθούν και στη συνέχεια να το ανα<br />
παράγουν τεχνητά. Βλέπουμε λοιπόν ότι σε μια διαφορετική ιστορι<br />
κή στιγμή οι όροι αντιστρέφονται. (Σταθερή παραμένει μόνο η αρχι<br />
κή υπόθεση ότι το φυσικό υπερέχει του τεχνητού, που κι αυτή θα απο<br />
δειχτεί ιδεολογική κατασκευή και όχι διαχρονική αλήθεια.)<br />
Μήπως όμως έτσι εισάγουμε στη συζήτηση συμφραζόμενα που<br />
δεν ισχύουν στη δική μας περίπτωση; Μα αυτό είχε ήδη συμβεί για<br />
να ξεκινήσει η συζήτηση. Οι Έλληνες διανοούμενοι και λογοτέχνες<br />
δεν ανακάλυψαν άμεσα ένα ωραίο πρωί ότι οι αγράμματοι συμπα<br />
τριώτες τους ήταν φορείς μιας αδιαμφισβήτητης αρετής. Είχε προη-<br />
γηθεί η αποδοχή της εννοιολογικής ενδοχώρας του πρώιμου κυρίως<br />
δυτικού ρομαντισμού, δηλαδή λατρεία της φύσης και του φυσιολογι<br />
κού, εκφραστική και συναισθηματική ειλικρίνεια, απόρριψη της<br />
αφηρημένης αθροιστικής γενίκευσης προς όφελος του απτού, του ορ<br />
γανικού και του συγκεκριμένου. Εκτός όμως από τον Ρουσώ βοήθη<br />
σε και ο Χέρντερ, ο οποίος ανέθεσε στο λαϊκό άνθρωπο το ρόλο του<br />
εθνικού θεματοφύλακα - στο χωριάτη όμως, και όχι στον όχλο των<br />
πόλεων. Με άλλα λόγια, οι δικοί μας έψαξαν για κάτι που οι ξένοι<br />
τούς είχαν ήδη πει ότι αφενός υπάρχει και αφετέρου είναι πολύτιμο.<br />
'Οποιος ψάχνει υπό αυτές τις συνθήκες πάντα βρίσκει. Μήπως<br />
λοιπόν οδηγούμαστε έτσι σε έναν άκρατο σχετικισμό, όπου όλοι δια<br />
φωνούν με όλους και όλοι έχουν δίκιο; Η απάντηση είναι αρνητική,<br />
στη συγκεκριμένη τουλάχιστον περίπτωση, επειδή ο λόγος περί αμε<br />
σότητας προσκρούει σε κάποια κεκτημένα της γνώσης μας. Εδώ αξί<br />
ζει να θυμηθούμε όσα έχει πει ο Τάσος Χριστίδης, που σήμερα τιμά<br />
με τη μνήμη του, περί «γείωσης» του λόγου μας στην ιστορία και την<br />
πραγματικότητα. Γιατί μπορεί στα τέλη του 18ου αιώνα να μην το<br />
ήξεραν, αλλά ακόμα και στη δεκαετία του ’30, πόσο μάλλον σήμερα,<br />
ήταν ήδη γνωστό ότι οι «απλοί» άνθρωποι αγνοούν μεν τους νέους<br />
κώδικες, αλλά αυτό δεν σημαίνει πως εκφράζονται ή σκέφτονται<br />
«άμεσα». Αντίθετα, έχουν τους δικούς τους, οι οποίοι είναι μερικές<br />
φορές απίστευτα περίπλοκοι, όπως ανακάλυψαν οι εθνολόγοι και οι<br />
λαογράφοι. Όλα αυτά δείχνουν ότι ο λόγος περί αμεσότητας, όπως<br />
την καταλαβαίνουμε σήμερα, δεν προκύπτει «αμέσως», αλλά παρά-<br />
γεται μέσα από μια διαδικασία αντιφατική, περίπλοκη και έμμεση.<br />
Δηλαδή προϋποθέτει -λανθασμένα- ότι ο ισχύων κώδικας είναι μο<br />
ναδικός και απόλυτος, παραβλέποντας το αδιαμφισβήτητο γεγονός<br />
ότι λειτουργούν και άλλοι, παράλληλοι ή προγενέστεροι. Έ τσι κα<br />
ταλήγουμε να θεωρούμε «άμεσο» όχι ό,τι αρνείται οποιαδήποτε δια-<br />
μεσολάβηση ή σύμβαση -τέτοιο πράγμα δεν υπάρχει- αλλά ό,τι δεν<br />
συμμορφώνεται με τις δικές μας συμβάσεις. Με άλλα λόγια, η αμε<br />
σότητα απολυτοποιεί πρώτα τη διαμεσολάβηση που συγκροτεί εμάς<br />
ως κοινωνικά υποκείμενα, για να μπορέσει στη συνέχεια να κατα<br />
σκευάσει τον άδολο χωρικό. Να τι εννοούσα προηγουμένως όταν<br />
είπα ότι η αμεσότητα δεν αποτελεί ιδιότητα του Νεοέλληνα, αλλά<br />
του τρόπου με τον οποίο ο Νεοέλληνας σκέφτεται ιδεολογικά τον<br />
εαυτό του.<br />
Ανάλογα αντιφατική είναι και η στάση όσων πιστεύουν στην αμε<br />
σότητα όταν αντιμετωπίζουν το πρόβλημα του χρόνου. Ο λόγος τους<br />
είναι πάντα ελεγειακός, νοσταλγικός. Οι άνθρωποι οι οποίοι εννοούν<br />
ό,τι λένε και εκφράζουν άμεσα τα αισθήματά τους έχουν πεθάνει ή θε<br />
ωρούνται είδος υπό εξαφάνιση, εφόσον ζουν σ’ έναν κόσμο που δεν<br />
τους καταλαβαίνει, όπως ο Μακρυγιάννης. Η άμεση παρουσία, δηλα<br />
δή η ικανότητα να δηλώνουν καθαρά αυτό ακριβώς που θέλουν να δη<br />
λώσουν δίχως παρεμβολές και διαμεσολαβήσεις, είναι πάντα απούσα<br />
τη στιγμή που την ανακαλύπτουμε. Έχει παρέλθει. Γιατί; Απλού<br />
στατα, η αμεσότητα είναι δική μας κατηγορία, όχι δική τους. Το ίδιο<br />
ισχύει και για τις παραδοσιακές κοινωνίες, οι οποίες γίνονται παρα<br />
δοσιακές μόνο στα μάτια εκείνων που έχουν πάψει να σκέπτονται<br />
έτσι, επειδή έχουν ήδη περάσει στη νεωτερικότητα. Με άλλα λόγια,<br />
η αμεσότητα, δηλαδή το απόλυτο παρόν, ανήκει πάντα στο παρελθόν.<br />
Και κάτι τελευταίο. Έχει τεράστια σημασία ότι στην Ελλάδα ο<br />
λόγος περί αμεσότητας διακινήθηκε κυρίως από λογοτέχνες, και μά<br />
λιστα από δημοτικιστές λογοτέχνες, οι οποίοι είχαν έρθει σε επαφή<br />
με το μοντερνισμό. Αυτό μας αναγκάζει να επισκεφτούμε, βιαστικά<br />
δυστυχώς, το χώρο της αισθητικής. Εδώ βλέπουμε τις ιδιότητες που<br />
απόδόθηκαν στον απλό άνθρωπο -ειλικρίνεια , ζωντάνια, γνησιότη<br />
τα, εγγύτητα στα πράγματα και, κυρίως, ευκρίνεια και ακριβολογία,<br />
που σημαίνει αποφυγή της περιττής λέξης, της ρητορείας και του<br />
αφηρημένου-, βλέπουμε όλα αυτά να αναγορεύονται ύψιστες αρετές<br />
της νέας ποιητική ς γραφής. Σε τούτο το σημείο έγινε η συνάντηση<br />
του αγγλοσαξονικού μοντερνισμού με το Σεφέρη και τη γενιά του ’30.<br />
Λέω «συνάντηση», δεν λέω «σύγκλιση», επειδή όχι μόνο οι αφετη<br />
ρίες τους αλλά και οι τελικοί τους προορισμοί ήταν διαφορετικοί.<br />
(Θέμα τεράστιο, αλλά όχι της παρούσης.) Όσον αφορά τη γλώσσα<br />
πάντως, στο όριο του μοντερνισμού έφτασε ο Έζρα Πάουντ, με τη θε<br />
ωρία του για το κινεζικό ιδεόγραμμα, το οποίο υποτίθεται ότι δεν εί<br />
ναι ένα αυθαίρετο γλωσσικό σημείο, εφόσον παρουσιάζει άμεσα το<br />
αντικείμενό του. Στην Ελλάδα η πολεμική κατά της έμμεσης καθα<br />
ρεύουσας εξουσιοδότησε το Δελμούζο και το Σεφέρη να αποδώσουν<br />
στη δημοτική μια ανάλογη ικανότητα να απεικονίζει και τα αισθή-<br />
ματά μας και τον κόσμο με αμεσότητα και ακρίβεια. Φυσικά είχαν<br />
άδικο. Οι ειδικοί έδειξαν ότι ο Πάουντ βιάστηκε να βγάλει συμπε<br />
ράσματα για μια γλώσσα την οποία γνώριζε πλημμελώς, ενώ η ιδέα<br />
ότι η διαύγεια της δημοτικής μάς παρουσιάζει τον κόσμο όπως ακρι<br />
βώς είναι ακούγεται αφελής και ουτοπική σήμερα, όταν όλοι ξέρου<br />
με ότι η γλώσσα, ακόμα και η ελληνική -κι ας λέει ο Σεφ έρης-, ως<br />
υπέρτατη διαμεσολάβηση καθιστά εντελώς αδύνατη την άμεση πρό<br />
σβαση στα πράγματα.<br />
Τι σημαίνουν όλα αυτά; Κατ’ αρχάς σημαίνουν ότι η αντιδικία<br />
ανάμεσα στην αμεσότητα και τη διαμεσολάβηση ισχύει. Η πρώτη θέ<br />
λει να αντικρίσει καθαρά τον κόσμο, τον εξωτερικό και τον εσωτε<br />
ρικό, αλλά η δεύτερη δεν την αφήνει. Θα ήταν όμως λάθος, ή μάλλον<br />
υπεραπλούστευση, να μείνουμε σε αυτή τη γενική διατύπωση που<br />
υποβάλλει την ιδέα δύο διακριτών και αντίρροπων τάσεων, εκ των<br />
οποίων η μία ή η άλλη θα επικρατήσει. Όπως είδαμε, τα πράγματα εί<br />
ναι πιο περίπλοκα. Διότι η διαμεσολάβηση, ως γλώσσα, αναιρεί το<br />
αίτημα της αμεσότητας τη στιγμή ακριβώς που διατυπώνεται. Δηλα<br />
δή δεν στέκεται εμπόδιο μόνο στην ατελέσφορη φιλοδοξία της αμε<br />
σότητας, αλλά πιο ύπουλα -το είδαμε κι αυτό- την έχει ήδη εμμέσως<br />
εξουσιοδοτήσει, με την έννοια ότι αποτελεί αναγκαία προϋπόθεσή<br />
της. Μοιάζει λοιπόν η αντιπαλότητά τους με εναγκαλισμό παλαι<br />
στών. Επανερχόμενοι στο αρχικό μεταφορικό σχήμα, θα πρέπει ίσως<br />
να αμφισβητήσουμε την ύπαρξη του δρόμου που τις χωρίζει. Θέλω να<br />
πω ότι η διαμεσολάβηση δεν κατοικεί απέναντι από την αμεσότητα,<br />
αλλά στο ίδιο σπίτι. Η παρουσία της, μολονότι απαραίτητη, εκλαμ<br />
βάνεται ως εχθρική, και η μεταξύ τους διαμάχη δεν είναι τίποτε άλλο<br />
παρά μια προσπάθεια της αμεσότητας να της κάνει έξωση. Προσπά<br />
θεια που αποβαίνει πάντα μάταια. Και έτσι εξηγείται γιατί όποιος νο<br />
μίζει πως είναι ικανός να υποσχεθεί ότι θα μιλήσει άμεσα και τσε-<br />
κουράτα, είναι επίσης καταδικασμένος να μην τηρήσει την υπόσχε<br />
σή του. Σαν τον απόστρατο συνταγματάρχη που λέγαμε σ την αρχή.<br />
<br />
ΓΙΩΡΓΟΣ ΓΙANNOYΛΟΠΟΥΛΟΣ<br />
Επιστημονικό Συμπόσιο<br />
Μύθοι και ιδεολογήματα στη σύγχρονη Ελλάδα<br />
23-24/11/2005<br />
<br />
<a href="http://defenceandtechnology.blogspot.gr/2016/01/blog-post.html" target="_blank">Άμυνα και Τεχνολογία</a></div>
i-know.grhttp://www.blogger.com/profile/07400229464291980397noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5853046852495646077.post-67592721911888156122016-01-15T20:10:00.000+02:002016-01-15T20:10:03.911+02:00Γενικες Αρχες περι τρομοκρατιας<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
Παρά τις αρχικές προβλέψεις για μακρά περίοδο ειρηνικής συμβιώσεως, μετά<br />
την κατάργηση του διπολισμού και το τέλος του ψυχρού πολέμου, εισήλθαμε στη<br />
νέα χιλιετία αντιμέτωποι με νέους κινδύνους για την ασφάλεια.<br />
Η εποχή μας εγκαινίασε ένα παλαιό φαινόμενο ως νέο «είδος<br />
πολέμου» το θέατρο επιχειρήσεων παγκόσμιο, το πεδίο της μάχης παντού, ο<br />
εχθρός αόρατος, ο στόχος ανυποψίαστος<br />
<a name='more'></a>από την Ιαπωνία, στη Νέα Υόρκη και την<br />
Ουάσιγκτον, στο Μπαλί, στη Μόσχα,στο Παρίσι στο Λονδίνο και η συνέχεια<br />
άγνωστη η αξία της ανθρώπινης ζωής μηδαμινή. Κατά τον επιτιθέμενο μπορεί τα<br />
θύματα να είναι άμαχοι, αλλά δεν είναι και αθώοι, αφού ανήκουν στις κοινωνίες του<br />
«εχθρού» του.<br />
Οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής (ΗΠΑ), ο Οργανισμός του<br />
Βορειοατλαντικού Συμφώνου (ΝΑΤΟ) και η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) επιχείρησαν<br />
να προσδιορίσουν τους νέους κινδύνους, που ενδεχομένως, θα<br />
αποσταθεροποιούσαν το διεθνές σύστημα. Τις ονόμασαν «ασύμμετρες απειλές»<br />
και «ασύμμετρο πόλεμο», που ορίζεται ως «η χρησιμοποίηση κατώτερης ισχύος<br />
εναντίον τρωτών σημείων ενός κράτους, προς επίτευξιν δυσανάλογα μεγάλου<br />
αποτελέσματος, με σκοπό την υπονόμευση της θελήσεώς του και την επίτευξη του<br />
στόχου του ενεργούντος».<br />
Στις απειλές αυτές κατέταξαν τις διάφορες μορφές της διεθνούς<br />
τρομοκρατίας, τη διασπορά όπλων μαζικής καταστροφής, τη λαθρομετανάστευση,<br />
τον εθνικοθρησκευτικό φανατισμό και ριζοσπαστισμό, το διεθνές οργανωμένο<br />
έγκλημα, τις απειλές από συστήματα που βασίζονται στη χρήση του διαστήματος,<br />
τον πόλεμο των πληροφοριών<br />
Η τρομοκρατία αναπτύσσεται τόσο στις δυτικές μητροπόλεις, όσο και στις ίδιες<br />
τις αναπτυσσόμενες χώρες, ιδιαίτερα δε στις χώρες του λεγομένου ισλαμικού<br />
τόξου, και τείνει να αποκτήσει τη δική της ιδεολογία, που θα μπορούσε να<br />
συνοψισθεί σε θέσεις όπως σύγχρονη μορφή του αναρχισμού, αρνητική στάση<br />
απέναντι στην ανοιχτή κοινωνία, αντίθεση εναντίον όλων των δυτικών κοινωνιών<br />
(αντιδυτικισμός). Η τρομοκρατία δεν είναι παρά ένα μέρος του «διεθνούς<br />
προβλήματος», ένα διεθνές φαινόμενο που τρέφεται από αυτό και τείνει να<br />
καταστεί ανεξέλεγκτο.<br />
<br />
Η τρομοκρατία, ομολογουμένως, αποτελεί την κυρία απειλή, αφού η ίδια<br />
διαπλέκεται με όλες τις άλλες, σε βαθμό που γίνεται δυσδιάκριτος ο διαχωρισμός<br />
σκοπών και μέσων. Πρόβλημα, που δεν έχει μόνο θεωρητική σημασία, είναι ο<br />
ορισμός της και η αντιδιαστολή της από το πολιτικό έγκλημα. Διακρίνεται σε<br />
ατομική, που είναι το μέσον ατόμων και μικρών ή μεγαλυτέρων ομάδων, και<br />
κρατική, στην οποία ανήκει και η κρατικά υποστηριζόμενη.<br />
Η μελέτη του φαινομένου με τις θεωρίες και τις θεωρήσεις της επιστήμης των<br />
διεθνών σχέσεων είναι δύσκολη, αφού στην πλειονότητα των περιπτώσεων<br />
πρόκειται περί «μη κρατικών δρώντων». Τα σύγχρονα ΜΜΕ μεγεθύνουν το<br />
φαινόμενο, γεγονός που συνεπάγεται, εμμέσως, την εξυπηρέτηση του σκοπού των<br />
ενεργούντων και την παρακίνηση του μιμητισμού.<br />
<b>Ορισμοί για την Τρομοκρατία</b><br />
Ακόμα και σήμερα η διεθνής ακαδημαϊκή κοινότητα όπως και το διεθνές<br />
δίκαιο αδυνατούν να δώσουν έναν πλήρη ορισμό του φαινομένου της<br />
τρομοκρατίας, με σημαντικότερο αποτέλεσμα τον κατά το δοκούν χαρακτηρισμό<br />
ως τρομοκρατικών, αρκετών περιπτώσεων εγκληματικών ενεργειών. Για<br />
παράδειγμα η δράση της Ε.Τ.Α. στην Ισπανία είναι σαφώς τρομοκρατική, πλήν<br />
όμως για τους ίδιους τους Βάσκους είναι εθνικοαπελευθερωτικό μέτωπο και<br />
βεβαίως μπορεί να αναλυθεί και έτσι σύμφωνα με την αρχή της αυτοδιάθεσης των<br />
λαών, αν λάβει κανείς υπόψη του πρόσφατη έρευνα σύμφωνα με την οποία ένας<br />
στους τρεις νεαρούς Βάσκους φιλοδοξεί να γίνει μέλος της συγκεκριμένης<br />
οργάνωσης.<br />
Το πρόβλημα του ορισμού της τρομοκρατίας έχει δυσχεράνει την ανάλυση ήδη<br />
από την έναρξη των ερευνών, στις αρχές της δεκαετίας του 1970. Μέρος του<br />
προβλήματος αποτελεί το γεγονός ότι η έννοια της τρομοκρατίας είναι έντονα<br />
αμφισβητούμενη. Η χρήση του όρου έχει συχνά πολεμικό και ρητορικό χαρακτήρα.<br />
Είναι πιθανό να αποτελεί έναν αρνητικό χαρακτηρισμό που έχει στόχο να<br />
αποδοκιμάσει τις επιδιώξεις του αντιπάλου, και να τις χαρακτηρίσει ως αθέμιτες και<br />
άδικες, παρά να περιγράψει μια συγκεκριμένη συμπεριφορά.<br />
Επιπλέον, ακόμη και όταν ο όρος χρησιμοποιείται με αντικειμενικό τρόπο ως<br />
εργαλείο ανάλυσης, είναι δύσκολο να καταλήξει κανείς σε έναν ικανοποιητικό<br />
ορισμό, ο οποίος θα διακρίνει μεταξύ τρομοκρατίας και άλλων φαινομένων βίας.<br />
Τρομοκρατία αποτελεί κατά βάση η εσκεμμένη και συστηματική βία που ασκείται<br />
από μικρές ομάδες ατόμων, σε αντίθεση με τη βία που προέρχεται από την<br />
κοινότητα, η οποία είναι αυθόρμητη, σποραδική και απαιτεί μαζική συμμετοχή.<br />
Στόχος της τρομοκρατίας είναι ο εκφοβισμός ενός λαϊκού ακροατηρίου που<br />
παρακολουθεί, βλάπτοντας μόνο μικρό αριθμό ατόμων, σε αντίθεση με τη<br />
γενοκτονία, που είναι η εξάλειψη ολόκληρων κοινοτήτων. Η τρομοκρατία έχει<br />
στόχο να πληγώσει, όχι να καταστρέψει. Είναι κυρίως πολιτική και συμβολική, σε<br />
αντίθεση με τον ανταρτοπόλεμο που συνιστά στρατιωτική δραστηριότητα. Ο<br />
άνωθεν κατασταλτικός «τρόμος» ασκείται από εκείνους που βρίσκονται σε θέσεις<br />
εξουσίας, ενώ η τρομοκρατία είναι μια μυστική αντίσταση στην εξουσία.<br />
Βεβαίως, ακόμη και στο πλαίσιο αυτού του ορισμού, οι πρακτικές της<br />
τρομοκρατίας διαφέρουν κατά πολύ μεταξύ τους. Η εννοιολογική κατηγορία της<br />
«τρομοκρατίας» περικλείει ένα ευρύ φάσμα φαινομένων —από απαγωγές ατόμων<br />
(με στόχο να πιεστούν κυβερνήσεις να αποδεχτούν συγκεκριμένες πολιτικές<br />
διεκδικήσεις) έως τυφλές βομβιστικές επιθέσεις εναντίον συμβολικών στόχων<br />
υψηλού κύρους, που έχουν ως αποτέλεσμα μαζικές απώλειες. Η τρομοκρατία<br />
εκδηλώνεται σε πολύ διαφορετικά πολιτισμικά πλαίσια. Οι μη κυβερνητικοί φορείς<br />
μπορούν να χρησιμοποιήσουν μεθόδους καταστολής και εξαναγκασμού σε<br />
περιοχές που βρίσκονται υπό τον έλεγχό τους. Τα κράτη μπορούν να υποθάλψουν<br />
τακτικές βίας εναντίον των πολιτών εχθρικών κρατών. Και παρόλο που τα πλαίσια<br />
του όρου είναι ήδη αρκετά πλατιά, οι παρατηρητές τολμούν να διευρύνουν<br />
ακόμη περισσότερο τα όρια. Συχνά βλέπουμε, για παράδειγμα, να γίνονται<br />
αναφορές στο έγκλημα, στη «ναρκοτρομοκρατία», στην «κυβερνοτρομοκρατία»,<br />
στην «οικοτρομοκρατία» ή στην πολιτισμική, οσφρητική ή διατροφική τρομοκρατία.<br />
Η ίδια η έννοια επιπλέον είναι έντονα αμφιλεγόμενη. Η χρήση της τείνει να έχει<br />
πολιτικήκαι υποκειμενική χροιά. Αποτελεί τόσο μειωτικό χαρακτηρισμό όσο<br />
και εργαλείο ανάλυσης, ειδικά στον δημόσιο διάλογο.<br />
Ενώ η εννοιολογική αυτή σύγχυση εξακολουθεί να υπάρχει ακόμη<br />
μετά από 25 χρόνια έρευνας, η διένεξη που αφορά την ιδεολογική χροιά του όρου<br />
αμβλύνθηκε μετά τη λήξη του Ψυχρού Πολέμου.<br />
Η διάλυση των αριστερών επαναστατικών και αντιιμπεριαλιστικών κινημάτων, τα<br />
οποία ενέπνευσαν μεγάλο μέρος της ιδεολογικής και εθνικιστικής τρομοκρατίας της<br />
δεκαετίας του 1970 και των αρχών του 1980, οδήγησε στην αλλαγή του κλίματος.<br />
Ωστόσο, το γεγονός ότι το 1999 οξύνθηκε ο δημόσιος διάλογος σχετικά με την<br />
επιείκεια που επέδειξε ο πρόεδρος Κλίντον στους Πορτορικανούς εθνικιστές,<br />
οι οποίοι εξέτιαν ποινή φυλάκισης για τρομοκρατικές ενέργειες που συνδέονταν με<br />
τον αγώνα ανεξαρτησίας της χώρας, αποδεικνύει ότι ο όρος παραμένει<br />
συναισθηματικά φορτισμένος. Οι σχετικές με την ορθότητα του μέσου αντιλήψεις<br />
επηρεάζονται από τις κρίσεις που<br />
αφορούν τη νομιμότητα του σκοπού.<br />
Το νόημα της λέξης ανάγεται στην Γαλλική Επανάσταση, η προσπάθεια όμως μιας<br />
συνήθως μικρής ομάδας ατόμων να αποσταθεροποιήσουν ένα πολιτικό καθεστώς,<br />
ουσιαστικά έχει τόσο μακρά ιστορία όση και το ανθρώπινο γένος. Αναφορές στη<br />
χρήση βίας με την παραπάνω μορφή συναντάμε στον Αριστοτέλη και στον<br />
Κικέρωνα, η συστηματική όμως εμφάνιση της τρομοκρατίας αρχίζει το δεύτερο<br />
μισό του 19ου αιώνα μαζί με τη Βιομηχανική Επανάσταση, την ανάπτυξη<br />
Δημοκρατικών Θεσμών και την Εθνική Αφύπνιση των λαών.<br />
Στα λήμματα των σημερινών λεξικών και εγκυκλοπαιδειών, μπορεί να<br />
συναντήσει κανείς ορισμούς όπως:<br />
• 1.Η επικράτηση με τον τρόμο και την βία. 2.Η διακυβέρνηση του λαού με<br />
σκληρά μέτρα βίας. 3.ως κύριο όνομα η Τρομοκρατία, περίοδος ( Ιούνιος 1793-<br />
Ιούλιος 1794) της Γαλλικής Επανάστασης, γνωστής για τα τρομοκρατικά μέτρα<br />
της.1<br />
• Η συστηματική χρήση του εκφοβισμού ή της απρόβλεπτης βίας κατά<br />
κυβερνήσεων ομάδων ή ατόμων με σκοπό την επίτευξη κάποιου πολιτικού<br />
στόχου. Η τρομοκρατία, έχει χρησιμοποιηθεί από πολιτικές οργανώσεις, και της<br />
αριστεράς και της δεξιάς, από εθνικιστικές ομάδες και εθνικές μειονότητες, από<br />
επαναστάτες και από τους στρατούς και τις μυστικές υπηρεσίες των ίδιων των<br />
κυβερνήσεων2<br />
• Η διά του τρόμου επικράτησις. Η επιβολή της εξουσίας διά σκληρών μέτρων<br />
βίας.3<br />
Από νομική άποψη, θα μπορούσαμε να πούμε ότι τρομοκρατία είναι: η<br />
«συστηματική (κατ' άλλη διατύπωση «υπολογισμένη») χρήση ή απειλή<br />
απρόβλεπτης βίας για την πρόκληση φόβου, με πρόθεση τον εξαναγκασμό ή τον<br />
εκφοβισμό κυβερνήσεων ή κοινωνιών να επιδιώξουν στόχους, που είναι γενικώς<br />
πολιτικοί, θρησκευτικοί ή ιδεολογικοί».Ο ορισμός αυτός είναι ο επισήμως<br />
υιοθετούμενος από το αμερικανικό υπουργείο Άμυνας. Η ειδική νομοθεσία των<br />
H.Π.Α. του 1979 έχει υιοθετήσει μία παραλλαγή του: προϋποθέτει χρήση βίας για<br />
εξαναγκασμό ή και απλό εκφοβισμό αμάχου πληθυσμού «με στόχο την επιρροή<br />
<span style="font-size: xx-small;"> 1 Βλ. ́ ́Ελληνικό Λεξικό Παιδεία ́ ́, 1978, σελ. 948<br /> 2 Βλ. ́ ́Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος -Λαρούς –Μπριτάνικα ́ ́, τόμος 58, έκδοση 1991<br /> 3 Βλ. ‘Νεότερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν ́ ́Ηλιου ́ ́’, τόμος ΚΒ, έκδοσης της Εγκυκλοπαιδικής επιθεώρησης Ήλιου εν Αθήναι, σελ.196</span><br />
στην κυβερνητική πολιτική».<br />
Παρατηρείται ότι οι πολυετείς προσπάθειες πολλών κυβερνητικών και<br />
ακαδημαϊκών φορέων να οριοθετήσουν και να αναγνωρίσουν μέσω ενός κοινά<br />
αποδεκτού ορισμού το φαινόμενο, δεν έχουν αποφέρει ικανοποιητικά<br />
αποτελέσματα. Η τρομοκρατία με τους τρόπους και τις μεθόδους που έχει<br />
εμφανιστεί, δεν έχει ενταχθεί σε ένα ικανοποιητικό ερμηνευτικό πλαίσιο που θα<br />
αποκωδικοποιούσε επακριβώς τις εκφάνσεις της, ή θα οριοθετούσε τη δράση της.<br />
Αντίθετα, παραμένει μια από τις πλέον πολυσυζητημένες και αμφιλεγόμενες<br />
έννοιες. Η προσπάθεια αποσαφήνισης και διάκρισης ανάμεσα σε τρομοκρατική<br />
οργάνωση, εθνικοαπελευθερωτικό μέτωπο ή κίνημα πολιτικών διεκδικήσεων,<br />
αποτέλεσε το ερέθισμα ώστε να οριοθετηθούν από τον ΟΗΕ φαινόμενα και<br />
καταστάσεις που απαιτούσαν την οικουμενική διάσταση της γνωμοδότησής του.<br />
Κατ' αυτόν τον τρόπο, μια σειρά από ζητήματα που άπτονται της τρομοκρατίας ή<br />
που αναφέρονται σε παραμέτρους αυτής, απέκτησαν ορισμό μέσω των<br />
γνωμοδοτήσεων του ΟΗΕ, χωρίς βέβαια αυτό να λύνει και το πρόβλημα της<br />
προσέγγισης ενός ορισμού της πολιτικής βίας ο οποίος θα τύχαινε γενικής<br />
αποδοχής.<br />
Οι ενέργειες που θεωρούνται τρομοκρατία είναι:<br />
• απαγωγές,<br />
• βομβιστικές ενέργειες,<br />
• επιθέσεις σε εγκαταστάσεις (συμπεριλαμβανομένων των ενεργειών με<br />
χειροβομβίδες, μπαζούκας, ρουκέτες, επιθέσεις από αυτοκίνητο εν κινήσει,<br />
πυροβολισμοί, εμπρησμοί, βανδαλισμοί και σαμποτάζ άλλης φύσης εκτός από<br />
βομβιστικές ενέργειες),<br />
• αεροπειρατείες ή πειρατικές ενέργειες σε άλλα μέσα μεταφοράς<br />
• καταστάσεις ομηρίας,<br />
• δολοφονίες, πυροβολισμοί, αποκεφαλισμοί και γενικά θανάτωση με<br />
φρικώδης τρόπους<br />
• επεισόδια που αποτελούν παράνομες εκδηλώσεις ή προξενούν εκφοβισμό.<br />
Οι αιτίες που δημιουργούν τη βία με αποτέλεσμα την ίδια την πράξη της βίας,<br />
θεωρούνται τρομοκρατία, ενώ αυτομάτως συγκαταλέγονται στο έγκλημα.<br />
Ιστορική αναδρομή της τρομοκρατίας<br />
Κάνοντας μια αναδρομή στο παρελθόν, από την αρχαιότητα έως σήμερα, θα<br />
συναντήσουμε το φαινόμενο της τρομοκρατίας στις διάφορες μορφές του.<br />
«Και παλαιότερον όμως και κατά τους Ελληνικούς και κατά τους Ρωμαϊκούς<br />
χρόνους και κατά το Μεσαίωνα, πολλάκις εχρησιμοποιήθη η τρομοκρατία υπό του<br />
Κράτους και υπό των Βασιλέων εναντίων των αντιπάλων μερίδων ή των<br />
εξεγειρωμένων δούλων, των δουλοπαροίκων και των πτωχών χωρικών, υπό δε<br />
της Εκκλησίας και εναντίον των μη παραδεχομένων τα δόγματά της. Η Ιερά<br />
εξέτασις, υπήρξε μια από τις φρικοδεστέρες εκδηλώσεις της εκκλησιαστικής<br />
τρομοκρατίας4...»<br />
Οι τριάκoντα τύραννοι της ηττημένης στον Πελοποννησιακό Πόλεμο Αθήνας<br />
και ο Κριτίας, ο στοχαστής που έγινε σφαγέας, θα μπορούσαν, να διεκδικήσουν<br />
την ιστορική αφετηρία του όρου. Ο τελευταίoς, πάντως, εμπεδώνεται και μένει στην<br />
ιστορία κατά τη Γαλλική Επανάσταση με την Πρώτη και Δεύτερη Τρομοκρατία, τις<br />
οποίες εξαπέλυσε η Δημοκρατία το 1792 και το 1793-94. Υπολογίζεται ότι κατά τη<br />
Δεύτερη, 17.000 καρατομήθηκαν έπειτα από σύντομη δίκη και άλλοι 25.000<br />
εκτελέστηκαν ύστερα από απλό... έλεγχο ταυτότήτας.<br />
• 1900 : Δολοφονείται από αναρχικούς ο βασιλιάς της Ιταλίας Ουμπέρτο Ι.<br />
• 1946, 22 Ιουλίου : Η ομάδα Στερν και η παράνομη σιωνιστική οργάνωση<br />
Ιργκούν, ανατινάζουν το ξενοδοχείο «King David» στην Ιερουσαλήμ. Βρίσκουν το<br />
θάνατο πάνω από 100 άνθρωποι.<br />
• 1948, Φεβρουάριος : Δολοφονείται ο εμπνευστής της ινδικής ανεξαρτησίας<br />
Μαχάτμα Γκάντι.<br />
• 1949, 9 Σεπτεμβρίου : Βόμβα εκρήγνυται στο χώρο αποσκευών ενός<br />
επιβατικού αεροσκάφους της ‘Quebec Airlines’, σκοτώνοντας 23 επιβάτες. Είναι η<br />
πρώτη επίσημα καταγεγραμένη τρομοκρατική επίθεση εναντίον αεροσκάφους.<br />
• 1962, 14 Φεβρουαρίου : 17 νεκροί στην πόλη Οράν της Αλγερίας, από<br />
βομβιστική ενέργεια ακροδεξιών Γάλλων.<br />
• 1963, 22 Νοεμβρίου : Δολοφονείται ο Αμερικανός πρόεδρος Τζον Κένεντι.<br />
• 1967, 28 Ιουνίου: Το Ισραήλ κερδίζει τους Άραβες στον πόλεμο των έξι<br />
ημερών. Παλαιστινιακές οργανώσεις αρχίζουν την τρομοκρατική τους δράση<br />
ενάντια στο Κράτος του Ισραήλ.<br />
• 1968, 2 Απριλίου : Εμπρησμός δύο πολυκαταστημάτων στη Φρανκφούρτη<br />
από μέλη της RAF.<br />
• 1978 : Απαγωγή και δολοφονία του πρώην πρωθυπουργού Άλντο Μόρο<br />
από τις Ερυθρές Ταξιαρχίες. Ο Ιταλός πολιτικός είχε απαχθεί από τις 16 Μαρτίου<br />
από μέλη της ακροαριστερής οργάνωσης, ενώ βρέθηκε νεκρός στις 9 Μαΐου 1978.<br />
• 1988, 13 Ιουλίου: 3 τρομοκράτες της οργάνωσης ‘Αμπού Νιντάλ’ επιτίθεται<br />
στο κρουαζιερόπλοιο ‘City of Poros’ στον Aργοσαρωνικό. Άφησαν πίσω τους νεκρούς και 71 τραυματίες.<br />
<span style="font-size: xx-small;"> 4 Βλ. “Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια”, Παύλου Δρακάκη, σελ. 364-365</span><br />
<br />
• 1992, 17 Μαρτίου: Η οργάνωση ‘Ισλαμικός Ιερός Πόλεμος’ ισοπεδώνει την<br />
Ισραηλινή πρεσβεία στο Μπουένος Άιρες της Αργεντινής. Σκοτώνονται 29<br />
άνθρωποι, ανάμεσά τους και περαστικοί, και τραυματίζονται πάνω από 240.<br />
• 1999, 9 Σεπτεμβρίου : Παγιδευμένο αυτοκίνητο εκρήγνυται μπροστά από<br />
πολυκατοικία της Μόσχας. 114 νεκροί και πάνω από 150 τραυματίες.<br />
• 2001, 11 Σεπτεμβρίου: Επιβατικό αεροσκάφος της ‘American Air Lines’ με<br />
92 επιβάτες συντρίβεται (08:45) στην καρδιά του Μανχάταν στο βόρειο<br />
ουρανοξύστη του Παγκόσμιου Κέντρου Εμπορίου, στο ύψος περίπου του 80ού<br />
ορόφου, 18 λεπτά αργότερα, η πτήση 175 της ‘United Air Lines’ προσκρούει στο<br />
δεύτερο δίδυμο πύργο του Παγκόσμιου Κέντρου Εμπορίου. Μια ώρα αργότερα και<br />
ενώ η αμερικανική πολιτική ηγεσία πασχίζει να συνειδητοποιήσει το τρομερό<br />
πλήγμα εναντίον της οικονομικής εξουσίας των Η.Π.Α., ένα τρίτο επιβατικό<br />
αεροπλάνο συντρίβεται στο αμερικανικό πεντάγωνο στην Ουάσιγκτον. Λίγο<br />
αργότερα, στις 10:10 (ώρα Αμερικής), ένα τέταρτο αεροσκάφος, το οποίο μετά την<br />
απογείωση καταλήφθηκε από αεροπειρατές συντρίβεται νότια από το<br />
Πίτσμπουργκ της Πενσυλβάνιας. Τα θύματα είναι χιλιάδες.Ο ύποπτος – και για<br />
τους Αμερικανούς ο ένοχος – για την οργάνωση και χρηματοδότηση του<br />
καλοσχεδιασμένου αυτού τρομοκρατικού χτυπήματος εναντίον των Η.Π.Α. είναι ο<br />
Οσάμα Μπιν Λάντεν.<br />
• 2013 έως σήμερα (ISIS)<br />
Ιδιαίτερη αναφορά στην ιστορική αναδρομή θα πρέπει να κατέχει και το ISIS<br />
(Islamic State of Iraq and Syria) το οποίο επίσημα ιδρύθηκε την 20 Απριλίου 2013.<br />
Ο ακριβείς αριθμός των θυμάτων του Χαλιφάτου στο βωμό της τρομοκρατίας δεν<br />
είναι δυνατόν να προσδιοριστεί. Για το μέγεθος των «επιχειρήσεων» μπορούμε να<br />
αναφέρουμε ότι οι ομάδες των τζιχατιστών σκότωσαν 5.042 ανθρώπους τον<br />
Νοέμβριο 2014, κάτι που αποδεικνύει ότι τα κινήματα αυτά είναι «πιο ισχυρά από<br />
ποτέ», σύμφωνα με μια βρετανική έρευνα που δημοσιοποιήθηκε.<br />
Το Ιράκ κατέχει το θλιβερό ρεκόρ των θυμάτων και ακολουθούν η Νιγηρία, το<br />
Αφγανιστάν και η Συρία, όπως αναφέρει η έρευνα που διενεργήθηκε από κοινού<br />
από το BBC World Service και το κέντρο έρευνας για τη ριζοσπαστικοποίηση του<br />
Κινγκς Κόλετζ του Λονδίνου (ICRS).<br />
Συνολικά καταγράφηκαν 664 επιθέσεις. Δεκαέξι διαφορετικές ομάδες τζιχαντιστών<br />
ανέλαβαν την ευθύνη για τις επιθέσεις αυτές ή θεωρήθηκαν υπεύθυνες, το 60% εκ<br />
των οποίων δεν έχει καμία σχέση με την αλ Κάιντα, την τρομοκρατική οργάνωση<br />
που πριν μερικά χρόνια θεωρούνταν ο μεγαλύτερος εχθρός της διεθνούς<br />
κοινότητας, υπογράμμισε η έρευνα.<br />
Σχεδόν οι μισές επιθέσεις, το 44%, ήταν έργο του Ισλαμικού Κράτους που δρα<br />
κυρίως στη Συρία και το Ιράκ. Η οργάνωση αυτή ευθύνεται για 2.206 θανάτους σε<br />
308 επιθέσεις.<br />
Η οργάνωση Μπόκο Χαράμ στη Νιγηρία είναι στη δεύτερη θέση με 801 νεκρούς σε<br />
30 επιθέσεις.<br />
Οι αριθμοί αυτοί είναι «εκπληκτικοί αν σκεφτεί κανείς ότι πριν τρία χρόνια ο δυτικός<br />
κόσμος είχε πει “έχει τελειώσει. Η Αλ Κάιντα βρίσκεται σε παρακμή, είναι νεκρή,<br />
την έχουμε κερδίσει στρατηγικά”», σχολίασε ο Πέτερ Νόιμαν, ερευνητής του Κινγκς<br />
Κόλετζ.<br />
«Όλος ο κόσμος πίστευε ότι η Αραβική Άνοιξη θα φέρει την ελευθερία και τη<br />
δημοκρατία. Τώρα έχουμε ένα τζιχαντιστικό κίνημα σε μέρη του κόσμου όπου δεν<br />
μπορούσαμε ποτέ να σκεφτούμε ότι θα εμφανιζόταν» τέτοιο, πρόσθεσε ο Νόιμαν.<br />
Λίγες ημέρες μετά την είδηση ότι τουλάχιστον 90 Ασσύριοι Χριστιανοί έχουν πέσει<br />
θύματα απαγωγής από τους τζιχαντιστές του Ισλαμικού Κράτους στη Συρία,<br />
οργάνωση αναφέρει πως ο αριθμός των απαχθέντων αγγίζει τους 285 (Φεβ.2015).<br />
Μάλιστα, λέγεται πως ανάμεσα στα θύματα υπάρχουν γυναίκες, ηλικιωμένοι και<br />
παιδιά, ενώ πέρασαν στα χέρια των τρομοκρατών μετά την εισβολή τους σε <br />
διαφορετικά χωριά στην Συρία.<br />
Μπορεί το Συριακό Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων που έχει την έδρα<br />
του στη Μεγάλη Βρετανία να υπολογίζει τους απαχθέντες στους 90 και το Εθνικό<br />
Συριακό Συμβούλιο της Συρίας να εκτιμά πως πρόκειται για 150 θύματα, όμως, ο<br />
Αφράμ Γιακούμπ από την Ομοσπονδία Ασσυρίων της Σουηδίας υποστηρίζει ότι<br />
τουλάχιστον 285 είναι όσοι έχουν απαχθεί.<br />
Μάλιστα, το μέλος της ομοσπονδίας επισημαίνει πως οι 156 προέρχονται από το<br />
χωριό Ταλ Σαμράν.<br />
«Είναι φιλειρηνικά χωριά και δεν σχετίζονται με τις μάχες», δήλωσε ο Νασίρ Χαζ<br />
Μαχμούντ, Κούρδος αξιωματούχος στο πρακτορείο Reuters.<br />
Η πιο πρόσφατη μεγάλης απηχήσεις στον Δυτικό κόσμο έλαβε χώρα την 7<br />
Ιανουαρίου 2015 όταν ολιγομελής ομάδα ενόπλων επιτέθηκε στα γραφεία του<br />
σατιρικού περιοδικού Charlie Hebdo στο Παρίσι της Γαλλίας.<br />
Ο απολογισμός της επίθεσης ήταν 12 νεκροί (ανάμεσά τους δύο νεκροί<br />
αστυνομικοί) και επτά τραυματίες.<br />
Την επίθεση ακολούθησε ενεργοποίηση του αντιτρομοκρατικού σχεδίου Plan<br />
Vigipirate. Οι δράστες πραγματοποίησαν την επίθεση ανοίγοντας πυρ και<br />
κραυγάζοντας την φράση "Αλλάχ Ακμπάρ", δηλαδή ο Θεός είναι μεγάλος, στο<br />
όνομα του προφήτη του Ισλάμ.<br />
Μεταξύ των νεκρών είναι οι σκιτσογράφοι Charb, Cabu, Tignous, και Wolinski,<br />
καθώς και ο οικονομολόγος Μπερνάρ Μαρίς. Η επίθεση είναι η πλέον πολύνεκρη<br />
στη Γαλλία μετά από αυτή στο τραίνο της γραμμής Στρασμπούρ-Παρίσι στις 18<br />
Ιουνίου 1961 με 28 νεκρούς κατά τη διάρκεια του Πολέμου της Αλγερίας.<br />
Ο πρόεδρος της Γαλλίας Φρανσουά Ολάντ χαρακτήρισε την επίθεση τρομοκρατική<br />
και πράξη ακραίας βαρβαρότητας. Από την πλευρά του το Ισλαμικό Κράτος<br />
χαρακτήρισε τούς δύο τρομοκράτες ήρωες.<br />
<br />
<b>Αίτια Τρομοκρατίας</b><br />
Από το παραπάνω χρονολόγιο της βίας, μπορούμε να βγάλουμε<br />
συμπεράσματα για τους λόγους για τους οποίους οι τρομοκράτες προέβησαν στις<br />
τρομοκρατικές πράξεις. Βλέπουμε ότι σε γενικές γραμμές οι τρομοκράτες δρουν με<br />
σκοπό την επίτευξη σκοπών που δεν μπορούν – ή είναι πολύ δύσκολο – να<br />
υλοποιηθούν με τα νόμιμα κάθε φορά μέσα, όποιου κατεστημένου και<br />
οποιασδήποτε μορφής κι αν είναι αυτά. Πολλές φορές υλοποιούν απλά το στόχο<br />
τους, όπως έγινε με τη δολοφονία του βασιλιά της Ιταλίας Ουμπέρτο Ι. στις αρχές<br />
του αιώνα, κι άλλες φορές – ίσως τις περισσότερες – υλοποιούν μέρος του στόχου<br />
τους με κάποια δολοφονία ή καταστροφή, αλλά έτσι στοχεύουν και να<br />
προκαλέσουν τον τρόμο, για να πιέσουν κάποια αλλαγή του κατεστημένου, όπως<br />
οι δολοφονίες Άγγλων αξιωματούχων από ισραηλινούς τρομοκράτες. Αυτές, όπως<br />
είδαμε σταμάτησαν μετά τη δημιουργία του Κράτους του Ισραήλ στα τέλη της<br />
δεκαετίας του ’50, ενώ μετά από μια πενταετία ξεκίνησαν οι επιθέσεις των<br />
Παλαιστινίων κατά των Ισραηλινών, που κορυφώνονται στις μέρες μας και που<br />
αποσκοπούν στην πρόκληση τρόμου και επιβολή πιέσεων προς όλους τους<br />
Κρατικούς και διεθνείς φορείς είτε για τη δημιουργία του Παλαιστινιακού Κράτους,<br />
είτε ως διαμαρτυρία είτε πολλές φορές ως πολεμικές ενέργειες κατά του Κράτους<br />
του Ισραήλ και της προέλευσής του.<br />
Πολλές φορές τα αίτια είναι η αποικιοκρατία, ο ρατσισμός, η ξένη κατοχή και το<br />
apartheid. Από την άλλη όμως, όπως υποστήριζαν οι Αναπτυσσόμενοι και<br />
Ανατολικοί στη δεκαετία του ’70, κρύβονταν πολλά συμφέροντα πίσω από κάποιες<br />
επιθέσεις με σκοπό την επιβολή και διατήρηση κάποιου κατεστημένου από<br />
παρακρατικές ομάδες, την οποία και ονόμαζαν “κρατική τρομοκρατία”.<br />
Βλέπουμε λοιπόν ότι σε όλες σχεδόν τις επιθέσεις, η γενική αιτία ήταν να<br />
υλοποιηθούν κάποιοι στόχοι ή να εκφραστεί διαμαρτυρία για την αλλαγή του<br />
κατεστημένου δια του εκφοβισμού.<br />
Έχει εμφανισθεί με διάφορες μορφές, όπως αντάρτικο των πόλεων,<br />
εθνικοαπελευθερωτικό μέτωπο, ιερός πόλεμος, πάντοτε όμως είχε ως απώτερο<br />
σκοπό την προσβολή της ύπαρξης και της λειτουργίας της πολιτείας,<br />
χρησιμοποιώντας την ένοπλη βία ως μοναδικό μέσο διεξόδου από την καταπίεση<br />
της. Λειτουργεί παρασιτικά και κυρίως σε δημοκρατικές πολιτείες, όπου όταν οι<br />
δημοκρατικοί θεσμοί δεν λειτουργούν για την ενίσχυση της ποιότητας της<br />
δημοκρατίας αλλά ως αυτοσκοπός της, βρίσκει πρόσφορο έδαφος για δράση.<br />
Η άποψη των ίδιων των τρομοκρατών – το παράδοξο αλλά και μεγαλειώδες<br />
είναι ότι σε μια δημοκρατία ακόμα και ο τρομοκράτης δικαιούται να έχει άποψη –<br />
είναι πως η βία που παράγουν είναι η απάντηση στη βία του κράτους.<br />
Η «επανάσταση» που αποβλέπει στην αναμόρφωση της κοινωνίας βασίζεται σε<br />
ένα γεγονός αναμφισβήτητο και πρωταρχικής σημασίας. Στο ότι η κοινωνική ζωή<br />
διέπεται από μια βαθιά ανισότητα και αδικία. Αυτή εμφανίζεται με διάφορες<br />
μορφές, όπως με τη φτώχεια των πολλών και των πλούτο των λίγων, την<br />
ανυπαρξία ελευθερίας και σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, την<br />
καταπίεση και τον εξανδραποδισμό του ανθρώπου από τα κάθε λογής τυραννικά<br />
καθεστώτα κ.α.<br />
Για τον G.Sorrel, πολέμιο του φιλελεύθερου και δημοκρατικού συστήματος,<br />
η βία είναι το ύψιστο πάθος, η μόνη δημιουργός δύναμη της ιστορίας, η εξ ορισμού<br />
παράλογη και γι αυτό ακριβώς αυθεντική και γνήσια, μια πρωταρχική έκφραση της<br />
ζωής που δεν έχει ανάγκη έγκρισης από το δίκαιο ή το ιδανικό.<br />
Σαν φαινόμενο το οποίο πηγάζει από τον κοινωνικό ιστό και σαφώς<br />
κατευθύνεται εναντίον του θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ένα κοινωνικό<br />
φαινόμενο το οποίο εκφράζεται με την ακραία αντίδραση στο πολιτικό γίγνεσθαι.<br />
Αναμφισβήτητα όμως είναι και μια εκ των πλέον σύγχρονων μορφών πολέμου,<br />
διότι όπως θα δούμε στα κεφάλαια που ακολουθούν, η πλειονότητα των<br />
τρομοκρατικών ενεργειών που συντελούνται σήμερα έχουν όλα τα χαρακτηριστικά<br />
των σύγχρονων πολεμικών επιχειρήσεων. Αν και όταν χρησιμοποιούμε τον όρο<br />
πόλεμος έρχεται στον νου μας η εικόνα δύο εξοπλισμένων αντιπάλων, οι οποίοι<br />
μάχονται ο ένας απέναντι στον άλλο, εντούτοις αναλύοντας μία τρομοκρατική<br />
ενέργεια θα συναντήσουμε την εφαρμογή του συνόλου των αρχών του πολέμου<br />
και του στρατιωτικού ελιγμού.<br />
Αυτή η ιδιάζουσα μορφή κοινωνικού συναγερμού και αντίδρασης ενάντια<br />
στο πολιτικό περιβάλλον γίνεται ολοένα και περισσότερο υπόθεση ολιγότερων οι<br />
οποίοι έχοντας πρόσβαση πλέον ακόμα και σε σύγχρονα οπλικά συστήματα και<br />
εκμεταλλευόμενοι τις τεχνολογικές εξελίξεις, είναι δυνατόν να αναγάγουν την<br />
τρομοκρατική δράση στον πόλεμο του μέλλοντος.<br />
<br />
<b>Μορφές της Τρομοκρατίας</b><br />
• Ιδεολογική (κομματική τρομοκρατία)<br />
<u>1. Ακροαριστερή τρομοκρατία</u><br />
Η «αριστερή τρομοκρατία» είναι κατά κανόνα ατομική και εντάσσεται στη<br />
στρατηγική της επαναστατικής ανατροπής των καθεστώτων. Είναι μία από τις<br />
μεθόδους της επαναστατικής πάλης και δεν είναι αυτοσκοπός. Οι θιασώτες της<br />
θεωρούσαν ότι η εκτέλεση προσώπων που συμβολίζουν την εξουσία, την<br />
εκμετάλλευση ή την καταπίεση μπορεί να λειτουργήσει σαν καταλύτης, να<br />
ενθαρρύνει τις λαϊκές μάζες και να τις εξωθήσει προς την κατεύθυνση της μαζικής<br />
εξέγερσης. Οι προσδοκίες αυτές ποτέ δεν δικαιώθηκαν από τα γεγονότα, αλλά<br />
διατήρησαν την ακτινοβολία τους για πολλές δεκαετίες.<br />
Η «αριστερή τρομοκρατία» έχει συγκεκριμένο στόχο και ενδιαφέρεται πολύ για<br />
την απήχηση που θα έχει η ενέργειά της στην κοινή γνώμη, αφού-θεωρητικά<br />
τουλάχιστον- από τη συναίνεση του λαού αντλεί τη νομιμοποίηση της στο<br />
ιδεολογικό- ηθικό και στο πολιτικό επίπεδο. Γι ́ αυτό το λόγο, όχι μόνο καταδικάζει<br />
την τυφλή βία, αλλά και προσέχει να μην πλήξει αθώους. Υπάρχουν, βεβαίως , και<br />
αρκετές περιπτώσεις, που βρήκαν το θάνατο αθώοι, αλλά αυτό δεν συνέβη από<br />
πρόθεση.<br />
Το ενδιαφέρον να μην πληγούν αθώοι πηγάζει όχι τόσο από την ηθική<br />
αντίληψη για την αξία της ανθρώπινης ζωής όσο από την ιδεολογία και την<br />
πολιτική στρατηγική της «αριστερής τρομοκρατίας». Οι οργανώσεις αυτές<br />
επιζητούν την επιδοκιμασία των λαϊκών τάξεων, γιατί θεωρητικά όχι μόνο<br />
απευθύνονται σ’ αυτές, αλλά ενεργούν εξ ονόματός τους.<br />
<u>2. Ακροδεξιά τρομοκρατία</u><br />
Την ίδια περίοδο έχουμε δείγματα γραφής και της «ακροδεξιάς τρομοκρατίας»,<br />
με πιο χαρακτηριστικό την έκρηξη βόμβας στο σιδηροδρομικό σταθμό της<br />
Μπολόνια. Η τυφλή βία εντάσσεται στη λεγόμενη στρατηγική της έντασης, που ο<br />
στόχος της είναι πολλαπλός: Πρώτον, να εκφοβίσει τους πολίτες και να ενισχύσει<br />
την τάση ιδιωτικοποίησης, δεύτερον να συκοφαντήσει πολιτικά την Αριστερά και<br />
τρίτον να εξωθήσει τις κυβερνήσεις να λάβουν αυταρχικά μέτρα. Τη μέθοδο της<br />
προβοκάτσιας έχουν χρησιμοποιήσει πολλές φορές όχι μόνο δικτατορικά<br />
καθεστώτα, αλλά και παρακρατικές ή ακροδεξιές οργανώσεις σε δημοκρατικές<br />
χώρες. Ο εμπρησμός του Ράιχσταγκ από τους ναζί είναι ένα από τα πολλά<br />
παραδείγματα. Η πολύνεκρη έκρηξη που είχε ως δράστη τον ακροδεξιό Τίμοθι<br />
Μακβέι είναι μία ιδιάζουσα περίπτωση τυφλής «ακροδεξιάς τρομοκρατίας»,<br />
δεδομένου ότι δεν φαίνεται να εντάσσεται σε συγκεκριμένο πολιτικό σχέδιο.<br />
• Τρομοκρατία “εθνικοαπελευθερωτικού” χαρακτήρα<br />
Στην κορυφή του καταλόγου οργανώσεων εθνοτικού χαρακτήρα, βρίσκονται οι<br />
Παλαιστίνιοι, αλλά στον ίδιο κατάλογο είναι και το εβραϊκό Λικούντ του Μεναχέμ<br />
Μπέγκιν, που πραγματοποίησε πολλές αιματηρές βομβιστικές επιθέσεις εναντίον<br />
των Βρετανών πριν ιδρυθεί το κράτος του Ισραήλ. Στην ίδια κατηγορία ανήκουν ο<br />
ιρλανδικός IRA, η βασκική ΕΤΑ, το αυτονομιστικό κίνημα της Κορσικής κ.α.<br />
Υπάρχει και μια κατηγορία εθνικοαπελευθερωτικών κινημάτων που<br />
στηρίχθηκαν στην κλασική ανταρτική δράση, αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις<br />
κατέφυγαν επιλεκτικά και σε τρομοκρατικές ενέργειες. Παλιότερα ήταν οι<br />
Σαντινίστας στη Νικαράγουα, το Φαραμπούτο Μαρτί στο Σαλβαδόρ, αργότερα το<br />
κουρδικό ΡΚΚ στην Τουρκία, οι Τσετσένοι και άλλα αποσχιστικά κινήματα στον<br />
Καύκασο και προσφάτως, ο αλβανικός UCK στο Κοσσυφοπέδιο και στην ΠΓΔΜ<br />
είναι μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα. Το εάν ορισμένα εξ αυτών έχουν<br />
χαρακτηρισθεί τρομοκρατικές οργανώσεις και άλλα μαχητές της ελευθερίας<br />
εξαρτάται αποκλειστικώς και μόνον από τις πολιτικές σκοπιμότητες των Ηνωμένων<br />
Πολιτειών, οι οποίες και κάνουν τις σχετικές ταξινομήσεις.<br />
• ”Κρατική” τρομοκρατία<br />
Παρ’ ότι συνήθως η επίσημη εκδοχή για το τρομοκρατικό φαινόμενο δεν<br />
συμπεριλαμβάνει την κρατική τρομοκρατία, αυτή αποτελεί ένα σημαντικότατο<br />
σκέλος. Δεν είναι μόνον οι προβοκάτσιες για την καλλιέργεια κλίματος και τη<br />
συκοφάντηση των εσωτερικών αντιπάλων. Είναι και η προσφυγή σε τρομοκρατικές<br />
μεθόδους για την εξουδετέρωση ανταρτικού πόλεων ή αποσχιστικών κινημάτων.<br />
Η πιο ωμή και ευθέως ομολογημένη περίπτωση κρατικής τρομοκρατίας είναι<br />
αυτή που ασκεί το Ισραήλ εναντίον των Παλαιστίνιων. Κάνοντας μια σύντομη<br />
ιστορική αναδρομή θα θυμηθούμε, ότι πριν από τη διαμόρφωση των κρατών στην<br />
περιοχή της Παλαιστίνης είχαν εμφανισθεί αυτονομιστικά κινήματα που είχαν<br />
χαρακτηρισθεί τρομοκρατικά, γιατί έκαναν χρήση βίας.<br />
Τα κινήματα αυτά αποτελούνταν από Εβραίους της αυτονομιστικής οργάνωσης<br />
Λικούντ του Μεναχεμ Μπεγκίν5 και είχαν ως στόχο Βρετανούς υπηκόους.<br />
Σταδιακά, στη δράση αυτή των Ισραηλινών αντέδρασαν οι Άραβες της<br />
περιοχής, ασκώντας ανάλογη βία. Η δικαιολογητική βάση της βίας αυτής<br />
επικεντρωνόταν στην αντίληψη ότι “Η δημιουργία του Ισραήλ και η μεγάλη<br />
αμερικανική οικονομική βοήθεια που λάμβανε αυτή η χώρα, ήταν η συνέχεια της<br />
δυτικής αποικιοκρατίας και της νεοαποικιοκρατικής πολιτικής”.6<br />
Στη δεκαετία του 1980,στις ΗΠΑ κυριαρχεί ο Ρόναλντ Ρήγκαν, ο οποίος<br />
ανήγαγε την τρομοκρατία σε πρώτο θέμα της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ. Η<br />
πρώτη λίστα των κρατών-τρομοκρατών έρχεται στη δημοσιότητα και εν μέρει<br />
επιτυγχάνεται μια μεγάλη προβολή των αμερικανικών θέσεων περί τρομοκρατίας<br />
και των δεινών που θα προκύψουν σε περίπτωση που δε θα υπάρξει διεθνής<br />
κινητοποίηση.<br />
<span style="font-size: xx-small;"> 5 Τρομοκρατική οργάνωση η οποία έγινε επίσημο πολιτικό κόμμα, νομιμοποιήθηκε και συμμετείχε στην κυβέρνηση.<br /> 6 Menahem Begin, “The Revolt”, στο Μ. ΜΠΟΤΣΗ «Ζητήματα Ασφάλειας στη Νέα Τάξη Πραγμάτων», εκδ. Παπαζήση,<br />σελ. 79.</span><br />
<br />
• ”Θρησκευτική” τρομοκρατία<br />
«Οι άνθρωποι που γίνονται μάρτυρες δεν το κάνουν αυτό επειδή είναι<br />
απεγνωσμένοι. Το κάνουν γιατί θέλουν να είναι πιστοί στην εσωτερική τους ανάγκη,<br />
υπακούουν σε μια αίσθηση αποστολής. Γι’ αυτό δεν πρόκειται γι’ αυτοκτονία... Οι<br />
μάρτυρες είναι το πιο αξιοσέβαστο φαινόμενο σε όλη την ιστορία...» κ. Μαχμούντ<br />
Αλ Ζαχάρ, πολιτικός ηγέτης της Χαμάς<br />
«Οι θρησκευτικές απόψεις, όμως, παραμένουν πάντα στο απυρόβλητο ακόμη<br />
και από τους άθεους. Αν ο θάνατος θεωρηθεί τελειωτικός, κάποιος ορθολογικά<br />
πράτων θα έχει υψηλή εκτίμηση στη ζωή του και θα διστάσει να την θέσει σε<br />
κίνδυνο. Αυτό κάνει τον κόσμο ασφαλέστερο μέρος, όπως κι ένα αεροπλάνο είναι<br />
πιο ασφαλές αν ο αεροπειρατής θέλει να επιβιώσει. Στο άλλο άκρο, αν ένας ικανός<br />
αριθμός ανθρώπων πεισθούν από τους ιερείς τους, ότι ο μαρτυρικός θάνατος είναι<br />
αντίστοιχο με το πάτημα ενός κουμπιού που θα μας στείλει σε ένα άλλο σύμπαν,<br />
τότε ο κόσμος γίνεται εξαιρετικά επικίνδυνο μέρος. Ειδικά αν αυτοί οι άνθρωποι<br />
πιστέψουν ότι το άλλο σύμπαν είναι μια παραδεισένια διαφυγή από τα προβλήματα<br />
του πραγματικού κόσμου... » κ. Ρίτσαρντ Ντόκινς<br />
Υπάρχει θρησκευτική τρομοκρατία, άσχετα αν αναδεικνύει πολιτικά<br />
αιτήματα. Μπορεί δηλαδή οι Τσετσένοι στο θέατρο της Μόσχας να ζητούσαν<br />
απόσυρση των ρωσικών στρατευμάτων από τον Καύκασο, οι μαρτυρίες όμως λένε<br />
ότι οι μαυροφορούσες αντάρτισσες δήλωναν «χαρούμενες επειδή θα πεθάνουν και<br />
θα καταλήξουν στην αγκαλιά του Αλλάχ». Από τη στιγμή που ένας παίκτης του<br />
πολιτικού παιγνίου βάζει μεταθανάτιους στόχους, κανένας πολιτικός συμβιβασμός<br />
δεν του είναι αρκετός. Ακόμη κι αν ικανοποιηθούν τα δίκαια ή άδικα πολιτικά<br />
αιτήματα που έχει ως βιτρίνα ο ισλαμικός φονταμενταλισμός (δίκαιη λύση στο<br />
Παλαιστινιακό, απόσυρση Ρώσων από την Τσετσενία, απόσυρση Αμερικανών που<br />
σταθμεύουν στον Κόλπο κ.λ.π.), οι θεοκράτες που ελέγχουν αυτά τα κινήματα δεν<br />
μπορούν να σταματήσουν εκεί. Στόχος είναι η κατ’ αυτούς θεϊκή επιταγή υπόταξης<br />
των απίστων στο νόμο του Ισλάμ. Από την στιγμή που κάποιος βάζει το Θεό στην<br />
πολιτική κανένας ορθολογισμός, κανένας συμβιβασμός, καμία πολιτική λύση δεν<br />
είναι νοητή. «Ο Ισλαμικός φονταμενταλισμός έχει παγκόσμιες φιλοδοξίες: την<br />
υποταγή του κόσμου στο ολοκληρωτικό σύστημα της Σαρίας, ένα φασιστικό<br />
σύστημα που σχεδιάστηκε για να ελέγχει όλες τις πράξεις των ατόμων», έγραψε ο<br />
πρόεδρος του «Ινστιτούτου για την εκκοσμίκευση της Ισλαμικής Κοινωνίας» Ιμπ<br />
Γουαράκ.<br />
Το γεγονός ότι η τρομοκρατία του φονταμενταλιστικού Ισλάμ είναι<br />
θρησκευτική σημαίνει ότι στις δυτικές κοινωνίες δεν υπάρχουν άμαχοι αλλά μόνο<br />
άπιστοι. Δυνάμει στόχος είναι οποιοσδήποτε δεν ασπάζεται τις επιταγές της<br />
θρησκείας<br />
Από τη στιγμή που έχουμε να κάνουμε με θρησκευτική τρομοκρατία ο η<br />
ανθρώπινη ζωή είναι επουσιώδης λεπτομέρεια. Πολύ δε περισσότερο – κι αυτό την<br />
κάνει εξαιρετικά επικίνδυνη – η ζωή των ίδιων των τρομοκρατών.<br />
Η αναζήτηση των αιτίων και η προσπάθεια ερμηνείας των αποτελεί<br />
υποχρέωση της διεθνούς κοινότητας και των επί μέρους κρατών, ώστε να<br />
προταχθεί η στρατηγική της αντιμετωπίσεως του διεθνούς προβλήματος και η<br />
συλλογική προσπάθεια καταστολής του φαινομένου της τρομοκρατίας 1.<br />
Η ανισομερής οικονομικής ανάπτυξη και συμμετοχή στα διεθνή δρώμενα και το<br />
έλλειμα εκδημοκρατισμού και χρηστής και αποτελεσματικής διακυβερνήσεως σε<br />
πολλές υπανάπτυκτες και αναπτυσσόμενες χώρες και μάλιστα ανεξάρτητα από τον<br />
φυσικό τους πλούτο, επιβάλλει τη μετατόπιση του διακυβεύματος των διεθνών<br />
σχέσεων στον άξονα Βορρά – Νότου. Το ίδιο ισχύει και εντός των κρατών, όπου,<br />
σε ορισμένα, το λεγόμενο «όριο της φτώχειας» καλύπτει μεγάλο ποσοστό του<br />
πληθυσμού τους.<br />
Περιφερειακές συγκρούσεις, όπως π.χ. το Παλαιστινιακό, που δεν<br />
νομιμοποιούν, βεβαίως, ούτε είναι η πραγματική αιτία των τρομοκρατικών<br />
κτυπημάτων, επιβαρύνουν το κλίμα, φανατίζουν τις μάζες και δημιουργούν<br />
συνθήκες για την στρατολόγηση τρομοκρατών.<br />
Η διάλυση της Ενώσεως Σοσιαλιστικών Σοβιετικών Δημοκρατιών (ΕΣΣΔ) και<br />
του Συμφώνου της Βαρσοβίας (ΣΒ) αποδέσμευσε εθνικιστικές τάσεις ανεξαρτησίας<br />
σε πολλές περιοχές, πέραν των εν εξελίξει παγκοσμίως. Στη συγκεκριμένη<br />
περίπτωση οι ανταγωνισμοί, γεωστρατηγικοί και γεωοικονομικοί, για την<br />
παραγωγή, μεταφορά και εν γένει εκμετάλλευση των πηγών ενεργείας του<br />
Καυκάσου και της Κασπίας, περιπλέκουν έτι περισσότερο την κατάσταση στην<br />
περιοχή.<br />
Ο ισλαμικός φονταμενταλισμός κατά πάσης νεωτερικής ερμηνείας του Ισλάμ,<br />
όπως π.χ. η δημοκρατική διακυβέρνηση ισλαμικής χώρας, και κατά του δυτικού<br />
πολιτισμού, που επηρέασε ή επέβαλε και επηρεάζει τέτοιες εξελίξεις, από μακρού<br />
αποτελεί βασική αιτία προκλήσεως και οργανώσεως της «ισλαμικής<br />
τρομοκρατίας». Αυτή είναι είτε ανεξάρτητα είτε καθεστωτικά-κρατικά<br />
υποστηριζόμενη για δράση εντός των ισλαμικών χωρών ή εκτός αυτών κατά των<br />
δυτικών κοινωνιών. Όσον αφορά την οικονομική διάσταση αυτού του είδους της<br />
βίας, η οικονομική εξαθλίωση και φτώχεια, τα απολυταρχικά καθεστώτα και οι<br />
δικτατορίες της μιας ή άλλης παραλαγής ή «επαναστατικά κινήματα» στον ισλαμικό<br />
κόσμο επιτείνουν το φαινόμενο. Ο Μπιν Λάντεν και η Αλ-Κάϊντα προσβλέπουν<br />
στην ανόρθωση του αραβικού και ισλαμικού κόσμου, μέσω της επιστροφής στη<br />
μεσαιωνική «καθαρότητά» του.<br />
Ο ιστορικός αντιδυτικισμός, που αναπτύχθηκε κατά τις τελευταίες δεκαετίες της<br />
αποικιοκρατίας και οπωσδήποτε ορισμένες κρίσιμες πολιτικές επιλογές των ΗΠΑ<br />
και της Δύσεως, συνολικά – Μεσανατολικό, χρηματοδότηση και εκμετάλλευση<br />
εξτρεμιστικών οργανώσεων για ίδιους σκοπούς κ.λ.π. – σε συνδυασμό ή<br />
ανεξάρτητα με τον ισλαμικό φονταμενταλισμό, διαμορφώνουν την ψυχολογία του<br />
«καμικάζι (αυτόχειρα) τρομοκράτη» και του αυταρχικού και επιθετικού «ηγέτου» και<br />
τα σύνδρομά του, που οι τοπικές κοινωνίες αναδεικνύουν ή ανέχονται.<br />
Πάσης μορφής εκκρεμούντα παγκόσμια και περιφερειακά προβλήματα, π.χ.<br />
προστασία περιβάλλοντος, διεθνές εμπόριο, υπόθεση του Διεθνούς Ποινικού<br />
Δικαστηρίου, υποστήριξη κάθε λογής αυταρχικών καθεστώτων κ.λ.π. εμπεδώνουν<br />
το αίσθημα της αδικίας.<br />
Στη δεκαετία του ’70 και λιγότερο του ’80 η ευρωπαϊκή τρομοκρατία απειλούσε<br />
τα θεμέλια των κοινοβουλευτικών καθεστώτων της Δυτικής Ευρώπης. Τα «κράτη-<br />
υποστηρικτές» και οι «ενδιάμεσες» διεθνείς τρομοκρατικές οργανώσεις, που τους<br />
παρείχαν εκπαίδευση και μέσα, μας είναι σήμερα γνωστά. Κράτη του ΣΒ, Λιβύη,<br />
Λίβανος, Συρία, Ιράν, Ν. Υεμένη, Κούβα, Νικαράγουα ̇ οργανώσεις όπως PLO, AL<br />
FATAH κ.α. Η διάλυση του ΣΒ έδωσε τέλος στη δράση των ευρωπαϊκών<br />
τρομοκρατικών οργανώσεων, που ήδη είχαν αντιμετωπισθεί αποτελεσματικά,<br />
πλην IRA και ΕΤΑ, που έχουν άλλους στόχους.<br />
_Ισλαμική Τρομοκρατία<br />
Αφήσαμε τελευταία την «ισλαμική τρομοκρατία», που σε αυτές τις μέρες<br />
βρίσκεται στο κέντρο του ενδιαφέροντος.<br />
Η εξάπλωση, η επέκταση και η ένταση του ισλαμικού εξτρεμισμού στη Μέση<br />
Ανατολή, αποτέλεσαν και αποτελούν αντικείμενο ανάλυσης, μελέτης και<br />
περίσκεψης πολλών επιστημόνων, όπως και κυβερνήσεων.<br />
Ο ισλαμισμός θεωρείται ως η θρησκεία με τη μεγαλύτερη εξάπλωση, ειδικά τα<br />
τελευταία χρόνια.7 Το ένα πέμπτο του παγκόσμιου πληθυσμού ασπάζεται και<br />
ακολουθεί τα διδάγματα του Ισλάμ, οι πιστοί του δε ζουν μόνο στην περιοχή της Μ.<br />
Ανατολής. Η Κίνα έχει τρεις φορές περισσότερους μουσουλμάνους από τη<br />
Σαουδική Αραβία,8 όσο δε για τις ΗΠΑ, ο ισλαμισμός θεωρείται ως η θρησκεία με<br />
τον ταχύτερο ρυθμό εξάπλωσης.9<br />
Ο ισλαμικός φονταμενταλισμός προσέδωσε πολιτική χροιά στη θρησκεία. Όταν<br />
το 1928 ο Χασάν αλ-Μπάνα ίδρυσε τη Μουσουλμανική Αδελφότητα στην Αίγυπτο,<br />
η προσπάθεια εστιάστηκε στην “κρίση ταυτότητας”, που ήταν αποτέλεσμα της<br />
αποικιοκρατίας και στη στροφή στο παρελθόν για την ανακάλυψη του χαμένου<br />
εαυτού.10<br />
<span style="font-size: xx-small;"> 7 Council on American Islamic Relations, Press Release, 14 june, 1995, σελ. 3 στο Μ. ΜΠΟΤΣΗ, Ζητήματα<br />Ασφάλειας στη Νέα Τάξη Πραγμάτων, Παπαζήση,1999.<br /> 8 Medd R. and Goldstein F., “International Terrorism on the Eve of the New Millennium”, Studies in Conflict and<br />Terrorism, Vol. 20, No. 3, July-September 1997,στο Μ. ΜΠΟΤΣΗ «Ζητήματα Ασφάλειας στη Νέα Τάξη Πραγμάτων», εκδ.<br />Παπαζήση, σελ. 99.<br /> 9 Το ίδιο με το προηγούμενο σελ. 100.<br /> 10 Laqueur W., The Age of Terrorism, Little Brown and Co, Boston, 1987 στο Μ. ΜΠΟΤΣΗ «Ζητήματα Ασφάλειας στη<br />Νέα Τάξη Πραγμάτων», εκδ. Παπαζήση, σελ. 102.</span><br />
<br />
Η απήχηση της ιδεολογίας που είχε αφετηρία τη θρησκεία υπήρξε άμεση. Τα<br />
κοινωνικά σύνολα, που δεν έχουν εκ των πραγμάτων την ικανότητα αξιολόγησης<br />
των οικονομικών συστημάτων προσχώρησαν ταχύτατα στην ιδεολογία “Το Ισλάμ<br />
είναι η λύση”, που έδινε την υπόσχεση μιας δικαιότερης κατανομής του εθνικού<br />
πλούτου και της ισότητας στην κατάσταση διαβίωσης των εξαθλιωμένων κατοίκων<br />
της Μ. Ανατολής.<br />
Η θρησκευτική βία είναι περισσότερο ολέθρια από την πολιτική.<br />
Έχει αποδειχθεί ότι η βία που εκπορεύεται από θρησκευτικά ελατήρια προκαλεί<br />
μεγαλύτερες απώλειες ανθρώπινων ζωών, από αυτή που ασκείται από πολιτικές<br />
οργανώσεις βίας. Η θρησκευτική τρομοκρατία είναι υπεύθυνη για το 8% των<br />
ενεργειών βίας μεταξύ των ετών 1982 – 1989, ταυτόχρονα είναι υπεύθυνη για το<br />
30% των θανάτων.11<br />
• Κατηγοριοποίηση<br />
Ένας επίσης τρόπος κατηγοριοποίησης της τρομοκρατίας θα μπορούσε να<br />
είναι ο βάση του οπλισμού και το πεδίο εφαρμογής της. Με το ποιο πάνω σκεπτικό<br />
διακρίνουμε την:<br />
<u>Βιολογική Τρομοκρατία.</u><br />
Είναι η χρησιμοποίηση μεταδοτικών μικροοργανισμών, τοξινών και<br />
δηλητηρίων που προκαλούν βλάβες στον ανθρώπινο οργανισμό. Η πραγματική<br />
απειλή δεν είναι αυτές καθαυτές οι βλάβες που προκαλούν σήμερα αλλά οι<br />
"βελτιώσεις" που θα εξασφαλισθούν στο εγγύς μέλλον, λόγω της βιοτεχνικής<br />
επανάστασης.<br />
<u>Χημική.</u><br />
Σε αντίθεση με τα βιολογικά όπλα, οι χημικές ενώσεις που μπορούν να<br />
χρησιμοποιηθούν σε μια τρομοκρατική ενέργεια έχουν μικρότερη εξάπλωση που<br />
εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις επικρατούσες καιρικές συνθήκες και τη<br />
διαμόρφωση του περιβάλλοντος.Επειδή πολλές από τις χημικές ουσίες είναι<br />
άχρωμες και άοσμες και η επίδρασή τους μπορεί να καθυστερήσει να εμφανισθεί η<br />
καταστροφική δυνατότητα προκαλεί τις ίδιες ανησυχίες με εκείνες που εγείρουν τα<br />
βιολογικά όπλα.<br />
<u>Πυρηνική Τρομοκρατία.</u><br />
Αυτή μπορεί να εκδηλωθεί με μια πολλαπλότητα μορφών που κάθε μια<br />
εξαρτάται από μια σειρά από παράγοντες, όπως η πυροδότηση μιας πυρηνικής<br />
βόμβας, η δολιοφθορά σε εργοστάσιο παραγωγής πυρηνικής ενέργειας και η<br />
πρόκληση πυρηνικής μόλυνσης χωρίς να μεσολαβήσει πυρηνική έκρηξη.<br />
Ενώ η κατασκευή μιας πυρηνικής βόμβας απαιτούσε μέχρι πρόσφατα<br />
επενδύσεις και εγκαταστάσεις που εθεωρείτο ότι μόνο λίγες χώρες μπορούσαν να<br />
διαθέσουν, η ευκολία με την οποία σήμερα ένας επίδοξος τρομοκράτης με<br />
<span style="font-size: xx-small;"> 11 Η έρευνα που διεξήγαγε η Rand στο St. Andrews University με τίτλο Chronology of International Terrorist Incidents,<br />για την περίοδο 1982-1989, κατέγραψε ότι οι τρομοκρατικές οργανώσεις των Σιϊτών διέπραξαν 247 πράξεις βίας, αλλά ήταν<br />υπεύθυνες για 1057 θανάτους.</span><br />
<br />
κατάλληλες γνώσεις πυρηνικής τεχνολογίας μπορεί να ανακαλύψει πληροφορίες<br />
που θα τον οδηγήσουν στην κατασκευή μιας πυρηνικής βόμβας είναι μεγάλη.<br />
Ηλεκτρονική Τρομοκρατία ή Τρομοκρατία στο Διαδίκτυο.<br />
Μέχρι πριν μερικά χρόνια η απειλή για τρομοκρατική δράση μέσω των Η/Υ<br />
ανήκε στο επίπεδο της επιστημονικής φαντασίας. Η πραγματικότητα όμως ήλθε να<br />
αλλάξει την αφελή όπως φαίνεται άποψη. Το πλήθος, η δύναμη και η<br />
πολυπλοκότητα της σύνδεσης των Η/Υ που κάνουν εύκολη τη ζωή των ανθρώπων<br />
σε μια χώρα της βιομηχανοποιημένης Δύσης, είναι τόσο μεγάλα και τόσο δεμένα<br />
με τις υποδομές της πραγματικότητας ώστε ο ίδιος ο άνθρωπος να μη μπορεί να<br />
αντιληφθεί τις επιπτώσεις ακόμη και μιας μικρής διαταραχής τους.<br />
Οι επιθέσεις που έχουν συμβεί μέχρι τώρα στο παγκόσμιο σύστημα<br />
υπολογιστών έχουν αντιμετωπισθεί ταχύτατα, είτε λόγω της περιορισμένης<br />
έκτασης των στόχων τους, είτε γιατί μέχρι σήμερα η ψαλίδα ανάμεσα στην<br />
τεχνογνωσία των εισβολέων και την τεχνογνωσία των φυλάκων του παραμένει<br />
μικρή.Η τρομοκρατία συνεχίζει και θα συνεχίσει να κτυπά το διαδίκτυο που από<br />
την ίδια του τη δομή επιτρέπει αυτές τις επιθέσεις. Οι μορφές της εντοπίζονται στη<br />
διάβρωση, καταστροφή, υποκλοπή αρχείων και στην πρόκληση καταρρεύσεων σε<br />
τμήματά του.<br />
<u>Τρομοκρατία με Συμβατικά Όπλα.</u><br />
Η μέχρι τώρα δράση των διαφόρων τρομοκρατικών οργανώσεων<br />
φανερώνει ότι υπάρχουν όλες οι προϋποθέσεις για απόκτηση και χρησιμοποίηση<br />
συμβατικών μέσων (ρουκέτες, εκρηκτικά, πυροβόλα όπλα, χειροβομβίδες κ.λ.π.)<br />
με σχετική ευκολία για προσβολή επιλεγμένων στόχων. Στρατιωτικές<br />
εγκαταστάσεις είναι στόχοι που παρουσιάζουν ενδιαφέρον για τρομοκράτες που<br />
επιδιώκουν την εξασφάλιση συμβατικών όπλων.<br />
<br />
<u>Δομή οργάνωση και λειτουργία τρομοκρατικών<br />οργανώσεων</u><br />
Θα γίνει μια προσέγγιση της δομής, της οργάνωσης και<br />
της λειτουργίας των τρομοκρατικών οργανώσεων λαμβάνοντας υπόψη τις γνώσεις<br />
που έχουμε αποκτήσει μέχρι σήμερα για αυτές από μαρτυρίες μεταμελημένων<br />
τρομοκρατών και από αναλύσεις ειδικών επιστημόνων, κυρίως κοινωνιολόγων.<br />
Μια από τις σπουδαιότερες παραμέτρους ανάλυσης του φαινομένου είναι η<br />
ανταπόκριση και η αποδοχή του φαινομένου από τις οργανωμένες κοινωνίες. Παρ’<br />
όλο που στις ιδρυτικές τους διακηρύξεις οι τρομοκρατικές οργανώσεις διατείνονται<br />
ότι πρεσβεύουν μια ευρεία κοινωνική εξέγερση, στην πράξη αποκλείουν την<br />
ενεργοποίηση της κοινωνικής δομής, παρουσιάζοντας ένα εντελώς ολοκληρωτικό<br />
πρόσωπο. Η χρήση βίας ως πολιτικής αντίδρασης εξ ορισμού δεν θα μπορούσε<br />
παρά μόνο να καταδικασθεί από μια υγιή κοινωνία η οποία κατά αρχήν σέβεται την<br />
ανθρώπινη ζωή.<br />
Στις περισσότερες τρομοκρατικές οργανώσεις υπάρχουν σαφώς διακριτοί<br />
ρόλοι μεταξύ των μελών τους, γεγονός που εξασφαλίζει την ασφάλεια αλλά και την<br />
εύρυθμη λειτουργία τους. Συνήθως υπάρχει μια ηγετική ομάδα (ιδρυτικά μέλη ) η<br />
οποία εγγυάται κατά αρχήν την ιδεολογική συνέπεια της οργάνωσης.<br />
Στις ισλαμικές οργανώσεις μάλιστα πάντοτε υπάρχει ένας διακεκριμένος<br />
θρησκευτικός ηγέτης η ταυτότητα του οποίου είναι γνωστή στη διεθνή κοινή γνώμη<br />
π.χ. Os. Bin Laden, προσδίδοντας έτσι κύρος στην υπόσταση τους.<br />
Η ομάδα αυτή είναι υπεύθυνη για την διαχείριση του < πολιτικού > λόγου<br />
της οργάνωσης, την καθοδήγηση των νέων μελών, τις επαφές της οργάνωσης με<br />
όλους τους συναφείς χώρους, και την επιλογή των στόχων. Τα μέλη της έχουν<br />
πολύ υψηλό μορφωτικό επίπεδο και συνήθως είναι άτομα μέσης ή ανώτερης<br />
κοινωνικής στάθμης. Στις περισσότερες περιπτώσεις είναι η ολιγαριθμότερη<br />
ομάδα εντός της οργάνωσης.<br />
Άλλη ομάδα είναι αυτή που έχει επιφορτιστεί με το καθαρά εκτελεστικό έργο<br />
της οργάνωσης. Είναι άτομα τα οποία έχουν υποστεί μια εκτεταμένη εκπαίδευση<br />
και είναι δυνατόν να είναι μόνιμα μέλη της ή να στρατολογούνται για εκτέλεση<br />
συγκεκριμένων αποστολών.<br />
Αξιοσημείωτο και βεβαίως ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι πλέον παρατηρείται<br />
μια τεχνογνωσία σε ότι αφορά την χρήση προηγμένης τεχνολογίας όπλων, όπως<br />
και βιολογικών – χημικών ουσιών π.χ. η τρομοκρατική ενέργεια στον υπόγειο<br />
σιδηροδρομικό σταθμό του Τόκιο με την ουσία SARIN, από παραθρησκευτική<br />
οργάνωση. Ένας πραγματικά μεγάλος εφιάλτης για την ανθρωπότητα θα είναι το<br />
ενδεχόμενο ελέγχου από τρομοκράτες και πυρηνικών όπλων, αρκετά πιθανό<br />
σενάριο μετά τα κρούσματα πυρηνικού λαθρεμπορίου που έχουν δει το τελευταίο<br />
διάστημα το φως της δημοσιότητας, από χώρες της πρώην Ε.Σ.Σ.Δ.<br />
<br />
Συχνά υπάρχει και μία τρίτη ομάδα στους κόλπους των τρομοκρατικών<br />
οργανώσεων η οποία είναι επιφορτισμένη με την εκτέλεση των δευτερευουσών<br />
αποστολών και γενικά με την υποστήριξη από πλευράς Δ.Μ., όταν δεν θεωρείται<br />
σκόπιμο να εκτεθούν σε περιττό κίνδυνο τα υπόλοιπα μέλη στα ίχνη των οποίων<br />
ενδέχεται να έχουν βρεθεί οι διωκτικές αρχές.<br />
Σε όλες τις βαθμίδες μιας τρομοκρατικής οργάνωσης τα κύρια<br />
χαρακτηριστικά τους, είναι ο πολύ υψηλός βαθμός πειθαρχίας μεταξύ των μελών<br />
της, γεγονός που δίνει την εντύπωση στα επιφορτισμένα με την καταστολή όργανα<br />
αλλά και στην κοινή γνώμη, ότι πρόκειται για ομάδες με στρατιωτική διάρθρωση,<br />
και βεβαίως η προσήλωση τους στον < σκοπό που αγιάζει τα μέσα > με ιδιαίτερο<br />
φανατισμό.<br />
Εκτός από κάποιες περιπτώσεις εθνικοαπελευθερωτικών κινημάτων στα<br />
οποία υπάρχει κάποια σχετική κοινωνική αντιπροσώπευση π.χ. I.R.A., E.T.A. στις<br />
περισσότερες τρομοκρατικές οργανώσεις υπάρχει ένα στεγανό περιβάλλον που<br />
χαρακτηρίζεται από συνωμοτικότητα και το οποίο βεβαίως απεικονίζει την ισχνή<br />
δυναμική που έχει το φαινόμενο μέσα στην κοινωνία. Μπορούμε να φανταστούμε<br />
ότι ένα πλήθος ανθρώπων το οποίο έχει συναφείς απόψεις για την πολιτική<br />
αντίδραση με κάποια τρομοκρατική οργάνωση σε καμία περίπτωση δεν θα<br />
μπορούσε να στρατολογηθεί στο όνομα αυτής της αντίδρασης, στοιχείο που<br />
δείχνει ότι η < βία ενάντια στη βία του κράτους > είναι υπόθεση των εξαιρετικά<br />
μυημένων. Υπάρχει εν κατακλείδι μια αμφιμονοσήμαντη τάση απώθησης μεταξύ<br />
τρομοκρατίας και κοινωνίας, η οποία αντικατοπτρίζεται τόσο στο εσωτερικό των<br />
τρομοκρατικών οργανώσεων, όσο και της κοινωνίας.<br />
Κάθε τρομοκρατική ενέργεια μπορεί κάλλιστα να χαρακτηρισθεί σαν μία<br />
επιχείρηση η οποία περιλαμβάνει όλα τα στάδια της σχεδίασης και της εκτέλεσης<br />
μιας στρατιωτικής αποστολής, και συνεπώς μπορεί να αξιολογηθεί ως επιτυχής<br />
όταν έχει επιτευχθεί ο αντικειμενικός της σκοπός, που δεν είναι άλλος από την<br />
βίαιη χειραγώγηση της κοινής γνώμης μέσω της διασποράς τρόμου. Απαραίτητη<br />
προϋπόθεση επιτυχίας αυτής της αποστολής είναι η συλλογή, επεξεργασία και<br />
εκμετάλλευση των πληροφοριών που αφορούν τον στόχο, καθ’ όλη τη διάρκεια<br />
της επιχείρησης. Διαδικασία που ξεκινάει χρονικά συνήθως πολύ πριν το τελικό<br />
στάδιο της εκτέλεσης, και αφορά από τις πιο σύνθετες γνώσεις ως τις πιο απλές<br />
πληροφορίες για τον στόχο, πληροφορίες που εκτείνονται από την πιο σκοτεινή<br />
πτυχή του παρελθόντος του ως τις πιο απλές καθημερινές του συνήθειες. Η<br />
xρονική επιλογή σε αρκετές περιπτώσεις εκτέλεσης τρομοκρατικών ενεργειών π.χ.<br />
ελλιπής φύλαξης του στόχου, η ακόμα και η επιλογή του στόχου π.χ. κεκαλυμμένη<br />
ιδιότητα του, έχουν δημιουργήσει τεράστια ερωτηματικά στην κοινή γνώμη αλλά και<br />
στις διωκτικές αρχές. Η έλλειψη αντίστοιχων πληροφοριών από τις κρατικές<br />
υπηρεσίες που είναι επιφορτισμένες με την καταστολή, μεγιστοποιεί το<br />
πλεονέκτημα του αιφνιδιασμού για τις τρομοκρατικές οργανώσεις, η σύνδεση των<br />
οποίων με αρκετές μυστικές υπηρεσίες είναι συχνή κατά το παρελθόν.<br />
Η παραπάνω άποψη βεβαίως έβρισκε ισχυρή βάση κατά την ψυχροπολεμική<br />
περίοδο όπου μέσω τρομοκρατικών οργανώσεων ελάμβανε χώρα και ένας<br />
ιδιότυπος πόλεμος των μυστικών υπηρεσιών των δύο συνασπισμών.<br />
Ιδιαίτερη αναφορά θα πρέπει να γίνει στην σχέση του φαινομένου της<br />
τρομοκρατίας και της λειτουργίας των μέσων μαζικής ενημέρωσης. Είναι<br />
αναμφισβήτητα ο δίαυλος επικοινωνίας μεταξύ των τρομοκρατικών οργανώσεων<br />
και της κοινωνίας, και ως εκ τούτου έχουν γίνει πολλές αναλύσεις για τον<br />
ενισχυτικό τους ρόλο στην εξάπλωση του φαινομένου. Η δημοσιότητα αποτελεί<br />
πρωταρχικό συστατικό στοιχείο της τρομοκρατικής στρατηγικής, γιατί ο τρόμος<br />
που επιχειρεί να προκαλέσει στους κοινωνούς με αποτρόπαια εγκλήματα κατά<br />
αθώων ανθρώπων, μόνο με την πλατειά διάδοση και προβολής τους με τα<br />
σύγχρονα μέσα επικοινωνίας, μπορεί να πραγματοποιηθεί. Και δεν αποτελεί<br />
υπερβολή η άποψη πως η τρομοκρατία ως μέσο αγωνιστικής στρατηγικής για την<br />
προβολή των όποιων ιδεολογιών ή άλλων διεκδικήσεων, θεμιτών ή αθέμιτων, θα<br />
είχε προ πολλού εγκαταλειφθεί, εάν δεν της δινόταν η δυνατότητα να ασκήσει την<br />
< προπαγάνδα με την πράξη >, που επιδιώκει, στην έκταση και με την ένταση που<br />
της παρέχουν τα σύγχρονα μέσα επικοινωνίας ανά τον ελεύθερο κόσμο.<br />
Ωστόσο, θέμα περιορισμού της ελευθερίας του λόγου καθώς και της<br />
πληροφόρησης και διακίνησης των ιδεών, προς χάριν της αντιμετώπισης της<br />
τρομοκρατίας, δεν θα πρέπει με κανένα τρόπο να τεθεί. Γιατί η ελευθερία της<br />
σκέψης και του λόγου, μια από τις σπουδαιότερες ατομικές ελευθερίες, εξασφαλίζει<br />
επί πλέον αυτή ταύτη την λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος, που<br />
στηρίζεται στην ανεμπόδιστη έκφραση της αλήθειας καθώς και στο διάλογο και την<br />
αντιπαράθεση απόψεων και ιδεών. Για αυτό και τυχόν περιορισμός ή κατάργηση<br />
της ελευθερίας αυτής, θα επέφερε κακό κατά πολύ χειρότερο από εκείνο ακριβώς<br />
που επιχειρεί με τον τρόπο αυτό να καταστείλει.<br />
Πέρα από τη βασική αυτή θέση αρχής, την γενικά αποδεκτή σήμερα στον<br />
δημοκρατικό κόσμο, υπάρχουν ορισμένα σοβαρά προβλήματα σχετικά με την<br />
ελευθερία στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, που ανακύπτουν επιτακτικά κατά την<br />
αντιμετώπιση της τρομοκρατίας, στα πλαίσια πάντα της έννομης τάξης.<br />
Πράγματι, η τρομοκρατική εγκληματική δράση παρουσιάζει σήμερα μια<br />
εντελώς ιδιαίτερη δραματικότητα για το κοινό, που διεγείρεται συγκινησιακά κατά<br />
τρόπο υπέρμετρο, μαζί με το φόβο που του προκαλεί η αβεβαιότητα και η<br />
ανασφάλεια για το μέλλον της δημοκρατικής ανοιχτής κοινωνίας. Κι αυτή ακριβώς<br />
η επίδραση του τρομοκρατικού δράματος, το καθιστά ένα κατ’ εξοχήν θέμα για τον<br />
τύπο και τα τηλεοπτικά μέσα, που με κάθε τρόπο το μεγεθύνουν και χρωματίζουν<br />
το τρομοκρατικό έγκλημα δημιουργώντας ένα πραγματικό σενάριο, που<br />
εξασφαλίζει βέβαιη κυκλοφορία στα έντυπα και ακροαματικότητα στα τηλεοπτικά<br />
μέσα.<br />
Έτσι όμως, τα μέσα μαζικής επικοινωνίας μετατρέπονται άθελα τους σε<br />
«συνεργούς»των τρομοκρατών, που ακριβώς αυτή την άμεση ψυχολογική<br />
επίδραση στα άτομα επιδιώκουν με τα εγκλήματα τους. Και το κακό επαυξάνεται<br />
όταν τα μέσα μαζικής επικοινωνίας δεν αρκούνται στην προβολή της είδησης,<br />
μεγεθυσμένης και δραματοποιημένης έστω, αλλά προχωρούν ακόμα και στην<br />
ηρωοποϊηση ορισμένων τρομοκρατών. Κι αντίθετα παραλείπουν να τονίσουν όταν<br />
προβάλλουν τρομοκρατικές πράξεις, τη ριζική αντίθεση των πράξεων αυτών προς<br />
το σύγχρονο ανθρωπιστικό δίκαιο, κι ακόμα πως κατατείνουν στην<br />
αποδιοργάνωση του δημοκρατικού τρόπου ζωής, αλλά και γενικότερα στην<br />
χαλάρωση των ιστών της κοινωνικής συνοχής.<br />
Επίλογος<br />
<br />
Το φαινόμενο της Τρομοκρατίας, είναι ιδιαίτερα πολύπλοκο, πολύπλευρο και<br />
για να προσεγγιστεί θέλει ιδιαίτερη προσοχή.<br />
Για την επίλυση του φαινομένου της Τρομοκρατίας, είναι φανερό ότι πρέπει να<br />
παραδεχτούμε την “αδυναμία” εξεύρεσης ορισμού ή να την ορίσουμε με έναν<br />
ορισμό που θα περιλαμβάνει ουσιαστικά οποιαδήποτε μέθοδο εκφοβισμού, όπως<br />
προκύπτει άλλωστε κι από την ετυμολογία της λέξης, που χρησιμοποιείται από τον<br />
οποιοδήποτε, είτε αυτός είναι Κράτος, είτε μονάδα, είτε ομάδα από οποιαδήποτε<br />
πλευρά και κάθε παράταξη οποιασδήποτε ιδεολογίας, και ο οποίος την<br />
χρησιμοποιεί με σκοπό την αλλαγή -άμεσα ή έμμεσα- τη διαμαρτυρία, ή την<br />
πρόκληση οποιουδήποτε προβλήματος σε κατεστημένους θεσμούς και λειτουργίες<br />
συστημάτων και κοινωνιών, και που δεν μπορεί να το επιτύχει αυτό με τα<br />
υπάρχοντα νόμιμα μέσα .<br />
Οι καταστροφικότερες μέχρι σήμερα τρομοκρατικές επιθέσεις, σε ανθρώπινα<br />
θύματα και υλικές ζημίες της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 και μετά, εναντίον των<br />
συμβόλων της οικονομικής, στρατιωτικής και πολιτικής ισχύος των ΗΠΑ (Δίδυμοι<br />
Πύργοι -Πεντάγωνο - Καπιτώλιο), δεν έπληξαν μόνο, ανεπανόρθωτα το γόητρο της<br />
μοναδικής υπερδύναμης του πλανήτη και προκάλεσαν τεράστιες οικονομικές<br />
συνέπειες στις ΗΠΑ και στην παγκόσμια οικονομία (κατάρρευση χρηματιστηριακών<br />
αγορών , χρεοκοπία επιχειρήσεων, απολύσεις μαζικές υπαλληλικού προσωπικού,<br />
ανεργία, ύφεση οικονομική κ.λ.π.), αλλά επί πλέον ανέτρεψαν εκ βάθρων τα μέχρι<br />
τώρα ισχύοντα, γύρω από τα θέματα της Διεθνούς τρομοκρατίας και σήμαναν την<br />
απαρχή μιας εντελώς νέας εποχής για την ανθρωπότητα. Η παγκόσμια ασφάλεια,<br />
η διεθνής ειρήνη, η ελευθερία των λαών και η δημοκρατία έχουν τεθεί «εν<br />
κινδύνω» , όπως επίσης και τα «ατομικά δικαιώματα» και οι ελευθερίες των<br />
πολιτών .<br />
Τα τρομοκρατικά κτυπήματα της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 απέδειξαν, ότι η δύναμη<br />
της σύγχρονης Ισλαμικής τρομοκρατίας στηρίζεται στην άλωση του στόχου εκ των<br />
έσω, αποδεικνύοντας ότι, τον γνωρίζει πολύ καλά και μάλιστα σε μια περίοδο κατά<br />
την οποία θεωρούσε τον εαυτό του, σαν τη μόνη υπερδύναμη του πλανήτη,<br />
«άτρωτο» στη χώρα του. Η ΗΠΑ και ο Δυτικός κόσμος μετά τις ανωτέρω επιθέσεις<br />
και τις βιοχημικές (άνθρακας κ.λ.π.), ή επαπειλούμενες με βιοχημικά ή πυρηνικά<br />
όπλα, απειλές που επακολούθησαν, αντιμετωπίζουν στρατηγικά τον κίνδυνο της<br />
μαζικής τρομοκρατίας, από φανατικούς τρομοκράτες, που αποσκοπούν να<br />
σκοτώσουν ακόμα μεγαλύτερο αριθμό ανθρώπων. Η αντιμετώπιση της<br />
<br />
τρομοκρατίας αυτής της μορφής, από ζήτημα εσωτερικής ασφάλειας των χωρών,<br />
μετετράπη και σε ζήτημα εθνικής άμυνας και ασφάλειας, λόγο και για τον οποίο<br />
αλλάζουν τα Αμυντικά Δόγματα και συστήματα των Δυτικών χωρών, ως και τα<br />
σχετικά εξοπλιστικά προγράμματα, και αναπροσαρμόζονται στις δημιουργηθείσες<br />
νέες συνθήκες, για την αντιμετώπιση της λεγόμενης «ασύμμετρης» αυτής απειλής<br />
που εμπεριέχει κάτι το εκπληκτικό, απρόβλεπτο, απίστευτο και καταστροφικά<br />
μαζικό. Με άλλα λόγια, πρόκειται για το λεγόμενο ασύμμετρο πόλεμο, ο οποίος δεν<br />
υπακούει σε κανόνες ή σε κάποια μορφή δικαίου, ούτε έχει πολλά κοινά με τις<br />
κλασικές πολεμικές επιχειρήσεις.<br />
Η φονταμενταλιστική τρομοκρατία στρέφεται εναντίον του Δυτικού τρόπου<br />
ζωής, εξαιτίας της θρησκευτικής πολιτισμικής αντίθεσης των δύο αυτών κόσμων<br />
και που ο Δυτικός αυτός τρόπος ζωής στηρίζεται στο φθηνό πετρέλαιο των<br />
Αράβων, το οποίο οι Δυτικοί το εκμεταλλεύονται σε σχέση αποικιοκρατίας.<br />
Ο Δυτικός κόσμος δεν αξιολόγησε σωστά, δίδοντας την δέουσα βαρύτητα,<br />
το φαινόμενο της «Iσλαμικής αναβίωσης», κατά τη δεκαετία του 1970, απ' όπου<br />
ξεπήδησε ο Ισλαμικός φονταμενταλισμός, που συσπείρωσε τα ευρύτερα φτωχά<br />
λαϊκά στρώματα και τις εξαθλιωμένες και περιθωριακές μάζες, με βάση τη<br />
θρησκεία, πληθυσμοί οι οποίοι έμειναν έξω από τη νέα παγκοσμιοποιημένη<br />
οικονομία, με αποτέλεσμα να μισήσουν τη Δύση. Ο αλαζονικός τρόπος της<br />
άσκησης της παγκόσμιας εξουσίας των ΗΠΑ, η σκανδαλώδης υποστήριξη του<br />
Ισραήλ, οι επεμβάσεις και οι αδικίες προς τον Αραβικό κόσμο, ενήργησαν απλά ως<br />
καταλύτης για να εκδηλωθεί δυναμικά η θρησκευτική πολιτισμική αυτή αντίθεση<br />
που υπέβοσκε, γιγαντώνοντας τα αισθήματα αγανάκτησης, οργής και μίσους κατά<br />
των Δυτικών.<br />
<br />
Για την αντιμετώπιση της τρομοκρατίας και ιδιαίτερα της «φονταμενταλιστικής<br />
τρομοκρατίας», καταρχήν δεν απαιτούνται αποφάσεις και ενέργειες εν θερμώ και<br />
κυρίως, δεν πρέπει η Αντιτρομοκρατική Σταυροφορία , να υπερβεί το μέτρο, γιατί<br />
κάτι τέτοιο θα δημιουργήσει συσπειρώσεις και άμετρες απαντήσεις σε αντίποινα<br />
από τον Ισλαμικό κόσμο. Δεν πρέπει δε να διαφεύγει της προσοχής μας, ότι το<br />
Ισλάμ είναι θρησκεία του 1 /5 των κατοίκων της γης και η οποία επεκτείνεται με<br />
ταχύτερο ρυθμό στις ίδιες τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής.<br />
Για την επιτυχία του αντιτρομοκρατικού αγώνα χρειάζεται η παγίωση ομόθυμης,<br />
ομόφωνης, ενιαίας και αρραγούς Διεθνούς συνεργασίας της Παγκόσμιας<br />
Κοινότητας, η οποία θα επιτρέπει το κτύπημα κατά της τρομοκρατίας σε διμερές<br />
και πολυμερές επίπεδο και σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης και Ηνωμένων<br />
Εθνών (ΟΗΕ), ως και άλλων Διεθνών Οργανισμών (ΝΑΤΟ κ.λ.π.). Ειδικότερα,<br />
αποφασιστικό ρόλο θα παίξουν για τη νίκη επί της τρομοκρατίας:<br />
α. Υψηλής ποιότητος υπηρεσίες πληροφοριών για τους σκοπούς, τις<br />
προθέσεις και τα σχέδια των τρομοκρατικών οργανώσεων και κινημάτων.<br />
β. Μία ισχυρή και ειδικευμένη αστυνομική δύναμη.<br />
γ .Ένα θαρραλέο δικαστικό σύστημα.<br />
δ. Περιορισμό της αλαζονείας των ισχυρών και δίκαιη επίλυση των χρόνιων<br />
εθνικών ζητημάτων ανά τη γη.<br />
ε. Μέτρα προώθησης της οικονομικής ανάπτυξης των υπανάπτυκτων χωρών,<br />
με κορυφαίο το ελεύθερο εμπόριο, χωρίς τον προστατευτισμό σε βάρος των<br />
προϊόντων των χωρών του Τρίτου κόσμου,<br />
στ. Αναθεώρηση και αναπροσαρμογή της οικονομικής πολιτικής σχετικά με την<br />
παγκοσμιοποιημένη οικονομία, με στόχο όπως αυτή συμπεριλάβει, όσο το<br />
δυνατόν, ευρύτερα λαϊκά στρώματα για την σμίκρυνση της απόστασης μεταξύ<br />
ανεπτυγμένου Βορρά και φτωχού Νότου ,<br />
ζ. Μέτρα περιορισμού της μετακίνησης τεράστιων κυμάτων πληθυσμών,<br />
οικονομικών και πολιτικών προσφύγων,<br />
η. Περισσότερη ευαισθησία για τη διαφορετικότητα, όσον αφορά στους<br />
συνυπάρχοντες πολιτισμούς και θρησκείες, κ.α.<br />
Ασφαλώς, βέβαια, τα προβλήματα που σχετίζονται με την τρομοκρατία δεν θα<br />
εξαλειφθούν. Η τρομοκρατία ως κοινωνικό φαινόμενο είναι βέβαιο ότι δεν θα<br />
λείψει. Μπορεί να περιοριστεί, να ελεγχθεί ως ένα βαθμό, να καταστεί απρόσφορη<br />
ενδεχομένως. 'Όμως δε θα πάψει να υπάρχει και να εμφανίζεται όποτε οι συνθήκες<br />
το επιτρέπουν και οι αιτίες που τη δημιουργούν εξακολουθούν να παραμένουν,<br />
αιτίες που απλώνονται σε όλο το φάσμα των εκδηλώσεων της ζωής των κοινωνιών<br />
και των λαών. Η μελέτη και η εξάλειψη των αιτιών αυτών θα πρέπει να είναι στην<br />
πρώτη σειρά των προτεραιοτήτων της διεθνούς κοινότητας στο κατώφλι της νέας<br />
χιλιετίας.<br />
<b> ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ</b><br />
<br />
ΑΓΓΕΛΟΣ Σ. ΓΙΟΚΑΡΗΣ, Διεθνές Δίκαιο Εναερίου Χώρου Διαστήματος, Εκδ.<br />
Σάκκουλα, 1996.<br />
ΜΑΙΡΗ ΜΠΟΤΣΗ, Ελλάδα και Τρομοκρατία, Εθνικές και Διεθνείς Διαστάσεις, Εκδ. Σάκκουλα, Αθήνα-Κομοτηνή 1996<br />
ΜΑΙΡΗ ΜΠΟΤΣΗ, Ζητήματα Ασφάλειας στη Νέα Τάξη Πραγμάτων, Εκδ.<br />
Παπαζήση, 1999.<br />
ΜΑΙΡΗ ΜΠΟΤΣΗ, Περί Ορισμού της Τρομοκρατίας, , Εκδ. Π.Τραυλός, 2000.<br />
Medd R. and Goldstein F., “International Terrorism on the Eve of the New<br />
Millennium”, Studies in Conflict and Terrorism, Vol. 20, No. 3, July-September<br />
1997, στο ΜΑΙΡΗ ΜΠΟΤΣΗ, Ζητήματα Ασφάλειας στη Νέα Τάξη Πραγμάτων, Εκδ. Παπαζήση, 1999.<br />
Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, Παύλου Δρακάκη.<br />
Menahem Begin,”The Revolt” στο ΜΑΙΡΗ ΜΠΟΤΣΗ, Ζητήματα Ασφάλειας στη<br />
Νέα Τάξη Πραγμάτων, Εκδ. Παπαζήση, 1999.<br />
Νεότερον Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό “Ηλίου”, Τόμος ΚΒ, εκδ. Εγκυκλοπαιδική<br />
επιθεώρηση Ηλίου, Εν Αθήναι.<br />
ΦΑΝΗ ΔΑΣΚΑΛΟΠΟΥΛΟΥ – ΛΙΒΑΔΑ, Τρομοκρατία : Νεότερες Εξελίξεις στο<br />
Διεθνές Δίκαιο, Εκδ. Σάκκουλα, Αθήνα-Κομοτηνή, 1998.<br />
ΙNTERNET<br />
www.e-one.gr<br />
www.europa.eu.int<br />
www.greekembassy.org/greece<br />
www.icao.org<br />
www.in.gr<br />
http://philippos.mpa.gr/gr/other/terrorism<br />
www.un.org/terrorism<br />
www.untreaty.com</div>
i-know.grhttp://www.blogger.com/profile/07400229464291980397noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5853046852495646077.post-39166359270324301172016-01-11T16:08:00.000+02:002016-01-11T16:08:07.795+02:00David Bowie (8 January 1947 – 10 January 2016)<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
David Robert Jones - David Bowie (8 January 1947 – 10 January 2016)<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhl6WHgSSMXSXef3bZiwZFrYgxSgXPqUjhxV0SnRCMg9FX70vXDYDFVdd6Z94jeWMFPZbm1QqkE9S_UJY7CG1RwlbQb8NjBdCUXzUCmvSQ73AlbOjlgRvjeCJXSExTdtMg1BBlt_fZg5TfJ/s1600/David-Bowie.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="640" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhl6WHgSSMXSXef3bZiwZFrYgxSgXPqUjhxV0SnRCMg9FX70vXDYDFVdd6Z94jeWMFPZbm1QqkE9S_UJY7CG1RwlbQb8NjBdCUXzUCmvSQ73AlbOjlgRvjeCJXSExTdtMg1BBlt_fZg5TfJ/s640/David-Bowie.jpg" width="640" /></a></div>
<iframe allowfullscreen="" frameborder="0" height="315" src="https://www.youtube.com/embed/2a2s1XshVEQ" width="420"></iframe><br />
<br /></div>
i-know.grhttp://www.blogger.com/profile/07400229464291980397noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5853046852495646077.post-25432212778512132722016-01-09T15:46:00.000+02:002016-01-09T15:46:25.050+02:00Η θεωρία της Rimland: Η θεωρία της Rimland στην Ανατολική Μεσόγειο<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<b>Η εφαρμογή της Rimland στην Ανατολική Μεσόγειο</b><br />
<b>Αραβικός κόσμος και «Άνοιξη»</b><br />
<u>Τυνησία</u><br />
Η έντονη επιθυμία των πολιτών για αλλαγή ήταν χωρίς αμφιβολία η<br />
κοινωνική βάση πάνω στην οποία στηρίχτηκε και αναπτύχθηκε η Αραβική<br />
Άνοιξη. Αν θυμηθεί κανείς πολλά από τα πεπραγμένα των δικτατόρων και των κυβερνήσεών τους σε χώρες όπως η Αίγυπτος, η Λιβύη και η Τυνησία,<br />
ανεξάρτητα από τον διαφορετικό τρόπο διαχείρισης της εξουσίας και τις κατά καιρούς επιλογές που αποσκοπούσαν μόνο στη διατήρησή της, τότε εύκολα γίνεται κατανοητό το έντονο συναίσθημα οργής που χαρακτήρισε τη<br />
συμπεριφορά των πρωταγωνιστών της Άνοιξης στις πρώτες ημέρες της.<br />
Η άποψη για τον κοινωνικό μετασχηματισμό είναι το κριτήριο με βάση το<br />
οποίο προσδιορίζεται το περιεχόμενο κάθε κινηματικής διαδικασίας, άρα και της Αραβικής Άνοιξης. Το βασικό ερώτημα εδώ είναι αν πρόκειται απλώς για<br />
εξέγερση ή αποτελεί κοινωνική επανάσταση. Διαφορά ενδιαφέρουσα και<br />
σημαντική, διότι, όπως αναφέρει η Αμερικανίδα καθηγήτρια Theda Skocpol στο βιβλίο της «States and Social Revolutions», η εξέγερση είναι αντίδραση<br />
καταπιεσμένων που δεν οδηγεί απαραίτητα σε κοινωνικούς <br />
<a name='more'></a>μετασχηματισμούς, ενώ η κοινωνική επανάσταση επιφέρει αλλαγές στις δομές της κοινωνίας και της εξουσίας της χώρας.<br />
Ορισμένοι έγκυροι αναλυτές που παρακολουθούν την Αραβική Άνοιξη,<br />
όπως ο παλαιστινιακής καταγωγής Yezid Sayigh (ερευνητής του αμερικανικού<br />
ιδρύματος Carnegie), επισημαίνουν ότι η αστάθεια και η αβεβαιότητα, σε<br />
συνδυασμό με τη βία, παραμένουν ακόμη τα βασικά χαρακτηριστικά της. Τα<br />
γεγονότα στην Αίγυπτο επιβεβαιώνουν τις επισημάνσεις αυτές. Ευθύνη βέβαια για αυτό υπάρχει, ως έναν βαθμό, στην κληρονομιά που άφησαν τα<br />
ανατραπέντα καθεστώτα.<br />
Πέντε χρόνια μετά την εξέγερση που ανέτρεψε τον δικτάτορα Μπεν Αλί και πυροδότησε την Αραβική Άνοιξη, η Τυνησία παραμένει το μοναδικό φωτεινό παράδειγμα μετάβασης από την απολυταρχία στη δημοκρατία. Ενώ οι<br />
υπόλοιπες χώρες των ιστορικών κινητοποιήσεων είναι βυθισμένες στο χάος, η Τυνησία διοργάνωσε τον Οκτώβρη του 2014 τις δεύτερες ελεύθερες βουλευτικές εκλογές. Οι μετριοπαθείς ισλαμιστές του κόμματος Ενάχντα έχασαν και παρέδωσαν πρόθυμα την εξουσία - χωρίς αιματοχυσία και καταγγελίες για νοθεία - στην κοσμική αντιπολίτευση του μετώπου Νιντάα Τούνις. Όλα δείχνουν ότι στην Τυνησία η φλόγα της Αραβικής Άνοιξης σιγοκαίει ακόμη.<br />
«Αν χρειαζόμαστε μια χώρα-υπόδειγμα για τη μουσουλμανική Μέση<br />
Ανατολή, αυτή δεν πρέπει να είναι η Τουρκία αλλά η Τυνησία» έγραψε ο<br />
Τούρκος αρθογράφος Μουσταφά Ακιόλ στη «Χουριέτ». Ο πολιτικός<br />
επιστήμονας Σάμιουελ Χάντινγκτον, συγγραφέας της «Σύγκρουσης των<br />
πολιτισμών» και κορυφαίος «μεταβασιολόγος», υποστήριζε ότι μόνο ύστερα<br />
από δύο ή τρεις διαδοχικές εκλογικές αναμετρήσεις μπορεί μια μετάβαση στη<br />
δημοκρατία να θεωρηθεί εδραιωμένη. Η Τυνησία μάλλον οδεύει στον<br />
εκδημοκρατισμό της, αλλά ο δρόμος προς αυτόν δεν θα είναι εύκολος.<br />
Στην χώρα αυτή δεν έκαναν την εμφάνισή τους ακραία μουσουλμανικά<br />
στοιχεία και αυτό διότι η πολιτική σκηνή στην Τυνησία ήταν πολύ πιο<br />
ισορροπημένη σε σχέση με τις υπόλοιπες αραβικές χώρες. Οι ισλαμιστές δεν<br />
είχαν αρκετή εξουσία για να κυβερνήσουν μόνοι τους και αυτό τους ανάγκασε να διαπραγματευθούν με άλλα κόμματα. Υποχρεώθηκαν να συνεργαστούν με τους κοσμικούς. Στην Αίγυπτο, αντίθετα, η Μουσουλμανική Αδελφότητα είχε τη δυνατότητα να κυριαρχήσει στην πολιτική σκηνή. Στην Τυνησία επίσης η κοινωνία των πολιτών ήταν ισχυρή. Το 2013, όταν υπήρξε μια σοβαρή πολιτική κρίση και φαινόταν ότι θα κατέρρεε η μετάβαση προς τη δημοκρατία, επενέβησαν τα συνδικάτα, ο Δικηγορικός Σύλλογος, η Ένωση Εργοδοτών και εξανάγκασαν ισλαμιστές και κοσμικούς να διαπραγματευθούν μεταξύ τους.<br />
Τέλος, στην Τυνησία ο στρατός δεν είχε παράδοση ανάμειξης στην πολιτική.<br />
Μήπως όμως κάποιοι επέλεξαν συνειδητά ως κέντρο έναρξης της διένεξης<br />
αυτής το πιο «εκδημοκρατισμένο» κράτος του Αραβικού κόσμου ή<br />
χρησιμοποίησαν ως αφορμή για περαιτέρω «εκδημοκρατισμό» των υπολοίπων<br />
τη πραγματική-αντικομφορμιστική επανάσταση της Τυνησίας; Διότι διαφορετικές συνθήκες παράγουν διαφορετικό αποτέλεσμα. Στην Τυνησία οι ένοπλες δυνάμεις εγκατέλειψαν τον δικτάτορα και αμέσως μετά αποσύρθηκαν από το πολιτικό σκηνικό. Στην Αίγυπτο συνέβη το αντίθετο: δύο φορές επενέβη ο στρατός για να απομακρύνει τον ηγέτη της χώρας, έπειτα από λαϊκές διαδηλώσεις. Και στις δύο περιπτώσεις ωστόσο είναι ύποπτος ο ρόλος του στρατού ως «εργαλείου» δημοκρατίας. Στη Λιβύη, προκειμένου να ανατραπούν οι ισορροπίες, χρειάστηκε η επέμβαση των δυτικών δυνάμεων για να φθάσουμε στην πτώση του Μοαμάρ Καντάφι. Στη Συρία, πάλι, η Δύση εμφανίστηκε διστακτική να επέμβει στρατιωτικά στην γιγάντωση των τζιχαντιστών και διαφαίνεται πως ήδη υποχωρούν στις επιθυμίες της Ρωσίας.<br />
Στο χάρτη <a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg-Lq4yuyO6Zv9eDJw5RX6XalMC5iirCO7gRPsPYjy7I18xwyet4DOle3DUxTdZKDniP7qN4weEgI-BOAB4oRVuq4hbunVZy6fXXwA560yuhhncH0Lp7G4yAmsNNsCsFPbeX8N7Qne3Ffmz/s1600/1b.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="550" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg-Lq4yuyO6Zv9eDJw5RX6XalMC5iirCO7gRPsPYjy7I18xwyet4DOle3DUxTdZKDniP7qN4weEgI-BOAB4oRVuq4hbunVZy6fXXwA560yuhhncH0Lp7G4yAmsNNsCsFPbeX8N7Qne3Ffmz/s640/1b.jpg" width="640" /></a><b> </b>διαφαίνεται η «πρόβλεψη» ήδη από το 2006 του διαμελισμού του αραβικού κόσμου.<br />
<u>Λιβύη</u><br />
Παρά το γεγονός όμως ότι ο εκδημοκρατισμός της Τυνησίας σημαδεύτηκε<br />
από πολιτικές αναταραχές, τρομοκρατικές επιθέσεις και φθίνουσα οικονομία, οι Τυνήσιοι κατάφεραν να συνεννοηθούν μεταξύ τους. Αντί να πάρουν τα όπλα όπως στη Λιβύη, συμφιλιώθηκαν με το παρελθόν, υιοθέτησαν ένα νέο<br />
Σύνταγμα αντιπροσωπευτικό για όλους και επεξεργάστηκαν συμβιβασμούς<br />
ανάμεσα σε πρώην σφοδρούς αντιπάλους. Η Λιβύη όμως του κραταιού ηγέτη<br />
Μοαμάρ Καντάφι ήταν πολύ δύσκολο να «εκδημοκρατιστεί», στα πρότυπα της<br />
γειτονικής Τυνησίας.<br />
Η Λιβύη κατέχει τα μεγαλύτερα αποδεδειγμένα κοιτάσματα αργού<br />
πετρελαίου και τα τέταρτα μεγαλύτερα κοιτάσματα φυσικού αερίου στην Αφρική.<br />
Ο εμφύλιος πόλεμος του 2011 έπληξε σοβαρά τη παραγωγή πετρελαίου και τις<br />
εξαγωγές, προκαλώντας τη κατάρρευση της οικονομίας της χώρας, αλλά επί<br />
της ουσίας έδωσε το δικαίωμα στις μεγάλες πολυεθνικές του ενεργειακού<br />
χώρου να διαχειριστούν για πρώτη φορά τα κοιτάσματα αυτά. Βέβαια, το<br />
άνοιγμα που επιχείρησε το καθεστώς Καντάφι στους ηγέτες της Ευρωπαϊκής<br />
Ένωσης ήδη από τις αρχές του 21ου αιώνα, φάνηκε εν κατακλείδι να μην<br />
απέδωσε καρπούς. <br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgqjQLxCoI89mVO5Qm4L1UWZvk-xxdeVoys6z_A4xgZ0vuobq4eHyORcviARFjFI-4VJ6npUZ06K1PkL9HLbr6P74AzoGC9yb_TGe-MoLN7awl5XX8DEj9lAOuboXM3Fq5fpIOUqSNGL2b-/s1600/2.png" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="512" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgqjQLxCoI89mVO5Qm4L1UWZvk-xxdeVoys6z_A4xgZ0vuobq4eHyORcviARFjFI-4VJ6npUZ06K1PkL9HLbr6P74AzoGC9yb_TGe-MoLN7awl5XX8DEj9lAOuboXM3Fq5fpIOUqSNGL2b-/s640/2.png" width="640" /></a></div>
<br />
Η Γαλλία και η Βρετανία πήραν τη διπλωματική πρωτοβουλία για την<br />
επιβολή NFZ (No Fly Zone) ενώ οι ΗΠΑ ήταν πραγματικά διφορούμενη,<br />
φοβούμενη για άλλη μια εμπλοκή με μια μουσουλμανική χώρα. Ιδιαίτερα μετά<br />
και την αρνητική στάση των Ρωσία και Κίνα.<br />
Η Λιβυκή εξέγερση πιστεύεται ότι άρχισε στη Βεγγάζη στις 15<br />
Φεβρουαρίου 2011 από διαδηλωτές που συγκεντρώθηκαν έξω από το Αρχηγείο<br />
της αστυνομίας της πόλης για να διαμαρτυρηθούν για την απαγόρευση<br />
απόπλου ενός ακτιβιστή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, του Fethi Tarbel. Η<br />
διαμαρτυρία σύντομα μετατράπηκε σε μια εξέργεση και τη 17η Φεβρουαρίου οι<br />
ακτιβιστές την ονόμασαν «Ημέρα της οργής» (Day of Rage).Σύντομα άρχισαν<br />
να αναφέρονται έντονες διαδηλώσεις σε όλη τη χώρα, συμπεριλαμβανομένης<br />
και της Τρίπολης.<br />
Ακολούθησαν λιποταξίες υψηλόβαθμων κυβερνητικών αξιωματούχων και<br />
μέσα σε λίγες εβδομάδες ένας πλήρους κλίμακας εμφύλιος πόλεμος είχε<br />
ξεσπάσει σε ολόκληρη τη Λιβύη. Μετά από μια σύντομη περίοδο, ξεπερνώντας<br />
το σοκ της εξέγερσης, οι κυβερνητικές δυνάμεις αντιμετώπισαν τις εξεργεμένες δυνάμεις της αντιπολίτευσης.Οι δυνάμεις του καθεστώτος σημείωναν ταχεία προέλαση προς στη Βεγγάζη στο προπύργιο της αντιπολίτευσης, του Εθνικού Μεταβατικού Συμβούλιου. Οι καθεστωτικές Δυνάμεις άρχιζαν να πολιορκούν την πόλη, και ο γιος του Καντάφι, Saif al-Islam δήλωσε σε γαλλικό κανάλι ειδήσεων ότι όλα θα έχουν τελειώσει μέσα σε 48 ώρες. Μέσα σε δύο εβδομάδες, η κυβέρνηση της Λιβύης είχε καταδικαστεί από τον υπόλοιπο κόσμο για αδιάκριτες επιθέσεις προς τους πολίτες της χώρας.<br />
Τα γεγονότα, ωστόσο, κινήθηκαν πολύ γρήγορα, μετά και την<br />
αναδιοργάνωση του καθεστώτος Καντάφι. Στις 3 Μαρτίου, το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο ανακοίνωσε ότι διερευνά καταγγελίες για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας που διαπράχθηκαν από την οικογένεια Καντάφι. Στις 7 Μαρτίου, το Gulf Cooperation Council (GCC) και ο Organization of the Islamic Conference (OIC), υποστήριξαν τη δημιουργία μιας NFZ. Το ΝΑΤΟ εντατικοποίησε τις ναυτικές επιχειρήσεις του στη Μεσόγειο και ο ΓΓ του ΝΑΤΟ συνέχισε το σχεδιασμό μιας (NFZ). Η Ευρωπαϊκή Ένωση είχε συναντήσεις σε επίπεδο αρχηγών κρατών για να αυξήσει την πίεση στον Καντάφι και ο ΟΗΕ απέστειλε απεσταλμένους στην Τρίπολη για μια προσπάθεια ειρήνης στη περιοχή.<br />
<br />
Στις 19 Μαρτίου 2011 οι ΗΠΑ και οι συμμαχικές δυνάμεις συνέστησαν<br />
αρχικά μια ζώνη απαγόρευσης πτήσεων πάνω από τις μεγάλες πόλεις και τις<br />
αεροπορικες βάσεις κοντά στις λιβυκές ακτές. Οι πρώτες επιθετικές ενέργειες<br />
έγιναν από 20 γαλλικά αεροσκάφη σε τεθωρακισμένες μονάδες για να<br />
αποτρέψουν περαιτέρω επιθέσεις από τις καθεστωτικές δυνάμεις της Λιβύης<br />
κυρίως μέσα και γύρω από τη Βεγγάζη!!! Επί της ουσίας οι δυνάμεις του ΝΑΤΟ, αποφάσισαν, οργάνωσαν, και εκτέλεσαν σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα επιχειρήσεις(«Odyssey Down» OUP, κτλ ανάλογα με την χώρα που συμμετείχε είχε και διαφορετικό όνομα η επιχείρηση) για τη πτώση του Καντάφι, όταν το εσωτερικό μέτωπο εναντίον του είχε καταρρεύσει. Συνέβαλαν αποφασιστικά στην ανασύνταξη και εδραίωση των αντί-καθεστωτικών, χρησιμοποιώντας το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ που ενέκρινε το ψήφισμα του 1973 στις 17 Μαρτίου 2011, σύμφωνα με το οποίο<br />
1) Ζητεί την άμεση κατάπαυση του πυρός και τον πλήρη τερματισμό της βίας<br />
και όλων των επιθέσεων και των καταχρήσεων εναντίον των πολιτών<br />
2) Εξουσιοδοτεί τα κράτη μέλη, να λάβουν όλα τα αναγκαία μέτρα για την<br />
προστασία των αμάχων και πολιτών σε κατοικημένες περιοχές που βρίσκονται υπό την απειλή της επίθεσης.<br />
3) Το ψήφισμα αποκλείει ρητά την ίδρυση μιας ξένης δύναμης κατοχής<br />
οποιασδήποτε μορφής σε οποιοδήποτε τμήμα του λιβυκού εδάφους.<br />
4) Εγκρίνει την δημιουργία μιας ζώνης απαγόρευσης πτήσεων στον εναέριο<br />
χώρο της Λιβύης.<br />
Πρέπει να τονιστεί πως το ψήφισμα εγκρίθηκε με ψήφους 10-0, με πέντε<br />
αποχές (Βραζιλία, την Κίνα, τη Γερμανία, την Ινδία και τη Ρωσία)<b></b><br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<b><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi_6yad959mohJGT_96y4LYk73UeuHDTha5pikcFVOg34Kgc3d61u0z6f8rcudlQigvsOTu8cQwf7rktsSEzeZK0ml4ZKnS24gbRhcIEmMZwT7Ee2OiI2N8abuW_aD-Ptl3KBv8grR2jcbX/s1600/3.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="424" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi_6yad959mohJGT_96y4LYk73UeuHDTha5pikcFVOg34Kgc3d61u0z6f8rcudlQigvsOTu8cQwf7rktsSEzeZK0ml4ZKnS24gbRhcIEmMZwT7Ee2OiI2N8abuW_aD-Ptl3KBv8grR2jcbX/s640/3.jpg" width="640" /></a></b></div>
<br />
Ο ρόλος των Μεγάλων δυνάμεων ήταν στη περίπτωση της Λιβύης<br />
τουλάχιστον ύποπτος όπως αναφέρει και ο Φίλιππος Ζάχαρης. «Και οι τρεις<br />
Οργανισμοί, ΝΑΤΟ-Ευρωπαϊκή Ένωση-Ηνωμένα Έθνη, δήλωναν εξαρχής<br />
έτοιμοι να συνεργαστούν με τους αντικαθεστωτικούς, σε μια προσπάθεια<br />
αναγνώρισης του νέου καθεστώτος και μια θεαματική εγκατάλειψη του<br />
Μουαμάρ Καντάφι, που τόσα χρόνια διατηρούσαν στην εξουσία (42!). Και εδώ είναι το περίεργο. Επί πολλά χρόνια, για τη Δύση, ο Καντάφι δεν ήταν ο<br />
«σκληρός δικτάτορας» που καταπίεζε τον λαό του, ούτε ο αιμοσταγής<br />
εξουσιαστής που βασάνιζε και σκότωνε αθώους πολίτες. Για τους Δυτικούς, ο Καντάφι ήταν πότε το κακό παιδί και πότε ο πρόθυμος συνεργάτης τους (βλ. Μπερλουσκόνι), αναφορικά με την επίλυση θεμάτων που σχετίζονται με τη λεκάνη της Μεσογείου (π.χ μεταχείριση προσφύγων και επαναπροώθηση). Οι Γάλλοι, από την άλλη, είναι αυτοί που τώρα κόπτονται για τη μετά-Καντάφι εποχή, λόγω κυρίως των παλαιότερων σχέσεων και εμπλοκή τους σε πολλά κράτη της Βορείου Αφρικής αλλά και την ήπια στάση τους απέναντι στην Αραβική Άνοιξη. Μην ξεχνάμε ότι πρώτοι οι Γάλλοι αναφέρθηκαν στη σύνοδο Κορυφής της ΕΕ τον Μάρτιο για στοχευμένες ενέργειες αμυντικού χαρακτήρα στη Λιβύη. Όμως η ιστορία με τη χώρα αυτή έχει πολύ ενδιαφέρον. Και η στάση των Ευρωπαίων αποκαλύπτει τις προθέσεις τους κάθε φορά. Προθέσεις που σχετίζονται άμεσα με τα οικονομικά συμφέροντα και επενδύσεις στην περιοχή.<br />
Ο Σαρκοζί είχε κλείσει το 2007 με τον Καντάφι, σε επίσκεψή του στο Παρίσι αλλά και στη Λιβύη, συμφωνίες που αφορούσαν συμβάσεις δισ. δολαρίων.<br />
Γαλλικές εταιρίες ανέλαβαν τότε να χτίσουν μέχρι και πυρηνικά εργοστάσια.<br />
Όσον αφορά τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, ο πλούτος του πετρελαίου της<br />
Λιβύης, την καθιστούσε από παλιά σημαντικό εμπορικό εταίρο. Σε 1,7<br />
εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου ανέρχεται στη Λιβύη η ημερήσια δυναμικότητα παραγωγής. Το ποσοστό αντιστοιχεί, για παράδειγμα, στα 2/3 της γερμανικής ζήτησης. Μέχρι την αρχή της κρίσης, το 85% των εξαγωγών πετρελαίου είχαν προορισμό την Ευρώπη. Τι άλλαξε από το 2007 και μετά; Τι μεσολάβησε και οι σχέσεις «χάλασαν» και φτάσαμε στο 2011 όπου ο Καντάφι παρουσιάζεται ως στυγνός δικτάτορας και οι αντικαθεστωτικοί οι προστατευόμενοι της Δύσης. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα περισσότερα που γίνονται στην εν λόγω χώρα αφορούν το πετρέλαιο και τις πρώτες ύλες που βρίσκονται σε αφθονία στο έδαφός της. Η υποκριτική στάση των Δυτικών φαίνεται από πολλά γεγονότα που προηγήθηκαν της επίθεσης και υποστήριξης των αντικαθεστωτικών.<br />
Τον Ιούνιο του 2010, ο Καντάφι συναντήθηκε με τον Μπερλουσκόνι. Οι δύο χώρες συμφώνησαν να αφήσουν πίσω τα προβλήματα που ταλάνιζαν τις<br />
σχέσεις τους στο παρελθόν. Η Λιβύη θα αποζημιωνόταν εντός της επόμενης<br />
εικοσαετίας με το ποσό των 20 δισ. δολαρίων για καταστροφές που είχε<br />
υποστεί κατά τη διάρκεια της Ιταλικής κατοχής. Παράλληλα, αποφασίστηκε τότε η οικονομική συνεργασία των δύο χωρών, με επενδύσεις ιταλικών<br />
επιχειρήσεων στο ευρύτερο εμπορικό αλλά και ενεργειακό χώρο. Εκτός αυτού,<br />
οι δύο χώρες συνεργάστηκαν τότε στενά στον τομέα που αφορά την παράνομη<br />
μετανάστευση. Το 2010, η Ιταλία θεωρούταν ένας από τους σημαντικότερους<br />
εμπορικούς εταίρους της Λιβύης. Ιταλοί επιχειρηματίες ωθούσαν την κυβέρνηση Μπερλουσκόνι στη σύσφιγξη των σχέσεων με το καθεστώς Καντάφι. Τι ρόλο έπαιξαν, άραγε οι επιχειρηματίες Γαλλίας, Ιταλίας αλλά και άλλων μεγάλων ευρωπαϊκών χωρών στη θεαματική αλλαγή της στάσης απέναντι στον Λίβυο ηγέτη;<br />
Είναι σίγουρο ότι ο Καντάφι εδώ και δεκαετίες βασάνιζε τον λαό του και<br />
έπαιζε παιχνίδια της Δύσης. Οι παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων<br />
ήταν πολλαπλές και στρέφονταν όχι μόνο κατά του λαού του αλλά και των<br />
χιλιάδων ξένων εργατών - κυρίως Ασιατών - που στήριξαν την εθνική οικονομία της χώρας εδώ και δεκαετίες, δουλεύοντας υπό σκληρές και πολλάκις απάνθρωπες συνθήκες στις ευρωπαϊκών συμφερόντων επιχειρήσεις στη Λιβύη, μια χώρα με τεράστια ενεργειακά αποθέματα, που επέβλεπε ο άρχοντας Καντάφι, με τις ευλογίες των Δυτικών αναφορικά με την εισαγωγή στη χώρα μαύρης εργασίας. Έρχονται λοιπόν όλοι τους σήμερα να παίξουν τον ρόλο του Πόντιου Πιλάτου και να απεκδυθούν των ευθυνών τους για το τωρινό χάος της Λιβύης, που ασφαλώς και κρύβει πίσω του κρυφές συμφωνίες για το πετρέλαιο και τις πρώτες ύλες. Όχι, οι εξελίξεις στη Λιβύη δεν είναι ούτε παράξενες ούτε απρόβλεπτες. Κάποιοι αποφάσισαν να κάνουν πέρα τον εμπορικό εταίρο που ακούει στο όνομα Κάνταφι και να φέρουν καινούργιους για ακόμα πιο ικανοποιητικές διαπραγματεύσεις. Το παιχνίδι δεν είναι τωρινό. Όταν μάλιστα ακούτε και τον Μπάρακ Ομπάμα να δηλώνει πως το καθεστώς Καντάφι έφτασε στο τέλος του, να περιμένετε γεγονότα τύπου Σαντάμ Χουσεΐν ή Οσάμα Μπιν Λάντεν. Κάθε τέλος σημαίνει όμως πάντα μια νέα αρχή. Αυτό το γνωρίζουν πολύ καλά οι μεγαλο-εταιρείες της πλούσιας Δύσης που επενδύουν στους εμφυλίους πολέμους, ψάχνοντας από καιρό συμφέρουσες τιμές στις συνδιαλλαγές και τις παντός τύπου οικονομικές συναλλαγές και δοσοληψίες»<br />
<u>Αίγυπτος</u><br />
Μια εξίσου περιοχή ενδιαφέροντος που χρίζει ανάλυσης για τα γεγονότα<br />
που διαδραματίζονται τα τελευταία τέσσερα χρόνια και συνορεύει με την<br />
επαναστατούμενη Λιβύη είναι η Αίγυπτος. Στις 25 Ιανουαρίου 2011 ξεκίνησε η εξέγερση των Αιγύπτιων που «εκθρόνισε» τελικά τον Χόσνι Μουμπάρακ από το ανώτατο αξίωμα της Αιγύπτου. Ο ηγέτης των εξεγερμένων Μοχάμεντ Μόρσι, υποψήφιος της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, πυροδότησε νέο κύμα<br />
επεισοδίων όταν ως νεοεκλεγείς πρόεδρος της Αιγύπτου παραχώρησε στον<br />
εαυτό του εξουσίες που εξασφάλιζαν το πέρασμα σε ένα πρόχειρο Σύνταγμα,<br />
που προωθούσε τα συμφέροντά του. Αν και υποχώρησε σύντομα, κατάφερε να<br />
βάλει σε δημοψήφισμα ένα αμφιλεγόμενο έγγραφο που συντάχθηκε από ένα<br />
κοινοβούλιο με πλειοψηφία ισλαμιστών. Το σύνταγμα δέχτηκε έντονη κριτική για την αποτυχία του να παραχωρήσει θεμελιώδεις ελευθερίες και για την έλλειψη ευρείας στήριξης από την πολιτική ελίτ της Αιγύπτου που θα μπορούσε να εξασφαλίσει συναίνεση: αόριστες είναι οι θέσεις του συντάγματος για τα δικαιώματα των γυναικών, των παιδιών, αλλά και των Κοπτών. Οδηγώντας έτσι την κοινωνία σε περαιτέρω πόλωση.Οι πράξεις του προέδρου οδήγησαν πολλούς να χαρακτηρίσουν τον Μόρσι «νέο Φαραώ». Μάλιστα η Διεθνής Αμνηστία καταδίκασε την αδράνεια της αιγυπτιακής δικαιοσύνης τονίζοντας ότι «εξασφαλίζοντας ότι οι δράστες παραμένουν ατιμώρητοι, ο πρόεδρος Μόρσι κάνει ελάχιστα να αποστασιοποιηθεί από δεκαετίες κατάχρησης εξουσίας».<br />
Οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι που κατέκτησαν την εξουσία δεν έκαναν αρκετά για να καθησυχάσουν τους φόβους και να ανταποκριθούν στις προσδοκίες των υπολοίπων. Δεν διαπραγματεύτηκαν πραγματικά με τα άλλα κόμματα. Και επενέβη ο στρατός. Ο Μοχάμεντ Αγιούμπ της ανεξάρτητης αμερικανικής δεξαμενής σκέψης Ινστιτούτο Κοινωνικής Πολιτικής και Κατανόησης τονίζει: «Αν ο αιγυπτιακός στρατός μπορεί να κάνει μια τόσο αντισυνταγματική πράξη και να μείνει ατιμώρητος, τότε μπαίνει το τελευταίο καρφί στο φέρετρο των αραβικών εξεγέρσεων, ενώ σημαίνει και το τέλος της δημοκρατίας στην Αίγυπτο». Ο Μόρσι δεν αμφισβητεί ουσιαστικά την αμερικανική ηγεμονία και οι συνεργασία συνεχίζεται περίπου όπως πριν, αλλά ο αμερικάνικος παράγοντας δεν πείθεται<br />
για τις ικανότητες και προθέσεις του νέου καθεστώτος.<br />
Τον Ιούλιο του 2013, και μετά από νέες μαζικές διαδηλώσεις έναντι του<br />
νέου καθεστώτος, επεμβαίνει ο αιγυπτιακός στρατός προς αποκατάσταση της<br />
τάξης,και ορκίζεται η νέα κυβέρνηση του προέδρου της χώρας Αμπντέλ Φατάχ<br />
αλ Σίσι, η οποία στηρίζεται από τις ΗΠΑ. Στην Αίγυπτο η πολιτική σκηνή είχε<br />
υπερβολική ανισορροπία. Οι Αιγύπτιοι έχουν πιο περιορισμένη κουλτούρα<br />
πολιτικής μετριοπάθειας από τους Τυνήσιους, ενώ ο στρατός είναι πιο ισχυρός.<br />
Στην Αίγυπτο, αντίθετα προς την Τυνησία, υπάρχει πολύ έντονη η πλευρά τού<br />
"ο νικητής τα παίρνει όλα", καθώς και η ανικανότητα συνεργασίας, γι' αυτό ο<br />
στρατός επέβαλε μια στρατιωτική λύση. Μάλιστα ο Σίσι, πλέοντας σε νέα<br />
αχαρτογράφητα νερά (έχει αλλάξει ριζικά ο χάρτης της περιοχής), αλλάζει το<br />
στρατηγικό σχεδιασμό της χώρας που κυβερνά, και προβαίνει σε ενέργειες που πριν τέσσερα χρόνια θα φάνταζαν ριζοσπαστικές. Δεν αντιδρά και δεν<br />
υπερασπίζεται τη παλαιστινιακή αρχή εναντίον του νέου κύματος<br />
αντιπαράθεσης με το Ισραήλ, διαταράσσει τις φιλικές σχέσεις με την Τουρκία<br />
υπογράφοντας προσύμφωνο οριοθέτησης της ΑΟΖ με Ελλάδα και Κύπρο, και<br />
αντιπαρατίθεται ένοπλα στη χερσόνησο του Σινά με την ISIS, μιας οργάνωσης που υπόλοιπες αραβικές χώρες χρηματοδοτούν και υποστηρίζουν έναντι του Άσσαντ στη Συρία. Οι έμπειροι παρατηρητές σημειώνουν ότι η Αίγυπτος αναδεικνύεται χώρα- «κλειδί». Είναι πλέον σαφές ότι η Ουάσιγκτον επιθυμεί τη σταθεροποίηση του καθεστώτος του προέδρου Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι και κινείται διακριτικά αλλά σταθερά προς αυτή την κατεύθυνση. Ο υπό<br />
διαμόρφωση άξονας Καΐρου - Λευκωσίας - Αθήνας προσθέτει άλλο ένα κομμάτι στο περιφερειακό παζλ και οδηγεί την Άγκυρα σε απομόνωση και στην επιδείνωση των σχέσεών της με την Αίγυπτο. <b><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjmROXg4v9uq3LJbcuY32Uo8BiuVdJCkmhQN84WZZYkCjSQGOucyryognnBOCLAcqnIMjP3U-LZOBMfEri07dmyMjJNSwPiXW_9363z2dVohpMyh8yOVV-bbxLKH7H5B_eskB48FG19-9VY/s1600/4.png" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="450" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjmROXg4v9uq3LJbcuY32Uo8BiuVdJCkmhQN84WZZYkCjSQGOucyryognnBOCLAcqnIMjP3U-LZOBMfEri07dmyMjJNSwPiXW_9363z2dVohpMyh8yOVV-bbxLKH7H5B_eskB48FG19-9VY/s640/4.png" width="640" /></a></b><br />
<u>Συρία</u><br />
Στη Συρία, σε ένα κράτος του μεσανατολικού χώρου, εδώ και 5 χρόνια<br />
διεξάγεται εμφύλιος πόλεμος. Η Συρία βρίσκεται στη Δυτική Ασία στον ιστορικόγεωγραφικό χώρο της Μέσης Ανατολής και είναι μια χώρα του αραβικού κόσμου, με τους κατοίκους της να διαχωρίζονται σε δόγματα που επηρεάζουν και εντείνουν την εμφύλια σύρραξη.<br />
Οι μουσουλμάνοι διαιρούνται σε δύο κατηγορίες τους Σουνίτες που είναι<br />
οπαδοί των γιών του Μωάμεθ και έχουν ως πηγή του δόγματός τους το κοράνιο και τη σούνα ( παράδοση ) και αποτελούν την πλειοψηφία και τους Σιίτες εκ της σία που σημαίνει παράταξη ,λέγονται και Αλουίτες δηλαδή απόγονοι του Αλή γαμπρού του Μωάμεθ, οι οποίοι θεωρούν ως μοναδική πηγή του δόγματός τους το κοράνιο. Πλέον της διαφοράς αυτής υπάρχουν και άλλες σχετικά με τον τρόπο εκτέλεσης των καθηκόντων τους περί «το περιτέμνεσθαι ,το προσεύχεσθαι ,το προσκηνήσαι στους Αγίους Τόπους του Ισλαμισμού και το νηστεύειν κατά τη διάρκεια του Ραζαμανιού». Σε κάθε κατηγορία υπάρχει πληθώρα αντιμαχόμενων αιρέσεων. Η οικογένεια Άσαντ, που κυβερνά ανελλιπώς τη Συρία από το 1971, ανήκει στους Σίιτες.<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEieJpvZCRx9ZoK0Mp1uP7g1kViyYXezqvxs2MNwTbJhyF5TsCPkh2cN3dtIRxwZ3xdc1Wxsnj6JnD1ScjKRkJlmSFvu7yMw_nB9UHT0ILNQdyILLe1AgNBTkvKqvvUhW-RMFM4H53NIqZPw/s1600/5.png" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="526" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEieJpvZCRx9ZoK0Mp1uP7g1kViyYXezqvxs2MNwTbJhyF5TsCPkh2cN3dtIRxwZ3xdc1Wxsnj6JnD1ScjKRkJlmSFvu7yMw_nB9UHT0ILNQdyILLe1AgNBTkvKqvvUhW-RMFM4H53NIqZPw/s640/5.png" width="640" /></a></div>
<br />
Με βάση τη στρατηγική αξία της Συρίας, λόγω της θέσεώς της στην καρδιά<br />
της Μέσης Ανατολής αλλά και λόγω της γεωπολιτικής και γεωοικονομικής<br />
επίδρασης που ασκεί στο συσχετισμό δυνάμεων της διεθνούς πολιτικής ,όλα<br />
σχεδόν τα κράτη πήραν σαφή θέση στη συριακή κρίση. Εδώ θα αναφερθούν<br />
μόνο τα κράτη εκείνα που επηρεάζουν ή επηρεάζονται άμεσα από την κρίση<br />
αυτή.<br />
Έτσι οι ΗΠΑ, Γαλλία , Μ. Βρετανία , Γερμανία έχουν ταχθεί ανοικτά κατά του Μπασάρ αλ Άσαντ και μάλιστα τον θεωρούν δήμιο του Λαού του και δηλώνουν ότι «όσο νωρίτερα φύγει τόσο καλύτερα». Παρέχουν βοήθεια στους αντικαθεστωτικούς (Α/Κ) και πάσης φύσεως διευκολύνσεις .Η Τουρκία φανερά έχει πάρει το μέρος των ανταρτών και παρέχει σ’αυτούς πάσης φύσεως βοήθεια καθώς και χώρους για δημιουργία στρατοπέδων εκπαίδευσης ,κέντρων διοίκησης και συνεδριάσεων του Ελεύθερου Συριακού Στρατού (ΕΣΣ),επιπλέον<br />
υποδέχεται πρόσφυγες και παρέχει σ’αυτούς τα αναγκαία για την στοιχειώδη<br />
διαβίωσή τους. Τον τελευταίο καιρό η Τουρκία βρίσκεται σε αμηχανία και<br />
αδιέξοδο εξ αιτίας της μακροημέρευσης της κρίσης , της φιλοκουρδικής στροφής του Άσαντ και της ενεργούς ανάμιξής της στον πόλεμο και ψάχνει εναγωνίως για εξεύρεση λύσης, τούτο γίνεται φανερό και από τις δηλώσεις του Υπουργού των Εξωτερικών της σύμφωνα με τις οποίες «αρκείται τώρα μόνο στην αποχώρηση του Άσαντ και την ανάληψη της εξουσίας από τον αντιπρόεδρού<br />
του».<br />
Η Ιορδανία,το Κατάρ και η Σαουδική Αραβία, έχουν ταχθεί υπέρ των Α/Κ με τις δύο πρώτες να υποδέχονται κυρίως πρόσφυγες, ενώ οι άλλες δύο<br />
εφοδιάζουν αυτούς με όπλα. Με την ενδυνάμωση όμως της ISIS,<br />
αντιλαμβανόμενη τον κίνδυνο ασφαλείας που αντιμετωπίζει η ίδια, η Ιορδανία άρχισε να γίνεται «χορηγός» βοηθείας προς τις συριακές δυνάμεις,<br />
βομβαρδίζοντας θέσεις του ISIS.<br />
<br />
Στους υποστηρικτές των κυβερνητικών δυνάμεων (Κ/Δ) εντάσσονται η<br />
Ρωσία ,η Κίνα και το Ιράν οι οποίες προβάλλουν βέτο στα καταδικαστικά για τις Κ/Δ ψηφίσματα του ΟΗΕ και δηλώνουν ότι δεν θα επιτρέψουν ανάμιξη ξένων δυνάμεων στο συριακή κρίση διότι θα δημιουργήσει περισσότερα προβλήματα από αυτά που θα προσπαθήσει να λύσει. Επιπλέον η Ρωσία παρέχει πάσης φύσεως βοήθεια στον Άσαντ διότι έτσι πιστεύει ότι εξυπηρετούνται τα ζωτικά της συμφέροντα στην Ανατολική Μεσόγειο καθόσον διαθέτει Ναυτική Βάση στην Ταρτούς.Μάλιστα από τον περασμένο Αύγουστο συμμετέχει και με στρατιωτικές δυνάμεις. Επίσης και το Ιράν προσφέρει βοήθεια και θεωρεί ότι ο πόλεμος αυτός έχει κηρυχθεί από τις ΗΠΑ με αντ’αυτών το Ισραήλ και τους Δυτικούς προκειμένου να ανακτήσουν πλήρως τον έλεγχο στη Μέση Ανατολή.<br />
Η Αίγυπτος και το Ισραήλ καίτοι φιλικά διακείμενες προς τις ΗΠΑ χώρες επί του παρόντος τηρούν στάση αναμονής. Επιπλέον το Ιράκ έχει απωλέσει το<br />
βόριο τμήμα της χώρας από τους τζιχαντιστές της ISIS, με μια καταδρομική<br />
επιχείρηση το καλοκαίρι του 2014, όπου σε ένα μήνα κατέρρευσε όλο το<br />
«δημιούργημα» των ΗΠΑ των τελευταίων χρόνων. <b><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEibIWXzEyR2aP1KD_6gOcyFI6E7YF35n0wocPP-Yxbhxs0vISlA0BndcyrEOCrAKhW41rFxV1w0l4Um8jW-R-XA1qPnSBGVRsz1mncvH-Vzb4I5ehPj3kSUNxa0X1jhSTLGHz-Kc3jfJkas/s1600/6.png" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="478" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEibIWXzEyR2aP1KD_6gOcyFI6E7YF35n0wocPP-Yxbhxs0vISlA0BndcyrEOCrAKhW41rFxV1w0l4Um8jW-R-XA1qPnSBGVRsz1mncvH-Vzb4I5ehPj3kSUNxa0X1jhSTLGHz-Kc3jfJkas/s640/6.png" width="640" /></a> </b><br />
Φαίνεται πως η ISIS είτε υπακούει σε ξένα κέντρα αποφάσεων είτε<br />
απαγκιστρώθηκε από αυτά, και πλέον ανεξάρτητη αναζητά πηγές<br />
χρηματοδότησης του αγώνα της. Πρέπει να τονιστεί πως το συριακό έδαφος<br />
χρησιμοποιείται για τη διέλευση των αγωγών ενέργειας του περσικού κόλπου,<br />
και το καθιστά πολύτιμο και για τη γειτνίαση με τη πολύ σημαντική περιοχή του Κόλπου. Σε μια περιοχή μωσαϊκό λαών και θρησκευμάτων, οι μεγάλες δυνάμεις παίζουν τις τύχες των ανθρώπων για χάρη των πετροδόλλαρων. Έως το Σεπτέμβρη του 2015 στον εμφύλιο έχουν σκοτωθεί πάνω από 220.000<br />
άνθρωποι, εκ των οποίων οι μισοί υπολογίζεται πως ήταν Σύριοι πολίτες. Οι<br />
βομβαρδισμοί καταστρέφουν πόλεις και τα ανθρώπινα δικαιώματα<br />
καταπατούνται συνεχώς. Οι βασικές ανάγκες, όπως η σίτιση και η υγεία,<br />
υπάρχουν σε ελάχιστο βαθμό. 7.6 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν μεταφερθεί<br />
από τα σπίτια τους σε άλλα μέρη της Συρίας, και το μεταναστευτικό κύμα πλέον αγγίζει και την Ευρώπη.<b> </b><br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjbL3iuus3fMj9tbQ2LHo_GoFRavMHzqnJ124H5H9SwulC-ID36EtJIzaIW6AkPBkvd_8Pm2z28kfPZ2Sno4cmRImoLTC7eM4aeiDQ6FIoBWlUMBQ-f7RyrPPV0wfUMIhiHcPQGaSgNLW-f/s1600/7.png" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="366" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjbL3iuus3fMj9tbQ2LHo_GoFRavMHzqnJ124H5H9SwulC-ID36EtJIzaIW6AkPBkvd_8Pm2z28kfPZ2Sno4cmRImoLTC7eM4aeiDQ6FIoBWlUMBQ-f7RyrPPV0wfUMIhiHcPQGaSgNLW-f/s640/7.png" width="640" /></a></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg-Lq4yuyO6Zv9eDJw5RX6XalMC5iirCO7gRPsPYjy7I18xwyet4DOle3DUxTdZKDniP7qN4weEgI-BOAB4oRVuq4hbunVZy6fXXwA560yuhhncH0Lp7G4yAmsNNsCsFPbeX8N7Qne3Ffmz/s1600/1b.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><br /></a></div>
<br />
<u>Ισραήλ</u><br />
Το κράτος που υπερτερεί όλων των προαναφερόμενων είναι το κράτος του<br />
Ισραήλ. Μισητός εχθρός ολόκληρου του αραβικού κόσμου, με νικητήριους<br />
πολέμους έναντι αυτών, στηρίζεται τόσο στη στρατιωτική ισχύ που αποτρέπει<br />
οποιαδήποτε ενθάρρυνση των αντιπάλων για στρατιωτική δράση, όσο και στα<br />
ισχυρά του οικονομικοπολιτικά λόμπυ του εξωτερικού. Το Ισραήλ επιδιώκει<br />
συνεχώς τη προώθηση των συμφερόντων του με οποιοδήποτε τίμημα. Για<br />
παράδειγμα πριν 15 χρόνια οι σχέσεις του με τη γείτονα Τουρκία ήταν πολύ<br />
καλές σε όλα τα επίπεδα. Όμως η σχέση τους διαταράχθηκε με αφορμή<br />
την ανακοίνωση των λεπτομερειών έκθεσης του ΟΗΕ για την ισραηλινή<br />
επιδρομή εναντίον στολίσκου που μετέφερε βοήθεια στη Γάζα, κατά την<br />
οποία σκοτώθηκαν εννέα Τούρκοι. Στην έκθεση αναφέρεται πως ο ισραηλινός<br />
ναυτικός αποκλεισμός της Λωρίδας της Γάζας είναι νόμιμος, αν και το Ισραήλ χρησιμοποίησε υπέρμετρη βία. Ο Τούρκος ΥΠΕΞ χαρακτήρισε απαράδεκτα ορισμένα από τα συμπεράσματα της έκθεσης και ανακοίνωσε ότι θα ανασταλεί επίσης η ισχύς των στρατιωτικών συμφωνιών που έχουν συναφθεί με το Ισραήλ.<br />
Το Ισραήλ έκτοτε παραμένει σε τακτική προσάρτησης νέων φίλων-<br />
συνεταίρων στο γεωστρατηγικό-πολιτικό παίγνιο του στη περιοχή. Το κενό αυτό προσπαθεί να καλύψει η Ελλάδα και η Κύπρος, με τη μορφή αρχικά<br />
ενεργειακής συμφωνίας. Τα τελευταία χρόνια η συνεργασία αυτή επεκτείνεται και σε στρατιωτικά θέματα! Οι δύο από τους ισχυρότερους στρατούς της Ανατολικής Μεσογείου πλέον συνεργάζονται. Η Άγκυρα αντιλαμβάνεται ως μείζονα πρόκληση για τα συμφέροντά της την «προστασία» που προσφέρει το Ισραήλ στην Κύπρο (αλλά και η συνεργασία του με την Ελλάδα) για την οριοθέτηση της ΑΟΖ και την εκκίνηση των σχετικών γεωτρήσεων από τη Λευκωσία. Οι δε Αμερικανοί ευνοούν τη περεταίρω συνεργασία Καΐρου - Τελ Αβίβ - Λευκωσίας στον ενεργειακό τομέα και ήδη λαμβάνουν χώρα οι πρώτες κινήσεις - με έμφαση στην κατεύθυνση των ενεργειακών αποθεμάτων Ισραήλ και Κύπρου προς την Αίγυπτο, όπου υπάρχουν ανενεργές εγκαταστάσεις υγροποιημένου φυσικού αερίου. Οι τουρκο-ισραηλινές σχέσεις επιδεινώθηκαν έτι περαιτέρω το καλοκαίρι του 2014, όταν το πολύνεκρο σφυροκόπημα της Λωρίδας της Γάζας από το Ισραήλ προκάλεσε βίαιες διαδηλώσεις εναντίον της πρεσβείας και των προξενείων του εβραϊκού κράτους στην Τουρκία, με αποτέλεσμα να μειώσουν έκτοτε το προσωπικό τους στο ελάχιστο. Ο δε Ερντογάν επανήλθε στην προσφιλή του εμπρηστική ρητορική παραβάλλοντας τα πεπραγμένα του Ισραήλ με αυτά του Χίτλερ.<br />
Αλλά καλό είναι να μην εθελοτυφλούμε. Τα συμφέροντα οδηγούν τα κράτη<br />
πάντοτε να ενεργούν. Χρόνιες φιλίες χάνονται στο βωμό των εθνικών<br />
συμφερόντων, και επαναπροωθούνται όταν τα τελευταία επανέρχονται. Την<br />
αναθέρμανση των τουρκο-ισραηλινών σχέσεων ενθαρρύνουν δύο επιμέρους<br />
στοιχεία: η έντονη επιρροή του Ισραήλ στους Κούρδους του βόρειου Ιράκ (σε<br />
μία φάση κατά την οποία έχει σημάνει συναγερμός στην Άγκυρα για τις<br />
στρατιωτικές επιτυχίες της αδελφής οργάνωσης του ΡΚΚ στη Συρία), αλλά και η προοπτική μεταφοράς των υδρογονανθράκων της Ανατολικής Μεσογείου στις διεθνείς αγορές με αγωγό που θα καταλήγει στην Τουρκία. Τα επιχειρηματικά συμφέροντα που προωθούν αυτό το σχέδιο έχουν σοβαρά ερείσματα τόσο στο Ισραήλ όσο και στο στενό κύκλο του παντοδύναμου Ερντογάν.(στις εκλογές 1/11/15 συγκέντρωσε το 49%) <b> </b><br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiVTCUkRpWVapdwhXdmk6_KeaNKmukqj-Zt80sWQC6QtkwuwVM5cd1doi4SHA0IfOuuK_Cl7wvXW4DB2RGcJZyXGXCubCazDZ2HlDC6FMEIz8mzyqZ2gABV6mJmH1P0bpDGH7MaTCWep0F2/s1600/8.png" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="295" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiVTCUkRpWVapdwhXdmk6_KeaNKmukqj-Zt80sWQC6QtkwuwVM5cd1doi4SHA0IfOuuK_Cl7wvXW4DB2RGcJZyXGXCubCazDZ2HlDC6FMEIz8mzyqZ2gABV6mJmH1P0bpDGH7MaTCWep0F2/s400/8.png" width="400" /></a></div>
<br />
<u>Η Τουρκία και ο ρόλος της στη παγκόσμιο Νήσο</u><br />
Την τελευταία δεκαετία κύριο στοιχείο της εξωτερικής πολιτικής της<br />
Τουρκίας είναι το όραμα. Εμπνευστής, διαμορφωτής και βασικός εκφραστής<br />
αυτής της πολιτικής αποτελεί ο Αχμέτ Νταβούτογλου, ο οποίος υποστηρίζει ότι οι Τούρκοι διπλωμάτες πρέπει να οραματίζονται και όχι να «τρέχουν» πίσω από τα γεγονότα. Στην ομιλία του, κατά την τελετή ανάληψης των καθηκόντων του σαν ΥΠΕΞ, δημοσιοποίησε τους άξονες της πολιτικής που θα εφαρμόσει. «...Ο πρώτος άξονας έχει σχέση με τη σειρά κατάταξης της Τουρκίας, στον κατάλογο των χωρών που ευημερούν....ώστε η χώρα να καταστεί μια από τις πιο ισχυρές χώρες του κόσμου.[...] Ο δεύτερος άξονας αφορά στην περιοχή και στον περίγυρο της Τουρκίας. Κυρίως πρέπει να μεταπλάσσουμε «τη σχέση μηδενικών προβλημάτων με τους γείτονές μας», «σε σχέση μέγιστου οφέλους».<br />
Η Τουρκία δεν είναι μια χώρα που μνημονεύεται μόνο σε μια περιοχή. Είναι<br />
χώρα των Βαλκανίων, του Καυκάσου, της Μέσης Ανατολής, της Μαύρης<br />
Θάλασσας, της Μεσογείου, της Κασπίας, του Περσικού Κόλπου [...].Εκτός από τις υποχρεώσεις της στα 70 εκατομμύρια κατοίκους της, έχει υποχρεώσεις και σε όλα τα εδάφη που έχουν κάθε είδους διασύνδεση με εδάφη του παρελθόντος της και σε εδάφη όπου υπάρχουν Τούρκοι.[...]<br />
Η Τουρκία έχει επίσης παγκόσμιο όραμα, που έχει σχέση με την<br />
παρουσίαση διεθνώς των απόψεών της για κάθε θέμα...». Το αυτοκρατορικό<br />
παρελθόν της Τουρκίας, με την κυριαρχία σε τρεις ηπείρους (Ανατολική<br />
Ευρώπη, Δυτική Ασία και Βόρεια Αφρική), επιβάλει να ασκεί υψηλή εξωτερική<br />
πολιτική. Για να καταστεί η Τουρκία παγκόσμια δύναμη, θα πρέπει να<br />
διευθετηθούν προβλήματα που έχει με χώρες της άμεσης περιφέρειάς της. Αυτό θα καταστεί εφικτό μέσω της συνεργασίας, ειδικά στον οικονομικό και<br />
πολιτιστικό τομέα. Οι σχέσεις με τις γειτονικές χώρες πρέπει να επιδιώκονται μέσα σε ένα πλαίσιο αλληλεξάρτησης. Όσο πιο μεγάλη είναι αλληλεξάρτηση, τόσο πιο εύκολα θα μειωθούν οι εντάσεις. Γράφει λοιπόν: «Αυτό που πρέπει να γίνει είναι: η Τουρκία, ξεπερνώντας τις φοβίες της, να καταστεί μια χώρα ικανή να συνάψει ορθολογικές σχέσεις με τους γείτονές της και να αυξήσει την περιφερειακή δραστηριότητά της, μέσω συμμαχιών που εκτείνονται πέραν των συνόρων της. Για την μείωση του κινδύνου εξωτερικής πολιτικής που πηγάζει από τους γείτονές μας, η πραγματοποίηση βημάτων που θα αυξήσουν το επίπεδο αλληλεξάρτησης θα εξασφαλίσει ένα συγκεκριμένο πεδίο δράσης. Οι σχέσεις αλληλεξάρτησης παράγουν μηχανισμούς, υπέρ των χωρών που διαθέτουν συνεπείς προεκτάσεις εξωτερικής πολιτικής. Πρόκειται για μηχανισμούς οικονομικού και πολιτισμικού χαρακτήρα, οι οποίοι μειώνουν την ένταση που προκαλούν τα πολιτικά κέντρα και προσφέρουν την ευκαιρία σε περιφερειακές δυνάμεις, όπως η Τουρκία, να αναπτύσσουν εναλλακτικές πολιτικές». <br />
Η ανάπτυξη της οικονομίας το τελευταίο διάστημα είναι εντυπωσιακή. Το ΑΕΠ της Τουρκίας το 2010 ήταν 729 δις. εκατ. δολάρια, ενώ το κατά κεφαλή εισόδημα ανήλθε στα 12.300$ από τα 11.600$ που ήταν το 2009. Η Τουρκία κατείχε το 2014 τη 16η θέση παγκοσμίως στο μέγεθος της οικονομίας και την 6η στην Ευρώπη. Σημαντικότερος εταίρος της στην οικονομική συνεργασία είναι η ΕΕ και ακολουθούν οι χώρες του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας του Εύξεινου Πόντου, η Κοινοπολιτεία Ανεξαρτήτων Κρατών, οι χώρες τις Ισλαμικής Διάσκεψης και της Μέσης Ανατολής και τέλος οι Δημοκρατίες της Κεντρικής Ασίας. Εδώ θα πρέπει να τονίσουμε τη συνεισφορά της τουρκικής αμυντικής βιομηχανίας στα σχέδια της Τουρκίας για ηγεμονικό ρόλο. Ο επιχειρηματικός αυτός τομέας, τόσο ο δημόσιος όσο και ο ιδιωτικός, πέραν της συνεισφοράς στην τουρκική οικονομία(1000 εταιρείες που απασχολούν περίπου 30.000 προσωπικό), έχει βοηθήσει και στην ανάπτυξη σχέσεων αλληλεξάρτησης με μουσουλμανικές χώρες, ιδιαίτερα της Αφρικής αλλά και της κεντρικής Ασίας.<br />
Για να μπορέσει κάποιο κράτος να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στη<br />
διεθνή σκηνή και να διαμορφώνει υψηλή στρατηγική πολιτική, θα πρέπει να έχει εξασφαλίσει μεγάλο απόθεμα ενεργειακών πόρων. Η Τουρκία καλύπτει το 80% περίπου των ενεργειακών της αναγκών με εισαγωγές, κυρίως από τη Ρωσία και χώρες της Μέσης Ανατολής. Έχει φροντίσει όμως να εκμεταλλευτεί στο έπακρο την σπουδαία γεωστρατηγική της θέση καθιστώντας τον εαυτό τηςδιαμετακομιστικό σταυροδρόμι για τους αγωγούς υδρογονανθράκων. <br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj1SbKs_C6YaRsdSIuVqdu6J6TQFVhGUNUziH2cCVwqnGzAhkUMvKX94eAl3AFHI-cIx7iKhP46CpowTtzEekdf3T8GAwhQVip5KBiLAcjLZYdNjlFH12BsnEKJbTZ8bhUgif3sGdUBpjuF/s1600/9.png" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="459" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj1SbKs_C6YaRsdSIuVqdu6J6TQFVhGUNUziH2cCVwqnGzAhkUMvKX94eAl3AFHI-cIx7iKhP46CpowTtzEekdf3T8GAwhQVip5KBiLAcjLZYdNjlFH12BsnEKJbTZ8bhUgif3sGdUBpjuF/s640/9.png" width="640" /></a></div>
<br />
Συγκεκριμένα αποτελεί ενεργειακό κόμβο της Ευρώπης τόσο για τη<br />
Ρωσία, όσο και για τις ΗΠΑ (αμερικανικών συμφερόντων αγωγός Nabucco,<br />
ρωσικών συμφερόντων South Stream και Blue Stream). Επιπλέον αποτελεί<br />
ενεργειακό κόμβο και για την Μέση Ανατολή, καθώς διακομίζει μεγάλες<br />
ποσότητες ιρανικού φυσικού αερίου. Επιθυμία της Τουρκίας είναι να μετατρέψει την μεταφορά πετρελαίου και φυσικού αερίου σε απόλυτα ελεγχόμενη από αυτήν διαδικασία. Σύμφωνα με δήλωση του Τούρκου προέδρου Ντεμιρέλ (Σεπτέμβριος 1994), «η Τουρκία θα μετατραπεί σε ενεργειακό τερματικό σταθμό για το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο της Κεντρικής Ασίας και της Μέσης Ανατολής», μιλώντας για αναβίωση του δρόμου του μεταξιού για ενεργειακούς πόρους.<br />
Έτσι, κατασκευάζοντας χερσαίους αγωγούς και χρησιμοποιώντας τις πολύ καλές λιμενικές εγκαταστάσεις που διαθέτει, ιδιαίτερα στη νοτιοανατολική Μεσόγειο, επιδιώκει να αποτελέσει τον ενεργειακό διαχειριστή των Βαλκανίων και της ΝΑ Μεσογείου, αλλά και να εξελιχτεί σε συνδετικό κρίκο της Κεντρικής Ασίας-Μέσης Ανατολής με την Ευρώπη. <b> </b><br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<b><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEijBELI38IvcA2FNPWlhX5a5nywh4I_HfnSgGUmcccD9-g15lnHhtcoFZM16gFAbt-Tk5zWXruMH0QsipBu_NBh3RdVugVAFfgpO4Egt6Z8kmlyQ7wfdCfph1CHbu9Fpq-_5qxAkp5yCCW3/s1600/10.png" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="459" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEijBELI38IvcA2FNPWlhX5a5nywh4I_HfnSgGUmcccD9-g15lnHhtcoFZM16gFAbt-Tk5zWXruMH0QsipBu_NBh3RdVugVAFfgpO4Egt6Z8kmlyQ7wfdCfph1CHbu9Fpq-_5qxAkp5yCCW3/s640/10.png" width="640" /></a></b></div>
Η θέση της ενισχύεται και από την ματαίωση σχεδίων για αγωγούς όπως για παράδειγμα του αγωγού Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολη. Ο νέος ενεργειακός ρόλος που φιλοδοξεί να διαδραματίσει η Τουρκία θα την καταστήσει ρυθμιστή της απρόσκοπτης ροής ενέργειας προς δυσμάς.<br />
Ένα ακόμη πλεονέκτημα που διαθέτει η χώρα είναι οι υδάτινοι πόροι.<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgtDV4UAZvPG_mTmgPmLSlJ2F6qgY8DZgA0_KP6Nr0vRSgsJSlJYccAPG-YJqlIVDyoMY-6P_Iz69kug4DvT3_6Hb6XyUMiqhV5WpaA2XaM70dFwBHjJYF7By81PjlC24ExDm2DvCswXcU9/s1600/11.png" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="321" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgtDV4UAZvPG_mTmgPmLSlJ2F6qgY8DZgA0_KP6Nr0vRSgsJSlJYccAPG-YJqlIVDyoMY-6P_Iz69kug4DvT3_6Hb6XyUMiqhV5WpaA2XaM70dFwBHjJYF7By81PjlC24ExDm2DvCswXcU9/s400/11.png" width="400" /></a></div>
<b> </b> H Τουρκία εδώ και δεκαετίες προσπαθεί να εκμεταλλευτεί πολιτικά την έλλειψη νερού στην περιοχή και του γεγονότος ότι οι δύο από τους σημαντικότερους ποταμούς της Μ. Ανατολής, του Τίγρη και του Ευφράτη, πηγάζουν στο έδαφός της. Φτάνοντας να αυτοαποκαλείται υδάτινη υπερδύναμη, θεωρεί ότι δικαιούται τις πιο μεγάλες ποσότητες νερού για δική της χρήση, σε αντίθεση με τις άλλες χώρες, που θα πρέπει να έχουν<br />
συγκεκριμένα όρια και απαιτήσεις. Χρησιμοποιεί έτσι το νερό ως ένα ισχυρό<br />
διαπραγματευτικό όπλο, παρουσιάζοντας τον εαυτό της ως την υδατοδεξαμενή της Μέσης Ανατολής και προτείνοντας πωλήσεις πλεονασμάτων σε χώρες της περιοχής. Ένα από τα ανταλλάγματα που είχε υποσχεθεί στο Ισραήλ την περίοδο που είχαν αναπτύξει τις σχέσεις τους, ήταν η παροχή αποθεμάτων νερού, μέσω του «Αγωγού της Ειρήνης» Μέσα σε αυτό το πλαίσιο ενέταξε την πολιτική χρήση του νερού στην υψηλή της στρατηγική από τις αρχές της δεκαετίας του 1960, αρχίζοντας την υλοποίηση του κολοσσιαίου Αναπτυξιακού Προγράμματος Νοτιοανατολικής Τουρκίας, που περιλαμβάνει ένα συνδυασμό 22 φραγμάτων, 19 υδροηλεκτρικών σταθμών και 25 αρδευτικών συστημάτων.<br />
Ο Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ, σαν Υπουργός Ενέργειας το 1953, συνέλαβε την βασική ιδέα και την σκοπιμότητα του έργου, που αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα αναπτυξιακά προγράμματα στη περιοχή της Μέσης Ανατολής και το οποίο αναμένεται να ολοκληρωθεί γύρω στο 2030.Με αυτά τα αρδευτικά έργα, η Τουρκία μπορεί να ελέγξει τη ροή των δύο ποταμών και να κρατάει σε<br />
«υδραυλική» αιχμαλωσία το Ιράκ και τη Συρία.<br />
Η λογική της Τουρκίας είναι ανάλογη με την πετρελαϊκή λογική των<br />
Αράβων, δηλαδή στρατηγική χρήση του νερού για οικονομικούς και<br />
διπλωματικούς λόγους σε εποχές που η ζήτησή του θα αυξάνεται κατακόρυφα.<br />
Συμπερασματικά, η Τουρκία αντιλαμβανόμενη τη σημασία των ενεργειακών<br />
αναγκών τόσο της ίδιας όσο και των υπολοίπων χωρών, αλλά και τη σημασία<br />
της ενεργειακής ανεξαρτησίας, επιδιώκει μέσω της γεωστρατηγικής της θέσης<br />
να αναβαθμίσει τον ρόλο της στη διεθνή σκηνή, σαν διακομιστής<br />
υδρογονανθράκων και να αυξήσει την πολιτική της επιρροή, ιδιαίτερα στα<br />
γειτονικά κράτη, ως διαχειριστής των υδάτινων πόρων. Μέσα σε αυτό το<br />
πλαίσιο περιλαμβάνονται και τα μεγαλεπήβολα σχέδιά της για απόκτηση<br />
πυρηνικών εργοστασίων, τα όποια βρίσκονται στο στάδιο της υλοποίησης,<br />
σύμφωνα με τον διεθνή τύπο.<br />
<br />
<b>Ο ρόλος της Ελλάδος</b><br />
<u>Η θέση της Ελλάδας στον ενεργειακό χάρτη.</u><br />
<u>Από την έλλειψη ενδιαφέροντος στο παρελθόν στη σύναψη ενεργειακών συμφωνιών.</u><br />
Η Ελλάδα ως ισότιμο μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν έχει να επιδείξει<br />
έως τώρα μια υπεύθυνη πολιτική ενέργειας. Είχε εναποθέσει τις όποιες ελπίδες της για ενεργειακή ανεξαρτησία στα φτωχά κοιτάσματα πετρελαίου του Πρίνου Καβάλας ήδη από τις πρώτες γεωτρήσεις το 1974, ενώ η αύξηση της παραγωγής από το 1982 σε 25.000 βαρέλια αργού πετρελαίου/ημέρα διόλου δεν βοήθησαν στην εκπλήρωση του κύριου σκοπού. Σύμφωνα με την<br />
Αμερικάνικη Διαχείριση Ενεργειακής Πληροφόρησης (US Energy Information<br />
Administration - EIA) η Ελλάδα κάλυπτε με ιδία μέσα και πόρους μόλις το<br />
0,07% σε πετρέλαιο τη περίοδο 1980-2013 ενώ σχεδόν μηδενική ήταν η<br />
παραγωγή φυσικού αερίου. Μπορεί η κατάσταση να εξομαλυνότανε μερικώς<br />
από τις υπόλοιπες πηγές ενέργειας όπως ο άνθρακας και η ηλεκτρική<br />
ενέργεια(σχεδόν κάλυπταν το σύνολο των απαιτήσεων), αλλά δυστυχώς η<br />
κατάσταση παραμένει αμετάβλητη. Οι κυβερνήσεις της χώρας δεν<br />
αντιλαμβανότανε τη δυναμική που παρέχει μια ενεργειακή απαγκίστρωση από<br />
τις χώρες παραγωγούς, και όσα πολλές φορές εικάζονταν περί πλούσιων<br />
κοιτασμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου σε Αιγαίο και Ιόνιο πέλαγος,<br />
παρέμειναν μέχρι τη σφαίρα του φαντασιακού. Καμιά προσπάθεια ερευνών και συνεργασιών με διεθνής εταιρείες που κατείχαν τεχνογνωσία και πολιτική επιρροή, ενώ από την άλλη γείτονες χώρες προέβαιναν σε έρευνες αγνοώντας το διεθνές δίκαιο της θάλασσας και παραβιάζοντας κατάφορα την υφαλοκρηπίδα. Μάλιστα η απροθυμία της γείτονος Τουρκίας να μην έρθει σε συμφωνία με την Ελλάδα για την οριοθέτηση της ΑΟΖ(Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη), υποδηλώνει απερίφραστα την επιθυμία της να συν-εκμεταλλευτεί στο μέλλον τα όποια ενεργειακά αποθέματα υπάρχουν στο Αιγαίο.<br />
Η έλλειψη υπεύθυνης ενεργειακής πολιτικής από την ελληνική πολιτεία<br />
καταπραΰνθηκε από το μεγάλο ενδιαφέρον που έδειξαν σπουδαίοι ενεργειακοί<br />
παραγωγοί όπως η Ρωσία και το Αζερμπαϊτζάν. Η Ρωσία προσπαθώντας να<br />
υλοποιήσει τη σύμβαση της κοινοπραξίας Gazprom με την αυστριακή OMV,<br />
πιέζει με διάφορα ανταλλάγματα τις χώρες διέλευσης όπως τη Βουλγαρία και<br />
την Ελλάδα(αγωγός Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολη) να συναινέσουν στη<br />
δημιουργία του αγωγού. Μάλιστα το καλοκαίρι του 2014 οι πιέσεις εντάθηκαν από την αυστριακή πλευρά, παρατηρώντας πως η Ρωσία αποτελεί<br />
παραδοσιακό ενεργειακό σύμμαχο, και οι όποιες επιφυλάξεις της Ευρωπαϊκής<br />
Επιτροπής για τον αγωγό θα καμφθούν παρά την άσκηση πιέσεων της<br />
Ευρωπαϊκής Ένωσης προς τη Ρωσία για το Ουκρανικό ζήτημα. Βέβαια ο<br />
ενεργειακός κολοσσός Gazprom δεν θα επαναπαυότανε ποτέ στις δάφνες του,<br />
και τις τελευταίες μέρες παρουσιάστηκε και εναλλακτικό πλάνο για την<br />
κατασκευή του South Stream μέσω Τουρκίας και Ελλάδος.<br />
Από την άλλη η νέα υπερδύναμη του χώρου, το Αζερμπαϊτζάν μη<br />
επιτυγχάνοντας να φέρει σε πέρας το φιλόδοξο σχέδιο του αγωγού Ναμπούκο, μέσω διακρατικών συμφωνιών με χώρες όπως η Ελλάδα(550χλμ), η Αλβανία(211χλμ) και η Ιταλία(8χλμ) θα μεταφέρει φυσικό αέριο στη νότια<br />
Ευρώπη μέσω του TAP. Έτσι η Ελλάδα έχει τη δυνατότητα πρόσβασης σε<br />
φθηνότερο και περισσότερο φυσικό αέριο(σε σχέση με τα σημερινά δεδομένα<br />
του υγροποιημένου αερίου) και καθίσταται ενεργειακός κόμβος. <br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhDwnDkgr_aYn22aVaGE3dfjkApXTFVaE9-xnQ0zCu97YanT06XR_B_ylF99NjOILr-K6eZlo3KUjEyKDXg9QyuYf5km4UrrTLWrlCQH9wGmDuFhK3SgfBRJXuFSn7EKBVFT2K5eeU30dDf/s1600/111.png" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="284" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhDwnDkgr_aYn22aVaGE3dfjkApXTFVaE9-xnQ0zCu97YanT06XR_B_ylF99NjOILr-K6eZlo3KUjEyKDXg9QyuYf5km4UrrTLWrlCQH9wGmDuFhK3SgfBRJXuFSn7EKBVFT2K5eeU30dDf/s640/111.png" width="640" /></a></div>
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<b><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhsHOb5CNKDsTovwZKJsUEZrkn97P6tAgxWO4NoDc8dysCq2nPtC0c_WnJj_2UWKzdNq0QrbLpCoZR3H79zUWDmEnlFi3KeWAG4_Xl5Cw4VQPt4flt4Ty0XPsdPcaXleS7gmkVsTonvdsuZ/s1600/112.png" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="264" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhsHOb5CNKDsTovwZKJsUEZrkn97P6tAgxWO4NoDc8dysCq2nPtC0c_WnJj_2UWKzdNq0QrbLpCoZR3H79zUWDmEnlFi3KeWAG4_Xl5Cw4VQPt4flt4Ty0XPsdPcaXleS7gmkVsTonvdsuZ/s640/112.png" width="640" /></a></b></div>
<b> </b><br />
Έχει προγραμματιστεί να ολοκληρωθεί ο South Stream το 2015 με<br />
αρχική προτεινόμενη διαδρομή δύο κλάδων (Βουλγαρία - Ελλάδα - Ιταλία και<br />
Βουλγαρία - Ρουμανία - Σερβία - Ουγγαρία - Σλοβενία - Αυστρία) και με πιθανή διασύνδεση με την Τουρκία. Είναι το πιο ώριμο έργο γιατί διαθέτει επαρκή τροφοδοσία ρωσικού φυσικού αερίου, στήριξη από Ιταλία και Γαλλία (ENI και EDF) και έμμεσα από Γερμανία (πρόταση της Gazprom για συμμετοχή της EON στο σχέδιο). Ήδη απ’ το Νοέμβρη του 2011 ξεκίνησε η τροφοδοσία της Γερμανίας απ’ τον αντίστοιχο ρωσικό αγωγό για τη Βόρεια Ευρώπη Nord Stream (συμμετοχή Gazprom και γερμανικών EON,BASF/WINTERSHALL). Η υλοποίηση του σχεδίου South Stream υπηρετεί δύο στόχους της ρωσικής ενεργειακής πολιτικής: τη μείωση της σημασίας της Ουκρανίας ως χώρας διαμετακόμισης του ρωσικού φυσικού αερίου και την πιθανή ματαίωση των ανταγωνιστικών ευρωατλαντικών σχεδίων του «Νότιου διαδρόμου». <b><b><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhR-r7YagXPzFyY6qTaufwOU_hyZVdRnsRWlGkboaKjf2ZgaT3DPnAd4JT-YGfaOpOsiyOe8gPvowZBBIkXkcE5m3N-wbGabEzejM0JdoEt0owmJwFOI-YI7J33AFf7HrKhMmXbdDhffM7E/s1600/113.png" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="408" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhR-r7YagXPzFyY6qTaufwOU_hyZVdRnsRWlGkboaKjf2ZgaT3DPnAd4JT-YGfaOpOsiyOe8gPvowZBBIkXkcE5m3N-wbGabEzejM0JdoEt0owmJwFOI-YI7J33AFf7HrKhMmXbdDhffM7E/s640/113.png" width="640" /></a></b> </b><br />
Οι ΗΠΑ άσκησαν επίσημες και ανεπίσημες πιέσεις την τελευταία πενταετία σε Ελλάδα, Βουλγαρία και Ιταλία για τη ματαίωση των ρωσικών σχεδίων.<br />
Αντίστοιχα η Ρωσία ασκεί πιέσεις στο Αζερμπαϊτζάν που αποτελεί βασικό<br />
υποψήφιο προμηθευτή των ευρωατλαντικών σχεδίων και προχωρεί σε νέα<br />
πρόταση κατάληξης του ρωσικού αγωγού στην Ιταλία, ώστε να αποδυναμώσει<br />
ορισμένες απ’ τις εναλλακτικές προτάσεις του «Νότιου Διαδρόμου», που -όπως θα δούμε στη συνέχεια- έχουν τον ίδιο προορισμό (π.χ. TAP - ITGI).<br />
Το μεγαλύτερο σχέδιο που στηρίζουν αποφασιστικά οι ΗΠΑ είναι ο αγωγός Ναμπούκο. Η γερμανική κυβέρνηση δε στηρίζει τη χρηματοδότηση με κοινοτικά κονδύλια του συγκεκριμένου σχεδίου, με το επιχείρημα ότι δεν είναι διασφαλισμένη η επαρκής τροφοδοσία του. Η διαδρομή του περιλαμβάνει Αζερμπαϊτζάν - Τουρκία - Βουλγαρία - Ρουμανία - Ουγγαρία - Αυστρία. Στην κοινοπραξία συμμετέχουν οι αντίστοιχοι όμιλοι (αυστριακή OMV, ουγγρική MOL, βουλγαρική Bulgar-gaz, τουρκική BOTAS και η γερμανική RWE), όμως τρεις από αυτούς έχουν ήδη υπογράψει συνεργασία και με τη ρωσική Gazprom (OMV, MOL, Bulgargaz). Το έργο, εκτός από το υψηλό κόστος κατασκευής του, δεν έχει πράγματι διασφαλίσει την αναγκαία ποσότητα τροφοδοσίας του. Προς το παρόν η κάλυψη των αναγκών του συσχετίζεται με την ανάπτυξη του πεδίου ενεργειακών κοιτασμάτων Σαχ Ντενίζ του Αζερμπαϊτζάν. Πέρα απ’ την αβεβαιότητα σχετικά με την επάρκεια ενεργειακών πόρων, το Αζερμπαϊτζάν ασκεί ευέλικτη πολιτική διεθνών συμμαχιών με συνεχείς διαπραγματεύσεις. Η συμπληρωματική στήριξη από το Τουρκμενιστάν θεωρείται επίσης επισφαλής.<br />
Το Τουρκμενιστάν προβαίνει προς το παρόν σε εξαγωγές μόνο προς Ρωσία,<br />
Κίνα και Ιράν, ενώ διαπραγματεύεται με τη Gazprom για την αγορά της<br />
συνολικής ετήσιας παραγωγής του σε φυσικό αέριο. Η διαχειρίστρια εταιρία του έργου η αυστριακή OMV, ανακοίνωσε ότι δεν είναι δυνατή η έναρξη της<br />
λειτουργίας του έργου μέσα στο 2017, όπως προέβλεπε ο αρχικός σχεδιασμός<br />
του.<br />
Το μικρότερο εναλλακτικό σχέδιο ITGI, με τη διαδρομή Τουρκία - Ελλάδα -<br />
Ιταλία, στηρίζεται από την ιταλική Edison, που στην ουσία έχει κύριο μέτοχο τη γαλλική EdF. Το έργο διαθέτει το 1/3 της μεταφορικής ικανότητας του<br />
Ναμπούκο και είναι ευάλωτο στις διακυμάνσεις των ελληνοτουρκικών σχέσεων (π.χ. η παραπομπή σε διεθνή διαιτησία της διαμάχης Botas - ΔΕΠΑ για χρέη 300 εκατ. δολαρίων της ελληνικής εταιρίας από προηγούμενη αγορά φυσικού αερίου). Η ελληνική κυβέρνηση εμφανίζει το συγκεκριμένο σχέδιο σαν την πιο ρεαλιστική εναλλακτική λύση για υλοποίηση ενός μέρους των ευρωατλαντικών σχεδίων. Προωθεί μια σειρά συμπληρωματικά έργα (διασυνδετήριος αγωγός Ελλάδας - Βουλγαρίας IGB, υπόγειες αποθήκες φυσικού αερίου στην Καβάλα, σταθμός υγροποιημένου φυσικού αερίου στην Αλεξανδρούπολη), ώστε να αυξηθεί η αξιοπιστία του εγχειρήματος και να αποκτήσει βαλκανική περιφερειακή διάσταση.<br />
Η τρίτη λύση,του αγωγού ΤΑΡ με διαδρομή Ελλάδα - Αλβανία -Ιταλία έχει<br />
μεγαλύτερη μεταφορική ικανότητα από τον ITGI και αποτελεί τη συντομότερη<br />
και φθηνότερη λύση για την τροφοδοσία της Ιταλίας. Στηρίζεται από τη<br />
γερμανική ΕΟΝ, την ελβετική EGL και τη νορβηγική Statoil που συμμετέχει στην κοινοπραξία ελέγχου του αζέρικου κοιτάσματος Σαχ Ντενίζ. Αναπτύσσεται συζήτηση σχετικά με την ανάγκη στήριξης του ITGI ή και του TAP που αντανακλά ελληνικές ενδοαστικές αντιθέσεις. Σε πρόσφατη μελέτη του ΙΟΒΕ εκτιμάται ότι ο ΤΑΡ υπερέχει του ITGI λόγω της «ισχυρής κεφαλαιακής επάρκειας και της εκτεταμένης τεχνογνωσίας της κοινοπραξίας». Επισημαίνει ότι ο ΤΑΡ ως άμεση ξένη επένδυση θα χρηματοδοτηθεί από τα κεφάλαια των μετόχων του, ενώ η υλοποίηση του ITGI απαιτεί σημαντική δημόσια επένδυση (170-210 εκατ. ευρώ ετησίως στη φάση κατασκευής) από τη ΔΕΠΑ. Στον αντίποδα η ΔΕΠΑ προβάλλει ότι το χερσαίο τμήμα του IΤGI που θα διανύσει την Ελλάδα είναι μεγαλύτερο του ΤΑΡ και διασφαλίζει περισσότερες θέσεις εργασίας στη φάση της κατασκευής.<br />
Σε περίπτωση που τελικά υλοποιηθεί ο ITGI, αποκτά ιδιαίτερη σημασία ο<br />
έλεγχος της ΔΕΠΑ μετά την προβλεπόμενη ιδιωτικοποίησή της. Η απαίτηση<br />
αποτροπής του ρωσικού ελέγχου της ΔΕΠΑ συζητήθηκε κατά την επίσκεψη της<br />
υπουργού Εσωτερικών των ΗΠΑ Χίλαρι Κλίντον στην Ελλάδα. Υπάρχει σχέδιο επέκτασης του ΤΑΡ προς Μαυροβούνιο - Βοσνία - Κροατία. Οι τρεις<br />
κοινοπραξίες των αντίστοιχων σχεδίων (Ναμπούκο, ITGI, ΤΑΡ) υπέβαλαν την<br />
προτάσεις προς την κοινοπραξία που διαχειρίζεται το κοίτασμα του<br />
Αζερμπαϊτζάν Σαχ Ντενίζ όπου δεσπόζει η ΒΡ (25%) και συμμετέχουν η<br />
νορβηγική Statoil (25%), η γαλλική Total, η αζέρικη Socan, η ρωσοϊταλική<br />
LukAgip, η τουρκική TPAO και η ιρανική NIOC. Τρεις μέρες πριν κατατεθούν οι προτάσεις εμφανίστηκε αιφνιδιαστικά από τη BP ένα εναλλακτικό σχέδιο.<br />
To βρετανικό ενδιαφέρον να μην επεκταθεί το σχέδιο Ναμπούκο προς το<br />
Κουρδιστάν σχετίζεται με τη διαπάλη των διεθνών ομίλων για τον έλεγχο των κοιτασμάτων του Β. Ιράκ, μια περιοχή από τις πλουσιότερες διεθνώς σε<br />
κοιτάσματα φυσικού αερίου και πετρελαίου. Εκεί η βρετανική ΒΡ ανταγωνίζεται αμερικανικούς Η επενδυτική δραστηριότητα της Βρετανίας στο Β. Ιράκ σε συνδυασμό με τα σχέδια διερευνητικών γεωτρήσεων της ολλανδοβρεταννικής Shell με την τουρκική ΤΡΑΟ στον κόλπο της Μερσίνης, της Αλεξανδρέτας και της Αττάλειας οξύνουν τον ανταγωνισμό με τους αμερικανικούς ομίλους (Exxon Mobil, Chevron, HessCorp, Marathon Oil Corp κ.ά.) Η Exxon Mobil έχει ήδη υπογράψει συμβόλαια με την κουρδική αρχή του Β. Ιράκ, αλλά δεν έχει προχωρήσει σε εκμετάλλευση γιατί υπήρξε αντίδραση της κυβέρνησης της Βαγδάτης. Πρόκειται στην ουσία για σύνθετη διαπραγμάτευση, όπου εμπλέκονται οι κυβερνήσεις Ιράκ και Τουρκίας, οι κουρδικές αρχές και παρεμβαίνουν οι ΗΠΑ και η Βρετανία.<br />
Στη πραγματικότητα η Τουρκία αποτελεί το βασικό ενεργειακό κόμβο για τα ευρωατλαντικά σχέδια μεταφοράς φυσικού αερίου από το Αζερμπαϊτζάν. Η<br />
Ελλάδα μπορεί να αποκτήσει ένα σημαντικό ρόλο στο βαθμό που προκριθεί το<br />
σχέδιο ITGI ή μια σύμπραξη των σχεδίων ITGI-TAP. Στο σημείο αυτό αξίζει να<br />
υπενθυμίσουμε την πολύμορφη αμερικανική πίεση που ασκήθηκε στην<br />
κυβέρνηση Καραμανλή για την εγκατάλειψη της στήριξης του αγωγού South<br />
Stream και τη στροφή προς την υλοποίηση του ITGI (απόρρητα τηλεγραφήματα<br />
αμερικανικής Πρεσβείας).<br />
<u>Το μέλλον φαντάζει ευοίωνο</u><br />
Οι προσπάθειες που καταβάλει η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια προς τη<br />
ενεργειακή της «ανεξαρτησία», δεν θα είχαν κανένα υπόβαθρο εάν δεν<br />
διενεργούσε ενεργειακές έρευνες στην ήδη οριοθετημένη της ΑΟΖ. Μαστιζόμενη από την οικονομική κρίση κατάφερε να διεξάγει έρευνες σε Ιόνιο και Κρητικό πέλαγος με τη συνδρομή μεγάλων ενεργειακών εταιρειών, ελπίζοντας στην εξαγωγή θετικών αποτελεσμάτων. Ήδη οι πρώτες ενδείξεις είναι ενθαρρυντικές.<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgpHZ_BWe9m9NeBjIEn238aquGjXGLuTtt6INpgq8xBI8y9CySSgJ7bqDj51l8w64ZDC4oOgOMokpsJighna5KdS4tNKqJx07qPBhi-OxErs-lj0ofjX4_Yjk6KZtFVKSLMB9h3H2d-pfxG/s1600/114.png" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="394" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgpHZ_BWe9m9NeBjIEn238aquGjXGLuTtt6INpgq8xBI8y9CySSgJ7bqDj51l8w64ZDC4oOgOMokpsJighna5KdS4tNKqJx07qPBhi-OxErs-lj0ofjX4_Yjk6KZtFVKSLMB9h3H2d-pfxG/s640/114.png" width="640" /></a></div>
<b> </b> Η επιτακτική της ανάγκη να απαγκιστρωθεί ενεργειακά θα έπρεπε να έχει οδηγό τη πολιτική που άσκησε μια πολύ μικρότερη και φίλη χώρα σε αυτή. Η Κύπρος με κινήσεις σε διπλωματικό επίπεδο κατάφερε και ξεκινά ήδη διερευνητικές γεωτρήσεις στο οικόπεδο 9 και αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση άσκησης υπεύθυνης πολιτικής. <br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjRpsrLb72b-9mQOUKo6qvpfVkHMhKGgDqyTkIFXiHOZZs8KlFK5eClvG3ma-S8O7Q1ALdfqeDFxTGP8wf7c9u4SCQZ5GRrBZ4o4Hr0VQTz_YomIfeTNpB9QYFGY-Na56wtJ9FaZIJ1a70b/s1600/115.png" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="354" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjRpsrLb72b-9mQOUKo6qvpfVkHMhKGgDqyTkIFXiHOZZs8KlFK5eClvG3ma-S8O7Q1ALdfqeDFxTGP8wf7c9u4SCQZ5GRrBZ4o4Hr0VQTz_YomIfeTNpB9QYFGY-Na56wtJ9FaZIJ1a70b/s640/115.png" width="640" /></a></div>
<br />
<u>Η επιτακτική αφύπνιση της ελληνικής κυβέρνησης</u><br />
<u>Το παρών και οι συνεργασίες</u><br />
Η Κυπριακή Δημοκρατία μπορεί να αποτελεί ένα από τα μικρότερα κράτη<br />
της Ευρωπαϊκής Ένωσης μα συνάμα η υπεύθυνη πολιτική που ασκεί σε θέματα ενέργειας αλλά και διεθνών σχέσεων θα την φθονούσαν πολλά μεγαλύτερα κράτη μέλη. Μία χώρα που μέχρι πρόσφατα αναφέρονταν σε διεθνή συσκέψεις και Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης μόνο όταν γινόταν λόγος για την επικείμενη «Λύση του Κυπριακού» , τα τελευταία χρόνια βρίσκεται μόνιμα στη κύρια θεματολογία μεγάλων Μέσων Ενημέρωσης για τα πλούσια ενεργειακά κοιτάσματα που βρέθηκαν στην ΑΟΖ της. Και ο χειρισμός του όλου θέματος από την επίσημη Κυπριακή πολιτεία, με τις όποιες δυστοκίες και λάθη, σίγουρα πρέπει να αποτελεί φάρο καθοδήγησης για την ελληνική κυβέρνηση.<br />
Πρέπει να τονίσουμε εδώ ότι η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το<br />
Δίκαιο της Θάλασσας (UNLOSC) του 1982, μεταξύ άλλων, δίνει σαφείς<br />
ορισμούς για την Αιγιαλίτιδα Ζώνη (Α.Ζ.) ή τα Χωρικά Ύδατα, τη Συνορεύουσα ή Παρακείμενη Ζώνη, την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ).Η Σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας, η οποία συμφωνήθηκε το 1982 στο Montego Bay της Τζαμάικα και τέθηκε σε εφαρμογή στις 16 Νοεμβρίου 1994, αντικατέστησε τέσσερις παλαιότερες διεθνείς συνθήκες. Η Σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας εισήγαγε πολλές καινοτομίες μεταξύ των οποίων και η δημιουργία Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ), η οποία αρχίζει από την ακτογραμμή και φθάνει μέχρι και 200 ναυτικά μίλια από αυτή. Το άρθρο 56 της Σύμβασης καθορίζει τα δικαιώματα, τις αρμοδιότητες και τις υποχρεώσεις του παράκτιου κράτους στην ΑΟΖ. Συγκεκριμένα το κράτος έχει κυριαρχικά δικαιώματα για την έρευνα, την εκμετάλλευση, τη διατήρηση και τη διαχείριση των ζώντων ή μη πόρων του βυθού, του υπεδάφους και των υπερκείμενων υδάτων. Εν ολίγοις, το παράκτιο κράτος μπορεί να εκμεταλλεύεται τους φυσικούς πόρους της ζώνης αυτής, όπως για παράδειγμα εκμετάλλευση ενέργειας από ανέμους, ύδατα κ.τ.λ. Επίσης μπορεί να στήνει τεχνητές νησίδες ή άλλες κατασκευές. Όλα τα κράτη έχουν δικαίωμα ελεύθερης ναυσιπλοΐας, υπερπτήσης, πόντισης καλωδίων, αρκεί να κινούνται μέσα στα πλαίσια που ορίζει το διεθνές δίκαιο και να μην απειλούν την ασφάλεια του παράκτιου κράτους. Επίσης το άρθρο 121, παράγραφος 2 της Σύμβασης, αναφέρει ρητά ότι όλα τα νησιά διαθέτουν ΑΟΖ και ότι η ΑΟΖ ενός νησιού καθορίζεται με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που καθορίζεται και για τις ηπειρωτικές περιοχές.<br />
Η Ελλάδα, εάν επιθυμεί να επιτύχει από τώρα την ανεξάρτητη μελλοντική<br />
της πορεία και ιστορική της συνέχεια, θα πρέπει να προβεί σε σημαντικότατες<br />
ενέργειες και πρωτοβουλίες που είτε ελήφθησαν μα βραδυπορούν είτε δεν<br />
τολμούν τα επίσημα κρατικά χείλη να καταθέσουν στην επιτροπή εποπτείας των δανειστών της. Η Ελλάδα θα πρέπει να εξασφαλίσει την παροχή ενεργειακών πόρων στους πολίτες της, είτε άμεσα είτε έμμεσα. Η στρατηγική της θέση, νότια βαλκάνια-σύνορα δύο ηπείρων-θαλάσσιοι δίοδοι, και η θέση της στην Ευρωπαϊκή Ένωση της επιτρέπουν στην ανάληψη πρωτοβουλιών ώστε είτε να μετεξελιχθεί σε διακομιστή ενέργειας από τα πλούσια κοιτάσματα της Ανατολής στην ανεπτυγμένη Δύση, είτε να παράγει μόνη της και να εξάγει τα όποια ενεργειακά κοιτάσματα υπάρχουν στο υπέδαφός της.<br />
Οι συμφωνίες που υπεγράφησαν πρόσφατα από την Ελληνική Κυβέρνηση<br />
και τη πλούσια αζέρικη πετρελαϊκή εταιρία, καταδεικνύει το γεγονός πως<br />
υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον και από άλλες εταιρείες να χρησιμοποιήσουν την<br />
ελληνική επικράτεια ώστε να μεταφέρουν τα ενεργειακά κοιτάσματα της Ασίας στη βιομηχανοποιημένη Ευρώπη. Η καθυστέρηση της κατασκευής του South Stream με υπαιτιότητα της Βουλγαρίας, αποτελεί μία χρυσή ευκαιρία για την ελληνική κυβέρνηση να διαπραγματευτεί με τη Gazprom απευθείας και να επαναφέρει στο προσκήνιο το plan B της εταιρείας, που είναι η κατασκευή του αγωγού μέσω Τουρκίας. Μετά το πρόσφατο εμπάργκο της Ρωσίας σε αγροτικά προϊόντα της Ε.Ε, άρα και της Ελλάδος, η χώρα μας θα καταφέρει με την επιτάχυνση κατασκευής του αγωγού να βγει διπλά κερδισμένη. Με διακρατική συμφωνία, κάτι που επιτρέπεται στις συνθήκες της Ε.Ε, να βρεθεί ενεργειακός σύμμαχος της υπερδύναμης Ρωσίας αλλά και να αποτελεί και μεγάλος εξαγωγέας προϊόντων προς αυτή.<br />
Και δεν είναι μόνο η κατασκευή του South Stream. H Ελλάδα θα μπορούσε<br />
μέσω συμφωνιών και με άλλες εταιρείες να μεταφέρει στην επικράτειά της, άρα και στον ελληνικό λαό, φθηνή ενέργεια και να καταστεί δευτερευόντως και κύριος ενεργειακός διακομιστής της Ευρώπης. Ο αγωγός Nabucco σύμφωνα με επίσημα χείλη της κατασκευάστριας εταιρείας δεν έχει ματαιωθεί, και υπό σκέψη υπάρχουν πολλοί αγωγοί που μελετούνται από τους υπευθύνους των εταιρειών εξόρυξης στην Ανατολική Μεσόγειο και Κασπία, να διέλθουν από την Ελλάδα.<br />
Διότι η τελευταία προσφέρει σε όλους τους ενδιαφερόμενους εθνική ασφάλεια<br />
και ανεξαρτησία, δεν αντιμετωπίζει προβλήματα τρομοκρατίας(μουσουλμανικές βαλκανικές χώρες διεξάγουν έρευνες στα εδάφη τους για πιστούς της τζιχάντ) και της δύναται μια καλή ευκαιρία για ανάπτυξη και αντιμετώπιση της κρίσης χρέους.<b> </b><br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<b><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjW_bcw9GydknY8S23LwhH9gvaTUreeR4mx6Zu6dwMoMorLDsB0TRynjEAjnbGf-WJs1uxHv14jeYywO8P_TWwfBYBDcUP6BP0ALHVet-6ROKhzoVSWqEKn3M_vOadCeh49f3MDV8QyRpxm/s1600/116.png" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="464" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjW_bcw9GydknY8S23LwhH9gvaTUreeR4mx6Zu6dwMoMorLDsB0TRynjEAjnbGf-WJs1uxHv14jeYywO8P_TWwfBYBDcUP6BP0ALHVet-6ROKhzoVSWqEKn3M_vOadCeh49f3MDV8QyRpxm/s640/116.png" width="640" /></a></b></div>
<b> </b><br />
Η λύση που προτείνεται δεν είναι μόνο ο ρόλος του διακομιστή. Η Ελλάδα<br />
μπορεί να καταστεί και παραγωγός ενέργειας, μα πρέπει πρωτίστως να<br />
επιλύσει χρόνια προβλήματα. Η μικρή Κύπρος μέσω διακρατικών συμφωνιών<br />
έχει επιλύσει με τις συνορεύουσες σε αυτή χώρες, την οριοθέτηση της ΑΟΖ της και όπου αυτό δεν κατέστη δυνατό συμφώνησε στη κοινή εκμετάλλευση (π.χ Αίγυπτος). Η Ελλάδα εντός υφαλοκριπίδος και ΑΟΖ της, μπορεί να<br />
εκμεταλλευτεί τα ενεργειακά της αποθέματα(μερίδα του Ελβετικού τύπου τον<br />
Σεπτέμβρη του τρέχοντος έτους κάνουν λόγο πως η ελβετική τράπεζα Mirabaud εκτιμά πως στο ελληνικό υπέδαφος υπάρχουν 26 δις βαρέλια πετρελαίου σε Ιόνιο και Β. Αιγαίο) μα δεν έχει επιλύσει τα προβλήματα οριοθέτησης αυτών.<br />
Μόνο με την συνορεύουσα Ιταλία η οριοθέτηση της ΑΟΖ είναι εύκολη<br />
υπόθεση αφού έχει ήδη οριοθετήσει τη μεταξύ τους υφαλοκρηπίδα από το<br />
1977, οπότε η οριοθέτηση της ΑΟΖ (στα ίδια ακριβώς όρια) θεωρείται ότι είναι μια τυπική διαδικασία. Με τη βοήθεια της παρακάτω εικόνας μπορούμε να δούμε δύο πράγματα: Πρώτον, να θυμηθούμε ότι σύμφωνα με τον Δρα Ηλία Κονοφάγο, οι έρευνες έχουν δείξει ότι τα αποθέματα στο Αιγαίο είναι μόλις 1,5 δις βαρέλια, στο Ιόνιο 2 δις βαρέλια, στα νότια της Κρήτης 10 έως 34 δις βαρέλια και στην περιοχή γύρω από το τριπλό σημείο επαφής των ΑΟΖ<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhC9fooIiBpPYuq-rxWFhR28BjRNdEE58IR75J-JLF3omG4S3Yodac7B_p2UOWNrW-BXRy8cbqAOCyoi8y5kKU9pkNEXF-BP0I8dzWpDHDTOXTCWxlGnG5CJdEe82Szn9l294ZTbwVJnmkf/s1600/117.png" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="476" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhC9fooIiBpPYuq-rxWFhR28BjRNdEE58IR75J-JLF3omG4S3Yodac7B_p2UOWNrW-BXRy8cbqAOCyoi8y5kKU9pkNEXF-BP0I8dzWpDHDTOXTCWxlGnG5CJdEe82Szn9l294ZTbwVJnmkf/s640/117.png" width="640" /></a></div>
Ελλάδος, Αιγύπτου και Κύπρου 50 έως 170 δις βαρέλια. <b> </b><br />
Ας υποθέσουμε ότι επιτυγχάνεται η οριοθέτηση στην αρχή της μέσης<br />
γραμμής μεταξύ Ελλάδος και Κύπρου (Δ-Ε), Ελλάδος και Αιγύπτου (Γ-Δ) και<br />
μεταξύ Ελλάδος και Ιταλίας (Α-Β), απομένει μόνον η οριοθέτηση με την Λιβύη<br />
(Β-Γ) οπότε και θα ανοίξει ο δρόμος για πλήρη εκμετάλλευση των υπαρχόντων<br />
υδρογονανθράκων και όχι μόνον στην ευρύτερη περιοχή. Γι’αυτό το λόγο<br />
«κόπτεται» η Τουρκία για τα τεκταινόμενα στην ευρύτερη περιοχή, έχοντας<br />
σύμμαχο και την πρώην αποικιοκρατική δύναμη της Μεγαλονήσου : Ο Βρετανός πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον, μάλιστα ενώπιον όλων των ηγετών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ρώτησε προβοκατόρικα: «Έχει Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη η Κύπρος, πριν από τη λύση του κυπριακού προβλήματος;» για να λάβει την απάντηση της καγκελαρίου της Γερμανίας Άνγκελας Μέρκελ, «Εάν όλα τα κράτη έχουν ΑΟΖ, γιατί να μην έχει και η Κυπριακή Δημοκρατία;»<br />
Στις 29 Απριλίου 2015 στη τριμερή συνάντηση κορυφής της Κύπρου,<br />
υπογράφηκε η Διακήρυξη της Λευκωσίας μεταξύ των ηγετών των τριών χωρών<br />
: της Κύπρου-Νίκος Αναστασιάδης, Ελλάδος-Αλέξης Τσίπρας και Αιγύπτου-<br />
Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι. Στη Διακήρυξη, η οποία αποτελεί το επιστέγασμα της<br />
κοινής συμφωνίας για συνεργασία σε όλα τα επίπεδα, τονίζεται ότι «Κύπρος,<br />
Ελλάδα και Αίγυπτος αποφάσισαν να προχωρήσουν τις διαπραγματεύσεις τους με γρήγορους ρυθμούς για την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών τους, όπου αυτό δεν έχει γίνει». Και τονίζεται με έμφαση σε ότι αφορά τους<br />
υδρογονάνθρακες στην περιοχή, ότι η ανακάλυψη σημαντικών αποθεμάτων<br />
στην Ανατολική Μεσόγειο «μπορεί να λειτουργήσει ως καταλύτης για την<br />
περιφερειακή συνεργασία» και υπογραμμίζουν ότι «αυτή η συνεργασία θα<br />
εξυπηρετείτο καλύτερα μέσω της δέσμευσης από τις χώρες της περιοχής στις<br />
αρχές του διεθνούς δικαίου»<br />
Η Αθήνα επιθυμεί ταυτόχρονα να επεκτείνει το ταχύτερο δυνατόν τη<br />
συνεργασία με τη Λιβύη στον ενεργειακό τομέα και στην άντληση πετρελαίου σε περιοχές που θα εκχωρηθούν σε ελληνικά συμφέροντα, αλλά προηγουμένως<br />
θα πρέπει να ρυθμιστεί ένα πρόσθετο εμπόδιο, που προέρχεται από την<br />
πλευρά της Λιβύης και μάλιστα το υπουργείο Ενεργείας της. Συγκεκριμένα,<br />
στους χάρτες, που από το 2004 έχει κυκλοφορήσει το λιβυκό υπουργείο<br />
Ενέργειας στο Διαδίκτυο, με τις περιοχές, χερσαίες και θαλάσσιες για πιθανά κοιτάσματα πετρελαίου, η ζώνη οικονομικής εκμετάλλευσης της Λιβύης στη θάλασσα εκτείνεται μέχρι τα 200 ν.μ. Ως εκ τούτου, στην περιοχή οικονομικής εκμετάλλευσής της στη Μεσόγειο, περιλαμβάνεται και η νήσος Γαύδος. Από το 2004, η ελληνική κυβέρνηση έχει επιχειρήσει, με επισκέψεις υφυπουργών, μεταξύ των οποίων και του υφυπουργού Εξωτερικών Γ. Βαληνάκη, να θέσει «μαλακά» το θέμα αυτό στους Λίβυους αρμόδιους. Η «υπόσχεση» ήταν ότι στον επόμενο χάρτη για τα κοιτάσματα πετρελαίου της Λιβύης, θα έχει αφαιρεθεί η νήσος Γαύδος από τη ζώνη οικονομικής εκμετάλλευσης στη Μεσόγειο. Η Λιβύη έχει προσφύγει δύο φορές στο παρελθόν στο Διεθνές Δικαστήριο, με την Τυνησία το 1982 και με την Μάλτα το 1985. Οι σχετικές αποφάσεις της Χάγης τότε στην ουσία έκλιναν προς τις Λιβυκές θέσεις. Με την Ελλάδα οι διαπραγματεύσεις σταμάτησαν τον Αύγουστο του 2010. Στους τρεις γύρους διαπραγματεύσεων που έχουν γίνει μέχρι σήμερα, έχει γίνει αντιληπτό ότι οι δύο χώρες ξεκινούν από διαφορετικές αφετηρίες. Η Ελλάδα είναι συμβαλλόμενο μέρος στη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας ενώ η Λιβύη δεν είναι. Το παλαιό καθεστώς του Καντάφι υποστήριζε την αρχή της ευθιδικίας ως μέθοδο οριοθέτησης και αμφισβητούσε το δικαίωμα των νησιών στις θαλάσσιες ζώνες.<br />
Μη χρονοτριβώντας και επιλύοντας τα σπουδαία αυτά προβλήματα θα<br />
μπορέσει να διαπραγματευτεί με άλλους όρους με τις εταιρείες ενέργειας τα<br />
αποθέματά της, και ίσως η διαπραγματευτική της ισχύ να επιφέρει και<br />
δυνατότητες επίλυσης σε μια σειρά άλλων εθνικών προβλημάτων, όπως μέρος<br />
της διαγραφής/αποπληρωμής του εθνικού χρέους, το μακεδονικό κ.ά.(είναι<br />
γνωστό η επιρροή των μεγάλων ενεργειακών εταιρειών Gazprom, Rosneft-<br />
Ρωσία, Exxon Mobil-USA, Total-Γαλλία,Shell-Ολλανδία, Repsol-Ισπανία, Mel-<br />
rose-Βρετανία,OMV-Αυστρία,ENI-Ιταλία, στις εθνικές τους κυβερνήσεις).<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEghggooWFm7OrxDZBiheBMYFzwm1rHw63RVAug4NDZ1DawKQHYDfhVbVWzvIe-qEGDP6tbhgkMy9y2TvImsNwjlwqg-MfEN17m_r-PPe6l2-0D9EGFp6sVZpFOYQ1oFqSJELMR-WcRfkICg/s1600/118.png" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="390" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEghggooWFm7OrxDZBiheBMYFzwm1rHw63RVAug4NDZ1DawKQHYDfhVbVWzvIe-qEGDP6tbhgkMy9y2TvImsNwjlwqg-MfEN17m_r-PPe6l2-0D9EGFp6sVZpFOYQ1oFqSJELMR-WcRfkICg/s640/118.png" width="640" /></a></div>
<br />
Η ελληνική γραφειοκρατία σε ένα τόσο σπουδαίο και νευραλγικό θέμα θα<br />
πρέπει να αντιμετωπιστεί άμεσα. Στην κυπριακή περίπτωση ο χρονικός<br />
ορίζοντας των 2,5 ετών που απαιτήθηκε από τις έρευνες και την υπογραφή<br />
σύμβασης, έως τη πρώτη γεώτρηση στο οικόπεδο 12, αποτελεί χαρακτηριστικό<br />
δείγμα γραφής της βαρύνουσας σημασίας που αποδίδουν στο όλο εγχείρημα οι<br />
Κύπριοι. Στην ελληνική περίπτωση, με 17μελής επιτροπή αξιολόγησης,<br />
υπαλληλική ιεραρχία ΥΠΕΚΑ κ.ά ο χρονικός ορίζοντας που απαιτείται από την υπογραφή της σύμβασης έως τη πρώτη γεώτρηση υπολογίζεται σε 4-5 χρόνια.<br />
Μέχρι τότε μπορεί να έχει αλλάξει τόσο η σύνθεση της ελληνικής κυβέρνησης<br />
έως και ο γεωπολιτικός χάρτης της ευρύτερης περιοχής(γνωστό είναι πως σε<br />
θέματα εξωτερικής πολιτικής, άμυνας και ενέργειας η εκάστοτε ελληνική<br />
κυβέρνηση ακολουθεί τη δική της φιλοσοφία και όχι μια σχεδιαζόμενη<br />
μακροχρόνια εθνική πολιτική σεβόμενη από όλους τους αντιπολιτευόμενους).<br />
<u>Η μελλοντική θέση της Ελλάδος και η ευελιξία της σε πολιτικό και διπλωματικό επίπεδο</u><br />
Η Ελλάδα όμως θα πρέπει για πρώτη φορά στη ιστορία της να<br />
εφαρμόσει και μια πολιτική διορατικότητας, που τα πρώτα της αποτελέσματα θα της δώσουν στρατηγικό πλεονέκτημα στην ευρύτερη περιοχή της ανατολικής Μεσογείου μετά και από 30-40 χρόνια. Με μια πιο επιθετική εξωτερική πολιτική (και σαφώς δεν εννοούμε την άσκηση βίας και μνημονεύοντας τα σοφά λόγια του θεωρητικού Κλαούζεβιτς «Πάντοτε και χωρίς καμία εξαίρεση, τα περισσότερο πολιτισμένα κράτη είναι τα πλέον επιθετικά») θα πρέπει να συνάψει συνεργασία και άριστες διπλωματικές σχέσεις με κράτη-έθνη που στο μακρινό μέλλον θα αποτελούν τους κύρους εκφραστές άσκησης οικονομικής, πολιτισμικής και τεχνολογικής πολιτικής σε παγκόσμια επίπεδο.<br />
Ήδη από τις αρχές του 20ου αιώνα ευδοκίμησαν γεωπολιτικές θεωρήσεις<br />
και ιδεολογίες που φαντάζουν και στις μέρες μας επίκαιρες. Η θεωρία του<br />
Spykman ("World Island Rimland") φαντάζει ίσως η επικρατέστερη όλων , μιας<br />
και αποδίδει βαρύνουσα σημασία στο έλεγχο περιοχών που αποδεδειγμένα<br />
πλέον έχουν τεράστια ενεργειακά αποθέματα. Ο σπουδαίος αυτός θεωρητικός<br />
υποστήριζε πως όποιος ελέγχει το Rimland, θα καταφέρει να ελέγχει τη<br />
παγκόσμιο νήσο, Ευρασία, και κατεπέκταση την υφήλιο.<br />
Στη παγκόσμια νήσο του Spykman και την «ευαίσθητη» περιφέρεια Rim-<br />
land, ήδη δεσπόζει η Ε.Ε, μια μελλοντική συνομοσπονδία χωρών, που θα<br />
αποτελεί υπερδύναμη στην ευρύτερη περιοχή. Βέβαια υπάρχουν χώρες όπως η<br />
Κίνα, η Ινδία, ο σύνδεσμος των Αραβικών χωρών καθώς και το Ιράν που θα<br />
διαδραματίσουν και αυτές με τη σειρά τους σπουδαίο ρόλο «στην ενδοχώρα της νήσου». Και να μην ξεχνάμε ποτέ τη Ρωσία, παραδοσιακή υπερδύναμη αλλά και χώρα που έχει εδάφη τόσο στη περιφέρεια όσο και το κυριότερο κομμάτι της Heartland. Και η σημερινή υπερδύναμη ΗΠΑ; Με το μανδύα του παγκόσμιου χωροφύλακα ασκεί μια έξυπνη και διορατική πολιτική, θέλοντας να αποτελέσει κύριο εκφραστή των μελλοντικών εξελίξεων στη περιοχή, έστω και εξ αποστάσεως. Και στο παρακάτω χάρτη επιβεβαιώνεται τόσο ο Spykman όσο και η «συνεισφορά» τα τελευταία χρόνια των Αμερικανών στη περιοχή.(πόλεμοι του Κόλπου, εκστρατεία κατά της τρομοκρατίας στο Αφγανιστάν, βοήθεια των αμερικάνικων μυστικών υπηρεσιών στους αντάρτες της Συρίας εναντίον του φιλορώσου μονάρχη Άσσαντ, εμφύλιος στην Ουκρανία, πτώση του προέδρου Καντάφι κ.ά).<b></b><br />
Η Ελλάδα στην ευρύτερη περιοχή της Rimland επιβάλλεται να<br />
διαδραματίσει σπουδαίο ρόλο από τις μέρες μας κιόλας. Ως ισότιμο μέλος της<br />
Ευρωπαϊκής Ένωσης θα μετέχει στις μελλοντικές εξελίξεις σε αυτή τη περιοχή ενδιαφέροντος, αλλά θα πρέπει και αυτόνομα να επιδιώξει μια «επιθετική» πολιτική φιλίας και συνεργασίας με χώρες που θα αποτελέσουν τις μελλοντικές υπερδυνάμεις όπως η Ρωσία και η Κίνα. Με σταθερά και αυτόνομα βήματα να συνάψει εμπορικές και ενεργειακές συνεργασίες με τις δύο αυτές ηγέτιδες χώρες. Η Κίνα, στην προσπάθεια της να εξωτερικεύσει την οικονομία της, αναζητά εμπορικούς εταίρους. Η επιθυμία της για ανεύρεση πύλης εισόδου στην Ε.Ε και επενδύσεις, είναι εμφανής τα τελευταία χρόνια στο μεγαλύτερο λιμάνι της χώρας, τον Πειραιά. Μάλιστα από τα επίσημα χείλη του Κινέζου ΥΠΕΞ το καλοκαίρι του 2014 επιβεβαιώθηκε η αμέριστη συμπαράσταση προς την Ελλάδα, αναφέροντας επιδεκτικά «εμείς θεωρούμε την Ελλάδα ως τον πιο αξιόπιστο φίλο και εταίρο στην Ευρωπαϊκή Ένωση». Η Ελλάδα θα πρέπει μέσω διακρατικών συμφωνιών σε θέματα ασφάλειας, άμυνας, εμπορίου και πολιτισμικής συνεργασίας να εμβαθύνει τη σχέση αυτή με επιτάχυνση των διαδικασιών.<br />
Ίσως η χώρα με το σπουδαιότερο ρόλο στην ευρύτερη περιοχή της Rim-<br />
land να αποτελεί η Ρωσία. Ιδιαίτερα στις μέρες μας που οι σχέσεις της πρώην<br />
υπερδύναμης με την Ε.Ε και το ΝΑΤΟ περνούν σε φάση «ψυχροπολεμική», η<br />
μικρή Ελλάδα θα πρέπει να αδράξει την μοναδική ευκαιρία και είτε να μην<br />
διαταράξει τις στενές σχέσεις που έχει ιστορικά με την χώρα αυτή(πόσο μάλιστα όταν η απόφαση της Ε.Ε για την άσκηση πίεσης στο Ουκρανικό ζήτημα κατευθύνεται από τα 2 μεγαλύτερα μέλη της Ε.Ε Γερμανία-Γαλλία προς ίδιο συμφέρον και οι μικρότερες απλά συναινούν) είτε να τις επεκτείνει σε θέματα ενέργειας και εμπορίου. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιτρέπει ακόμη την άσκηση αυτόνομης πολιτικής σε κρίσιμα εθνικά θέματα όπως η άμυνα και η ασφάλεια, αν και οι πιέσεις κάτω από το τραπέζι είναι τεράστιες. Η Ελλάδα θα πρέπει να καταστεί ακόμη και διαμεσολαβητής μεταξύ των δύο αντιπαλευόμενων πλευρών στο Ουκρανικό ζήτημα και να μην αποτελεί το πειθήνιο όργανο της Ε.Ε και του ΝΑΤΟ. Άλλωστε η πρόσφατη ιστορία της το αποδεικνύει πολλάκις στο ζήτημα της Μέσης Ανατολής <b><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiLU7BtaMKuA5N_dpLX9WJ54V9OAmCg0BNuDsvUhGr0WTYwZo7FoZbQri85xfgDLbtp6isfdJjlupT6LGqR43Rcc-kypUFLeCKuiFXczjhxFv_B__GS55rprVgMVj_lvqmD64bp1lKnXW5V/s1600/110.png" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="622" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiLU7BtaMKuA5N_dpLX9WJ54V9OAmCg0BNuDsvUhGr0WTYwZo7FoZbQri85xfgDLbtp6isfdJjlupT6LGqR43Rcc-kypUFLeCKuiFXczjhxFv_B__GS55rprVgMVj_lvqmD64bp1lKnXW5V/s640/110.png" width="640" /></a> </b><br />
Η Μέση Ανατολή, πάντα επίκαιρη στα ειδησεογραφικά πρακτορεία λόγω<br />
των πολέμων που ξεσπούν σε αυτή, θα αποτελεί και στο μέλλον το παγκόσμιο<br />
ενεργειακό τροφοδότη. Η Ελλάδα στο παρελθόν είχε άριστες διπλωματικές<br />
σχέσεις με χώρες του Αραβικού κόσμου (με τους διεθνής «τρομοκράτες» Γιάσερ Αραφάτ και Μουαμάρ Καντάφι) και δεν ήταν λίγες οι φορές που μεσολάβησε η επίσημη κυβέρνηση προς επίλυση προβλημάτων σε διεθνές επίπεδο. Θα πρέπει να επιδιωχθεί μια επαναπροσέγγιση των χωρών αυτών μέσω διακρατικών συμφωνιών (τα κεφάλαια των πετρελαιοπαραγωγών χωρών είναι κρίσιμα για επενδύσεις στη χώρα που μαστίζεται από την οικονομική κρίση) και μπορεί να συνεισφέρει σε θέματα που μαστίζουν τις ίδιες όπως η τρομοκρατία.<br />
Πολύ πρόσφατα αποφασίστηκε από όλες τις χώρες του αραβικού συνδέσμου<br />
να καταδιώξουν τους τζιχαντιστές της ISIS μιας και το μουσουλμανικό<br />
φονταμελιστικό μόρφωμα τις απειλεί άμεσα. Η Ελλάδα μπορεί να συνεισφέρει<br />
πολύτιμη βοήθεια στο κρίσιμο θέμα αυτό όπως υλικοτεχνική υποστήριξη και<br />
μέσα, και να αποτελεί σταθερό σύμμαχο των χωρών αυτών σε θέματα<br />
τρομοκρατίας. Η αποστολή όμως στρατιωτικής δύναμης θα πρέπει να<br />
αποφευχθεί διότι η πολύπαθη ιστορία του πολέμου στο Αφγανιστάν για τις<br />
ευρωπαϊκές χώρες που συμμετείχαν και τα τρομοκρατικά χτυπήματα που<br />
δέχθηκαν στην επικράτειά τους(Ισπανία, Αγγλία) αποτελεί χαρακτηριστικό<br />
παράδειγμα.<br />
Η Ελλάδα όμως θα πρέπει να σκεφτεί να διευρύνει τις εμπορικές<br />
συναλλαγές της και την ενεργειακή της συνεργασία με χώρες που υφίσταντο<br />
οικονομικό εμπάργκο από όλους τους συμμάχους της, όπως το Ιράν. Η χώρα<br />
αυτή της Μέσης Ανατολής, προαιώνιος εχθρός του Αραβικού συνδέσμου και<br />
επικείμενος στόχος του Ισραήλ, αποτελεί το κύριο τροφοδότη αργού<br />
πετρελαίου της χώρας (65%) και θα αποτελέσει και σπουδαίο παραγωγό<br />
φυσικού αερίου. Η διπλωματική ηγεσία της χώρας θα πρέπει να κινηθεί με<br />
περίσκεψη και σωφροσύνη απέναντι στην ιστορική αυτή χώρα, μιας και στον<br />
αντίποδα ήδη οι ελληνοϊσραηλινές σχέσεις βρίσκονται σε νέα δημιουργική<br />
φάση. Η ελληνική κυβέρνηση πρέπει να επιδιώξει τη περεταίρω ενίσχυση<br />
στρατιωτικής, διπλωματικής και ενεργειακής συνεργασίας με το Ισραήλ αλλά σε καμιά περίπτωση να μην αποφύγει τις καλές διμερές σχέσεις με το Ιράν. Ο<br />
υποθαλάσσιος σχεδιαζόμενος αγωγός Ισραήλ-Ελλάδας με τη σύμφωνη γνώμη<br />
και της Ε.Ε, το ισχυρό λόμπυ του Ισραήλ στις ΗΠΑ, και η τεχνολογία αιχμής<br />
που διαθέτει θα βοηθήσουν σημαντικά και άμεσα την Ελλάδα. Αλλά όπως<br />
αναφέρει και ο λόρδος Πάλμερστον «Δεν υπάρχουν ούτε αιώνιοι σύμμαχοι ούτε αιώνιοι εχθροί. Μόνο τα συμφέροντα είναι αιώνια...», η Ελλάδα οφείλει να διατηρήσει τις καλές του σχέσεις και με το Ιράν, και σε καμιά περίπτωση να μην πάρει θέση σε μια επικείμενη επίθεση εναντίον του. <b> </b><br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<b><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjxZL1iQ5NTVoHcofljC2j-9bhFPEM9lfMC5peBhEyco5TPzbX11vUqOR6RP9g4jbYSX79ciF7o1qRmIEAK-CKGfNgylO0z4aI_m9F8KOusOtrRn5in_VqY7JDKDj99rc5CqqPZxBaNVJXN/s1600/1111.png" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="311" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjxZL1iQ5NTVoHcofljC2j-9bhFPEM9lfMC5peBhEyco5TPzbX11vUqOR6RP9g4jbYSX79ciF7o1qRmIEAK-CKGfNgylO0z4aI_m9F8KOusOtrRn5in_VqY7JDKDj99rc5CqqPZxBaNVJXN/s400/1111.png" width="400" /></a></b></div>
<br />
_____________________________________________________________________________ <br />
ΕΠΙΛΟΓΟΣ<br />
Η παγκοσμιοποίηση της οικονομίας και οι σύγχρονες απαιτήσεις ενέργειας<br />
του βιομηχανοποιημένου κόσμου θα επιφέρουν την αλλαγή του παγκόσμιου<br />
status quo. Ήδη η ιστορία της βιομηχανοποιημένης Δύσης αποδεικνύει την<br />
ανάδειξη αλλά και αφανισμό υπερδυνάμεων σε σύντομο χρονικό<br />
διάστημα(ΕΣΣΔ), ενώ κάποτε η ιστορική και γεωγραφική μετάλλαξη θα<br />
απαιτούσε αιώνες. Σε ένα τόσο έντονο κλίμα αλλαγής και μετεξέλιξης η<br />
σύγχρονη Ελλάδα θα πρέπει να αφουγκραστεί τα σημεία των καιρών. Όπως<br />
χαρακτηριστικά έλεγε και ο Θουκυδίδης «Οι καιροί ου μενετοί»(οι<br />
καιροί/ευκαιρίες δεν περιμένουν), η ευκαιρία ανάδειξης του νέου ρόλου της<br />
Ελλάδας στο παγκόσμιο ενεργειακό, και κατεπέκταση γεωπολιτικό, γίγνεσθαι<br />
φαντάζει επιτακτική στις μέρες μας όσο ποτέ άλλοτε. Από μία χώρα που<br />
χαρακτηρίζεται ως ο φτωχός συγγενής των μελών της Ε.Ε και με δευτερεύων<br />
ρόλο στα κέντρα αποφάσεων, έως την υπερδύναμη της νοτιοανατολικής<br />
Ευρώπης και μια εκ των ηγέτιδων της Ανατολικής Μεσογείου, η χρονική<br />
απόσταση είναι μικρή. Με τις κατάλληλες κυβερνητικές αποφάσεις που θα<br />
ληφθούν άμεσα ο ρόλος της Ελλάδας μπορεί να αλλάξει σημαντικά στην<br />
επόμενη πενταετία. Από κύριο διακομιστή ενέργειας από την πλούσια Ανατολή στη βιομηχανοποιημένη Ευρώπη έως χώρα παραγωγής ενέργειας. Αρκεί να παραμείνει στους κόλπους της Ε.Ε ως ισότιμο μέλος, αλλά να κινηθεί και μοναχικά προς επίτευξη των προσωπικών της συμφερόντων. Η Ε.Ε θα επιφέρει πάντοτε μια σιγουριά σε οικονομικοπολιτικό επίπεδο και σε θέματα άμυνας, αλλά οι μελλοντικές ενεργειακές πηγές απαντώνται αλλού. Θα πρέπει να επιλύσει χρόνια εθνικά της προβλήματα όπως η οριοθέτηση της ΑΟΖ, να επικεντρωθεί στη συνεργασία για την εκμετάλλευση των δικών της αποθεμάτων και να συνεχίσει την καλή διπλωματική σχέση με τις μεγαλύτερες χώρες παραγωγής ενέργειας. Μόνο έτσι θα αποφύγει την ενεργειακή της απομόνωση και τελμάτωση, και το μέλλον θα φαντάζει ευοίωνο. Γιατί η ελπίδα σε μια τόσο δύσκολη εποχή ίσως να αποτελεί και το ιδανικότερο εφαλτήριο ανάπτυξης και προόδου.<br />
<br />
Κ. Καλτσάς<br />
<br />
Πρώτο μέρος <a href="http://iknowgr.blogspot.gr/2015/11/rimland.html" target="_blank">''Η θεωρία της Rimland''(1)</a> Μέρος (1) <br />
<br />
Δεύτερο μέρος <a href="http://iknowgr.blogspot.gr/2015/12/rimland-rimland.html" target="_blank">Η θεωρία της Rimland. Από την εφαρμογή της Rimland, στον έλεγχο της ενέργειας </a><br />
Μέρος (2) </div>
i-know.grhttp://www.blogger.com/profile/07400229464291980397noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-5853046852495646077.post-14602894777771808362016-01-09T00:07:00.000+02:002016-01-09T15:14:12.291+02:00ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ KAI ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgBv9KAzmR_HfOLTmnkXZ1YnLUsEZq7WNTRre7ugUwhjHrqkW5cmLiCY4D-TSh78srmGsARCoY3vPNMB_mnzuRPus899KAiqNzNo_fOSQf1CePBRVC0z-E7GdTlcn0_PYWDemnXKQN2oPB5/s1600/9.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><br /></a></div>
Η κοινή γνώμη και η επιστημονική κοινότητα συγκλίνουν, από κοινού με οικονομικούς, κοινωνικούς και πολιτικούς κύκλους, στη διαπίστωση ότι η χώρα μας αντιμετωπίζει δημογραφικό πρόβλημα. Το δημογραφικό πρόβλημα είναι μακράς διάρκειας, καθίσταται δε όσο προχωρεί ο χρόνος <br />
<a name='more'></a>πολυπλοκότερο, οξύτερο και δυσεπίλυτο, αφού στις επιμέρους ειδικές και ιστορικές αποχρώσεις του προστίθενται συνεχώς νέες, προερχόμενες από τις εξελίξεις που σημειώνονται τόσο στο εσωτερικό όσο και στο ευρύτερο (ευρωπαϊκό και παγκόσμιο) περιβάλλον. Ανάλογο πρόβλημα, αν και με αισθητές διαφοροποιήσεις, παρουσιάζουν σχεδόν όλες οι αναπτυγμένες χώρες.<br />
Η ύπαρξη ενός έθνους, εφόσον δεν απειλείται από άλλους εξωτερικούς παράγοντες, βασίζεται κατά κύριο λόγο στην αντικατάσταση των γενεών.<br />
«Άνδρες γάρ πόλις καί ού τείχη ουδέ νήες ανδρών κεναί»<br />
« Οι άνδρες λοιπόν είναι η πόλη (κράτος) και όχι τα τείχη, ούτε τα πλοία κενά από άνδρες». (ΘΟΥΚΙΔΙΔΗΣ Η 77)<br />
« Μίαν γάρ πληγήν ούχ’ υπήνεγκεν η πόλις , αλλ’απώλετο δια την ολιγανθρωπίαν»<br />
« Μια λοιπόν πληγή δεν υπέστη η πόλη (κράτος), αλλά χάθηκε εξαιτίας της ολιγανθρωπίας». (ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ Πολιτ. 1270 α 33 επ.)<br />
Όπως μπορούμε να καταλάβουμε το φαινόμενο της «ολιγανθρωπίας» απασχόλησε τους Έλληνες από τους αρχαίους χρόνους και συνεχίζει να τους απασχολεί μέχρι και σήμερα.<br />
«Δημογραφικό πρόβλημα» είναι η διατάραξη της ισορροπίας φαινομένων<br />
βιολογικών (γεννήσεις – θάνατοι) ή κοινωνικών (μεταναστεύσεις– γάμοι – διαζύγια) που προκαλούν μεταβολές του πληθυσμού και επηρεάζουν αρχικά τη σύνθεσή του κατά φύλο, ηλικία και οικογενειακή κατάσταση και ακολούθως την εγκατάστασή του, την οικονομική δραστηριότητα και την κοινωνική συμπεριφορά του1.<br />
Με την προσέγγιση και τη μελέτη των φαινομένων αυτών ασχολείται επιστημονικός κλάδος, η Δημογραφία2, η οποία χρησιμοποιεί συνδυασμούς επιστημών3 έχοντας ως υπόβαθρο τη Στατιστική.<br />
Το δημογραφικό πρόβλημα στην Ελλάδα, τα τελευταία σαράντα χρόνια,<br />
βρίσκεται σε οξύτατη φάση και αναγνωρίζεται ως εθνικό πρόβλημα γιατί:<br />
α Η υπογεννητικότητα του πληθυσμού της χώρας, σε συνδυασμό με την πληθυσμιακή έκρηξη των γειτόνων, ιδιαίτερα της Τουρκίας και της Αλβανίας, επαυξάνει τους κινδύνους.<br />
β Η μείωση των γεννήσεων και η αύξηση του ορίου ζωής έχουν ως<br />
αποτέλεσμα την σταδιακή γήρανση του πληθυσμού και<br />
γ Η μετανάστευση, στο εσωτερικό ή το εξωτερικό, αποδυναμώνει την ύπαιθρο χώρα, ανατρέπει την ισόρροπη διασπορά του πληθυσμού και δημιουργεί εξογκωμένα αστικά κέντρα, με επιπτώσεις στον κοινωνικό και οικονομικό τομέα, στο περιβάλλον, την ποιότητα ζωής και την υγεία.<br />
<br />
<b>Προϋποθέσεις</b><br />
Οι παράγοντες που επηρεάζουν τη γεννητικότητα είναι πλέον εξακριβωμένοι, συνάμα όμως τόσο αστάθμητοι ώστε πολλές φορές τα δημογραφικά δεδομένα και οι προοπτικές για την περαιτέρω εξέλιξη ενός πληθυσμού να ανατρέπονται.<br />
<span style="font-size: xx-small;"><br /></span>
<span style="font-size: xx-small;">1 Γ.Ν Τζιαφέτας, Το Δημογραφικό Πρόβλημα της Ελλάδας</span><br />
<span style="font-size: xx-small;">2 Δημογραφία ετυμολογικά από το Δήμος και Γράφω (περιγράφω τον πληθυσμό)</span><br />
<span style="font-size: xx-small;">3 Η νομική, οι πολιτικές και κοινωνικές επιστήμες, η ιατρική, η γεωγραφία, η ιστορία, η βιομετρία, η εθνογραφία, η ανθρωπογεωγραφία, κλπ.</span><br />
Υπό αυτό το πρίσμα λοιπόν, είναι απαραίτητο στην παρούσα έρευνα να τεθούν εξαρχής οι ακόλουθες προϋποθέσεις:<br />
α. Ότι οι δείκτες γεννητικότητας και γονιμότητας θα ακολουθήσουν τις τά<br />
σεις των τελευταίων ετών.<br />
β. Ότι οι συνταγματικά προστατευόμενοι θεσμοί της οικογένειας και της μη-<br />
τρότητας, θα απολάβουν του ενδιαφέροντος που τους αναλογεί, εκ μέρους της Πολιτείας.<br />
γ. Ότι η είσοδος μεταναστών στη χώρα μας, θα συνεχίσει να υπερέχει ένα-<br />
ντι της αποδημίας.<br />
δ. Ότι η απειλή από ανατολάς θα εξακολουθήσει να παραμένει ενεργή και<br />
κύρια για την Ελλάδα.<br />
ε. Ότι τα στοιχεία που έχουν ληφθεί από την Ελληνική (ΕΛΣΤΑΤ) και Ευ-<br />
ρωπαϊκή (EUROSTAT) Στατιστική Υπηρεσία, κρίνονται ως πλήρως αξιόπιστα, διότι όπως είναι γνωστό όλα αναφέρονται στον «πραγματικό πληθυσμό» δηλαδή το σύνολο των για οποιαδήποτε αιτία παρόντων σε μια περιφέρεια – δήμο προσώπων κατά την ημέρα της απογραφής ,είτε αυτά διαμένουν μόνιμα εκεί, είτε βρέθηκαν να διαμένουν προσωρινά ή τυχαία.<br />
<br />
<br />
<u><b>ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ</b></u><br />
<u>Ιστορική αναδρομή</u><br />
Το Έθνος μας δεν αντιμετωπίζει για πρώτη φορά τη δημογραφική απειλή.<br />
Κύρια αιτία της υποδούλωσης της Ελλάδας στους Ρωμαίους, όπως αναφέρει ο ιστορικός Πολύβιος, ήταν η «απαιδία και συλλήβδην η ολιγανθρωπία».<br />
Ακόμη όμως και η τελική πτώση του Βυζαντίου, στην ολιγανθρωπία των<br />
Ελλήνων δεν οφείλεται; Ο δυστυχής Φραντζής, που είχε διαταχθεί τις παραμονές της Άλωσης από τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο να έλθει σε επαφή με τους δημάρχους της Βασιλεύουσας για να καταγράψει το μέγιστο αριθμό των μαχίμων που θα μπορούσαν να υπερασπίσουν την Πόλη, με πόνο ψυχής αναφέρει 4.970 άνδρες όλων των κατηγοριών. Αυτοί οι άνδρες αντιμετώπισαν τελικά τους 160.000 καλά γυμνασμένους στρατιώτες του Πορθητή. Η πραγματική «κερκόπορτα» ήταν η ολιγανθρωπία των Ελλήνων και είχε ανοιχθεί πολλά χρόνια πριν.<br />
<br />
<u>Δημογραφική μετάβαση</u><br />
Η δημογραφική μετάβαση στη Χώρα μας ακολούθησε το πρότυπο των άλ-<br />
λων Ευρωπαϊκών χωρών, οι οποίες προηγήθηκαν προς αυτή την κατεύθυνση και μπορούμε να διακρίνουμε τις ακόλουθες πέντε φάσεις εξελίξεως:<br />
α. Η πρώτη φάση είναι εκείνη της υψηλής γεννητικότητας και της υψηλής<br />
θνησιμότητας, οι οποίες δίνουν ευκαιρία για μικρή μόνο αύξηση του πληθυσμού.<br />
Στη φάση αυτή βρέθηκε η χώρα μας κατά τη διάρκεια του 19 ου αιώνα, με επίπεδα γεννητικότητας και θνησιμότητας άνω των 35 και 45 σε 1.000 κατοίκους. Ήταν η περίοδος εκείνη, κατά την οποία οι γονείς θεωρούσαν τους εαυτούς τους ευτυχείς εάν από το σύνολο των παιδιών που αποκτούσαν, κατόρθωναν να επιζήσουν δύο τουλάχιστον και να έλθουν σε γάμο, αποκτώντας και αυτά τα δικά τους παιδιά.<br />
β. Η δεύτερη φάση αρχίζει με την έναρξη μειώσεως της θνησιμότητας γε-<br />
νικά και της βρεφικής θνησιμότητας ειδικότερα. Στη φάση αυτή φαίνεται ότι εισήλθε η χώρα μας στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα. Η μείωση αυτή της θνησιμότητας, δημιούργησε μεγαλύτερο περιθώριο αυξήσεως του πληθυσμού, επειδή το ποσοστό γεννητικότητας εξακολουθούσε να είναι υψηλό. Με την πάροδο του χρόνου όμως, φαίνεται ότι οι γονείς άρχισαν να πείθονται πως ήταν δυνατό να τους επιζήσουν περισσότερα παιδιά, ακόμη κι αν περιόριζαν τις γεννήσεις τους.<br />
γ. Η τρίτη φάση αρχίζει να γίνεται αισθητή από τότε που τα έγγαμα ζεύγη,<br />
δεδομένου ότι τα εξώγαμα αποτελούσαν πάντα μικρό ποσοστό στην Ελλάδα, αύξησαν τις ελπίδες τους ότι, θα μπορούσαν να επιζήσουν περισσότερα από τα παιδιά που αποκτούσαν. Αυτό φαίνεται ότι συνέβη κατά την μεταξύ των δύο παγκοσμίων πολέμων περίοδο, οπότε το ποσοστό γεννητικότητας από τις 40 ή 45 γεννήσεις στους 1.000 κατοίκους της προηγούμενης περιόδου, μειώθηκε σε 30 γεννήσεις κατά το 1930 και σε 25, μόλις πριν από τον τελευταίο πόλεμο. Η μείωση της γεννητικότητας κατά τη φάση αυτή δεν περιόρισε πολύ τη φυσική αύξηση, επειδή εξακολούθησε εκ παραλλήλου η μείωση της θνησιμότητας. Με αυτές τις τάσεις λοιπόν, το ποσοστό της φυσικής αύξησης διατηρήθηκε στο 12 έως 13 στους 1.000 κατοίκους. Αν και η περίοδος του πολέμου ανέτρεψε τα επίπεδα αυτά και μετέτρεψε τη φυσική αύξηση του πληθυσμού σε αρνητική, κατά τη μεταπολεμική περίοδο<br />
(μετά το 1950) συνεχίσθηκε μία βραδεία μείωση του ποσοστού γεννητικότητας κάτω των 20 γεννήσεων, ενώ εκ παραλλήλου, η τάση του πολύ χαμηλού ποσοστού θνησιμότητας οριζοντιώθηκε και μετά το 1960 άρχισε μία βραδεία αύξηση.<br />
δ. Η τέταρτη φάση αρχίζει από τότε που το μειούμενο ποσοστό γεννητικό-<br />
τητας δεν ακολουθείται από μείωση ποσοστού θνησιμότητας, αλλά παραμένει σε στασιμότητα στη δεκαετία του 1950 και στη συνέχεια, λόγω της γήρανσης της πυραμίδας του πληθυσμού, αρχίζει μία βαθμιαία αύξηση από τη δεκαετία του 1960 και ύστερα, οπότε το ποσοστό της φυσικής αύξησης (μετρούμενο σε 1.000 κατοίκους) αρχίζει να περιορίζεται από 12 της δεκαετίας του 1950, σε 10 στη δεκαετία του 1960, σε 7 στη δεκαετία του 1970 και σε 2,5 περίπου στη δεκαετία του 1980. <br />
ε. Η πέμπτη φάση, την οποία άλλωστε και διανύουμε, είναι αυτή που το<br />
μειούμενο ποσοστό γεννητικότητας, όχι μόνον συνάντησε αλλά και ξεπέρασε το αυξανόμενο (λόγω της γήρανσης του πληθυσμού) ποσοστό θνησιμότητας. Στο σημείο αυτό, αξίζει να σημειωθεί ότι κατά τα έτη 2000 και 2014, οι γεννήσεις ανήλθαν σε 114.766 και 92.148 αντίστοιχα, ενώ οι θάνατοι σε 109.084 και 113.740.<br />
Οι φάσεις αυτές από τις οποίες διήλθαν η γεννητικότητα και η θνησιμότητα<br />
στην Ελλάδα, επηρέασαν και διαμόρφωσαν την εξέλιξη της σύνθεσης του πληθυσμού της κατά τα διάφορα χαρακτηριστικά του, όπως είναι το φύλο, η ηλικία, η οικογενειακή κατάσταση κ.ά.<br />
Η εξέλιξη των δεικτών των γεννήσεων και των θανάτων (ανά 1000 κατοί-<br />
κους) από το 1931 μέχρι το 2014 φαίνεται στον παρακάτω πίνακα 1, ενώ στο<br />
γράφημα 1 φαίνεται παραστατικά η συνάντηση των δύο δεικτών το 2000 καθώς και η πορεία τους από το 2010 και μετά όταν ο αριθμός θανάτων άρχισε να ξεπερνά των αριθμό γεννήσεων:<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjJs-DXKfjx_PFzxfcDk5-LHQtk7IrQwCKPYIoHS8fj1X3nq6mu6xQaD69402IcwyGTbx65ZAHPKkRbrDmwbAWHEQCCApEaRCwAzmAyL-ri-Fi15snrPtt_OtSuGDApyzE3au2r447OhCjj/s1600/1.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="339" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjJs-DXKfjx_PFzxfcDk5-LHQtk7IrQwCKPYIoHS8fj1X3nq6mu6xQaD69402IcwyGTbx65ZAHPKkRbrDmwbAWHEQCCApEaRCwAzmAyL-ri-Fi15snrPtt_OtSuGDApyzE3au2r447OhCjj/s640/1.jpg" width="640" /></a></div>
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhmOH8tmNKAOEZHPweyJqxmstqalrYG05A06pnLGy8zJ9a4NO-GlgvOipROhgW7CNLhIv316Op3o6GXOOtpyo1zGMuEi1zXEbUp4QX1iVpXDmBiLXpie-rX4wmSHDn88HpkwR0wm4j2uJXZ/s1600/2.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="408" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhmOH8tmNKAOEZHPweyJqxmstqalrYG05A06pnLGy8zJ9a4NO-GlgvOipROhgW7CNLhIv316Op3o6GXOOtpyo1zGMuEi1zXEbUp4QX1iVpXDmBiLXpie-rX4wmSHDn88HpkwR0wm4j2uJXZ/s640/2.jpg" width="640" /></a></div>
<br />
<br />
<b><u>Η ΕΛΛΑΔΑ ΜΕ ΑΡΙΘΜΟΥΣ</u></b><br />
<u>Η εξέλιξη της γεννητικότητας</u><br />
Γεννητικότητα είναι η συχνότητα των γεννήσεων στον πληθυσμό. Για τη μέ-<br />
τρηση της γεννητικότητας χρησιμοποιούνται κυρίως δύο δείκτες4 :<br />
α. Το ακαθάριστο ποσοστό γεννητικότητας (ΑΠΓ) δηλαδή οι γεννήσεις<br />
ζωντανών παιδιών σε 1.000 κατοίκους και,<br />
β. Ο δείκτης γονιμότητας ή μέσος αριθμός παιδιών ανά γυναίκα. Πρόκει-<br />
ται για τον αριθμό γεννήσεων ζωντανών παιδιών ανά γυναίκα αναπαραγωγικής ηλικίας 15-49 ετών.<br />
Για να εξασφαλιστεί η αντικατάσταση των γενεών σε ένα πληθυσμό ,θα<br />
πρέπει από κάθε γυναίκα σε αναπαραγωγική ηλικία να γεννιούνται 2,1 παιδιά ή 2.100 παιδιά από 1.000 γυναίκες . Το επίπεδο αναπλήρωσης γενεών λαμβάνει υπόψη τις γεννήσεις κατά ηλικία της μητέρας, την αναλογία των φύλων κατά τη γέννηση και το επίπεδο θνησιμότητας.<br />
Ο δείκτης γονιμότητας από το 1950 έως το 1980 διατηρήθηκε στο 2,3-2,2<br />
γεννήσεις ανά γυναίκα με μικρές διακυμάνσεις. Τα ποσοστά αυτά χαρακτηρίζονται ως πολύ ικανοποιητικά, αν λάβουμε υπόψη το επίπεδο αναπλήρωσης των γενεών. Αυτή όμως η σταθερότητα του δείκτη γονιμότητας δεν συνεχίζεται μετά το 1981. Αντίθετα, παρατηρείται μία ιδιαίτερα σημαντική και επικίνδυνη πτώση, κατεβάζοντας τα μεγέθη για το έτος 1984 σε 1,82 γεννήσεις ανά γυναίκα ενώ για τα έτη 1987 έως 1999 ο δείκτης γονιμότητας κατεβαίνει ακόμη περισσότερο και θα φτάσει το 1999 1,23. Στην επόμενη δεκαετία παρατηρείται μία μικρή αύξηση του δείκτη από 1,23 στο 1,50 το 2009 και τέλος το χρονικό διάστημα από το 2009 έως το<br />
2013 ο δείκτης μειώνεται ξανά για να φτάσει στο 1,29, με αποτέλεσμα να κατατάσσεται η Ελλάδα μεταξύ των χωρών με το χαμηλότερο δείκτη γονιμότητας στην<br />
Ευρώπη.<br />
<span style="font-size: xx-small;">4 Γ. Σιάμπος, «Δημογραφικές εξελίξεις»</span><br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEheFq4jMwvy9CMqYCFavTtRD3e2F6zk6_K92At9XBZVh7tUeZCgvx1RXsVGaQbl7riJYsFty8mshf_pDI0R6aiocJuLrlF_i_pKqljZf1gwZcxkw0IGkT5lydMPOtXHkVEkObS4WfaXT19g/s1600/3.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="466" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEheFq4jMwvy9CMqYCFavTtRD3e2F6zk6_K92At9XBZVh7tUeZCgvx1RXsVGaQbl7riJYsFty8mshf_pDI0R6aiocJuLrlF_i_pKqljZf1gwZcxkw0IGkT5lydMPOtXHkVEkObS4WfaXT19g/s640/3.jpg" width="640" /></a></div>
<br />
Η μείωση της αναπαραγωγής του πληθυσμού την τελευταία δεκαετία, είχε<br />
ως αποτέλεσμα τον περιορισμό όχι μόνον των μεγάλων οικογενειών, ιδιαίτερα αυτών με τρία και τέσσερα παιδιά, αλλά ακόμη και αυτόν των οικογενειών με δύο παιδιά. Σύμφωνα με στοιχεία των απογραφών των ετών 2001 και 2011, προκύπτει ως διαπίστωση ότι, μέσα σε μία δεκαετία, αυξήθηκαν κατά 16,27% και 11,35 τα παντρεμένα ζευγάρια χωρίς παιδιά και ένα παιδί αντίστοιχα, ενώ αντίθετα μειώθηκαν κατά 1.86% οι οικογένειες με δύο παιδιά, κατά 6,35% οι οικογένειες με τρία παιδιά, κατά 15,68% οι οικογένειες με τέσσερα παιδιά και κατά 23,16% οι οικογένειες με πέντε και πάνω παιδιά.<br />
Στο γράφημα 3 απεικονίζονται τα παραπάνω στοιχεία:<br />
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgBO6VGCfTegRSPc3yaImbCiBdF95mGI-Wk7HOL4n0MVKsMzD6Zjfg9pl5DCP_67fxOuyPMq5LZe5aLj-xANQKBDvtVFJW489c4kpf3Vt6O-q_WA2iipuiZtBgWNaCibqm76QQwBZllVxLi/s1600/4.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="208" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgBO6VGCfTegRSPc3yaImbCiBdF95mGI-Wk7HOL4n0MVKsMzD6Zjfg9pl5DCP_67fxOuyPMq5LZe5aLj-xANQKBDvtVFJW489c4kpf3Vt6O-q_WA2iipuiZtBgWNaCibqm76QQwBZllVxLi/s640/4.jpg" width="640" /></a></div>
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi_SB25jPmr6rpwZx_FolRnONfZeeg8nbbprPUcRwtQFc_g-jT47STR1m-vHpuXL5E-eWpCwYS1cmNeSvL36jKUny9clYuDc7YvtqSLzeCd8kjR1NuKLskEF9BFXQGcIb2WTcBvQMc34Hal/s1600/5.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="374" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi_SB25jPmr6rpwZx_FolRnONfZeeg8nbbprPUcRwtQFc_g-jT47STR1m-vHpuXL5E-eWpCwYS1cmNeSvL36jKUny9clYuDc7YvtqSLzeCd8kjR1NuKLskEF9BFXQGcIb2WTcBvQMc34Hal/s640/5.jpg" width="640" /></a></div>
<br />
<br />
Τα στοιχεία αυτά στην ουσία δείχνουν ότι, τα τελευταία χρόνια αυξάνονται<br />
ιλιγγιωδώς οι οικογένειες χωρίς παιδιά, δηλαδή αυξάνεται ο πληθυσμός που γερνάει και μειώνονται με πολύ ανησυχητικούς ρυθμούς, οι οικογένειες με παιδιά.<br />
<u>Θνησιμότητα</u><br />
Θνησιμότητα είναι η σχέση των θανάτων προς τον πληθυσμό. Ο ακαθάρι-<br />
στος συντελεστής θνησιμότητας (θάνατοι ανά 1000 κατοίκους) παρουσιάζει την εξής εξέλιξη όπως φαίνεται και στον γράφημα 4:<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgzMZ9wlLwpfGwwFOZMvJrH6xC7u4LXcqDPogefFdFx_wEEWOhyPayv0Iko_c4uQIWwtEEjWYjobd-eClPtpNt2kUm4M7srrv4NxfxRRdpfuN81S7cddofheujTJwFGX8F7STOgzXdHxi_N/s1600/6.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="348" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgzMZ9wlLwpfGwwFOZMvJrH6xC7u4LXcqDPogefFdFx_wEEWOhyPayv0Iko_c4uQIWwtEEjWYjobd-eClPtpNt2kUm4M7srrv4NxfxRRdpfuN81S7cddofheujTJwFGX8F7STOgzXdHxi_N/s640/6.jpg" width="640" /></a></div>
<br />
Οι θάνατοι, κατά το 2013, παρουσίασαν μείωση κατά 4,2 % και ανήλθαν σε<br />
111.794, (57.630 άντρες και 54.164 γυναίκες) έναντι 116.668 (60.135 άντρες και 56.533 γυναίκες) που ήταν το 2012. Όπως συμβαίνει τα τελευταία χρόνια, κυριότερες αιτίες θανάτου για το 2013 ήταν τα νοσήματα του κυκλοφορικού συστήματος με 46.342 θανάτους. Ακολουθούν οι θάνατοι από νεοπλάσματα που ανήλθαν σε 28.857, ενώ σε 10.924 ανήλθαν οι θάνατοι που οφείλονται σε νοσήματα του αναπνευστικού συστήματος.<br />
<u>Διεθνείς Συγκρίσεις</u><br />
Η πτώση του συντελεστή γονιμότητας κάτω από το επίπεδο αναπλήρωσης<br />
γενεών, δεν αποτελεί μόνο ελληνικό φαινόμενο. Μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο όλες σχεδόν οι χώρες της Ευρώπης παρουσίασαν ανοδικές τάσεις στη γονιμότητα, το οποίο συνεχίστηκε μέχρι το 1964 ενώ από την επόμενη χρονιά άρχισε η μείωση της, η οποία εξαπλώθηκε στη Βόρεια και Δυτική Ευρώπη και μετά το 1980 και στις χώρες της Νότιας Ευρώπης με ταχύ ρυθμό.<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgbm1uHNn8ErEJdoIcFnBJ-FFFRsRGsWsbStVzDztaN0GJG3YuhIpX5kmvgSJioc2pZuHDzIw8wjMoPpmNZPEVrk5UWLq0Gkbup-PGA3VYok6-44HT63ScTiGca9DoUjeBXglCU00ObG76F/s1600/7.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="512" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgbm1uHNn8ErEJdoIcFnBJ-FFFRsRGsWsbStVzDztaN0GJG3YuhIpX5kmvgSJioc2pZuHDzIw8wjMoPpmNZPEVrk5UWLq0Gkbup-PGA3VYok6-44HT63ScTiGca9DoUjeBXglCU00ObG76F/s640/7.jpg" width="640" /></a></div>
<br />
Σύμφωνα με στοιχεία έτους 2013 της Eurostat όπως απεικονίζονται στο<br />
γράφημα 5 σε καμία από τι χώρες της ΕΕ ο δείκτης γονιμότητας δεν ξεπερνά το επίπεδο αναπλήρωσης των γενεών.<br />
Η Ελλάδα βρίσκεται ανάμεσα στους ουραγούς της Ευρώπης σε ότι αφορά<br />
τη γονιμότητα, κατέχοντας την 25η θέση στην κατάταξη των σχετικών δεικτών σε<br />
σύνολο 28 χωρών της ΕΕ. Ο δείκτης γονιμότητας, που όπως προαναφέρθηκε έ<br />
φτασε το 1,29 ενώ ο μέσος όρος της ΕΕ είναι στο 1,55 .<br />
Επίσης, αξίζει να σημειωθεί ότι, η Πορτογαλία και η Ισπανία κατέχουν τους<br />
χαμηλότερους δείκτες με 1,21 και 1,27 αντίστοιχα, ενώ οι χώρες με τους υψηλό-<br />
τερους δείκτες γονιμότητας είναι η Γαλλία με 1,99 και Ιρλανδία με 1,96.<br />
<br />
<b><u>ΑΙΤΙΑ ΥΠΟΓΕΝΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑΣ</u></b><br />
Η ευημερία υπήρξε ένας από τους βασικούς λόγους που προκάλεσε το<br />
μέγα πρόβλημα της υπογεννητικότητας. Η ευημερία αυτή επιδιώχθηκε, όχι τόσο με<br />
την αύξηση της παραγωγής και της παραγωγικότητας, αλλά και με τη μείωση των<br />
μελών της οικογένειας, που κατέληξε στην υπογεννητικότητα. Σήμερα, το "πνεύμα<br />
της ευζωίας" μετακίνησε τον κύλινδρο της ζωής έξω από τα βιολογικά, από τα φυσιολογικά πλαίσια.<br />
Η μείωση των γεννήσεων που έχει πάρει σήμερα δραματικές διαστάσεις<br />
στη χώρα μας, δεν είναι ένα φαινόμενο ανεξάρτητο από το κοινωνικοοικονομικό<br />
γίγνεσθαι αλλά και από την κάθε μορφής ανθρώπινη δραστηριότητα. Αντίθετα, διαμορφώθηκε από πλείστους όσους παράγοντες, όπως κοινωνικούς, οικονομικούς,<br />
πολιτισμικούς, δημογραφικούς, ψυχολογικούς κ.ά. που μάλιστα αλληλοεπηρεάζονται. Ας δούμε όμως, τους κυριότερους εξ αυτών:<br />
<u>Μείωση της γαμηλιότητας</u><br />
Η γαμηλιότητα, που ορίζεται ως η συχνότητα γάμων στον πληθυσμό, ήταν υ-<br />
ψηλή κατά τη μεταπολεμική περίοδο, αλλά έχει παρατηρηθεί αισθητή μείωση τα<br />
τελευταία χρόνια. Για τη μέτρηση της γαμηλιότητας χρησιμοποιείται ο Ακαθάριστος<br />
Συντελεστής Γαμηλιότητας (αριθμός γάμων σε 1.000 κατοίκους). Τόσο στην Ελλάδα όσο και στις άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης παρουσιάστηκε μείωση του<br />
συντελεστή στην περίοδο 1960-1990, που ήταν ιδιαίτερα αισθητή μετά το 1980. Τα<br />
τελευταία χρόνια έχει παρουσιαστεί το φαινόμενο της αναβολής των γάμων, γεγονός που επηρεάζει άμεσα την πορεία της γεννητικότητας στην Ελλάδα, όπου οι<br />
περισσότερες γεννήσεις λαμβάνουν χώρα μέσα στο γάμο. Ως παράγοντες που<br />
διαμορφώνουν τη γαμηλιότητα, θα μπορούσαμε να αναφέρουμε την αύξηση της<br />
μέσης ηλικίας γάμου, την αύξηση της ηλικίας των αγάμων, την ανεργία και κατά<br />
επέκταση την έλλειψη εισοδήματος, κλπ.<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiQHZMHcx0aOZ1x6zwLwNbDHMCyiMnve8oV4RE3zyprXOvoaOyI4Xn9endGw7-n0FZDuj5VstUzlByyi51fsxZmw8bQ3kA020E5quKjRkyAKDIC4P7fGpSMS7n1fAfcl0I866E20g3JUQl6/s1600/8.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="384" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiQHZMHcx0aOZ1x6zwLwNbDHMCyiMnve8oV4RE3zyprXOvoaOyI4Xn9endGw7-n0FZDuj5VstUzlByyi51fsxZmw8bQ3kA020E5quKjRkyAKDIC4P7fGpSMS7n1fAfcl0I866E20g3JUQl6/s640/8.jpg" width="640" /></a></div>
<br />
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgBv9KAzmR_HfOLTmnkXZ1YnLUsEZq7WNTRre7ugUwhjHrqkW5cmLiCY4D-TSh78srmGsARCoY3vPNMB_mnzuRPus899KAiqNzNo_fOSQf1CePBRVC0z-E7GdTlcn0_PYWDemnXKQN2oPB5/s1600/9.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="340" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgBv9KAzmR_HfOLTmnkXZ1YnLUsEZq7WNTRre7ugUwhjHrqkW5cmLiCY4D-TSh78srmGsARCoY3vPNMB_mnzuRPus899KAiqNzNo_fOSQf1CePBRVC0z-E7GdTlcn0_PYWDemnXKQN2oPB5/s640/9.jpg" width="640" /></a></div>
<br />
<u>Αύξηση των διαζυγίων</u><br />
Ο αριθμός των διαζυγίων αυξήθηκε σημαντικά στις χώρες της Ευρώπης και<br />
στην Ελλάδα. Όταν τα διαζύγια αφορούν τις ηλικίες κάτω του 50ού έτους, ηλικίες<br />
που δεν έχουν ολοκληρώσει την αναπαραγωγική περίοδο τους, έχουν δυσμενή<br />
δημογραφικά επακόλουθα.<br />
<u>Ανεργί</u>α<br />
Στη χώρα μας, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής<br />
Υπηρεσίας, το ποσοστό ανεργίας κατά το πρώτο τρίμηνο του 2014 ανήλθε στο<br />
27,8%, που είναι από τα μεγαλύτερα ποσοστά των τελευταίων δεκαετιών για τη<br />
χώρα μας καθώς και το μεγαλύτερο στην ΕΕ σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat.<br />
Βέβαια, τα διαθέσιμα στοιχεία, δεν αποδίδουν με ακρίβεια το πραγματικό μέγεθος<br />
της ανεργίας, γιατί δεν μπορούν να μετρήσουν την "συγκεκαλυμμένη ανεργία"<br />
στον αγροτικό τομέα και δεν καταγράφουν την απασχόληση στην παραοικονομία.<br />
Επίσης δεν υπολογίζονται άτομα, που έχουν αποθαρρυνθεί, λόγω της αδυναμίας<br />
εξεύρεσης εργασίας και γι' αυτό αποσύρονται από το εργατικό δυναμικό, φαινόμενο εκτεταμένο στο γυναικείο πληθυσμό.<br />
Επιπλέον, οι πρόσφατες αρνητικές εξελίξεις στην αγορά εργασίας με την<br />
εμφάνιση της οικονομικής κρίσης δυσχεραίνει σε μεγάλο βαθμό την εύρεση εργα-<br />
σίας και πολύ περισσότερο μόνιμης από τους νέους, στοιχείο το οποίο δημιουργεί<br />
ανασφάλεια και αποτελεί πρόσθετο αρνητικό παράγοντα για τη σύναψη γάμου και<br />
τη γέννηση παιδιών. Ιδιαίτερα στις μέρες μας που το κοινωνικό κράτος έχει παραλύσει τα οικογενειακά επιδόματα, η στήριξη των πολυμελών οικογενειών καθώς<br />
και η προώθηση μιας πολιτικής φιλικής ως προς την αύξηση της γεννητικότητας<br />
δεν θεωρούνται προτεραιότητα του κράτους. Άλλωστε, τα κοινωνικά δικαιώματα<br />
που αναφέρονται στο Σύνταγμα (όπως η οικογένεια, η μητρότητα) διακηρύσσεται<br />
ότι πρέπει να προφυλάσσονται, όμως η ουσιαστική τους εφαρμογή και προστασία<br />
εναπόκειται στην οικονομική ευρωστία του κράτους.<br />
Με την ανεργία εμφανίζονται πλείστα σοβαρά, ατομικά και κοινωνικά προ-<br />
βλήματα και οδηγούν τους νέους και τις νέες στο περιθώριο της κοινωνίας, δημιουργούν ψυχώσεις και κοινωνικά τραύματα, προκαλούν ανυπολόγιστες ηθικές,<br />
ψυχικές και κοινωνικές ζημίες. Χιλιάδες άνδρες και γυναίκες ικανοί για εργασία είναι καταδικασμένοι σε αναγκαστική αργία. Καθώς η ανεργία παρατείνεται μπαίνει<br />
σε λειτουργία μία διαδικασία φθοράς. Υπάρχουν οικονομικές δυσχέρειες, απώλεια<br />
αυτοπεποίθησης, απώλεια ψυχικής ευεξίας, οικογενειακά και στεγαστικά προβλήματα, κοινωνική απομόνωση κλπ. Πώς κάτω από αυτές τις συνθήκες τα υπεύθυνα<br />
ζευγάρια και γυναίκες θα αποφασίσουν να κάνουν παιδιά;<br />
<br />
Για όλους αυτούς τους λόγους υπάρχει μείωση του αριθμού των γεννήσεων<br />
κυρίως στις νεότερες ηλικίες. Επομένως η ανεργία, η υποαπασχόληση ακόμα και η<br />
περιστασιακή απασχόληση των νέων ανδρών και γυναικών συμβάλλει στη μείω-<br />
ση των γεννήσεων.<br />
<u>Κόστος ανατροφής των παιδιών</u><br />
Η Μικροοικονομική θεωρία υποθέτει ότι κάθε ζευγάρι αποφασίζει για το πό-<br />
σα παιδιά θα αποκτήσει με βάση το εισόδημα που διαθέτει, τις σχετικές προτιμή-<br />
σεις του για τα παιδιά και το κόστος των παιδιών σε σχέση με άλλα αγαθά και<br />
δραστηριότητες, με στόχο να πετύχει τον καλύτερο συνδυασμό παιδιών και άλλων<br />
αγαθών. Μία αύξηση του εισοδήματος, δεν επηρεάζει μόνο τον αριθμό των παιδιών αλλά και την ποιότητα της ζωής τους.<br />
Η ικανοποίηση που αποκομίζεται από το παιδί εξαρτάται από την ποιότητα<br />
του. Όσο πιο υψηλή είναι η ποιότητα τόσο μεγαλύτερη είναι η ικανοποίηση. Η<br />
ποιότητα ορίζεται βάσει του χρηματικού ποσού που καταβάλλουν οι γονείς για τα<br />
έξοδα των παιδιών. Μία αύξηση του εισοδήματος οδηγεί σε αύξηση του αριθμού<br />
των παιδιών (ποσότητα), αλλά και αύξηση στην ποιότητα, δηλαδή ένα ζευγάρι<br />
μπορεί να αποκτήσει λιγότερα παιδιά αλλά να δώσει μεγαλύτερη βαρύτητα στην<br />
ανατροφή τους και ιδιαίτερα στην εκπαίδευση τους. Μία αύξηση στο συγκριτικό<br />
κόστος των παιδιών θα πρέπει να προκαλέσει πτώση της γεννητικότητας.<br />
Η απόφαση για την απόκτηση ενός συγκεκριμένου αριθμού παιδιών λαμ-<br />
βάνεται κάτω από τον περιορισμό του εισοδήματος που διαθέτει το ζευγάρι και το<br />
κόστος των παιδιών σε σύγκριση με τις τιμές άλλων αγαθών. Η μόρφωση απαιτεί<br />
επένδυση χρόνου και χρήματος αλλά αποδίδει μόνο όταν η διαδικασία έχει ολοκληρωθεί. Η απόκτηση και η φροντίδα των παιδιών συνδέεται με ένα χρηματικό<br />
κόστος (την τιμή των καταναλωτικών αγαθών που χρησιμοποιούνται για την ανατροφή τους) και ένα κόστος χρόνου, που αποτελεί βασικό στοιχείο για τις αποφάσεις που αφορούν τα παιδιά. Ο αριθμός των παιδιών που αποκτούν τα ζευγάρια<br />
καθορίζεται από το εισόδημα των γονιών, το κόστος των παιδιών, τις τιμές των άλλων αγαθών και τις προτιμήσεις των γονιών.<br />
Οι προτιμήσεις αυτές μεταβάλλονται και επηρεάζονται από διάφορους πα-<br />
ράγοντες, όπως ο τόπος κατοικίας, η εθνικότητα, το θρήσκευμα αλλά και από την<br />
<br />
κοινωνικοοικονομική κατάσταση των γονιών τους όταν οι ίδιοι ήταν σε εφηβική ηλικία. Τα ζευγάρια που ανατράφηκαν από εύπορους γονείς, συχνά προτιμούν την<br />
απόκτηση αγαθών πολυτελείας αντί για παιδιά, ενώ για τα ζευγάρια που έχουν<br />
ανατραφεί από φτωχότερους γονείς ισχύει το αντίθετο.<br />
Από μελέτη διεθνούς εμπειρογνώμονα προέκυψε ότι η αύξηση της αναλο-<br />
γίας των ζευγαριών με δύο μισθούς, συνέβαλε στη μείωση της γονιμότητας κάτω<br />
από το επίπεδο αντικατάστασης των γενεών. Η αύξηση του πραγματικού εισοδήματος των δύο συζύγων, προκαλεί μία παράλληλη αύξηση του κόστους εκπαίδευσης των παιδιών τους, που είναι ικανή να απορροφήσει τους πρόσθετους πόρους.<br />
Επισημαίνεται ότι, μία αύξηση του εισοδήματος των νοικοκυριών επηρεάζει<br />
τις προτιμήσεις και τις αξίες σε τέτοιο βαθμό, ώστε να περιορίζει τον αριθμό των<br />
παιδιών. Πολλοί γονείς προτιμούν να αγοράσουν ή να αλλάξουν αυτοκίνητο, να<br />
αγοράσουν εξοχικό σπίτι ή καινούρια έπιπλα παρά να αποκτήσουν ένα ακόμη<br />
παιδί. Η κατανάλωση τους είναι ανταγωνιστική προς την απόκτηση παιδιών.<br />
Τέλος, πρέπει να σημειωθεί ότι επειδή για το μεγαλύτερο μέρος της ελληνι-<br />
κής κοινωνίας το διαθέσιμο εισόδημα είναι καθορισμένο και το κόστος της ανατροφής των παιδιών υψηλό, υπάρχει αλληλεπίδραση ποσότητας και ποιότητας ως<br />
προς την απόφαση για τη γεννητικότητα.<br />
<u>Η επαγγελματική απασχόληση της γυναίκας</u><br />
Ορισμένοι αποδίδουν τη μείωση της γονιμότητας μόνο ή κυρίως, στην ε-<br />
παγγελματική απασχόληση της γυναίκας. Αυτό όμως, δεν είναι απόλυτα σωστό<br />
αφού η μείωση των γεννήσεων δεν οφείλεται σε ένα μόνο παράγοντα, αλλά σε<br />
πολλούς. Η πανελλήνια έρευνα γονιμότητας θεώρησε την απασχόληση της γυναίκας ως έναν από τους παράγοντες που αποδείχθηκαν στατιστικά σημαντικοί στη<br />
μείωση της γονιμότητας. Στη διεθνή βιβλιογραφία, η γονιμότητα και η επαγγελματική απασχόληση είναι αλληλένδετες και θεωρούνται ως λογικές αποφάσεις που<br />
προσδιορίζονται από το οικονομικό κόστος και τα οφέλη.<br />
Στις μέρες μας, η επαγγελματική απασχόληση των γυναικών, αποτελεί μία<br />
πραγματικότητα και μία ανάγκη όχι μόνο για την οικογένεια αφού ο ένας μισθός<br />
δεν φτάνει για να αντιμετωπιστούν οι οικογενειακές δαπάνες, αλλά και για τις ίδιες τις γυναίκες για να δημιουργήσουν και σε άλλους τομείς έξω από το σπίτι αφού<br />
έχουν τις δυνατότητες και τα εφόδια. Η γυναίκα έχει σήμερα περισσότερες απαιτήσεις. Θέλει να εργαστεί, να κάνει καριέρα, να έχει οικονομική άνεση, επιθυμώντας<br />
παράλληλα να αποκτήσει και παιδιά. Δεν θέλει όμως να έχει πολλά παιδιά, τα οποία απαιτούν χρόνο και χρήμα, που ως επί το πλείστον, δεν διαθέτουν οι εργαζόμενοι γονείς.<br />
Οι έρευνες και μελέτες, που έγιναν για την Ελλάδα, έδειξαν την αρνητική<br />
σχέση γονιμότητας και επιπέδου εκπαίδευσης. Επιστημονική μελέτη κατέληξε στο<br />
συμπέρασμα ότι η γονιμότητα "βαίνει μειούμενη αντιστρόφως προς το επίπεδο<br />
μορφώσεως". Γυναίκες με υψηλότερη μόρφωση εργάζονται για την ικανοποίηση<br />
που τους προσφέρει το επάγγελμα που ασκούν, επομένως οι προτιμήσεις τους<br />
μετατοπίζονται από το ρόλο της συζύγου και μητέρας προς το επάγγελμα τους.<br />
<u>Η φύλαξη των παιδιών και οι βρεφονηπιακοί σταθμοί</u><br />
Οι βρεφονηπιακοί σταθμοί αποτελούν σημαντικό μέτρο κοινωνικής προ-<br />
στασίας που έμμεσα συμβάλλει σημαντικά στην ενίσχυση της αναπαραγωγικότη-<br />
τας. Στην Ελλάδα υπάρχουν κρατικοί, δημοτικοί και ιδιωτικοί σταθμοί, όχι όμως<br />
αρκετοί για να καλύψουν τις υφιστάμενες ανάγκες. Πολλές φορές μάλιστα, η ακαταλληλότητα των υπηρεσιών φύλαξης παιδιών, είναι ανάμεσα στις αιτίες που κάνουν τα ζευγάρια και τις γυναίκες να αποκτούν λιγότερα παιδιά από όσα θα επιθυμούσαν. Όταν οι βρεφονηπιακοί σταθμοί λειτουργούν κάτω από καλές συνθήκες,<br />
αναμφισβήτητα παρέχουν καλύτερες υπηρεσίες στο κοινωνικό σύνολο γιατί το<br />
παιδί που έρχεται στον κόσμο δεν είναι μόνο παιδί ενός ζευγαριού ή μιας μητέρας,<br />
αλλά ένας πολίτης που θα προσφέρει κοινωνικά και οικονομικά στη μελλοντική<br />
ζωή της χώρας.<br />
<u>Το φορολογικό σύστημα</u><br />
Το φορολογικό σύστημα που ισχύει στην Ελλάδα, δεν ευνοεί και ιδιαίτερα<br />
στην απόκτηση παιδιών και στη δημιουργία μεγάλων οικογενειών. Η σημερινή<br />
μορφή του φορολογικού συστήματος, είναι κοινωνικά άδικη. Δεν είναι δυνατόν να<br />
εξακολουθήσει η υπέρμετρη φορολόγηση των πολυμελών οικογενειών, χωρίς να<br />
λαμβάνεται υπόψη ο αριθμός των μελών στον επιμερισμό του διαθέσιμου οικογενειακού εισοδήματος, όταν είναι γνωστές οι απαιτήσεις για την ανατροφή των παιδιών. Εν κατακλείδι, οι παροχές του κράτους θεωρούνται ανεπαρκείς ή και ασήμαντες από τα ζευγάρια και τις γυναίκες και δεν συμβάλλουν στην απόκτηση του επιθυμητού αριθμού παιδιών. Επομένως η έλλειψη κοινωνικής υποδομής και η άσκηση πλημμελούς πολιτικής επί του θέματος, αποτελούν βασική αιτία περιορισμού των γεννήσεων.<br />
<u>Η αστικοποίηση</u><br />
Στην Ελλάδα, οι πολυμελείς οικογένειες ήταν κυρίως αγροτικές. Από τα μέ-<br />
σα της δεκαετίας του 1950 και μετά, πολλοί νέοι αγρότες άρχισαν να μετακινού-<br />
νται στις πόλεις ή να μεταναστεύουν στο εξωτερικό. Επομένως η μείωση της γονιμότητας στις αγροτικές περιοχές, οφείλεται στη μείωση του πληθυσμού αναπαραγωγικής ηλικίας. Οι αγρότες που εγκαθίστανται στις πόλεις υιοθετούν το μικρό μέγεθος της οικογένειας που ισχύει σ' αυτές αφού η γονιμότητα επηρεάζεται σημαντικά από τον τόπο κατοικίας. Όσο μεγαλύτερη είναι η πόλη, τόσο μικρότερη είναι<br />
η γονιμότητα. Από παλαιότερη μελέτη αποδείχθηκε ότι, η γονιμότητα στην περιφέρεια της πρωτεύουσας είναι μικρότερη από τη γονιμότητα των αστικών περιοχών,<br />
η οποία είναι μικρότερη των ημιαστικών περιοχών και τέλος η γονιμότητα των ημιαστικών περιοχών είναι μικρότερη της γονιμότητας των αγροτικών περιοχών.<br />
<u>Μετανάστευση</u><br />
Σε πολλές μελέτες αναφέρεται ότι η εξωτερική μετανάστευση ασκεί αρνητική<br />
επίδραση στη γονιμότητα διότι προκαλεί τον χωρισμό των συζύγων και είναι επιλεκτική ως προς το φύλο και την ηλικία: π.χ. στην περίοδο 1955-1977 για την οποία υπάρχουν στατιστικά στοιχεία οι περισσότεροι (58,7%) από τους 1.236.290<br />
μετανάστες, ήταν άνδρες και 8 στους 10 μετανάστες ανήκαν στην ομάδα ηλικιών<br />
15-44 ετών.<br />
Μελέτη απέδειξε ότι στην Ελλάδα υπήρξε αρνητική συσχέτιση ανάμεσα στη<br />
μετανάστευση προς το εξωτερικό και τα επίπεδα γονιμότητας. Καθώς δηλαδή η<br />
μετανάστευση αυξανόταν, η γονιμότητα μίκραινε αφού απομακρύνονταν οι σύζυγοι<br />
ο ένας από τον άλλο και χάνονταν για τη χώρα άτομα των αναπαραγωγικών ηλικιών.<br />
<br />
Το φαινόμενο της μετανάστευσης δεν αφορά όμως μόνο τις προηγούμενες<br />
δεκαετίες αλλά και την προηγούμενη και αυτή που τώρα διανύουμε. Αρκετοί νέοι<br />
εγκαταλείπουν την πατρίδα μας επιλέγοντας να μεταναστεύσουν για σπουδές και<br />
τελικά μένουν στις χώρες εγκατάστασης τους, μια και στην Ελλάδα δεν μπορούν<br />
να βρουν εργασία που να ανταποκρίνεται στα προσόντα τους, δεδομένου της οικονομικής κατάστασης που επικρατεί στη χώρα μας. Σημειώνεται ότι, αυτή τη φορά η πλειονότητα των Ελλήνων μεταναστών είναι υψηλού μορφωτικού επιπέδου<br />
και ως εκ τούτου η Ελλάδα δεν χάνει μόνο τους νέους που βρίσκονται στην αναπαραγωγική ηλικία αλλά και τους αυριανούς της επιστήμονες.<br />
Πέραν όσων κατεγράφησαν παραπάνω, μπορούμε σαφώς να προσμετρήσουμε στα αίτια μείωσης της γονιμότητας, ορισμένους μη μετρήσιμους αλλά εύκολα ορατούς παράγοντες, όπως είναι η απομάκρυνση από τα παραδοσιακά ελλη-<br />
νικά πρότυπα με τη χαλάρωση των οικογενειακών δεσμών, η διαρκώς ελαττωμένη<br />
επίδραση των αρχών της Χριστιανικής διδασκαλίας, παρά τις προσπάθειες ανοίγματος της Εκκλησίας προς τους νέους που συντελούνται κατά τα τελευταία χρόνια,<br />
καθώς επίσης και η εισαγόμενη λανθάνουσα (μάλλον) αντίληψη για τον οικογενειακό προγραμματισμό.<br />
<br />
<b><u>ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ</u></b><br />
Είναι γεγονός ότι μερικοί από εμάς που ζουν στη μακαριότητα του ευδαιμονι-<br />
σμού και της ευημερίας μπορούν εύκολα να ισχυρισθούν ότι κινδυνολογούν όσοι<br />
επισείουν τους κινδύνους από τη συρρίκνωση του πληθυσμού και χαρακτηρίζουν<br />
το ζήτημα της υπογεννητικότητας ως μείζον εθνικό πρόβλημα.<br />
Έρχεται όμως η Διακομματική Κοινοβουλευτική Επιτροπή της Βουλής των<br />
Ελλήνων, που συστήθηκε για τη μελέτη του δημογραφικού προβλήματος της χώρας μας και τη διατύπωση προτάσεων για την αποτελεσματική αντιμετώπισή του,<br />
να τους αποστομώσει, αφού ρητά και εμφαντικά αναφέρει στο πόρισμά της ότι<br />
« Στη χώρα μας στην οποία σήμερα η γεννητικότητα είναι από τις χαμηλότερες της<br />
Ευρώπης, το δημογραφικό πρόβλημα παίρνει τεράστιες εθνικές διαστάσεις, που<br />
μπορεί να απειλήσουν την εθνική μας ανεξαρτησία και την εδαφική μας ακεραιότητα»5.<br />
Επιπρόσθετα, αξίζει να σημειωθεί ότι, το δημογραφικό πρόβλημα συμπεριλαμβάνεται στα αδύνατα σημεία της Ελληνικής πλευράς, σύμφωνα με την Πολιτική<br />
Εθνικής Άμυνας (ΠΕΑ) της Χώρας.<br />
Οι κυριότερες επιπτώσεις του δημογραφικού προβλήματος στην Ελληνική κοι-<br />
νωνία είναι οι ακόλουθες:<br />
<u>Η δημογραφική γήρανση</u><br />
Γήρανση πληθυσμού ή δημογραφική γήρανση ορίζεται η αύξηση της ανα-<br />
λογίας των ηλικιωμένων ατόμων (65 και άνω) στον πληθυσμό, η οποία αντανακλάται στη επακόλουθη αύξηση της μέσης ηλικίας του πληθυσμού (15-64), με<br />
ταυτόχρονη μείωση της αναλογίας των νέων (0-14 ή 0-19). Με άλλα λόγια όταν η<br />
γονιμότητα είναι χαμηλή και ο αριθμός των ηλικιωμένων αυξάνει, η μέση ηλικία<br />
ανέρχεται και η διάρθρωση του πληθυσμού γερνάει.<br />
Η Ελλάδα χαρακτηρίζεται από ευρύτατες ανισότητες ως προς το ύψος σύ-<br />
νταξης και τις προϋποθέσεις απονομής της και από κατακερματισμό των ασφαλιστικών φορέων. Με την αυξανόμενη δυσαναλογία συνταξιούχων προς εργαζόμενους δυσχεραίνεται η χρηματοδότηση των συντάξεων και η βελτίωση των χαμηλών συντάξεων.<br />
<span style="font-size: xx-small;">5 Διακομματική Επιτροπή της Βουλής των Ελλήνων (Φεβρουάριος 1993)</span><br />
<br />
<br />
Επιπλέον, η δημογραφική γήρανση με την ταυτόχρονη μείωση του νεανι-<br />
κού εργατικού δυναμικού οδηγεί στην μείωση της παραγωγικότητας και της εξέλιξης της τεχνολογίας. Αυτό συμβαίνει καθώς οι ηλικιωμένοι δεν μπορούν να είναι το<br />
ίδιο ενεργητικοί και δημιουργικοί σε σύγκριση με της νέους και τους είναι δύσκολο<br />
να προσαρμόζονται στην νέα τεχνολογία και στη γεωγραφική και επαγγελματική<br />
κινητικότητα. Τα στοιχεία αυτά λοιπόν επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό την οικονομική ανάπτυξη και την ανάπτυξη της τεχνολογίας, η οποίες μένουν στάσιμες.<br />
Επίσης, η δημογραφική γήρανση αποτελεί βασικό παράγοντα διαμόρφω-<br />
σης αυξητικής τάσης των δαπανών υγείας, κάτω από τη διπλή επίδραση της αύξησης του αριθμού των ηλικιωμένων και της αύξησης της ροπής για κατανάλωση<br />
ιατρικών υπηρεσιών σε αυτήν την ηλικία. Η αύξηση της αναλογίας των ηλικιωμένων στον πληθυσμό, και η αύξηση του μέσου όρου ζωής συνεπάγονται σημαντική<br />
αύξηση των δαπανών για τις συντάξεις. Οι ασφαλιστικοί Οργανισμοί, στα μέσα της<br />
δεκαετίας του 1990 αντιμετώπισαν μεγάλη αύξηση του αριθμού των συνταξιούχων, εκείνων που γεννήθηκαν στη δεκαετία 1930 όταν η γεννητικότητα ήταν υψηλή (25-31 /1000) και μείωση των νεοεισερχόμενων στο εργατικό δυναμικό δηλαδή<br />
εκείνων που γεννήθηκαν στη δεκαετία του 1970 όταν η γεννητικότητα ήταν ήδη<br />
χαμηλή (15-16 /1000) και συνέχιζε να μειώνεται. Η επιδείνωση των δημογραφικών<br />
δεδομένων αντανακλάται στη σχέση ηλικιωμένων – συνταξιούχων που αναλύεται<br />
στο παρακάτω γράφημα.<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhNHIl_kWztHJwxkw3LOsoZvSg3EmTM8a3vlEgjTsxTds8BFa-roJ2gORBLmcSkwkAV45ZDUb1GWOhw6tT7qegkTmv3KNOoEm0i5WgrbEytYLa-ZrauprFzcx67dG_K6EC1kkGdwcFfRCNr/s1600/10.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="264" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhNHIl_kWztHJwxkw3LOsoZvSg3EmTM8a3vlEgjTsxTds8BFa-roJ2gORBLmcSkwkAV45ZDUb1GWOhw6tT7qegkTmv3KNOoEm0i5WgrbEytYLa-ZrauprFzcx67dG_K6EC1kkGdwcFfRCNr/s640/10.jpg" width="640" /></a></div>
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEifzyDxWT3KibfgKEZBNQTwOkJ9aoYYhfU55M0wZcE9Fj2yFY57LnmmsZCjkiOGpdOqsLTzbPBI8bl74APoBKdHhWIhRmcGw19F2-4RuA-T1SjS-LUy19VlxkQvRcjjV842EMZBFFHlDYuB/s1600/11.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="396" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEifzyDxWT3KibfgKEZBNQTwOkJ9aoYYhfU55M0wZcE9Fj2yFY57LnmmsZCjkiOGpdOqsLTzbPBI8bl74APoBKdHhWIhRmcGw19F2-4RuA-T1SjS-LUy19VlxkQvRcjjV842EMZBFFHlDYuB/s640/11.jpg" width="640" /></a></div>
<br />
Η βελτίωση των υπηρεσιών υγειονομικής περίθαλψης στην χώρα μας, η πα-<br />
ροχή τους σε ευρεία κλίμακα στο σύνολο του πληθυσμού, μαζί με την συνεχιζόμενη πρόοδο της ιατρικής επιστήμης, κατατάσσουν πλέον τον λαό μας ανάμεσα<br />
στους μακροβιότερους του πλανήτη με τα 78 χρόνια προσδόκιμο ζωής. Έτσι το<br />
1971 οι άνω των 65 ετών ήταν 956.564 (10,92% του συνολικού πληθυσμού), το<br />
1981 γίνανε 1.237.708 (12,71%), το 1991 έγιναν 1.402.717 (13,72%), το 2001<br />
1.827.004 (16,71%) και το 2011 φτάσανε τους 2.108.669 σε ποσοστό 19,50% του<br />
συνολικού πληθυσμού.<br />
Τέλος, πρέπει να επισημάνουμε ότι η ύπαρξη περισσοτέρων ηλικιωμένων σε<br />
σχέση με νέους έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση του εργατικού δυναμικού που απασχολείται με χειρωνακτικές εργασίες, στα επίπονα και ανθυγιεινά επαγγέλματα<br />
(λατομεία, ναυπηγία, οικοδομές, γεωργία κλπ.). Το γεγονός αυτό οδηγεί στην παρακμή της οικονομίας μας και δεν συντελεί στην αυτάρκεια της χώρας.<br />
<u>Αλλοίωση του πληθυσμιακού στοιχείου</u><br />
Η μετανάστευση πληθυσμών από γειτονικές χώρες που έχει λάβει στις μέ-<br />
ρες μας επικίνδυνες διαστάσεις, τείνει να καλύψει το κενό των γεννήσεων, που<br />
όπως προαναφέρθηκε, ολοένα και διευρύνεται. Σύμφωνα με την απογραφή του<br />
2011 οι νόμιμα διαβιούντες και εργαζόμενοι αλλοδαποί στην Ελλάδα ανέρχονται στις 912.000, ποσοστό δηλαδή 8,43% επί του συνολικού πραγματικού πληθυσμού<br />
της χώρας μας. Η κατάσταση σαφώς έχει χειροτερέψει σημαντικά τα τελευταία<br />
τέσσερα χρόνια λόγω των εξελίξεων στις χώρες της Μέσης Ανατολής με αποτέλεσμα ο αριθμός των αλλοδαπών να ξεπερνά πλέον κατά πολύ το 1 εκατομμύριο.<br />
Επιπρόσθετα, οι γεννήσεις στην Ελλάδα, κατά το 2014, όπως προαναφέρθηκε<br />
ανήλθαν σε 92.148. Αξίζει να σημειωθεί ότι, σχετικά με την υπηκοότητα της μητέρας, το 2014 καταγράφηκαν 79.975 γεννήσεις από Ελληνίδες (ποσοστό 86,8%)<br />
και 12.173 από αλλοδαπές (ποσοστό 13,2%).<br />
Επιπλέον, η δημογραφική κρίση των προηγούμενων δεκαετιών, οδήγησε<br />
στην δημιουργία κενών θέσεων εργασίας στις χειρωνακτικές δουλειές, το οποίο<br />
ενθάρρυνε τους αλλοδαπούς κυρίως από τις χώρες της Αλβανίας και της Ασίας,<br />
να μεταναστεύσουν στη χώρα μας. Το στοιχείο αυτό είναι στενά συνυφασμένο με<br />
την επίταση του φαινομένου της ξενοφοβίας και των ρατσιστικών εκδηλώσεων. Οι<br />
ντόπιοι θεωρούν πως οι ξένοι μετανάστες τους παίρνουν τις δουλείες καθώς και<br />
ότι είναι υπεύθυνοι για την αύξηση της εγκληματικότητας, στην οποία καταφεύγουν<br />
λόγω της άσχημης οικονομικής κατάστασης τους. Όλα αυτά έχουν δυσμενή απο-<br />
τελέσματα στην συνοχή του πληθυσμού και στην ενότητα του, η οποία δέχεται ένα<br />
σημαντικό πλήγμα.<br />
<u>Ερήμωση της υπαίθρου</u><br />
Η δημογραφική κρίση έχει ως επίπτωση την κρίση του θεσμού της οικογένει-<br />
ας. Παρατηρείται αύξηση του αριθμού των ατόμων που ζουν μόνα τους, αύξηση<br />
επίσης σημειώνεται και στον αριθμό των μονογονεϊκών οικογενειών ενώ οι πολυμελείς οικογένειες ολοένα και μειώνονται. Το στοιχείο αυτό σε συνδυασμό με την<br />
αύξηση της αστικοποίησης έχει ως αποτέλεσμα τη συσσώρευση του μεγαλύτερου<br />
όγκου του πληθυσμού της χώρας στα μεγάλα αστικά κέντρα, ενώ η ύπαιθρος και<br />
τα απομακρυσμένα χωριά της Ελλάδας ερημώνουν και παρουσιάζουν εικόνα εγκατάλειψης.<br />
Τα αποτελέσματα της υπογεννητικότητας είναι πλέον ολοφάνερα, στις αί-<br />
θουσες των δημοτικών κυρίως της περιφέρειας. Είναι χαρακτηριστικό ότι τα τελευταία χρόνια κλείνει μεγάλος αριθμός σχολείων παρά τον σημαντικό και ολοένα αυ-<br />
ξανόμενο αριθμό αλλοδαπών μαθητών. Από το σχολικό έτος 1980-81 έως το<br />
2009-2010 ο συνολικός αριθμός των μαθητών έχει περιοριστεί περισσότερο από<br />
το 1⁄4 του αρχικού του μεγέθους, ως φυσικό επακόλουθο της δημογραφικής γή-<br />
ρανσης. Το πρόβλημα καθρεπτίζεται εξάλλου και στους υποβιβασμούς των σχολείων. Τα μονοθέσια σχολεία δεν έχουν συνήθως περισσότερους από 8 μαθητές,<br />
ενώ αρκετά λειτουργούν με 2-3 παιδιά. Συνεπώς, παρατηρούμε πως τα δεδομένα<br />
αποδεικνύουν ότι οι μαθητές λιγοστεύουν, τα σχολεία κλείνουν και τα χωριά μετατρέπονται σε κατοικίες γερόντων.<br />
<u>Εθνικές- Γεωπολιτικές συνέπειες</u><br />
Το δημογραφικό πρόβλημα μιας χώρας είναι Εθνικό θέμα. Είναι ο βασικός<br />
παράγοντας για την εξέλιξη του πληθυσμού της χώρας, την ανανέωσή του, την<br />
ανάλογη αύξησή του και την δημιουργία ευνοϊκών συνθηκών για την περαιτέρω<br />
ομαλή πορεία ενός Έθνους, στον χρόνο. Τόσο η Εθνική ανεξαρτησία μιας χώρας,<br />
όσο και η εδαφική της ακεραιότητα, εξαρτώνται από την ύπαρξη ενός ανανεωμένου και αυξανόμενου πληθυσμού. Δεν είναι επομένως υπερβολή να αναφερθεί ότι<br />
πέρα από τις οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις του, το δημογραφικό πρόβλημα είναι θέμα κυριολεκτικά Εθνικής επιβίωσης.<br />
Είναι ιστορικά αποδεδειγμένο πως η δημογραφική ανισορροπία μεταξύ γει-<br />
τονικών κρατών και μεταξύ ομάδων θρησκείας ή εθνικοτήτων που διαβιούν στο<br />
εσωτερικό μιας χώρας αργά ή γρήγορα τείνει να καλυφθεί με ειρηνικό ή βίαιο τρόπο και οδηγεί στην επικράτηση εκείνου που διαθέτει τις υπέρτερες δημογραφικές<br />
δυνάμεις ακόμη και αν δεν υπερτερεί στην πολεμική τέχνη. Το γεγονός αυτό έχει<br />
παρατηρηθεί και επισημανθεί από την αρχαιότητα και πιο συγκεκριμένα από τον<br />
Θουκυδίδη, κατά τον οποίο ο πληθυσμός είναι το πιο ουσιαστικό στοιχείο μιας<br />
χώρας.<br />
Συγκριτικά με τις γειτονικές χώρες η Ελλάδα κατέχει τον μικρότερο δείκτη<br />
γεννητικότητας με 8,6 γεννήσεις ανά 1000 κατοίκους ενώ η Αλβανία έχει τον δεύτερο υψηλότερο δείκτη με 12,3, μετά την Τουρκία στην οποία ο δείκτης γεννητικότητας είναι σχεδόν διπλάσιος της Ελλάδας με 16,9 γεννήσεις ανά 1000 κατοίκους.<br />
Μεταφράζοντας τους εν λόγω δείκτες σε απόλυτους αριθμούς συμπεράνουμε ότι<br />
το 2013 στην Ελλάδα είχαμε 94.134 γεννήσεις ενώ στη Τουρκία 1.283.068. Λαμβάνοντας υπόψη τη διατήρηση των εν λόγω δεικτών γεννητικότητας και θνησιμότητας προκύπτει ότι ο πληθυσμός της Ελλάδας σε δέκα χρόνια θα μειωθεί κατά<br />
200.000 περίπου και της Τουρκίας θα αυξηθεί κατά 9.000.000 περίπου προσεγγίζοντας τα 85 εκατομμύρια.<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgvc86Tc4SGGFvuczF-XXVAeM6WyuedxyIyvFbHoataWF-lEHpMc06lK_GyuK3tBbd8SV1BK6g1_JxTSEHUNQSOm_VhGqPr4NlaHlTe46FTCqNMdNjTY1S6swdrG5I5OEmCb9RxW8eV7DXe/s1600/12.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="404" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgvc86Tc4SGGFvuczF-XXVAeM6WyuedxyIyvFbHoataWF-lEHpMc06lK_GyuK3tBbd8SV1BK6g1_JxTSEHUNQSOm_VhGqPr4NlaHlTe46FTCqNMdNjTY1S6swdrG5I5OEmCb9RxW8eV7DXe/s640/12.jpg" width="640" /></a></div>
<br />
Ταυτόχρονα θα επιτείνεται η αραίωση των ακριτικών περιοχών ιδιαίτερα<br />
στα νησιά του Αιγαίου και στη Θράκη, με αποτέλεσμα τη μείωση των φυσικών<br />
προφυλακών του έθνους. Σύμφωνα με τα στοιχεία που φαίνονται στους παρακάτω<br />
πίνακες, παρατηρείται μία μεγάλη μείωση στον αριθμό των γεννήσεων στις εν λόγω περιφέρειες κατά το χρονικό διάστημα από το 1980 στο 2013. Συγκεκριμένα η<br />
μείωση στις περιφέρειες της Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης και Ηπείρου ανέρχεται περίπου σε ποσοστό 40% ενώ στις περιφέρειες βορείου και νοτίου Αιγαίου το<br />
ποσοστό μείωσης είναι της τάξης περίπου του 30% και 10% αντίστοιχα. Αξίζει να<br />
σημειωθεί ότι κατά τη δεκαετία 2000-2010 είχαμε μία αύξηση των γεννήσεων σε<br />
όλες τις περιφέρειες, πιθανότατα και λόγω των μέτρων που πάρθηκαν κατά το<br />
ανωτέρω χρονικό διάστημα για τη στήριξη των πολύτεκνων και τρίτεκνων οικογενειών. Από τις αρχές όμως της δεκαετίας που διανύουμε έχουμε σταδιακή μείωση<br />
των γεννήσεων, το οποίο οφείλεται κυρίως στην οικονομική κρίση που μαστίζει τη<br />
χώρα μας.<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg-e1rdfpxdY_95egP_kFX9XgS87XsYasEYdkCAdRB6Pr8lKCHG_PxOxHDPJ75cASGeBewPTV1FzSxbSD_o-AVxzEuKtmTwTxXZphWznHVFMvLlCyaN89W1H3j6cANKGDAQFo1WxtQ6XYn0/s1600/13.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="204" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg-e1rdfpxdY_95egP_kFX9XgS87XsYasEYdkCAdRB6Pr8lKCHG_PxOxHDPJ75cASGeBewPTV1FzSxbSD_o-AVxzEuKtmTwTxXZphWznHVFMvLlCyaN89W1H3j6cANKGDAQFo1WxtQ6XYn0/s640/13.jpg" width="640" /></a></div>
<br />
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgKQ3tKs-VoZFUMDh130rdeqNmqpg8of2Jy-c5K-6c2lBM3dCV4d6kZf53HqSrRu5lHk8YOBFKU8trWvsekVx5Aj0CoVGLdX1xlzsIslJLpQtfM0Af1qTcZbHsnhkjVeqaErx44UX5cg99T/s1600/14.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="434" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgKQ3tKs-VoZFUMDh130rdeqNmqpg8of2Jy-c5K-6c2lBM3dCV4d6kZf53HqSrRu5lHk8YOBFKU8trWvsekVx5Aj0CoVGLdX1xlzsIslJLpQtfM0Af1qTcZbHsnhkjVeqaErx44UX5cg99T/s640/14.jpg" width="640" /></a></div>
<br />
Παράλληλα, η μεγάλη γονιμότητα του μουσουλμανικού πληθυσμού στη Θράκη θα<br />
έχει ως αποτέλεσμα η μουσουλμανική μειονότητα να γίνει πλειονότητα, επιτείνοντας έτσι τα προβλήματα της περιοχής. Τα πληθυσμιακά κενά πάλι, που δημιουρ-<br />
γούνται σε διάφορες ακριτικές περιοχές (νησιά Αιγαίου - Βόρεια και ιδιαίτερα Βορειοανατολικά σύνορα) υπάρχει και είναι ορατός ήδη ο κίνδυνος, να καλυφθούν<br />
από αλλοδαπούς και εντόπιους αλλόθρησκους και τα επακόλουθα θα είναι εξαιρετικά δυσμενή για την χώρα μας (αλλαγή ποσοστού εθνοτήτων που διαβιούν στις<br />
περιοχές με ότι αυτό συνεπάγεται στον σημερινό κόσμο). Είναι γνωστή άλλωστε η<br />
θεωρία ότι, σε περίπτωση εισόδου της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή ‘Ένωση οι πολίτες της θα αποκτήσουν το δικαίωμα της ελεύθερης διακίνησης και εγκατάστασης<br />
στις Ευρωπαϊκές χώρες και κατά συνέπεια και στην Ελλάδα, με ότι αυτό συνεπάγεται για να νησιά κυρίως του ανατολικού Αιγαίου και τη Θράκη.<br />
<u><br /></u>
<b><u>ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΣΤΙΣ ΕΔ</u></b><br />
Η διατήρηση από την Ελλάδα ισχυρού και αποτελεσματικού στρατού, ήταν και<br />
είναι σήμερα ανάγκη υπάρξεως ως Έθνους. Πηγή για την άντληση ανθρώπινου<br />
δυναμικού, για τις ανάγκες των Ενόπλων Δυνάμεων, αποτελεί η Ελληνική νεολαία,<br />
η οποία δεν μπορεί να καλύψει τις ανάγκες στελέχωσης του Στρατού με εφέδρους.<br />
Η αδυναμία αυτή σχετίζεται με την υπογεννητικότητα, την μετανάστευση, την αποφυγή της στρατιωτικής υποχρέωσης και γενικά με τις αλλαγές των παραδοσιακών<br />
κοινωνικών δομών και αξιών.<br />
Η μαχητική αξία ενός έθνους είναι συνδεδεμένη και εξαρτάται τόσο από την<br />
ποσοτική επάρκεια όσο και από την ποιοτική αξία του έμψυχου δυναμικού του.<br />
Σήμερα, η ποιοτική αξία αποκτά ιδιαίτερη σημασία, λόγω της ταχύτατης τεχνολογικής εξέλιξης των μέσων διεξαγωγής του πολέμου. Το γεγονός αυτό, καθιστά δυσχερή την εκμάθηση και το χειρισμό των πολλών και πολύπλοκων αυτών μέσων,<br />
επιβάλλοντας τη δημιουργία πολλών ειδικοτήτων, έτσι ώστε ο εκάστοτε χειριστής<br />
να εξειδικεύεται στο συγκεκριμένο μέσο. Βέβαια, παρόλο που τα σημερινά οπλικά<br />
συστήματα παρέχουν μεγαλύτερη ισχύ, συγκρινόμενα με εκείνα του παρελθόντος,<br />
οι ανάγκες σε προσωπικό δεν μειώθηκαν αισθητά.<br />
Οι ανωτέρω απαιτήσεις της ποσοτικής επάρκειας και της ποιοτικής αξίας των<br />
Ενόπλων Δυνάμεων, έχουν ιδιαίτερη σημασία για τη χώρα μας, που είναι υπο-<br />
χρεωμένη να διατηρεί το Στρατό της τόσο σε υψηλά επίπεδα ποιότητας όσο και<br />
αριθμών, για τους εξής λόγους:<br />
α. Τη μεγάλη γεωπολιτική αξία του Ελληνικού χώρου, ο οποίος παρέχει τη<br />
δυνατότητα ελέγχου ζωτικών περιοχών και επιπρόσθετα διεγείρει και προκαλεί<br />
βλέψεις.<br />
β. Τη γεωστρατηγική της θέση, σε συνδυασμό με τη μορφολογία του ελλη-<br />
νικού χώρου, που δημιουργούν αυξημένες ανάγκες σε προσωπικό για την άμυνα<br />
της χώρας.<br />
γ. Την ανάγκη διατήρησης υψηλής ποιοτικής στάθμης του προσωπικού<br />
στις Ε. Δ. προκειμένου να αντιμετωπιστεί η ποσοτική διαφορά δυναμικού που υπάρχει με την Τουρκία.<br />
<br />
Υπό το ανωτέρω πρίσμα, η συνεχής αύξηση της υπογεννητικότητας και κατά<br />
συνέπεια η δημογραφική γήρανση του ελληνικού πληθυσμού καθώς και η συγκέντρωση στα μεγάλα αστικά κέντρα, αλλοιώνουν την κοινωνική συνοχή και εξασθενίζουν την Εθνική Άμυνα της Χώρας.<br />
Η μείωση της γονιμότητας ιδιαίτερα στις παραμεθόριες και εθνικά ευαίσθητες<br />
περιοχές, θα δημιουργήσει ιδιαίτερα προβλήματα όχι μόνον στην άμυνα της χώρας, αλλά και στην εξωτερική πολιτική. Τα προβλήματα αυτά τον τελευταίο καιρό<br />
είναι ήδη έντονα και όπως τουλάχιστον φαίνεται από την ακολουθούμενη πολιτική<br />
της γείτονας χώρας θα ενταθούν.<br />
Η συνακόλουθη μείωση του αριθμού των στρατεύσιμων θα δημιουργήσει<br />
σοβαρό πρόβλημα στις Ένοπλες Δυνάμεις, ενώ θα δαπανώνται όλο και περισσότερα κεφάλαια για τον εξοπλισμό της χώρας, ως αντιστάθμισμα της μείωσης του<br />
αριθμού των στρατεύσιμων που θα επηρεάσει τη γενικότερη ανάπτυξη και πρόοδο της χώρας.<br />
Εξειδικεύοντας περισσότερο την ανάλυση μας, είναι σκόπιμο να αναφερθούμε<br />
στα ακόλουθα σημεία:<br />
<u>Ελλείψεις σε προσωπικό</u><br />
Ο θεσμός της υποχρεωτικής θητείας προβλέπεται από τις διατάξεις του άρ-<br />
θρου 4 παρ. 6 του Συντάγματος («κάθε Έλληνας που μπορεί να φέρει όπλα είναι<br />
υποχρεωμένος να συντελεί στην άμυνα της Πατρίδας, σύμφωνα με τους ορισμούς<br />
των νόμων») και υφίσταται αφότου η Ελλάδα έγινε ανεξάρτητο κράτος, η δε διαδικασία στράτευσης των Ελλήνων, συντελείτε με την πρόσκληση των κλάσεων, οι<br />
οποίες καλούνται προς κατάταξη. Επίσης, οι Ένοπλες Δυνάμεις διατηρούν μια συγκεκριμένη Οροφή και Πίνακες προσωπικού, που η κάλυψη τους απαιτεί μια κανονική ροή. Η ύπαρξη ελλείψεων σε ανθρώπινο δυναμικό, όπως προαναφέρθηκε,<br />
που διαπιστώνεται κατά την εκπλήρωση της ανωτέρω Συνταγματικής επιταγής,<br />
είναι μια πραγματικότητα την οποία κανένας δεν μπορεί να αμφισβητήσει και την<br />
οποία βιώνουμε καθημερινά στις διάφορες στρατιωτικές Μονάδες είτε υπηρετούμε<br />
σε αυτές είτε τις επισκεπτόμαστε.<br />
<br />
Η υπογεννητικότητα όπως είπαμε και παραπάνω έχει άμεσα συνέπειες την εθνική άμυνα της χώρας. Συγκεκριμένα η απόδοση των Κλάσεων από το<br />
έτος 2000 (83.000 ) έως στο 2013 (53.000 ) παρουσιάζει μία υστέρηση 30.000<br />
στρατευσίμων, με τεράστια σημασία και ανυπολόγιστές επιπτώσεις στην άμυνα<br />
της χώρας. Επιπλέον, πέραν του υψηλού ποσοστού αναβολών –απαλλαγών των<br />
ΕΣΣΟ τα τελευταία χρόνια είναι πολύ σημαντικό ότι, οι γεννήσεις από 150.000<br />
που ήταν το 1980 έχουν πέσει στις 100.000 περίπου από το 1990 και μετά. Επίσης, αφαιρώντας τις γεννήσεις των αλλοδαπών οι οποίοι δεν έχουν υποχρέωση<br />
στράτευσης ήταν αναπόφευκτη η μείωση των στρατεύσιμων κατά τη διάρκεια της<br />
προηγούμενης και της τωρινής δεκαετίας. Ακόμη με τις αποφάσεις της πολιτικής<br />
ηγεσίας της χώρας, μειώθηκε η θητεία στους 12 μήνες για Πολεμική Αεροπορία και<br />
Πολεμικό Ναυτικό και σε 9 μήνες για το Στρατό Ξηράς. Έτσι η διατήρηση της οροφής του τακτικού στρατού της χώρας στις 140.000 έναντι 700.000 της γείτονας<br />
χώρας για τα επόμενα χρόνια μοιάζει με όνειρο θερινής νυκτός. Αποτέλεσμα θα<br />
είναι η χαμηλή στελέχωση πολλών μονάδων ιδίως του Στρατού Ξηράς, που σε<br />
συνδυασμό με την μικρή απόσταση των νησιών μας του ανατολικού Αιγαίου από<br />
την Τουρκία θα μειώσει την αποτελεσματικότητα της άμυνάς τους σε ενδεχόμενη<br />
αποβατική ενέργεια. Για την άμβλυνση του εν λόγω προβλήματος η Πολιτεία χρησιμοποιεί διάφορους τρόπους όπως, η πρόσληψη Επαγγελματιών Οπλιτών, αναδιοργάνωση Μονάδων και Υπηρεσιών κλπ. Πολλοί εδώ θα υποστηρίξουν ότι έχουμε ανάγκη μικρότερου και πιο ευέλικτου Στρατού με μεγαλύτερες δυνατότητες,<br />
ο οποίος να επιχειρεί όπου απαιτείται. Όμως πως θα μπορέσει να μετακινηθεί στο<br />
σημείο της έντασης στο αντίξοο περιβάλλον του Αιγαίου; Θα είναι εύκολη η αποστολή ένοπλων τμημάτων δια μέσω μιας «φλεγόμενης» θάλασσας ή μήπως θα<br />
είναι αποστολή αυτοκτονίας; Μπορούμε εύκολα να συμπεράνουμε ότι η διατήρηση<br />
«ικανής» δύναμης αποτροπής σε κάθε μεγάλο νησί του ανατολικού Αιγαίου είναι<br />
απαραίτητη.<br />
<u>Επιστρατευτικά Προβλήματα</u><br />
Η συγκέντρωση του πληθυσμού στα αστικά κέντρα και κυρίως στην ευρύ-<br />
τερη περιφέρεια της πρωτεύουσας δημιουργεί ακόμη ένα μείζον πρόβλημα για τις<br />
Ένοπλες Δυνάμεις. Συγκεκριμένα, η ερήμωση των παραμεθόριων περιοχών, λόγω της υπογεννητικότητας αλλά και της εσωτερικής μετανάστευσης, έχει ως αποτέλεσμα την αδυναμία ικανοποιητικής στελέχωσης των Μονάδων αυτών των περιοχών, κατά τις πρώτες ημέρες της επιστράτευσης σε ένα ενδεχόμενο πόλεμο, από<br />
εφέδρους τοπικής εφεδρείας. Δεδομένου ότι, οι Μονάδες αυτές αναλαμβάνουν το<br />
κύριο βάρος του αγώνα κατά τις πρώτες ώρες και ημέρες της αντιμετώπισης ενός<br />
εισβολέα, οι επιπτώσεις στην Εθνική Άμυνα δύνανται να αποβούν μοιραίες.<br />
Πρόσθετα σοβαρά προβλήματα δημιουργούνται και από την ανάγκη ταχείας<br />
μεταφοράς του ανθρώπινου δυναμικού από το εσωτερικό της χώρας προς τις παραμεθόριες περιοχές (Βόρεια Σύνορα – Έβρος) και ιδιαίτερα προς τα Ακριτικά νησιά, υπό την απειλή της εχθρικής Πολεμικής Αεροπορίας και του Πολεμικού Ναυτι-<br />
κού.<br />
<br />
<b><u>ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ- ΙΣΧΥΟΝΤΑ ΜΕΤΡΑ</u></b><br />
<b><u>ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ </u></b><br />
<u>Συμπεράσματα</u><br />
Σε όλη τη διάρκεια της Ιστορίας, σπάνια παρατηρήθηκε οι γεννήσεις να είναι<br />
λιγότερες από τους θανάτους και όσες φορές συνέβη, οφειλόταν σε έκρυθμες καταστάσεις.<br />
Στην Ελλάδα, η δημογραφική μετάβαση ακολούθησε το πρότυπο των άλ-<br />
λων Ευρωπαϊκών χωρών που προηγήθηκαν, ξεκινώντας από την υψηλή γεννητικότητα και την υψηλή θνησιμότητα, για να καταλήξει στην περίοδο που διανύουμε,<br />
κατά την οποία, το διαρκώς μειούμενο ποσοστό γεννητικότητας, συνάντησε (και<br />
στη συνέχεια ξεπέρασε) το αυξανόμενο (λόγω της γήρανσης του πληθυσμού) ποσοστό θνησιμότητας.<br />
Στη μεταπολεμική Ελλάδα και μετά από μία αρχική αύξηση των γεννήσεων,<br />
οι δείκτες γεννητικότητας και γονιμότητας ακολουθούν διαρκώς φθίνουσα πορεία,<br />
με αποτέλεσμα να κατατάσσεται η Ελλάδα μεταξύ των χωρών με το χαμηλότερο<br />
δείκτη γονιμότητας στην Ευρώπη.<br />
Από τα στοιχεία που παρατέθηκαν παραπάνω καταδεικνύεται σαφώς ότι,<br />
μειώθηκαν όχι μόνον οι οικογένειες με τρία και περισσότερα παιδιά αλλά ακόμη και<br />
αυτές με δύο.<br />
Η συνέχιση του ίδιου αριθμού γεννήσεων κατά τα επόμενα χρόνια και η μη<br />
λήψη των κατάλληλων μέτρων, θα επιφέρουν μείωση του συνολικού πληθυσμού<br />
της χώρας κατά 200 χιλιάδες το 2025 και κατά 800 χιλιάδες το 2050, ενώ το ένα<br />
τρίτο του πληθυσμού θα είναι γέροντες και κυρίως γερόντισσες. Σημειώνεται ότι,<br />
στην εν λόγω εκτίμηση δεν υπολογίστηκε ο αριθμός των ατόμων που πρόκειται να<br />
μεταναστεύσει από και προς την Ελλάδα.<br />
Η Ελλάδα απειλείται με εξαιρετική μείωση γηγενούς πληθυσμού, γεγονός<br />
που μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις στο μέλλον της χώρας. Ο αριθμός μάλιστα των μαθητών με μετανάστες γονείς αυξάνεται με γοργούς ρυθμούς ενώ αυτός<br />
των μαθητών με γηγενείς γονείς μειώνεται συνεχώς.<br />
<br />
Οι μοναδικές χώρες της Ευρώπης που εμφανίζουν χαμηλότερο δείκτη γονι-<br />
μότητας από την Ελλάδα, είναι η Πορτογαλία, η Ισπανία και η Πολωνία. Σε ότι δε<br />
αφορά τις όμορες χώρες, χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής οι αντίστοιχοι δείκτες της<br />
Τουρκίας και της Αλβανίας, οι οποίοι διατηρούνται σε υψηλά επίπεδα, καταδεικνύοντας έτσι την πληθυσμιακή έκρηξη που διανύουν.<br />
Όπως είναι εύκολα κατανοητό από όσα αναφέραμε παραπάνω, η χώρα<br />
μας έχει ένα έντονο δημογραφικό πρόβλημα και γι’ αυτό απαιτείται άμεσα η χάραξη και εφαρμογή μιας πολιτικής για την αντιμετώπισή του. Επισημαίνεται ότι, για<br />
την επιτυχή υλοποίηση της πολιτικής αυτής θα πρέπει να δούμε πια μέτρα εφαρμόστηκαν μέχρι τώρα και τι αποτελέσματα μας έδωσαν, έτσι ώστε οι προτάσεις για<br />
την επίλυση του δημογραφικού προβλήματος να έχουν τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα.<br />
<u>Ισχύοντα μέτρα δημογραφικής πολιτικής</u><br />
Στη ισχύουσα δημογραφική πολιτική περιλαμβάνονται μέτρα που έχουν<br />
ψηφιστεί κατά καιρούς από τις εκάστοτε κυβερνήσεις και αφορά κυρίως τις πολύτεκνες και τρίτεκνες οικογένειες. Τα κυριότερα μέτρα όπως αναφέρονται στην επίσημη σελίδα της Ανώτατης Συνομοσπονδίας Πολυτέκνων Ελλάδας (ΑΣΠΕ) είναι<br />
τα ακόλουθα:<br />
α. Επίδομα στήριξης τέκνων σε όλες τις οικογένειες, ανάλογα με τον α-<br />
ριθμό των τέκνων και βάσει εισοδηματικών κριτηρίων. Παράλληλα, στις οικογένειες<br />
με τρία τέκνα και άνω και με οικογενειακό εισόδημα μικρότερο των 45.000€ χορηγείται επιπρόσθετα επίδομα 1.500€ το χρόνο.<br />
β. Χορήγηση επιδόματος 2.000€ εφάπαξ με την απόκτηση του τρίτου τέ-<br />
κνου.<br />
γ. Ποσοστό είκοσι τοις εκατό (20%) των προκηρυσσόμενων θέσεων τα-<br />
κτικού προσωπικού και προσωπικού με σύμβαση εργασίας ιδιωτικού δικαίου αορίστου χρόνου των κατηγοριών ΠΕ, ΤΕ και ΔΕ κατά Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση,<br />
φορέα και κλάδο ή ειδικότητα καλύπτονται από πολύτεκνους και τέκνα πολυτέκνων και περαιτέρω ποσοστό δέκα τοις εκατό (10%) από γονείς με τρία τέκνα και<br />
τέκνα αυτών.<br />
δ. Διορισμός των πολύτεκνων εκπαιδευτικών στη δημόσια εκπαίδευση<br />
και τοποθέτηση σε σχολεία του νομού επιθυμίας τους. Προσλήψεις ως αναπληρωτές των τρίτεκνων εκπαιδευτικών και σε ποσοστό 20% του εκάστοτε αριθμού<br />
προσλήψεων σε κενές θέσεις όλης της επικράτειας. (Εν λόγω διάταξη καταργήθηκε με το Νόμο 3848/10, με τον οποίο προβλέπεται ότι με τη διεξαγωγή του επόμε-<br />
νου ΑΣΕΠ, οι τρίτεκνοι και πολύτεκνοι εκπαιδευτικοί θα πριμοδοτούνται με συγκεκριμένο αριθμό μορίων, τα οποία θα προστίθενται στη βαθμολογία του ΑΣΕΠ).<br />
ε. Μετάθεση των στελεχών των ενόπλων δυνάμεων με τρία τέκνα και<br />
άνω στον τόπο επιθυμίας τους. Επίσης, στέγαση και παραθέριση κατά προτεραιότητα των πολύτεκνων οικογενειών στα οικήματα και στα παραθεριστικά κέντρα<br />
των ενόπλων δυνάμεων αντίστοιχα.<br />
στ. Χορήγηση άδειας ανατροφής τέκνου με αποδοχές χρονικής διάρκει-<br />
ας έξι μηνών στον ένα από τους δύο γονείς και μέχρι την ηλικία των έξι ετών του<br />
τέκνου.<br />
ζ. Τόσο η μητέρα, όσο και ο πατέρας δημόσιος υπάλληλος μπορούν<br />
επίσης , να ζητήσουν άδεια άνευ αποδοχών συνολικής διάρκειας έως δύο (2) ετών<br />
για ανατροφή παιδιού ηλικίας έως και έξι (6) ετών.<br />
η. Επιπλέον, στις μητέρες υπαλλήλους ο χρόνος εργασίας μειώνεται<br />
κατά δύο (2) ώρες ημερησίως εφόσον έχουν τέκνα ηλικίας έως δύο (2) ετών και<br />
κατά μία (1) ώρα, εφόσον έχουν τέκνα ηλικίας από δύο (2) έως τεσσάρων (4) ετών. Η μητέρα υπάλληλος δικαιούται εννέα (9) μήνες άδεια με αποδοχές για ανατροφή παιδιού, εφόσον δεν κάνει χρήση του μειωμένου ωραρίου.<br />
θ. Πλήρης απαλλαγή από τα τέλη ταξινόμησης για αγορά αυτοκινήτου<br />
έως 2000κ.εκ και 50% απαλλαγή για αυτοκίνητα άνω των 2000κ.εκ για τρίτεκνες<br />
και πολύτεκνες οικογένειες.<br />
ι. Χορήγηση χαμηλότοκων στεγαστικών δανείων και εργατικών κατοι-<br />
κιών, καθώς και επιδότηση ενοικίου για τέκνα πολύτεκνων και τρίτεκνων που φοι-<br />
τούν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, βάσει εισοδηματικών κριτηρίων.<br />
ια. Έκπτωση στους λογαριασμούς των ΔΕΚΟ με την παροχή, μέσω κοι-<br />
νωνικού τιμολογίου, χαμηλότερων χρεώσεων στις τρίτεκνες και πολύτεκνες οικογένειες, βάσει αυστηρών εισοδηματικών κριτηρίων.<br />
ιβ. Εισαγωγή στις στρατιωτικές σχολές των τέκνων πολύτεκνων και τρί-<br />
τεκνων οικογενειών ως ειδικές κατηγορίες με βάσεις εισαγωγής μικρότερες εκείνων<br />
της γενικής σειράς.<br />
ιγ. Μειωμένα εισιτήρια στα μέσα μαζικής μεταφοράς στις πολύτεκνες<br />
οικογένειες και σε κάποιες περιπτώσεις και για τις οικογένειες με τρία τέκνα.<br />
ιδ. Προσαύξηση του επιδόματος ανεργίας του δικαιούχου κατά 10% για<br />
κάθε ένα προστατευόμενο μέλος του.<br />
ιε. Πλήρη απαλλαγή στρατιωτικής θητείας για τον πατέρα τεσσάρων<br />
παιδιών και μειώσεις για πατέρα με λιγότερα παιδιά. Μειωμένη στρατιωτική υποχρέωση για τέκνα πολύτεκνων και τρίτεκνων οικογενειών, ανάλογα με τον αριθμό<br />
των τέκνων της οικογενείας.<br />
ιστ. Προτεραιότητα για εισαγωγή σε κρατικούς παιδικούς και βρεφονηπι-<br />
ακούς σταθμούς βάσει εισοδηματικών κριτηρίων.<br />
ιζ. Επίσης, μέτρα που προστατεύουν την μητρότητα και δρουν επικουρι-<br />
κά στην αντιμετώπιση του δημογραφικού είναι οι δύο μήνες άδεια πριν και τρεις<br />
μήνες μετά τον τοκετό καθώς και η μη καταγγελία της σύμβασης εργασίας κατά<br />
τον τοκετό και ένα χρόνο μετά.<br />
<u>Προτάσεις</u><br />
« Βουλόμενος ο νομοθέτης ως πλείστους είναι τους Σπαρτιάτας, προάγεται<br />
τους πολίτας ότι πλείστους ποιείσθαι παίδας, έστι γάρ αυτοίς νόμος τον μέν γενήσαντα τρείς υιούς άφρουρον είναι, τον δε τέττερας ατελή πάντων».<br />
Μετάφραση: « Επειδή ο νομοθέτης ήθελε να είναι όσο το δυνατόν περισσό-<br />
τεροι οι Σπαρτιάτες, πρότεινε στους πολίτες να γεννούν όσο το δυνατόν περισσότερα παιδιά, διότι υπάρχει σε αυτούς νόμος, αυτόν μεν που έχει γεννήσει τρεις γιους να μην υπηρετεί ως φρουρός, αυτόν δε που έχει τέσσερις γιους να μην πληρώνει κανένα φόρο». (ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ Πολιτ. 1270 β 1-5)<br />
Στρατηγικός προσανατολισμός της δημογραφικής πολιτικής είναι η ανατρο-<br />
πή των ιστορικών και αναμενόμενων δυσμενών τάσεων προς την επιθυμητή κατεύθυνση όλων των παραμέτρων που συνδυαστικά προσδιορίζουν την εξέλιξη του<br />
πληθυσμού, καθώς και η προοδευτική αναβάθμιση της ποιότητας ζωής. Ειδικότερες ποσοτικές στοχεύσεις είναι η ενίσχυση των γεννήσεων, η επιμήκυνση του<br />
προσδόκιμου επιβίωσης και η επιλεκτική ρύθμιση των μεταναστευτικών ρευμάτων<br />
προκειμένου να καλύπτονται τα πληθυσμιακά κενά. Η ποιοτική αναβάθμιση της<br />
ζωής μπορεί να πραγματοποιηθεί με τη βοήθεια βελτιώσεων στα συστήματα υγείας, εκπαίδευσης και ενημέρωσης, παράλληλα με την καθολική και ουσιαστική κατοχύρωση των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Η πολιτική ενίσχυσης των γεννήσεων<br />
στη χώρα μας επιβάλλεται να κλιμακωθεί στα ακόλουθα πέντε επίπεδα:<br />
α. Δημιουργία συντονιστικού οργάνου επεξεργασίας και υλοποίησης<br />
της δημογραφικής πολιτικής.<br />
β. Εφαρμογή δοκιμασμένων και αποτελεσματικών μέτρων που θα α-<br />
ποβλέπουν στην ενίσχυση του εισοδήματος ανάλογα με τον αριθμό των παιδιών,<br />
στην εναρμόνιση οικογενειακής και εργασιακής ζωής και στην πολλαπλή προσφορά υπηρεσιών για το παιδί (βρεφονηπιακοί και παιδικοί σταθμοί, νηπιαγωγεία, ολοήμερα σχολεία κτλ).<br />
γ. Πολυδύναμη κοινωνική, ηθική και προνοιακή στήριξη της οικογένει-<br />
ας, ιδίως για τα νέα ζευγάρια και την άγαμη μητέρα.<br />
δ. Διαρκής μελέτη των εφαρμοζόμενων μέτρων στις χώρες με επιτυχή<br />
δημογραφική πολιτική (Γαλλία, σκανδιναβικές χώρες κ.τ.λ.) και εφαρμογή ορισμένων (με τις αναγκαίες προσαρμογές και αναθεωρήσεις και συμπληρώσεις) στην<br />
Ελλάδα.<br />
ε. Συστηματική και υπεύθυνη ενημέρωση του πληθυσμού για τα ισχύ-<br />
οντα μέτρα. Επισημαίνεται ότι, περιθώρια αύξησης των γεννήσεων υπάρχουν, αφού, όπως προέκυψε από έρευνες, η επιθυμητή τεκνογονία στη χώρα μας είναι<br />
μεγαλύτερη από την πραγματική. Καταληκτικά, επισημαίνεται ότι η δημογραφική πολιτική ασκείται αποτελεσματικά μόνο όταν η οικονομία και η κοινωνία είναι σε<br />
θέση να εξασφαλίσουν στο άτομο και την οικογένεια επαρκείς υλικούς πόρους και<br />
ισχυρή θεσμική και ηθική στήριξη. Δεδομένου ότι οι προϋποθέσεις αυτές σε μεγάλο βαθμό δεν υφίστανται σήμερα, όπου η κρίση έχει αποκτήσει οικουμενικό χαρακτήρα και πλήττει με ιδιαίτερη βιαιότητα τη χώρα μας, είναι επίκαιρο να καταρτισθεί<br />
ένα μακροχρόνιο και πολυδιάστατο πρόγραμμα αντιμετώπισης του δημογραφικού<br />
μας προβλήματος.<br />
Προς την κατεύθυνση αυτή και λαμβάνοντας υπόψη όλες τις προαναφερό-<br />
μενες παραμέτρους προτείνουμε τα ακόλουθα μέτρα για την αντιμετώπιση του δημογραφικού προβλήματος:<br />
<u>Παροχή προστασίας και υπηρεσιών στην έγκυο γυναίκα και τη μη-</u><br />
<u>τέρα</u><br />
α. Πλήρης υγειονομική κάλυψη της μητέρας και του βρέφους πριν<br />
και μετά τον τοκετό.<br />
β. Κάλυψη των δαπανών προγεννητικού ελέγχου και εκείνων της<br />
τεχνητής γονιμοποίησης.<br />
γ. Διεύρυνση των Κέντρων Οικογενειακού Προγραμματισμού με<br />
αντίστοιχη ενίσχυση της κοινωνικής διάστασης αυτών και τη στελέχωση τους με<br />
ειδικευμένους κοινωνικούς επιστήμονες για την παροχή ολοκληρωμένων υπηρε-<br />
σιών, συμπεριλαμβανομένης της ενημέρωσης σχετικά με τη μητρότητα και της ψυχολογικής στήριξης αυτής.<br />
δ. Θέσπιση και εισαγωγή στις τάξεις του Λυκείου μαθήματος «Οι-<br />
κογενειακής ζωής» με στόχο την ενημέρωση των παιδιών και μελλοντικών γονέων<br />
για την αξία της οικογένειας και το ρόλο των γονέων.<br />
ε. Είναι ανάγκη να γίνει συστηματικότερος έλεγχος των απολύ-<br />
σεων για τις γυναίκες που περιμένουν παιδί. Ο Νόμος ορίζει ότι ο εργοδότης δεν<br />
μπορεί να αρνηθεί την πρόσληψη και απαγορεύεται η απόλυση εγκύου, στην<br />
πραγματικότητα όμως οι εργοδότες αποφεύγουν την πρόσληψη όχι μόνο της ε-<br />
γκύου αλλά και της μητέρας μικρών παιδιών, για αυτό μερικές γυναίκες κρύβουν<br />
όχι μόνο την εγκυμοσύνη τους αλλά και το γεγονός ότι είναι μητέρες για να προσληφθούν στον ιδιωτικό τομέα.<br />
στ. Η περιθωριοποίηση της άγαμης μητέρας και οι διακρίσεις κατά<br />
της ίδιας και του παιδιού της είναι απαράδεκτες. Η πολιτεία και η κοινωνία πρέπει<br />
να είναι υπερήφανες για κάθε παιδί που γεννιέται άσχετα από την ύπαρξη νομικού<br />
δεσμού των γονέων του. Να βοηθηθεί αποτελεσματικά η άγαμη μητέρα που επιθυμεί να μεγαλώσει μόνη της το παιδί της.<br />
ζ. Παροχή ιατρικών και κοινωνικών υπηρεσιών με κινητές μονά-<br />
δες σε βρέφη, παιδιά και μητέρες στις αγροτικές, ορεινές και πεδινές, περιοχές.<br />
Ειδικές υπηρεσίες φύλαξης παιδιών τους καλοκαιρινούς μήνες που οι γονείς εργάζονται στη γεωργία ή στον τουρισμό. Οι υπηρεσίες μπορεί να οργανώνονται από<br />
τους Δήμους, ή εθελοντικές οργανώσεις. Εκπαίδευση και πληροφόρηση των γυναικών σε θέματα φροντίδας και ανατροφής των παιδιών.<br />
η. Χορήγηση άδειας λοχείας ενός έτους στην οποία να καταβάλ-<br />
λεται επίδομα αντίστοιχο του ημερομισθίου του ανειδίκευτου εργάτη από το κράτος, συνδυαζόμενη με τη μη καταγγελία της σύμβασης εργασίας κατά τον τοκετό<br />
και δύο χρόνια μετά, ώστε να ωθούνται οι οικογένειες με ένα παιδί στην άμεση<br />
απόκτηση δεύτερου παιδιού χωρίς να κινδυνεύουν με απώλεια της εργασίας<br />
6.3.2 Εργασιακές διευκολύνσεις των γονέων<br />
α. Ανάπτυξη ολοκληρωμένου προγράμματος για εισροή επενδύ-<br />
σεων με σκοπό τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και καταπολέμησης της ανεργίας, η οποία έχει πάρει εφιαλτικές διαστάσεις στις μέρες μας και αποτελεί ίσως<br />
τον σημαντικότερο παράγοντα της μεγάλης μείωσης των γεννήσεων κατά την τελευταία πενταετία.<br />
β. Ενίσχυση του θεσμού της μερικής απασχόλησης.<br />
γ. Επέκταση της χρονικής διάρκειας του ελαστικού ωραρίου για τις<br />
εργαζόμενες μητέρες.<br />
δ. Επέκταση και βελτίωση του υπάρχοντος δικτύου των κρατικών<br />
και βρεφονηπιακών σταθμών καθώς και των ολοήμερων νηπιαγωγείων και δημοτικών σχολείων.<br />
ε. Παράλληλα ενδείκνυται να εφαρμοστεί το ελαστικό ωράριο,<br />
που ισχύει σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, κατά το οποίο η έναρξη και το πέρας της<br />
ημερήσιας εργασίας του υπαλληλικού και εργατικού προσωπικού να έχει μία διακύμανση 1-2 ωρών. Ειδικότερα όσοι έχουν οικογένεια, να μπορούν να επιλέγουν<br />
την ακριβή ώρα προσέλευσης και αποχώρησης. Όσοι πηγαίνουν νωρίτερα θα<br />
φεύγουν νωρίτερα. Έτσι οι γονείς θα μπορούν να εναρμονίζουν καλύτερα την επαγγελματική και οικογενειακή τους ζωή.<br />
<u>Ενίσχυση του εισοδήματος των οικογενειών, ιδιαίτερα των οικογενειών με τρία ή περισσότερα παιδιά</u><br />
α. Αύξηση των επιδομάτων που χορηγούνται στις οικογένειες<br />
με παιδιά βάσει εισοδηματικών κριτηρίων και αναλογικά με τον αριθμό των τέκνων,<br />
δίνοντας ιδιαίτερη βαρύτητα στις οικογένειες με τρία τέκνα και άνω.<br />
β. Η αναπροσαρμογή των επιδομάτων στήριξης τέκνων ανά-<br />
λογα με τον αριθμό των αποκτώμενων παιδιών, αποτελεί μέτρο δημογραφικής<br />
πολιτικής που αποδείχτηκε αποτελεσματικό σε άλλες χώρες π.χ, στη Γαλλία με το<br />
σκεπτικό ότι εάν ισχύει το καθεστώς του ίδιου επιδόματος σε κάθε παιδί, με βάση<br />
μία αρχή ισότητας των παιδιών, τότε το ποσό του επιδόματος θα παραμείνει χαμηλό για τις πολύτεκνες οικογένειες και τα παιδιά τους θα είναι θύματα της ανέχειας των γονιών τους αλλά και της κρατικής πολιτικής. Το επίδομα για το τρίτο και τα<br />
επόμενα παιδιά να είναι σημαντικά και να καλύπτουν τουλάχιστον ένα μέρος των<br />
αναγκών τους διότι: α) είναι ιδιαίτερες οι οικονομικές και κοινωνικές δυσχέρειες<br />
που αντιμετωπίζει η οικογένεια που ανατρέφει τρία ή περισσότερα παιδιά και β) η<br />
οικογένεια αυτή ασκεί κοινωνικό λειτούργημα γιατί συμψηφίζει την ελλειμματικότητα των άλλων οικογενειών.<br />
γ. Σωστό είναι να ενισχυθούν οι οικογένειες και να ελαφρυν-<br />
θούν από το βάρος συντήρησης των παιδιών τους. Να υπάρξει δηλαδή μία οικονομική παροχή με την οποία να αντισταθμίζεται το μεγάλο κόστος ζωής της οικογένειας. Έτσι τα ζευγάρια που επιθυμούν να αποκτήσουν παιδί, και μάλιστα το δεύτερο ή τρίτο παιδί, να κάνουν την επιλογή τους χωρίς να διακυβεύεται η ποιότητα της ζωής τους.<br />
δ. Επαναφορά του αφορολόγητου ορίου εισοδήματος προσαυ-<br />
ξανόμενο ανάλογα με τον αριθμό των τέκνων.<br />
ε. Θέσπιση αφορολόγητου ορίου στον Ενιαίο Φόρο Ιδιοκτητών<br />
Ακινήτων (ΕΝΦΙΑ) λαμβάνοντας υπόψη την οικογενειακή κατάσταση του φορολογουμένου.<br />
στ. Ενθάρρυνση των νέων ζευγαριών με χαμηλό εισόδημα για<br />
την απόκτηση ιδιόκτητης κατοικίας με την παροχή χαμηλότοκων δανείων.<br />
<u>Διατήρηση και βελτίωση της αγοραστικής δύναμης του εισοδήμα-</u><br />
<u>τος των νοικοκυριών με χαμηλά και μεσαία εισοδήματα.</u><br />
Οι αυξήσεις των τιμών των αγαθών και υπηρεσιών που έχουν ση-<br />
μαντική βαρύτητα στους οικογενειακούς προϋπολογισμούς, δεν αποτελούν απλώς<br />
σοβαρό παράγοντα ενίσχυσης των πληθωριστικών πιέσεων, αλλά συρρικνώνουν<br />
το πραγματικό εισόδημα και υποβαθμίζουν το βιοτικό επίπεδο των νοικοκυριών με<br />
μικρά και μεσαία εισοδήματα. Οι συνεχείς ανατιμήσεις των ειδών και υπηρεσιών<br />
πρώτης ανάγκης και των τιμολογίων των ΔΕΚΟ εκμηδενίζουν τα ισχνά εισοδήματα<br />
των μισθωτών που βρίσκονται στα κατώτατα εισοδηματικά κλιμάκια. Με απελπισία<br />
βλέπει η νοικοκυρά να εκτινάσσονται και να διατηρούνται στα ύψη οι τιμές των<br />
προϊόντων και το "καλάθι" της να αδειάζει. Αλλά και τα αγροτικά νοικοκυριά θεωρούν λεηλασία τη μεγάλη διαφορά μεταξύ του κόστους της πρώτης ύλης των προϊόντων που παράγουν και τις τιμές πώλησης των τελικών προϊόντων (π.χ. γάλα - γαλακτοκομικά, σιτάρι - ψωμί και αρτοσκευάσματα, σταφύλια - κρασιά, φρούτα -<br />
χυμοί φρούτων, βαμβάκι-κλωστοϋφαντουργικά κλπ.) Η άναρχη και απαλλαγμένη<br />
από έλεγχο προστασίας των καταναλωτών αγορά οδηγεί τις τιμές στα ύψη και διογκώνει τα κέρδη των βιομηχάνων και μεσαζόντων. Τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν επειγόντως για τα νοικοκυριά με χαμηλά εισοδήματα είναι:<br />
α. Παροχή έκπτωσης στις τιμές των αγαθών πρώτης ανάγκης με<br />
την χορήγηση ειδικών κουπονιών από τους αρμόδιους φορείς, που θα αποδεικνύει την αδυναμία προμήθειας των εν λόγω αγαθών εξαιτίας των πενιχρών εισοδημάτων τους.<br />
β. Καθήλωση των τιμολογίων των δημοσίων επιχειρήσεων και ορ-<br />
γανισμών με καθιέρωση εκπτώσεων όχι μόνο για τις οικογένειες με 3 ή περισσότερα παιδιά, αλλά και για τις οικογένειες με 1 και 2, βάσει εισοδηματικών κριτηρίων.<br />
γ. Εντατικός έλεγχος των καταναλωτικών αγαθών και της αγοράς<br />
γενικότερα για τη διαπίστωση περιπτώσεων αισχροκέρδειας, με σκοπό την διατήρηση των τιμών των προϊόντων στα πραγματικά επίπεδα.<br />
<u>Προστασία της μονογονεϊκής οικογένειας</u><br />
Η οικογένεια που ο αρχηγός της είναι άτομο διαζευγμένο, σε κατά-<br />
σταση χηρείας, ή άγαμο χρειάζεται ιδιαίτερη φροντίδα και προστασία. Έχει υπολογιστεί ότι το 90% των μονογονεϊκών οικογενειών έχει αρχηγό γυναίκα. Επομένως<br />
είναι ανάγκη να ληφθούν μέτρα γι' αυτές τις οικογένειες που προβλέπεται ότι θα<br />
πληθύνουν στο μέλλον, όπως βοήθεια στην εξεύρεση εργασίας, προτεραιότητα<br />
στην επαγγελματική εκπαίδευση και επιμόρφωση, οικονομική ενίσχυση για τη φύλαξη των παιδιών, φορολογικές απαλλαγές και ελαφρύνσεις, προτεραιότητα στην<br />
κοινωνική στέγαση, χαμηλότοκα στεγαστικά δάνεια, επιδότηση του ενοικίου κλπ.<br />
<u>Βελτίωση της διαδικασίας υιοθεσίας τέκνου</u><br />
Να τροποποιηθεί ο νόμος που ισχύει σήμερα για την υιοθεσία ενός παιδιού,<br />
γιατί είναι πολύπλοκος και γραφειοκρατικός με αποτέλεσμα να υπάρχουν ιδρύματα με πολλά παιδιά που έχουν εγκαταλειφθεί και οι διαδικασίες να αποτρέπουν<br />
την υιοθεσία.<br />
<u>Αντιμετώπιση προβλημάτων γονιμοποίησης</u><br />
Πολλές γυναίκες και ζευγάρια που επιθυμούν παιδί, θα μπορούσαν<br />
να αποκτήσουν ένα ή περισσότερα αλλά αντιμετωπίζουν προβλήματα γονιμότητας. Τα έξοδα θεραπείας και νέων μεθόδων αναπαραγωγής είναι απαγορευτικά,<br />
ιδιαίτερα για εκείνες που ζουν στην επαρχία. Επομένως είναι ανάγκη να καταβληθεί ειδική φροντίδα μέσω των Κέντρων Οικογενειακού Προγραμματισμού και των Κέντρων Γονιμότητας των Κρατικών Νοσοκομείων για την αποτελεσματική αντιμετώπιση του φαινομένου αυτού. Υπάρχουν ελάχιστα κρατικά και πολλά ιδιωτικά<br />
Κέντρα Γονιμότητας. Μέτρα που ενισχύουν τη γεννητικότητα είναι η ανάληψη των<br />
εξόδων τεχνητής ή εξωσωματικής γονιμοποίησης από τους Ασφαλιστικούς Οργανισμούς και για τις ανασφάλιστες από το κράτος. Ένα προοδευτικό νομικό πλαίσιο<br />
για τα θέματα αυτά είναι απαραίτητο.<br />
Επιπρόσθετα, για την αποφυγή των εκτρώσεων τα Κέντρα Οικογενειακού Προγραμματισμού μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο. Βασικός<br />
στόχος να είναι ο περιορισμός των αμβλώσεων, η θεραπεία της στειρότητας, και η<br />
παροχή πληροφοριών για τη δημιουργία του επιθυμητού μεγέθους της οικογένειας. Με τον τρόπο αυτό θα συμβάλλουν στην αύξηση της γεννητικότητας. Πρέπει<br />
να επεκταθούν σε όλη την Ελλάδα. Επειδή, όπως απέδειξαν οι έρευνες, ένας μεγάλος αριθμός αμβλώσεων γίνεται από νεαρά κορίτσια, ένα πρόγραμμα σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης των εφήβων με κύριους άξονες την ανθρώπινη σεξουαλικότητα, την αναπαραγωγή και τις σχέσεις των δύο φύλων, είναι απαραίτητο.<br />
<u>Στήριξη των οικογενειών της υπαίθρου</u><br />
Παροχή κινήτρων στους νέους των αγροτικών και ορεινών περιο-<br />
χών με σκοπό την παραμονή τους στους τόπους κατοικίας τους. Στήριξη των αγροτικών και κτηνοτροφικών προϊόντων της χώρας με την διαφήμιση και την<br />
προώθησή τους στο εξωτερικό, έτσι ώστε να αυξηθούν οι ελληνικές εξαγωγές και<br />
ως εκ τούτου η παραγωγή και τα εισοδήματα των οικογενειών της υπαίθρου. Παροχή επενδυτικών προγραμμάτων στους νέους αγρότες με σκοπό την ανάπτυξη<br />
του τομέα της γεωργίας με την εφαρμογή καινοτόμων εργασιών και την παραγωγή<br />
νέων προϊόντων, ελκυστικά προς του καταναλωτές και ανταγωνιστικά στη διεθνή<br />
αγορά. Επίσης είναι εξίσου σημαντικά το κράτος να στηρίξει τους κατοίκους των<br />
απομακρυσμένων περιοχών στους κρίσιμους τομείς της υγείας και παιδείας. Πως<br />
είναι δυνατόν ένας νέος να θέλει να δημιουργήσει οικογένεια και μάλιστα πολυμελή<br />
σε ένα τόπο, όπου δεν θα υπάρχει κέντρο υγείας και σχολείο για τα παιδιά του?<br />
<u>Όργανα δημογραφικής πολιτικής</u><br />
Σύσταση Εθνικού Συμβουλίου Οικογένειας με συμμετοχή εκ-<br />
προσώπων των Πανελλήνιων ομοσπονδιών τριτέκνων και πολυτέκνων, των εμπλεκόμενων υπουργείων, ειδικών επιστημόνων και προσωπικοτήτων που ασχολούνται με τη δημογραφία. Έργο του Συμβουλίου θα είναι η χάραξη της εθνικής<br />
δημογραφικής πολιτικής και η φροντίδα για την υλοποίηση της. Το Εθνικό Συμβούλιο Οικογένειας να έχει την υποχρέωση σύνταξης, κάθε δύο χρόνια, έκθεσης<br />
για τη δημογραφική κατάσταση της χώρας και την υποβολή αυτής στους εμπλεκόμενους φορείς της κυβέρνησης οι οποίοι αντίστοιχα θα την υποβάλλουν στη Βουλή και θα αποτελεί αντικείμενο συζήτησης στην Ολομέλεια αυτής.<br />
<br />
Το πρόβλημα της υπογεννητικότητας στην Ελλάδα, κυρίως τα τελευταία<br />
χρόνια, δίκαια χαρακτηρίζεται ως μία βραδυφλεγής βόμβα στα θεμέλια του ελληνικού Έθνους. Μας κρούει τον κώδωνα του κινδύνου και οδηγεί αναγκαστικά στην<br />
προώθηση και εφαρμογή μίας παρεμβατικής και συστηματικής δημογραφικής πολιτικής, με μέτρα μακρόπνοα και «γενναιόδωρα», προκειμένου να αμβλυνθούν οι<br />
επιπτώσεις του δημογραφικού «κατρακυλίσματος».<br />
Ευχή όλων των σκεπτόμενων Ελλήνων είναι η Πολιτεία να σκύψει με θέρμη<br />
στο πρόβλημα αυτό και θέτοντας το στις άμεσες προτεραιότητες της, να βρει διεξόδους και λύσεις που θα το περιορίσουν ή θα το εξαλείψουν. Μέχρι να έλθει η<br />
ώρα αυτή όμως, ας μην λησμονούμε την απάντηση του Μακρυγιάννη, στη διαπίστωση του ναυάρχου Δεριγνί, λίγο πριν τη νικηφόρο μάχη στους Μύλους της Λέρνης, ότι οι Έλληνες ήταν λίγοι:<br />
«Κι αν είμαστε ολίγοι εις το πλήθος, παρηγοριώμαστε μ ́ έναν τρόπο ότι η τύχη<br />
μας έχει πάντοτε ολίγους. Ότι αρχή και τέλος παλαιόθεν και ως τώρα όλα τα θερία<br />
πολεμούν να μας φάνε και δεν μπορούνε. Τρώνε από μας και μένει και μαγιά...Και<br />
οι ολίγοι αποφασίζουν να πεθάνουν. Κι όταν κάνουνε αυτή την απόφαση, λίγες<br />
φορές χάνουν και πολλές κερδαίνουν...».<br />
<u>ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ</u><br />
<u>Βιβλία</u><br />
1. Φάνη Πάλλη-Πετραλιά, «Η άτεκνη χώρα», εκδόσεις Ι. Σιδέρης 1997<br />
2. Ήρα-Εμκε Πουλοπούλου, «Το δημογραφικό», εκδόσεις ΕΛΛΗΝ 1994<br />
3. Γεώργιος Σιάμπος «Το δημογραφικό πρόβλημα της Ελλάδος» 1996<br />
4. Χάρη Πάτση «Νέα Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια»<br />
5. Γ.Ν. Τζιαφέτας : Το Δημογραφικό πρόβλημα της Ελλάδας.<br />
6. Μ. ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ – Γ. ΣΙΑΜΠΟΣ, Δημογραφικές εξελίξεις και προοπτικές του<br />
ελληνικού πληθυσμού 1951-2041, Αθήνα, 1995, εκδόσεις Παπαζήση<br />
Άρθρα<br />
1. Δημογραφικές εξελίξεις και προοπτικές Β. Κοτζαμάνης -Εργαστήριο Δημογρα-<br />
φικών και Κοινωνικών Αναλύσεων (ΕΔΚΑ) Τεύχος 25ο<br />
2. Το δημογραφικό πρόβλημα της Ελλάδας: Τα συντριπτικά στοιχεία – Παύλος<br />
Καρούσος<br />
3. Ο Ελληνικός πληθυσμός μεταβάλλεται κυρίως από τη μετανάστευση (ΕΘΝΟΣ<br />
31-1-2011)<br />
4. «Μέτρα κατά της υπογονιμότητας»- Εφημερίδα Ελεύθερος Τύπος, 15/6/2002.<br />
5. Εκδοτικός Οίκος Β. Κυριακίδη, «Δημογραφικός χειμώνας στην Ελλάδα»- Internet, www. Toephimeron.gr<br />
6. 1961-2014 Οι μεταβολές της πυραμίδας του πληθυσμού της Ελλάδας Β. Κο-<br />
τζαμάνης (ΕΔΚΑ)<br />
7. O κόσμος των πολυτέκνων (ΑΣΠΕ)<br />
Δικτυακοί Τόποι<br />
www.statistics.gr Εθνική Στατιστική Υπηρεσία<br />
ec.europa.eu/eurostat Στατιστική υπηρεσία EE<br />
www. e-demography.gr ΕΔΚΑ<br />
<br /></div>
i-know.grhttp://www.blogger.com/profile/07400229464291980397noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5853046852495646077.post-14954370887725077862016-01-06T05:00:00.000+02:002016-01-06T05:00:07.268+02:00ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΡΙΣΕΩΝ - CRISIS MANAGEMENT<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhWhQCir_3AYXQFX5nSPrQyde_lOxEIlSv-1JJ0hUHCh5qLTUg-z62A_9Pdy3MBwICw6zSlLEuqMkMx8PgUQkfvx18roRkAxKH8nz5vxq5PywsU-A2VKBNKNs60svB2TQZ5v2K3yTTEaAVN/s1600/crisismanagementiknowgr.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="265" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhWhQCir_3AYXQFX5nSPrQyde_lOxEIlSv-1JJ0hUHCh5qLTUg-z62A_9Pdy3MBwICw6zSlLEuqMkMx8PgUQkfvx18roRkAxKH8nz5vxq5PywsU-A2VKBNKNs60svB2TQZ5v2K3yTTEaAVN/s400/crisismanagementiknowgr.jpg" width="400" /></a></div>
<br />
H εταιρική φήμη είναι πολύ σημαντική και πρέπει να τυγχάνει μεγάλης<br />
προσοχής. Είναι αναγκαίο να υπάρχουν μέθοδοι που προστατεύουν την<br />
εταιρική φήμη όταν τα πράγματα δεν πάνε καλά, να υπάρχει δηλαδή ένα<br />
είδος ασφάλειας της φήμης. Πολλές εταιρείες, δυστυχώς όμως όχι όλες,<br />
έχουν ένα πλάνο κρίσεως το οποίο το χρησιμοποιούν όταν προκύπτει μια<br />
επείγουσα ανάγκη, μια κρίση, προκειμένου να<br />
<a name='more'></a>διασφαλίσουν την καλή φήμη τους και επομένως τη βιωσιμότητά τους. H αντιμετώπιση των κρίσεων (crisis management) δεν υπονοεί ότι ο οργανισμός ή η εταιρία μπορούν να αντιμετωπίσουν τους εξωγενείς παράγοντες. Αυτό που πρέπει να είναι ικανοί να κάνουν είναι να αντιδράσουν σωστά. (R. Haywood, Managing your reputation, p. 173).<br />
«<i>Κρίση είναι ένα έκτακτο γεγονός ή σειρά γεγονότων, που μπορούν να<br /> επηρεάσουν αρνητικά την αξιοπιστία κάποιων προϊόντων, το κύρος, τη<br /> χρηματοοικονομική ευστάθεια της επιχείρησης, την υγεία των εργαζομένων<br /> ή του κοινού γενικότερα, προξενώντας μια αρνητική κριτική από τα Μέσα<br /> Μαζικής Ενημέρωσης ή από άλλες ομάδες επιχειρησιακού ενδιαφέροντος<br /> (καταναλωτές, συνδικαλιστές, οικογένειες εργαζομένων, πολιτικούς,<br /> περιβαλλοντολογικές οργανώσεις, κλπ)</i>» (Γ. Πανηγυράκης, Ζ. Βεντούρα,<br />
Εκδόσεις ΟΠΑ, 2000).<br />
<br />
<u>Οι κύριες αιτίες των κρίσεων είναι:</u><br />
<i> Α) Τα φυσικά φαινόμενα (σεισμοί, φωτιά, έκρηξη, καιρικά φαινόμενα)<br /> Β) Τα μηχανικά προβλήματα (π.χ. εξασθένιση μετάλλων, αστοχία υλικού)<br /> Γ) Ανθρώπινα λάθη (λανθασμένος χειρισμός των μηχανημάτων, κακή<br /> μεταξύ τους επικοινωνία κατά την εκτέλεση εργασιών)<br /> Δ) Αποφάσεις Διοίκησης ή έλλειψη αυτών (λανθασμένη αντίληψη ότι το<br />πρόβλημα δεν είναι σοβαρό, ότι δεν θα μαθευτεί εκτός επιχείρησης κλπ)</i><br />
<br />
Η ακριβής πρόβλεψη συγκεκριμένων κρίσεων δεν είναι εφικτή. Όμως, είναι<br />
δυνατόν να προβλεφθούν οι πιθανές κατηγορίες κρίσεων όπως:<br />
<i>Α) Κρίσεις σχετικά με προβληματικά προϊόντα<br /> Β) Τρομοκρατικές ενέργειες και τραγωδίες<br /> Γ) Οικονομικά προβλήματα, εξαγορές, συγχωνεύσεις<br /> Δ) Κακές φήμες</i><br />
Βάσει της φύσης των εργασιών τους οι οργανισμοί διακρίνονται σε εκείνους<br />
που χαρακτηρίζονται ως υψηλής επικινδυνότητας όπως:<br />
<i> • Βιομηχανίες που παράγουν προϊόντα (ιδιαίτερα ιατρικά και<br /> φαρμακευτικά ή με σημαντική επιβάρυνση του περιβάλλοντος)<br /> • Οργανισμοί που παράγουν υπηρεσίες μεταφορών (αεροπορικές<br /> εταιρείες, ναυσιπλοία)<br /> • Βιομηχανίες παραγωγής τροφίμων<br /> • Κατασκευαστικοί οργανισμοί</i><br />
Και σε αυτούς που χαρακτηρίζονται μεσαίας επικινδυνότητας και είναι όλοι<br />
οι υπόλοιποι. (Παπαλεξανδρή Ν., Δημόσιες Σχέσεις, Η λειτουργία της<br />
Επικοινωνίας στη Σύγχρονη Επιχείρηση, Εκδόσεις Μπένου, 2001, σελ. 178-<br />
179).<br />
Πρώτα θα δούμε την φύση των διαφορετικών ειδών κρίσεων που μπορεί να<br />
πλήξουν έναν οργανισμό με παραδείγματα από την πραγματικότητα. Στη<br />
συνέχεια θα αναλύσουμε τις εταιρικές κρίσεις, θα αναφερθούμε στην<br />
τυπολογία των κρίσεων βάσει των ερευνών των Mitroff and Shrivastava που<br />
συναντώνται πολύ συχνά στη βιβλιογραφία. Στη συνέχεια θα αναφερθούμε σε<br />
ένα πλάνο πρόβλεψης της κρίσης (crisis plan) το οποίο περιέχει μεταξύ<br />
άλλων το Μύνημα Δέσμευσης της Διοίκησης, την Ομάδα Αντιμετώπισης<br />
κρίσεων, το Χαρτοφυλάκιο Κρίσης, την ανάγκη επαγρύπνησης και υποδομής.<br />
Επίσης, θα αναλύσουμε και τον καλύτερο τρόπο χειρισμού μιας κρίσης<br />
προϊόντος διότι σε αυτήν την περίπτωση υπογραμμίζεται καλύτερα η ανάγκη<br />
του χτισίματος καλής εταιρικής εικόνας καθώς επίσης και η κορυφαία επιρροή<br />
της κοινής γνώμης στην έκβαση μιας κρίσης. Τέλος, θα αναφερθούμε στους<br />
καλύτερους τρόπους Διοίκησης της Κρίσης που έχουν προέλθει και από<br />
έρευνα και από την διοικητική εμπειρία (managerial experience) και στη<br />
Διαχείριση της Επικοινωνίας που είναι πάρα πολύ σημαντική μια και η<br />
γρήγορη, ειλικρινής και άμεση επικοινωνιακή απάντηση του οργανισμού<br />
μπορεί να ανατρέψει το σκηνικό και να φέρει την κοινή γνώμη από κατήγορο<br />
σε προασπιστή του οργανισμού υπό κρίση.<br />
<br />
<b>Ορισμός και Αντιμετώπιση Κρίσεων</b><br />
Οι σύγχρονοι οργανισμοί έχουν να αντιμετωπίσουν ένα νέο είδος<br />
στρατηγικών προβλημάτων που δημιουργείται από επιζήμια αποτελέσματα<br />
των εργασιών τους ή από φυσικές καταστροφές. Ορισμένα από αυτά τα<br />
προβλήματα είναι τόσο σοβαρά που μπορεί να αποτελούν καταστάσεις<br />
κρίσης για την κοινωνία και να θέτουν σε κίνδυνο ακόμη και τη βιωσιμότητα<br />
των εμπλεκόμενων οργανισμών. Στις μέρες μας η διαχείριση κρίσεων<br />
αποτελεί μια μεγάλη πρόκληση τόσο για τα ανώτατα στελέχη των<br />
Οργανισμών και των Εταιρειών του ευρύτερου δημόσιου αλλά και του<br />
ιδιωτικού τομέα όσο και για τους ερευνητές σε ακαδημαϊκό επίπεδο. Οι<br />
εργασίες, οι υπηρεσίες και τα προϊόντα των οργανισμών μπορεί να<br />
αποτελέσουν την πηγή ποικίλλων ζημιογόνων επιδράσεων στους μετόχους<br />
και στο φυσικό περιβάλλον. Για παράδειγμα τα βιομηχανικά ατυχήματα, η<br />
μόλυνση του περιβάλλοντος από βιομηχανίες ή εργοστάσια, οι<br />
τραυματισμοί από προϊόντα, τα εργατικά ατυχήματα μπορούν να<br />
προξενήσουν ιδιαίτερα μεγάλο κακό στους καταναλωτές, τους<br />
εργαζόμενους, στο κοινό και στο περιβάλλον. Μερικές φορές το κακό<br />
μπορεί να προκληθεί από γεγονότα του εξωτερικού περιβάλλοντος όπως<br />
σαμποτάζ, φυσικές καταστροφές, τρομοκρατία ή πόλεμο. Αυτού του είδους<br />
το κακό μπορεί να είναι μεγάλο και ξαφνικό, ή μπορεί να εξελιχθεί σε πάρα<br />
πολύ μεγάλη κρίση που να εμπλέξει και την κυβέρνηση και το κοινό.<br />
(Mitroff and Kilman, 1984, Shrivastava, 1987). Για να παντρέψουμε τη<br />
θεωρία με την πραγματική ζωή, παρουσιάζονται μερικά σχετικά<br />
παραδείγματα από την διεθνή βιβλιογραφία.<br />
<br />
• Οκτώβριος 1982: Δεκάδες κάψουλες Tylenol βρέθηκαν<br />
δηλητηριασμένες με κυάνιο. Οκτώ άτομα που πήραν τέτοιες κάψουλες<br />
βρήκαν ακαριαίο θάνατο. Το γεγονός αυτό δημιούργησε ένα τεράστιο<br />
ζήτημα μια και η δημόσια υγεία βρέθηκε σε κίνδυνο. Συγχρόνως η<br />
εταιρεία παραγωγής του αναλγητικού, η Johnson & Johnson, υπέστη<br />
μια τεράστια εσωτερική κρίση. Η εταιρεία αμέσως απέσυρε το<br />
φάρμακο από όλην την αγορά, ενέργεια που της κόστισε πάνω από<br />
100 εκατομμύρια δολάρια. Επίσης άλλαξε τη συσκευασία και<br />
κυκλοφόρησε εκ νέου το προϊόν στην αγορά. Το 1986, ένα ακόμα<br />
άτομο πέθανε από δηλητηριασμένη κάψουλα. Έτσι η εταιρεία δεν<br />
ξανακατασκεύασε αυτό το φάρμακο σε μορφή κάψουλας αλλά σε<br />
μορφή χαπιού. Η απόσυρση του προϊόντος, ο επανασχεδιασμός του<br />
και οι αλλαγές στον τρόπο παραγωγής, κόστισε στην εταιρεία πάνω<br />
από 150 εκατομμύρια δολάρια.<br />
• Απρίλιος 1986: Η καταστροφή ενός αντιδραστήρα σε ένα πυρηνικό<br />
εργοστάσιο στο Τσέρνομπιλ (Chernobyl) της Σοβιετικής Ένωσης<br />
προκάλεσε τον θάνατο 30 ανθρώπων. Εκατοντάδες άνθρωποι που<br />
έμεναν κοντά στο εργοστάσιο επλήγησαν σοβαρά από τη ραδιενέργεια.<br />
Μεγάλες ποσότητες από ραδιενεργό υλικό απλώθηκαν σε 15 γειτονικές<br />
χώρες δημιουργώντας μεγάλη ζημιά στο περιβάλλον, Το οικονομικό<br />
κόστος της ανατίναξης εκτιμάται σε δισεκατομμύρια δολάρια. Είναι<br />
σημαντικό να αναφερθεί ότι ακόμα και σήμερα, 22 χρόνια μετά, οι<br />
επιστήμονες δεν γνωρίζουν επακριβώς πόσο κακό έχει προξενηθεί στο<br />
περιβάλλον σε παγκόσμια κλίμακα.<br />
• Μάϊος/Ιούνιος 1985: Στην Καλιφόρνια των ΗΠΑ πωλήθηκε τυρί<br />
δηλητηριασμένο από βακτήρια. Σκότωσε 84 ανθρώπους που το<br />
κατανάλωσαν και δημιούργησε μεγάλο κίνδυνο για την δημόσια υγεία<br />
στην συγκεκριμένη πολιτεία. Οι συγγενείς των θυμάτων μήνυσαν την<br />
κατασκευάστρια εταιρεία, την Jalisco Cheese Company, αξιώνοντας<br />
δισεκατομμύρια δολάρια και την οδήγησαν έτσι στη χρεοκοπία.<br />
<br />
Η λίστα των εταιρικών κρίσεων και καταστροφών είναι μεγάλη. Τον 20ό<br />
αιώνα προκλήθηκαν 28 μεγάλα βιομηχανικά ατυχήματα που κόστισαν τη<br />
ζωή από 50 έως 3.000 άτομα. Το 50% τέτοιων ατυχημάτων που<br />
σημειώθηκαν την περασμένη δεκαετία προκάλεσαν τον θάνατο<br />
ανθρώπων. Αυτές οι καταστροφές όχι μόνο σκοτώνουν ή τραυματίζουν<br />
τους εργαζόμενους αλλά επηρεάζουν σημαντικά την ισορροπία του<br />
περιβάλλοντος και τις οικονομικές και κοινωνικές σχέσεις. Αυτός ο<br />
αρνητικός αντίκτυπος πολλές φορές δεν περιορίζεται εντός των συνόρων<br />
της χώρας που προκάλεσε την κρίση αλλά μπορεί να προκαλέσει<br />
παγκόσμια κρίση, όπως το Τσέρνομπιλ, σε βάθος δεκαετιών (Shrivastava,<br />
1987).<br />
Τα ερωτήματα που προκύπτουν είναι εάν μπορούν οι οργανισμοί να<br />
προβλέψουν αυτές τις κρίσεις, εάν μπορούν να τις αποτρέψουν και εάν<br />
μπορούν να προετοιμαστούν για αυτές, ώστε να τις χειριστούν με τον<br />
καλύτερο δυνατό τρόπο. Η απάντηση είναι ότι οι οργανισμοί μπορούν να<br />
αναπτύξουν στρατηγικά σχέδια και προγράμματα ώστε να χειριστούν<br />
αυτές τις κρίσεις, εφ’ όσον βέβαια έχουν κατανοήσει την αληθινή φύση και<br />
τα πραγματικά αίτια της κρίσης. Μπορούν να μειώσουν τις πιθανότητες να<br />
εμφανιστεί κρίση και ακόμα πιό σημαντικό μπορούν να αυξήσουν τις<br />
ικανότητές τους να αντιμετωπίζουν μια κρίση όταν εκείνη εμφανισθεί.<br />
<br />
<b> Εταιρικές κρίσεις και καταστροφές</b><br />
Οι εταιρικές κρίσεις και καταστροφές είναι γεγονότα που απειλούν την<br />
κερδοφορία και σε πολλές περιπτώσεις τη βιωσιμότητα των οργανισμών.<br />
Οι κρίσεις πυροδοτούνται από συγκεκριμένα γεγονότα , που αν και πολλές<br />
φορές μοιάζουν ασήμαντα επηρεάζουν πολύ τους μετόχους. Πριν από την<br />
εμφάνιση ενός γεγονότος που δημιουργεί την κρίση προηγείται συχνά μια<br />
περίοδος κατά την οποία παρατηρούνται ορισμένες έμμεσες<br />
προειδοποιήσεις και λιγότερα σημαντικά γεγονότα τα οποία υποδεικνύουν<br />
ότι υπάρχουν προβλήματα μέσα στο σύστημα του οι οργανισμού ή της<br />
εταιρείας. Αυτά τα γεγονότα είναι εργατικά ή βιομηχανικά ατυχήματα,<br />
χρόνια μόλυνση του περιβάλλοντος από την εταιρεία, σαμποτάζ, επιδημίες<br />
των εργαζομένων, καινούρια γνώση για τις επιπτώσεις στην υγεία<br />
συστατικών που χρησιμοποιούνται στην παραγωγή προϊόντων. Οι κρίσεις<br />
προκαλούν αλυσιδωτά φαινόμενα σε τομείς τόσο εντός όσο και εκτός<br />
οργανισμού. Τα ανώτατα στελέχη δεν έχουν τη δυνατότητα να<br />
κοντρολάρουν αυτά τα γεγονότα και πολύ συχνά δεν έχουν και τον<br />
απαιτούμενο χρόνο να αντιδράσουν μια και οι αλυσιδωτές αντιδράσεις της<br />
κρίσης εξελίσσονται με πάρα πολύ γρήγορους ρυθμούς. Επί προσθέτως,<br />
κυβερνητικοί παράγοντες, τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και η κοινή<br />
γνώμη πιέζουν τα ανώτατα στελέχη να δράσουν επειγόντως προκειμένου<br />
να εξαλειφθούν οι επιπτώσεις τις κρίσης. Οι κρίσεις έχουν ως επίπτωση την<br />
πρόκληση μεγάλης ή μικρότερης ζημιάς σε ανθρώπινες ζωές, στο<br />
περιβάλλον και σε κοινωνικούς και πολιτικούς φορείς. Οι οργανισμοί<br />
προκειμένου να εξέλθουν της κρίσης καλούνται να πληρώσουν ένα μεγάλο<br />
οικονομικό κόστος που ανάλογα με το μέγεθος της κρίσης ενδέχεται να<br />
αγγίξει αστρονομικά ποσά. Στο οικονομικό κόστος πρέπει να προστεθεί και<br />
η ψυχολογική, πολιτική και κοινωνική ζημιά που προκαλείται σε μια<br />
κοινωνία (Shrivastra, 1986).<br />
<br />
Στους οργανισμούς οι κρίσεις προκαλούνται από των συγχρονισμό της<br />
αλληλεπίδρασης λαθών είτε εντός είτε εκτός του περιβάλλοντός τους. Μέσα<br />
στους οι οργανισμοί τα λάθη προέρχονται από την τεχνολογία (προϊόντων<br />
και τεχνολογικών διαδικασιών), παράγοντες που σχετίζονται με τη<br />
λειτουργία του οργανισμού και ανθρώπινους παράγοντες. Τα τεχνολογικά<br />
λάθη περιλαμβάνουν λάθη στο σχεδιασμό, στον εξοπλισμό, στον χειρισμό,<br />
στην ασφάλεια και στην συντήρηση των τεχνολογικών διαδικασιών. Τα<br />
λάθη στη λειτουργία του οργανισμού σχετίζονται με έλλειψη επικοινωνίας<br />
μεταξύ των εργαζομένων, στρατηγικούς σχεδιασμούς και οργανωσιακές<br />
πολιτικές που δεν δίνουν την πρέπουσα προσοχή στον τομέα της<br />
ασφάλειας καθώς επίσης σχετίζονται και με την κουλτούρα του οργανισμού<br />
που διαστρεβλώνει την αποκωδικοποίηση των σημάτων κινδύνου και<br />
φτιάχνει λιγότερο αξιόπιστα τεχνολογικά συστήματα. (Perrow 1984, Weick<br />
1986). H λάθος ανθρώπινη κρίση σχετικά με την κατασκευή και λειτουργία<br />
των τεχνολογικών συστημάτων μπορεί να οδηγήσει σε ατυχήματα. Τα<br />
ανωτέρω λάθη που αφορούν στο εσωτερικό περιβάλλον του οργανισμού<br />
αλληλεπιδρούν με εξωτερικούς παράγοντες μετατρέποντας τα μικρά<br />
περιστατικά σε μεγάλα γεγονότα και τα μεγάλα γεγονότα σε καταστροφές.<br />
Τα λάθη περιλαμβάνουν την κακή επικοινωνία μέσα στον οργανισμό ή την<br />
έλλειψή της, τις ανεπαρκείς υποδομές σε ηλεκτρικό, νερό, μεταφορές,<br />
επικοινωνιακά συστήματα για να στηρίξουν επικίνδυνες τεχνολογίες, την<br />
έλλειψη ενημέρωσης της κοινότητας σχετικά με τους κινδύνους στους<br />
οποίους εκτίθενται και στα μέτρα που θα πρέπει να ληφθούν σε περίπτωση<br />
ανάγκης (Shrivastava, 1987).<br />
<br />
<b> Τυπολογία κρίσεων</b><br />
Για την καλύτερη κατανόηση των κρίσεων και την καλύτερη προετοιμασία<br />
των οργανισμοί στην αντιμετώπισή τους είναι σημαντικό να δούμε την<br />
κατηγοριοποίηση τους βάσει τους Mitroff and Shrivastava (1987), η οποία<br />
εμφανίζεται ως η πιο έγκυρη στη βιβλιογραφία περί κρίσεων. Βασιζόμενοι<br />
στο γεγονός ότι οι οργανισμοί είναι όπως και οι άνθρωποι, τους χωρίζουν<br />
σε εσωστρεφείς και εξωστρεφείς. Οι εσωστρεφείς οργανισμοί είναι εκείνοι<br />
που ασχολούνται με εσωτερικούς παράγοντες παρά με εξωτερικούς.<br />
Δηλαδή ασκούν ένα είδος διοίκησης βασισμένο στην αλλαγή των εσωτερικών παραμέτρων δηλαδή τα προϊόντα, τα συστήματα παραγωγής, την κουλτούρα, το προσωπικό, τις δομές. Οι εξωστρεφείς οι οργανισμοί αφουγκράζονται το εξωτερικό περιβάλλον. Προτιμούν να αλλά ζουν και να επηρεάζουν περιβαλλοντολογικούς παράγοντες όπως τις κυβερνητικές πολιτικές, τις νομοθετικές ρυθμίσεις, τις ανταγωνιστικές δομές, και τις σχέσεις τους με τους συνεργάτες και τους πελάτες τους. Έτσι λοιπόν οι Mitroff and Shrivastava κατηγοριοποίησαν τις κρίσεις βάσει της εξωστρέφειας-εσωστρέφειας και της τεχνολογικής-κοινωνικής τους διάστασης.<br />
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjQ7xPot2PlvSVKjGPUmNigJssAlpAeZkP8DT2efHWtY2IPJmOMXNnbMXCqIhUuczxyZmH06w0XEmFdEIvFOf1Bx4xlFBez126C72W8c_u1urw4kQhx3q_WBDKt3L4WlZGu-i3U-0-cfr6w/s1600/crisis1.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjQ7xPot2PlvSVKjGPUmNigJssAlpAeZkP8DT2efHWtY2IPJmOMXNnbMXCqIhUuczxyZmH06w0XEmFdEIvFOf1Bx4xlFBez126C72W8c_u1urw4kQhx3q_WBDKt3L4WlZGu-i3U-0-cfr6w/s400/crisis1.jpg" width="391" /></a><br />
Το πρώτο τετράγωνο παρουσιάζει τις τεχνικές και οικονομικές παραλείψεις<br />
στους εσωστρεφείς οργανισμούς. Οι κρίσεις σε αυτό το τετράγωνο<br />
προκαλούνται από πολύ σοβαρά βιομηχανικά ατυχήματα όπως το<br />
Τσέρνομπυλ.<br />
Στο δεύτερο τετράγωνο οι καταστροφές προέρχονται κυρίως από<br />
τεχνολογικές και οικονομικές παραλείψεις στο περιβάλλον του οργανισμού<br />
όπως μακροοικονομικές δυνάμεις, επιθέσεις από ανταγωνιστές που<br />
προκαλούν κρίσεις.<br />
<br />
Στο τρίτο τετράγωνο βλέπουμε παραλείψεις στις εσωτερικές κοινωνικές<br />
διαδικασίες και συστήματα. Προκαλούνται από λάθη στη διοίκηση, από<br />
ηθελημένο σαμποτάζ ή από ηθελημένες καταστροφικές ενέργειες<br />
ψυχοπαθών, λανθασμένα συστήματα ελέγχου, ανθιυγειινές συνθήκες<br />
εργασίας και αποτυχία στη λήψη αποφάσεων. Επίσης η έλλειψη διάχυσης<br />
πληροφόρησης σχετικά με θέματα ασφάλειας στον οργανισμό και οι<br />
αποφάσεις που δεν στηρίζονται στην ασφάλεια μπορούν να προκαλέσουν<br />
κρίση. Σε αυτήν την κατηγορία ανήκει η έκρηξη του Challenger που<br />
δημιούργησε μεγάλη κρίση στη ΝΑΣΑ.<br />
<br />
Τέλος, το τέταρτο τετράγωνο παρουσιάζει τις παραλείψεις στο κοινωνικό<br />
περιβάλλον των οργανισμών. Οι κρίσεις αυτές προκαλούνται όταν<br />
παράγοντες ή ιδρύματα στο κοινωνικό περιβάλλον αντιδρούν ενάντια στον<br />
οργανισμό. Το σαμποτάζ, η τρομοκρατία ή το άνοιγμα των προϊόντων<br />
εμπίπτουν σε αυτήν την κατηγορία. Σαν παράδειγμα μπορούμε να<br />
αναφέρουμε τις δηλητηριάσεις του Tylenol.<br />
<br />
Ο ανωτέρω πίνακας είναι εξαιρετικά βοηθητικός στο να δουν οι οργανισμοί<br />
ποια είδη κρίσεων μπορούν να προκύψουν και να λάβουν τα μέτρα τους.<br />
Αξίζει να σημειωθεί ότι δεν είναι όλοι οι οργανισμοί το ίδιο επιρρεπής σε όλους αυτούς τους τύπους κρίσεων. Το τι είδους κρίση θα αντιμετωπίσει ο κάθε οργανισμός εξαρτάται από τους τύπους της τεχνολογίας που χρησιμοποιούν και τη φύση των προϊόντων και των πελατών τους. (Shrivastava, 1987).<br />
<br />
<b> Πλάνο πρόβλεψης Κρίσεων ( crisis plan )</b><br />
Είναι πολύ σημαντικό να υπάρχει σε κάθε επιχείρηση ένα πλάνο πρόβλεψης<br />
κρίσεων το οποίο εξυπηρετεί στο να προληφθεί μια κρίση, να ελαχιστοποιηθεί<br />
η αρνητική επίδραση της κρίσης για την επιχείρηση και να υπάρξουν τόσο<br />
συντονισμένες ενέργειες ώστε να προστατευθεί το μέλλον της επιχείρησης και να εξασφαλισθεί η βιωσιμότητά της. Σε πολλές περιπτώσεις αντιμετώπισης κρίσης οι καλά προετοιμασμένοι οργανισμοί ξεπέρασαν την κρίση πιο ανώδυνα από εκείνους που δεν είχαν πλάνο πρόβλεψης κρίσεως. Στο<br />
σχεδιασμό του πλάνου αντιμετώπισης της κρίσης συμμετέχουν τα ανώτατα<br />
στελέχη της επιχείρησης τα οποία καλούνται και να προλάβουν την κρίση και<br />
να τη χειριστούν όταν ξεσπάσει. Υπάρχουν πάρα πολλές δυνατότητες για τα<br />
στελέχη προκειμένου να δράσουν επιτυχώς.<br />
Αρχικά, πρέπει να γίνει μια επανεξέταση του τρόπου που διοικείται η εταιρεία.<br />
Όλες οι προσπάθειες της διοίκησης πρέπει να επικεντρωθούν στο να<br />
μειώσουν την πιθανότητα εμφάνισης της κρίσης συνολικά σε όλο τον<br />
οργανισμό με τον επανασχεδιασμό ασφαλέστερων τεχνολογικών<br />
χαρτοφυλακίων, με τον εντοπισμό πιθανών πηγών κρίσης μέσω τακτικών<br />
ελέγχων και την ενδυνάμωση του οργανισμού της ικανότητας του οργανισμού<br />
να χειρίζεται κρίσεις μέσω της Ομάδας Κρίσης, που τον ρόλο της θα δούμε<br />
πιο κάτω.<br />
Ιδιαιτέρως χρήσιμο είναι επίσης να γίνεται ένας περιοδικός έλεγχος των<br />
προϊόντων και των συστημάτων παραγωγής προκειμένου να γίνουν εγκαίρως<br />
αντιληπτά τα τρωτά σημεία. Επιπροσθέτως, κρίνεται απαραίτητο να εξετασθεί<br />
το ενδεχόμενο αποτυχίας λόγω ανθρώπινων, οικονομικών τεχνολογικών και<br />
οργανωσιακών παραγόντων καθώς επίσης κι αποτυχιών που έγκεινται στο<br />
κοινωνικό, πολιτικό, κι μακροοικονομικό περιβάλλον της επιχείρησης. Ο<br />
έλεγχος για κρίση μπορεί να είναι αποτελεσματικός μόνο όταν είναι<br />
κατανοητός, περιοδικός και συνεχής, και συνδεδεμένος με την στρατηγική και<br />
τα συστήματα επιβράβευσης του Οργανισμού. Τα αποτελέσματα του ελέγχου<br />
πρέπει να είναι γίνονται γνωστά στη Διοίκηση για να επανασχεδιάσει την<br />
στρατηγική της και στα μεσαία στελέχη για να δράσουν άμεσα (Shrivastava,<br />
1987).<br />
<br />
<u>Τα ερωτήματα που πρέπει να τεθούν είναι τα εξής:</u><br />
Ερ. 1. Ποιές είναι οι πιθανές απειλές της εταιρείας;<br />
Κατασκευαστική ατέλεια προϊόντος, φυσική καταστροφή, φωτιά, έκρηξη,<br />
τρομοκρατία, ατύχημα εργαζομένων ή πελατών, εργασιακές σχέσεις,<br />
συμπεριφορά ανωτάτων στελεχών .<br />
Ερ. 2. Μπορούν να σχεδιαστούν τα πάντα;<br />
• Είναι εφικτό να σχεδιαστεί το Μήνυμα Δέσμευση της Διοίκησης ότι<br />
υποστηρίζει και ενθαρρύνει το πλάνο πρόβλεψης της κρίσης (crisis<br />
plan). Το μήνυμα πρέπει να απευθύνεται προς όλους τους<br />
εργαζόμενους και να τονίζει την σπουδαιότητα απόδοσης του κάθε<br />
εργαζόμενου κατά την κρίση, την ανάγκη κατανόησης από όλους του<br />
crisis plan και την προσδοκία της πλήρους συνεργασίας κατά την<br />
εκπαίδευση και τις ασκήσεις προσομοίωσης.<br />
• Mπορεί να σχεδιαστεί η σύνοψη της Φιλοσοφίας, των Ηθικών Αρχών<br />
του οργανισμού και να μοιρασθεί σε όλους τους εργαζομένους.<br />
• Μπορεί να ορισθεί η Ομάδα Αντιμετώπισης της Κρίσης η οποία<br />
απαρτίζεται από τον Επικεφαλή δηλαδή ένα ανώτατο στέλεχος που να<br />
ανήκει στη Διοίκηση και να μπορεί να απομακρυνθεί από τα καθήκοντά<br />
του όσο η κρίση βρίσκεται σε εξέλιξη και τον Αναπληρωματικό του και<br />
από το Επιτελείο, δηλ. τους αντιπροσώπους από κάθε τομέα και<br />
δραστηριότητα του οργανισμού που χρειάζεται να συμβάλλουν από τη<br />
δική τους οπτική (με τον αναπληρωματικό τους) δηλ. τους Νομικούς, τα<br />
Στελέχη Επικοινωνίας, Παραγωγής, Έρευνας, Ανθρωπίνων Πόρων,<br />
Μάρκετινγκ, Οικονομικών, τους Τεχνικούς υποστήριξης λειτουργιών<br />
(π.χ. υποστήριξη τηλεπικοινωνιών, ηλεκτρονικών υπολογιστών), τους<br />
Ιατρούς, Νοσηλευτές, Ψυχολόγους της εταιρείας. Το Επιτελείο πρέπει<br />
να απαρτίζεται από τους ειδικούς για διαφορετικά είδη κρίσεων τα<br />
οποία ενδέχεται να χτυπήσουν τον συγκεκριμένο Οργανισμό, οι οποίοι<br />
να έχουν συγκεκριμένες ικανότητες που θα διευκολύνουν στην<br />
κατανόηση των αντιλήψεων των μετόχων, της εσωτερικής και της<br />
εξωτερικής επικοινωνίας, των διαπραγματεύσεων, της<br />
συναισθηματικής σταθερότητας υπό στρες, και την ικανότητα να<br />
χειρίζονται πολλές και έντονες συγκρούσεις. Τέλος, η Ομάδα θα πρέπει<br />
να έχει κύρος προκειμένου να λαμβάνει σημαντικές αποφάσεις και να<br />
μπορεί να χρησιμοποιεί όσους πόρους της είναι αναγκαίο. Ο<br />
Διευθύνων Σύμβουλος του Οργανισμού πρέπει να στηρίζει την ομάδα<br />
και να κάνει ότι περνά από το χέρι του προκειμένου να την βοηθήσει να<br />
στεφθούν με επιτυχία οι ενέργειές της. Επίσης, αν κρίνεται αναγκαίο<br />
μπορούν να προστεθούν και μεσαία στελέχη στην ομάδα, τα οποία να<br />
έχουν ικανότητες διαχείρισης της κρίσης και να συνεργασθούν με τους<br />
ειδικούς που έχουν την εμπειρία. Ανάλογα με το είδος της κρίσης<br />
χρησιμοποιούνται και διαφορετικοί ειδικοί. Είναι αποτελεσματικό να<br />
ενθαρρυνθούν οι μέτοχοι, εσωτερικοί και εξωτερικοί να συνεργασθούν<br />
με την Ομάδα αντιμετώπισης της κρίσης, έτσι ώστε να συνεργασθούν<br />
κατά τη διάρκεια της κρίσης. Μια άλλη αποστολή της ομάδας είναι η<br />
διεξαγωγή περιοδικών ελέγχων κρίσεων και η διεξαγωγή<br />
προσομοιώσεων κρίσεων. Η Ομάδα μπορεί να προλάβει την εμφάνιση<br />
λαθών ακριβώς μετά την εμφάνιση της κρίσης και να βοηθήσει στο να<br />
ξεπεράσει ο οργανισμός την κρίση γρήγορα και αποτελεσματικά. Οι<br />
ρόλοι της Ομάδας Αντιμετώπισης της Κρίσης είναι η επικοινωνιακή<br />
πολιτική, η λήψη κρίσιμων αποφάσεων, οι διαπροσωπικές επαφές με<br />
τους υποκινητές των αντιδράσεων, η ενημέρωση του spokeperson, ο<br />
συντονισμός και η αλληλεπίδραση με τους εμπλεκόμενους, η<br />
ενημέρωση των συμβούλων, οι συνεντεύξεις από αυτόπτες μάρτυρες,<br />
η υποστήριξη ενημέρωσης των ΜΜΕ, η απάντηση τηλεφωνημάτων, η<br />
άσκηση καθηκόντων του spokeperson. Tα κοινά επαφής της ομάδας<br />
κρίσης είναι οι εργαζόμενοι και οι οικογένειές τους, οι κυβερνητικοί<br />
παράγοντες, οι επηρεαζόμενες από κρίση ομάδες κοινού, οι opinion<br />
leaders, οι εξωτερικοί σύμβουλοι, οι μάνατζερς διοίκησης κρίσης, η<br />
Ανώτατη Διοίκηση, οι εμπλεκόμενοι στην κρίση, οι δημοσιογράφοι και<br />
το ευρύ κοινό. Η ομάδα έχει ως ευθύνη την προετοιμασία του<br />
Spokeperson, δηλ. του υψηλόβαθμου στελέχους με επικοινωνιακές<br />
δεξιότητες (τεχνικές δημόσιας ομιλίας, αντιμετώπιση ΜΜΕ), ο οποίος<br />
πρέπει να ενημερώνεται συνεχώς με τα τελευταία επιβεβαιωμένα νέα<br />
<br />
από τα στελέχη της ομάδας. Οι πληροφορίες που θα δίνει πρέπει να<br />
αναφέρονται σε ό,τι είναι γνωστό μέχρι στιγμής και να μην βασίζονται<br />
σε υποθέσεις αναφορικά με την αιτία και το κόστος της κρίσης. Είναι<br />
βασικό να διευκρινιστεί ότι ο Διευθύνων σύμβουλος δεν πρέπει να είναι<br />
ο spokeperson παρά μόνο να εμφανισθεί στο κοινό για την έκφραση<br />
συμπάθειας και λύπης.<br />
• Μπορεί να σχεδιαστεί το Κέντρο Επιχειρήσεων για κρίσεις το οποίο<br />
πρέπει να περιλαμβάνει εξοπλισμένα γραφεία με εύκολη πρόσβαση,<br />
ένα conference room, αρκετές τηλεφωνικές γραμμές με δυνατότητα<br />
προσαρμογής τηλεφωνικού κέντρου, ηλεκτρονικούς υπολογιστές με<br />
πρόσβαση στα αρχεία της εταιρείας, με internet και e-mail , τεχνικό<br />
εξοπλισμό (fax, video, videocamera, τηλεόραση, χρήματα),<br />
τηλεφωνικούς καταλόγους με τα στοιχεία όλων των επαφών της<br />
εταιρείας ( εργαζομένων, πελατών, ΜΜΕ, επενδυτών, κυβερνητικών),<br />
εξασφάλιση υπηρεσιών Security για έλεγχο εισερχομένων ατόμων και<br />
λεπτομερείς οδηγίες για κάθε ρόλο των εμπλεκομένων.<br />
• Μπορεί να δημιουργηθεί το Χαρτοφυλάκιο Κρίσης, που είναι<br />
εξαιρετικής χρησιμότητας διότι περιλαμβάνει κατάλληλες<br />
προετοιμασμένες απαντήσεις και πληροφορίες για τη συγκεκριμένη<br />
κρίση, Δελτία Τύπου που περιλαμβάνουν παρουσίαση<br />
επιβεβαιωμένων στοιχείων, δράσεις της εταιρείας και δέσμευση για<br />
μελλοντική ενημέρωση των ΜΜΕ, θετικά σχόλια για την εταιρεία, τα<br />
προϊόντα της, τις υπηρεσίες της και σχεδιασμός και ανάπτυξη ενός<br />
website που θα εξυπηρετήσει ανάγκες της κρίσης και που δε<br />
δημοσιοποιείται μέχρι την κρίση. Επειδή τις πρώτες ώρες της κρίσης<br />
επικρατεί τεράστιο πληροφοριακό κενό, είναι χρήσιμο να υπάρχουν εκ<br />
των προτέρων αυτές οι πληροφορίες που θα οριοθετούν τον χώρο των<br />
γεγονότων και θα κατευθύνουν τις αναζητήσεις των ΜΜΕ, τα οποία<br />
είναι γνωστό ότι για λόγους ακροαματικότητας τείνουν να υπερβάλλουν<br />
ή να σκανδαλολογούν. Επίσης είναι σημαντικό να τονισθεί το θετικό<br />
προφίλ της εταιρείας, όπως η κοινωνική της προσφορά, οι έλεγχοι που<br />
γίνονται κλπ.<br />
<br />
Ερ. 3.: Τί είναι αυτό που πρέπει να προστατευτεί; Εδώ η απάντηση<br />
ποικίλει. Μπορεί να είναι η υπόληψη της εταιρείας, τα προϊόντα της η<br />
διοίκηση ή η εταιρική της εικόνα.<br />
Το πλάνο αντιμετώπισης κρίσης πρέπει να είναι γραμμένο απλά, να<br />
περιλαμβάνει γενικές κατευθυντήριες αποφάσεις σχετικά με την αντίδραση της<br />
εταιρείας και να περιλαμβάνει τεκμηριωμένες απαντήσεις και επιχειρήματα.<br />
Θα πρέπει να υπάρχει ξεκάθαρη εικόνα όλων των θεμάτων που μπορούν να<br />
οδηγήσουν σε κρίση για τα επόμενα πέντε χρόνια τουλάχιστον. Σε πολλούς<br />
οργανισμούς, τα σενάρια που έχουν καταρτιστεί δοκιμάζονται με εικονικά<br />
σενάρια, ώστε να βρεθούν οι πιθανές αδυναμίες και να γίνουν βελτιώσεις. Η<br />
ύπαρξη του πλάνου έχει και οικονομικό αντίκτυπο στην εταιρεία, διότι σε<br />
περίπτωση κρίσης γλιτώνει την εταιρεία από το αστρονομικό κόστος που<br />
επιφέρει η ανυπαρξία σχεδιασμού, προλαμβάνει απώλειες από την αγορά<br />
λόγω μείωσης πωλήσεων, μείωσης ικανότητας για ανάπτυξη, απώλεια<br />
μεριδίου αγοράς, πτώσης της τιμής της μετοχής της εταιρείας με μακροχρόνια<br />
πολλές φορές αποτελέσματα, κόστος αποζημιώσεων που μπορεί να είναι<br />
τόσο μεγάλο που να απειλήσει τη βιωσιμότητα της εταιρείας. (Haywood R.,<br />
1994, Δ. Λυμπερόπουλος, 2005, Shrivastava, 1987).<br />
<br />
<b> Επαγρύπνηση</b><br />
Η επαγρύπνηση του οργανισμού ώστε να μην υπάρξουν παραλείψεις στα<br />
διαφορετικά Τμήματα που τον αποτελούν ή σε θυγατρικές του, είναι άλλος<br />
ένας τρόπος που μπορεί να αποτρέψει την κρίση. Θα πρέπει να<br />
παρακολουθεί, να υποστηρίζει και να ενθαρρύνει όλες τις μεθόδους<br />
ασφάλειας, ανάλογα με τη φύση του οργανισμού. Επίσης να βελτιώνει<br />
συνεχώς τις σχέσεις του με την κοινότητα της οποίας η βοήθεια θα είναι<br />
πολύτιμη σε περίπτωση κρίσης. Συνιστάται επίσης να γίνει μια ανάλυση<br />
του κάθε τρωτού σημείου καθενός από τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες.<br />
Συστηματικοί έλεγχοι ασφάλειας και συντήρησης των εγκαταστάσεων, των<br />
αποθηκών, των προϊόντων, των διανομών και αναλύσεις του εξωτερικού<br />
περιβάλλοντος μπορούν να επιστήσουν την προσοχή σε πιθανές<br />
<br />
παραλείψεις στα τεχνολογικά ή κοινωνικά συστήματα. Οι οργανισμοί<br />
μπορούν να γίνουν πιο ασφαλείς εάν αναπτύξουν μια κουλτούρα που θα<br />
βασίζεται στην ασφάλεια και στην επαγρύπνηση. Η επαγρύπνηση μπορεί<br />
να καθιερωθεί μέσα από μια συνεχή διαδικασία ελέγχου, μετατροπών και<br />
επανελέγχου και να διευκολυνθεί με την θέσπιση ενός συστήματος<br />
αμοιβών. Είναι πολύ βοηθητικό να αποκτήσουν όλοι οι εργαζόμενοι<br />
«ικανότητες επαγρύπνησης». Η υπερβολική ειδίκευση και η<br />
διαφορετικότητα των εργασιών δίνει στους εργαζόμενους μια πολύ στενή<br />
οπτική και τους εμποδίζει να δουν ολοκληρωτικά τη διαδικασία όλων των<br />
εργασιών και να καταλάβουν πώς η εργασία τους ταιριάζει στην όλη<br />
κατασκευαστική διαδικασία. Δεν μπορούν να δουν τις παραλείψεις που<br />
μπορούν να δημιουργηθούν από ένα μικρό λάθος που θα κάνουν κατά τη<br />
διεκπεραίωση της εργασίας τους. Οι εργαζόμενοι μπορούν να αποκτήσουν<br />
ικανότητες επαγρύπνησης με το να αλλάζουν συνέχεια θέσεις τους<br />
εργαζομένους προκειμένου να περάσουν από όλα τα πόστα και να δουν<br />
πως δουλεύει όλος ο οργανισμός ώστε να μπορούν να εντοπίσουν κάποιο<br />
τυχόν λάθος σε διαφορετικά μέρη του συστήματος.<br />
<br />
Η επαγρύπνηση για να αποφευχθεί σαμποτάζ του προϊόντος μπορεί να<br />
γίνει με το να γίνονται ασκήσεις προκειμένου να διαπιστωθεί ποιο είναι το<br />
προφίλ του υποψήφιου σαμποτέρ ή τρομοκράτη, με ποιούς τρόπους<br />
μπορεί να γίνει το σαμποτάζ, ποιούς κινδύνους εγκυμονεί το εξωτερικό<br />
περιβάλλον, ποιοί έχουν συμφέρον να χτυπήσουν τον οργανισμό. Με<br />
βάση την ανωτέρω ανάλυση, μπορούν αν ληφθούν μέτρα από τον<br />
επανασχεδιασμό ενός πιο ασφαλούς για τον καταναλωτή προϊόντος και<br />
συσκευασίας προϊόντος, την ενημέρωση των πελατών και την αύξηση των<br />
κανόνων ασφαλείας στις υπηρεσίες και τη διανομή.<br />
Στις βιομηχανίες, οι κρίσεις μπορούν να αποφευχθούν με την ταυτόχρονη<br />
ανάπτυξη της Έρευνας και της Ανάπτυξης στην ασφάλεια των προϊόντων<br />
και των διαδικασιών, στην ανάπτυξη ενός πιο ασφαλούς συστήματος<br />
διανομής μέσα στη βιομηχανία, στον εντοπισμό των κινδύνων, στη λήψη<br />
μέτρων για την προστασία του περιβάλλοντος. Το κόστος πρέπει να<br />
μοιραστεί ισομερώς και στην ανάπτυξη της έρευνας και στην τεχνολογική<br />
πραγματογνωμοσύνη ώστε να αυξηθούν τα επίπεδα ασφάλειας σε όλη τη<br />
βιομηχανία συνολικά.<br />
Προσπάθειες πρέπει να γίνουν και στον τομέα της υποδομής. Πολλές<br />
βιομηχανικές μονάδες είναι εύκολο να καταστραφούν λόγω της κακής τους<br />
υποδομής, κοινωνικής ή φυσικής. Σε τέτοιες περιπτώσεις αδύναμης<br />
υποδομής θα πρέπει να δοθούν πόροι για την αναβάθμιση των βασικών<br />
λειτουργιών σε τέτοιο επίπεδο που θα καταστήσει ασφαλείς τις εργασίες<br />
των μονάδων. Σε αυτήν την κατεύθυνση μπορούν να συμβάλλουν και οι<br />
τοπικές αρχές παρέχοντας υποστηρικτικές υπηρεσίες.<br />
Η ικανότητα ενός οργανισμού να αντιμετωπίσει μια κρίση βελτιώνεται εάν<br />
η κοινότητα που επηρεάζεται από την κρίση, οι τοπικές αρχές, οι<br />
κυβερνητικοί παράγοντες και τα ΜΜΕ συνεργάζονται με την Διοίκηση του<br />
οργανισμού σε κρίση. Η συνεργασία πρέπει να καλλιεργείται μέσω ενός<br />
καλού σχεδιασμού επείγουσας ανάγκης που περιλαμβάνει και τη<br />
συμμετοχή των εξωτερικών μετόχων.<br />
Ένα καλά ενημερωμένο κοινό είναι σε θέση να χειριστεί επείγουσες<br />
καταστάσεις και να μετριάσει τις συνέπειες των καταστροφών που το<br />
επηρεάζουν. Γι’ αυτόν το λόγο το κοινό πρέπει να είναι καλά ενημερωμένο<br />
προκειμένου να αυτοπροστατευθεί. Η κοινότητα πρέπει να είναι<br />
ενημερωμένη για τους κινδύνους και τις επείγουσες διαδικασίες που<br />
χρειάζεται να γίνουν σε περίπτωση κρίσης με τέτοιον τρόπο ώστε να μην<br />
ανησυχήσουν το κοινό (Weick, K. 1986, Mitroff, 1984).<br />
<br />
<b> Διαχείριση κρίσης προϊόντος</b><br />
Οι κρίσεις τις περισσότερες φορές επηρεάζουν πολλούς μετόχους. Εκτός<br />
από τον ίδιο τον οργανισμό, κατά τη διάρκεια μιας κρίσης το τίμημα το<br />
πληρώνουν και οι άνθρωποι. Οι καταναλωτές μπορεί να σκοτωθούν ή να<br />
τραυματιστούν, τα στελέχη του οργανισμού να χάσουν τη δουλειά τους, οι<br />
μέτοχοι και οι επενδυτές να υποστούν οικονομικές απώλειες και το ευρύ<br />
κοινό να τεθεί σε κίνδυνο. Συνοψίζοντας μπορούμε να πούμε ότι οι κρίσεις<br />
επιφέρουν μεγάλη ζημιά και στον οργανισμό, και στα άτομα και στο<br />
κοινωνικό σύνολο. Στο σημείο αυτό θα εξετάσουμε συγκεκριμένα τις κρίσεις<br />
που προέρχονται από τα προϊόντα των εταιριών, και αυτό γιατί τέτοιου<br />
είδους κρίσεις έχουν αυξηθεί κατακόρυφα τα τελευταία χρόνια, κοστίζοντας<br />
μόνο στην αμερικανική οικονομία απώλεια ύψους 5,5 δισεκατομμυρίων τον<br />
χρόνο (Dudley et al.,1987).<br />
<br />
Οι κρίσεις ξεσπούν έχοντας πολλές αιτίες όπως την επιπολαιότητα των<br />
κατασκευαστών, την κακή χρήση του προϊόντος ή το σαμποτάζ.<br />
Ανεξάρτητα όμως από την αιτία, οι κρίσεις γονατίζουν οικονομικά τον<br />
οργανισμό μια και αναγκάζεται να αποσύρει το προϊόν και να επενδύσει<br />
μεγάλα χρηματικά ποσά για να βελτιώσει ή να εδραιώσει την κακή εταιρική<br />
του εικόνα στην αγορά που προκλήθηκε από το ελαττωματικό προϊόν.<br />
Εκτός από την υπόθεση του Tylenol που αναφέρθηκε παραπάνω, κι η<br />
υπόθεση του Pinto της Ford κόστισε στην εταιρεία 200 εκατομμύρια<br />
δολάρια λόγω της απόσυρσης 16 εκατομμυρίων αυτοκινήτων. Τα Pintos<br />
έκαψαν 500 ανθρώπους επειδή τα αυτοκίνητα μόλις μπήκαν μπροστά<br />
εκρήχθηκαν.<br />
Η απόδοση των οργανισμών επηρεάζεται πολύ από την κρίση διότι<br />
κυκλοφορεί αρνητική πληροφόρηση για τη λειτουργία και τα προϊόντα τους.<br />
Οι ενέργειες που θα κάνει ο οργανισμός έχουν σαν στόχο τους<br />
καταναλωτές. Παρ’ όλα αυτά ο οργανισμός δρα μέσα σε κάποια πλαίσια<br />
που καθορίζονται από το περιβάλλον. Οι ενώσεις καταναλωτών, οι<br />
κυβερνητικοί φορείς και τα ΜΜΕ που τάσσονται υπέρ της ασφάλειας των<br />
καταναλωτών επηρεάζουν πολύ τις ενέργειες του οργανισμού που<br />
βρίσκεται σε κρίση. Οι κυβερνητικοί φορείς θέτουν στάνταρντς σχετικά με<br />
τους κανόνες ασφάλειας των προϊόντων, τις υποχρεώσεις του οργανισμού<br />
και τα ΜΜΕ συνήθως κάνουν ιδιαίτερα λεπτομερή αναφορά σε όλες τις<br />
εκφάνσεις μιας κρίσης. Επίσης, η σύγκριση με άλλους κατασκευαστές, οι<br />
οποίοι είχαν αντιμετωπίσει παρόμοια κρίση στο παρελθόν επηρεάζουν τον<br />
τρόπο που οι καταναλωτές θα αξιολογήσουν την αντίδραση του<br />
οργανισμού στην κρίση.<br />
<br />
Ο οργανισμός επικοινωνεί την κατάσταση κρίσης στην οποία βρίσκεται και<br />
τον τρόπο που θα την αντιμετωπίσει στους καταναλωτές, διότι θέλει να<br />
αλλάξει την γνώμη που έχουν εκείνοι γι’ αυτόν. Ο οργανισμός γνωρίζει ότι η<br />
κρίση συνδέεται μόνο με αρνητικά γεγονότα και πληροφόρηση και<br />
επομένως οι καταναλωτές θα σχηματίσουν πολύ αρνητική εικόνα για τις<br />
λειτουργίες του οργανισμού. Έτσι λοιπόν, ο οργανισμός καλείται να<br />
ελαχιστοποιήσει αυτήν την αρνητική εικόνα στρέφοντάς την κατά του<br />
συγκεκριμένου προϊόντος και όχι κατά του συνόλου των εργασιών του<br />
οργανισμού. Επιπροσθέτως, σε περίπτωση που ο οργανισμός χειριστεί<br />
την κρίση σαν μια ευκαιρία που πρέπει να αδράξει και όχι σαν ένα<br />
πρόβλημα τότε η γνώμη των καταναλωτών είναι πολύ πιθανό να αλλάξει<br />
προς το καλύτερο.<br />
Η επικοινωνία του οργανισμού με τους καταναλωτές οδηγεί στην<br />
αποκρυστάλλωση της κοινής γνώμης για τον οργανισμό, για το<br />
ελαττωματικό προϊόν και για την επικοινωνιακή πολιτική του οργανισμού.<br />
Η στάση των καταναλωτών απέναντι στον οργανισμό επηρεάζεται και από<br />
την επικοινωνιακή πολιτική της εταιρείας αλλά και του περιβάλλοντος,<br />
δηλαδή των ΜΜΕ και των κυβερνητικών φορέων και στο τέλος οι<br />
καταναλωτές τάσσονται με την πηγή της πληροφόρησης που θεωρούν πιο<br />
αξιόπιστη. Έτσι είναι πολύ σημαντικό για τον οργανισμό να γνωρίζει ότι<br />
μπορεί να επηρεάσει τη γνώμη των καταναλωτών υπέρ του και αυτό να το<br />
ενσωματώσει στη λήψη των αποφάσεων για τις διαδικασίες διαχείρισης της<br />
κρίσης. Τελικά, αυτό που ο οργανισμός θέλει να πετύχει είναι να μετατρέψει<br />
την αρνητική γνώμη του κοινού σε θετική, τόσο στην μάρκα όσο και στον<br />
οργανισμό ως σύνολο, έτσι ώστε να μην χάσει πελατεία. Το ποσοστό της<br />
αλλαγής της αρνητικής κοινής γνώμης καθορίζει εάν η κρίση θα διαρκέσει<br />
πολύ ή αν θα λυθεί γρήγορα και άρα πιο ανώδυνα, δηλαδή είναι δείκτης<br />
της επιτυχίας του οργανισμού στη διαχείριση της κρίσης (Siomkos,<br />
G.,1989).<br />
Η έρευνα (Siomkos, G., 1989) έχει δείξει ότι ένας οργανισμός μπορεί να<br />
χειριστεί πιο αποτελεσματικά τη κρίση εάν α) είναι γνωστός στην αγορά και<br />
β) οι αντιδράσεις από τους κυβερνητικούς φορείς και τα ΜΜΕ είναι θετικές.<br />
Επίσης φάνηκε ότι το να αποσύρει ο οργανισμός το προϊόν είναι πιο<br />
επιτυχής ενέργεια από το να αρνηθεί οργανισμός την ύπαρξη του<br />
προβλήματος και άρα να αποποιηθεί των ευθυνών του. Σε αυτό το σημείο<br />
αξίζει να σημειωθεί ότι η ηθελημένη απόσυρση του προϊόντος είναι πιο<br />
αποτελεσματική ενέργεια από την μη ηθελημένη, δηλαδή εκείνη που έχει<br />
επιβληθεί από κάποιο κυβερνητικό φορέα ή κάποια ένωση καταναλωτών ή<br />
τη δικαιοσύνη, και ότι είναι ισάξια με την υπερβολική προσπάθεια του<br />
οργανισμού να δείξει ότι είναι κοινωνικά υπεύθυνος, ειλικρινείς και ότι<br />
ενδιαφέρεται πραγματικά για την υγεία των καταναλωτών.<br />
Είναι πολύ σημαντικό για έναν οργανισμό να βελτιώνει ή να αναπτύσσει<br />
την εικόνα του. Ένας οργανισμός που έχει καλή φήμη στην αγορά θα<br />
επηρεαστεί πολύ λιγότερο σε μια ενδεχόμενη κρίση. Γι’ αυτό και είναι<br />
σημαντικό να ενδιαφέρεται για το πώς τον βλέπουν οι καταναλωτές και να<br />
φροντίζει συνεχώς να βελτιώνει την εικόνα του (κοινωνική ευαισθησία,<br />
ειλικρίνεια, ηθική, ενδιαφέρον για την υγεία των καταναλωτών) πριν από το<br />
ξέσπασμα της κρίσης και όχι μόνο κατά τη διάρκειά της.<br />
Κατά τη διάρκεια της κρίσης ο οργανισμός πρέπει αμέσως να αποσύρει το<br />
ελαττωματικό προϊόν πριν του επιβληθεί από τους κυβερνητικούς φορείς.<br />
Επίσης πρέπει γνωστοποιήσει ο ίδιος ο οργανισμός στους καταναλωτές<br />
τον κίνδυνο που εμπεριέχει η χρήση του προϊόντος, να εξηγήσει πώς θα<br />
αντιληφθούν ότι τα προβληματικά προϊόντα και πως μπορούν αν τ<br />
αντικαταστήσουν με άλλα ή να τους επιστραφούν τα χρήματά τους.<br />
Επιπροσθέτως, το να αποσυρθεί το προϊόν ηθελημένα έχει μικρότερο<br />
κόστος από το να γίνει μια υπέρ-προσπάθεια διάσωσης της φήμης του<br />
οργανισμού. Ο όρος για να λειτουργήσει η ανωτέρω ενέργεια είναι ο<br />
οργανισμός να έχει αντιμετωπιστεί θετικά από το εξωτερικό περιβάλλον. Σε<br />
ακόμα καλύτερη θέση θα βρεθούν οι οργανισμοί που είναι γνωστοί στην<br />
αγορά και έχουν καλή φήμη. Οι πελάτες τους θα δεχθούν ευχαρίστως να<br />
αγοράσουν ξανά την αντικατάσταση του προϊόντος που έχει αποσυρθεί<br />
λόγω της κρίσης.<br />
Γενικότερα θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι κρίσεις μπορεί να αποτελέσουν<br />
και ευκαιρία για τους οργανισμούς να βελτιώσουν την εταιρική τους εικόνα.<br />
Εάν ο οργανισμός κατά τη διάρκεια της κρίσης αποδείξει ότι στον πυρήνα<br />
της κουλτούρας του βρίσκεται το ενδιαφέρον του για το κοινό καλό, και ότι<br />
χειρίζεται την κρίση με μεταμέλεια και ειλικρίνεια τότε η κρίση θα του δώσει<br />
την ευκαιρία να βελτιώσει σημαντικά την εικόνα του. Έτσι, αναφορικά με<br />
τις κρίσεις σε προϊόντα η λύση είναι η Διοίκηση να στρέψει όλες της τις<br />
προσπάθειες στον σχεδιασμό ενός προγράμματος μετατροπής της κοινής<br />
γνώμης θετικά προς τον οργανισμό σε συνεχή βάση. Η περιοδική<br />
καταμέτρηση της κοινής γνώμης θα δώσει στους οργανισμούς χρήσιμες<br />
πληροφορίες για το πώς θα διαχειριστούν την κρίση (Siomkos G., 1989,<br />
Dudley et al., 1987).<br />
<br />
<b> Διοίκηση της κρίσης</b><br />
Όταν ξεσπά η κρίση και υπάρχει έλλειψη πλάνου κρίσης, άρα η εταιρεία είναι<br />
απροετοίμαστη, συμβαίνουν τα εξής: Έκπληξη, ανεπαρκείς και ανακριβείς<br />
πληροφορίες, κλιμάκωση της κρίσης, έντονο ενδιαφέρον από κοινό και ΜΜΕ,<br />
απώλεια ελέγχου, πανικός και εστίαση στην επίτευξη βραχυχρόνιου<br />
αποτελέσματος αντί για προσήλωση στους αντικειμενικούς στόχους του<br />
οργανισμού. Οι άνθρωποι όταν βρίσκονται υπό την επήρεια συναισθηματικού<br />
στρες τείνουν να χάνουν την αυτοελεγχόμενη συμπεριφορά τους και οι<br />
αντιδράσεις τους να γίνονται απρόβλεπτες. Κι αυτό γιατί οι βασικές ανάγκες<br />
τους και οι ανάγκες τους για ασφάλεια, σύμφωνα με την πυραμίδα αναγκών<br />
του Maslow, βρίσκονται σε κίνδυνο. Έτσι λοιπόν τους δημιουργείται πανικός.<br />
<br />
Σε καταστάσεις πανικού τα βασικά ένστικτα του ατόμου για επιβίωση<br />
κυριαρχούν. Αυτά τα φαινόμενα είναι πολύ αισθητά σε καταστροφικές<br />
καταστάσεις όπως σεισμοί, φωτιές, εκρήξεις και γίνονται λιγότερα έντονα σε<br />
μη καταστροφικές καταστάσεις. Ο ρόλος της επικοινωνίας στη διάρκεια της<br />
κρίσης είναι πολύ σημαντικός. Οι άνθρωποι αισθάνονται ασφάλεια μέσα σε<br />
αυτό το κλίμα ανασφάλειας όταν ακούν πιστευτές πληροφορίες σχετικά με την<br />
κρίση. Κι εδώ ο ρόλος της εταιρείας είναι σημαντικός καθότι καλείται να δράσει<br />
επικοινωνιακά με απόλυτη ειλικρίνεια και ευαισθησία κατά τη διάρκεια της<br />
κρίσης και μετά από αυτήν. (Center A. & Jackson P., 1995 )<br />
<br />
Ο θεμελιώδης κανόνας για την αντιμετώπιση της κρίσης είναι να πει η<br />
εταιρεία γρήγορα όλη την αλήθεια για το συμβάν. Πιο αναλυτικά η εταιρεία<br />
πρέπει:<br />
• Να συγκεντρώσει όλα τα στοιχεία και να τα ανακοινώσει από ένα<br />
κεντρικό σημείο.<br />
• Να μιλήσει με μια φωνή, με συνέπεια μέσω ενός εκπαιδευμένου<br />
εκπροσώπου<br />
• Όσοι ζητηθούν να μιλήσουν να είναι ενήμεροι και καλά<br />
πληροφορημένοι<br />
• Να είναι προσιτοί στα ΜΜΕ<br />
• Να ανακοινώσει η εταιρεία μόνη της τα «κακά « νέα λέγοντας την<br />
ιστορία της γρήγορα , ανοικτά και ειλικρινά για να αποφευχθούν<br />
φήμες και καχυποψία<br />
• Να δώσει στη δημοσιότητα στοιχεία, αριθμούς κι αποδείξεις<br />
• Να αποφευχθεί η «ουδέν σχόλιο» αντιμετώπιση η οποία θα<br />
πυροδοτήσει αρνητική πληροφόρηση και φήμες από τα ΜΜΕ<br />
• Μα μην αποκλίνει από την κοινή γραμμή<br />
• Να μην κάνει δηλώσεις off the record<br />
Επειδή οι πρώτες αντιδράσεις σε μια κρίση είναι πολύ καθοριστικές πρέπει να<br />
εφαρμόζονται από την εταιρεία οι εξής κανόνες:<br />
• Να εκφράσει τη λύπη της για το συμβάν, προκειμένου να σας<br />
ακούσουν και στη συνέχεια<br />
• Να δηλώσει αναλυτικά τις μελλοντικές της ενέργειες για να δοθεί<br />
λύση<br />
• Να διαβεβαιώσει ότι θα κάνει ότι είναι αναγκαίο για να μην<br />
ξανασυμβεί αυτό το γεγονός<br />
• Να υποσχεθεί την αποκατάσταση της ζημιάς (Παπαλεξανδρή<br />
Ν., 2001).<br />
<br />
<b>Διαχείριση της επικοινωνίας</b><br />
Ο ρόλος των ΜΜΕ στη μετάδοση των ειδήσεων είναι καθοριστικός. Ο μεταξύ<br />
τους ανταγωνισμός για την κατάκτηση μεγαλύτερου μερίδιου<br />
ακροαματικότητας τους εξωθεί στην αναζήτηση σκανδάλων, φημών και<br />
υπερβολών προκειμένου να προκαλέσουν το «κοινό αίσθημα» και να<br />
προσφέρουν ψυχαγωγία στο κοινό. Για τον λόγο αυτό είναι πια κοινό μυστικό<br />
ότι οι ειδήσεις δεν είναι υπεύθυνοι μεταδότες πληροφοριών. Έχοντας αυτό<br />
σαν δεδομένο θα πρέπει η εταιρεία να προσέξει πολύ την επικοινωνιακή της<br />
πολιτική ώστε να μην αφήσει τα ΜΜΕ να χειριστούν όλην την πληροφόρηση<br />
κατά τη δική τους οπτική και θέληση. Όταν δεν υπάρχει επίσημη και έμπιστη<br />
πληροφόρηση το κοινό φαντάζεται τα χειρότερα σενάρια. Είναι λοιπόν<br />
αναγκαίο η εταιρεία να πληροφορήσει άμεσα μετά το συμβάν τα<br />
σημαντικότερα κοινά της (εργαζομένους, μετόχους, πελάτες, κοινή γνώμη) είτε<br />
με δικά της μέσα πχ internet, τηλέφωνο, αλληλογραφία, είτε χρησιμοποιώντας<br />
όλα τα διαθέσιμα μέσα για την πληροφόρηση ευρύτερων ομάδων κοινού<br />
όπως ειδικές διαφημίσεις, ομαδικές ταχυδρομικές επιστολές, μισθωμένες<br />
καταχωρήσεις στον τύπο και τηλεφωνικούς αριθμούς χωρίς χρέωση. Η<br />
πληροφόρηση που θα δοθεί από την εταιρεία πρέπει να είναι αληθινή, σαφής<br />
και να τονιστούν τυχόν λανθασμένες πληροφορίες ή παραλείψεις των ΜΜΕ<br />
επί του θέματος. Πρέπει να δοθούν χρήσιμες πληροφορίες, δηλ. στοιχεία,<br />
αριθμοί και αποδείξεις, να δοθούν απαντήσεις σε συγκεκριμένα ερωτήματα «τι<br />
έγινε;», «πού;», «πώς;» «ποιός/οι;», « γιατί έγινε;», «τι θα κάνει η εταιρεία για<br />
να λύσει το πρόβλημα;». Επίσης να δοθεί διαβεβαίωση ότι το συμβάν δεν θα<br />
επαναληφθεί, γιατί πρέπει η κοινή γνώμη να εμπιστευθεί την εταιρεία, τι<br />
μέτρα και νομικές ενέργειες θα γίνουν στη συνέχεια, και βέβαια να δοθεί<br />
υπόσχεση αποκατάστασης της ζημιάς.<br />
Ένα πολύ σημαντικό επικοινωνιακό εργαλείο είναι το διαδίκτυο. Η εταιρεία<br />
μπορεί να εξασφαλίσει επαρκή τεχνική υποδομή για την αντιμετώπιση<br />
αυξημένης κίνησης στο ιστόπεδο της εταιρείας το οποίο να γίνει κέντρο<br />
ενημέρωσης και επικοινωνίας. Επίσης όλα τα e-mails πρέπει να απαντώνται<br />
από ενημερωμένους εργαζόμενους της εταιρείας ώστε να είναι ελεγχόμενη η<br />
πληροφορία που θα διαχέεται από την Εταιρεία προς το κοινό και να υπάρχει<br />
πρόσβαση σε όλους στα ηλεκτρονικά Δελτία Τύπου με χρονολογική σειρά. Η<br />
Εταιρεία πρέπει τέλος να παρακολουθεί και τί λέγεται για το θέμα στον<br />
κυβερνοχώρο (eWatch).<br />
Είναι πολύ χρήσιμο η εταιρεία να κρατήσει αρχείο από όλα τα σχετικά δελτία<br />
τύπου ώστε να είναι διαθέσιμα σε κάθε ζήτηση των δημοσιογράφων που<br />
ασχολήθηκαν καθυστερημένα με το θέμα ώστε να τους δοθεί πλήρης και ορθή<br />
εικόνα. Πάνω από όλα όμως πρέπει η ίδια η εταιρεία να γίνει πηγή<br />
πληροφοριών ώστε να ακούγονται τα δικά της μηνύματα. Αυτό είναι εφικτό με<br />
την εγκατάσταση συγκεκριμένου κέντρου ενημέρωσης του Τύπου και με τον<br />
ορισμό ενός εκπροσώπου τύπου της Εταιρείας. (Παπαλεξανδρή Ν., Δημόσιες<br />
Σχέσεις, Η λειτουργία της Επικοινωνίας στη Σύγχρονη Επιχείρηση, Εκδόσεις<br />
Μπένου, 2001, σελ. 185-186, Center A. & Jackson P., Public Relations<br />
Practices, Managerial Case studies & Problems, Fifth Edition, Prentice Hall,<br />
1995 p. 423).<br />
<br />
<br />
Οι κρίσεις αποτελούν περιπτώσεις κατά τις οποίες οι εργασίες ενός<br />
οργανισμού προκαλούν μεγάλη ζημιά στην ανθρώπινη ζωή και στο κοινωνικό<br />
και φυσικό περιβάλλον. Είναι καταστροφές που έχουν προκληθεί από τον<br />
άνθρωπο, δηλαδή οι άνθρωποι είναι υπεύθυνοι για την ζημιά που<br />
προκλήθηκε. Η κρίση μπορεί να δημιουργηθεί από ένα σύμπλεγμα<br />
ανθρώπινων, οργανωσιακών και τεχνολογικών παραγόντων που<br />
αλληλεπιδρούν με τους εξωτερικούς παράγοντες. Επιπροσθέτως, πολλοί<br />
μέτοχοι εμπλέκονται στην αιτία και την επικοινωνία των αποτελεσμάτων μιας<br />
κρίσης. Ο Lebringer (1986), αναγνωρίζοντας το σημαντικό ρόλο που παίζουν<br />
τα ΜΜΕ στο να επηρεάσουν το κοινό κατά τη διάρκεια της κρίσης τάσσεται<br />
υπέρ της ανάγκης για το σχεδιασμό και την υλοποίηση επικοινωνιακού<br />
πλάνου κρίσης. Ο Pincus (1986) εστιάζει στη σημασία του Διευθύνοντος<br />
Συμβούλου ενός οργανισμού, ο οποίος κατά τη γνώμη του μπορεί να<br />
ελαχιστοποιήσει τα αρνητικά αποτελέσματα που επιφέρει η κρίση στην τιμή<br />
της μετοχής ενός οργανισμού, καθώς επίσης και να αποκαταστήσει την<br />
εμπιστοσύνη των επενδυτών μέσω μιας καλά δομημένης επικοινωνιακής<br />
στρατηγικής. Γενικότερα, όλοι συμφωνούν ότι οι διάφοροι μέτοχοι, εσωτερικοί<br />
και εξωτερικοί διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο κατά τη διάρκεια μιας κρίσης.<br />
Το κεντρικό σημείο ενδιαφέροντος αποτελούν τα άτομα και η διοίκηση του<br />
οργανισμού. Επί προσθέτως, εξωτερικοί παράγοντες, κυρίως τα ΜΜΕ και οι<br />
κυβερνητικοί φορείς επηρεάζουν κατά πολύ τον τρόπο που ο οργανιμός θα<br />
διαχειριστεί την κρίση.<br />
Οι κρίσεις είναι δυνατό να αποφευχθούν εάν οι οργανισμοί θελήσουν να τις<br />
αντιμετωπίσουν με ανοιχτό μυαλό και δημιουργικό πνεύμα και επενδύσουν<br />
χρηματικούς πόρους στο να τις προλάβουν και να τις αντιμετωπίσουν. Το<br />
κόστος για την ανάπτυξη όλων των τακτικών και μεθόδων για την αποφυγή<br />
των κρίσεων είναι μηδαμινό σε σχέση με την τεράστια οικονομική ζημιά και τις<br />
ανθρώπινες απώλειες που επιφέρουν οι κρίσεις.<br />
Επιπροσθέτως, οι οργανισμοί που η κουλτούρα τους στηρίζεται στην ηθική,<br />
στον σεβασμό στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια, στην κοινωνία, στη νομοθεσία<br />
δεν μπορούν πια να αγνοούν τον μεγάλο κίνδυνο που εγκυμονούν οι κρίσεις.<br />
Αν τον αγνοήσουν τότε η βιωσιμότητά τους θέτεται σε μεγάλο κίνδυνο.<br />
<br />
<b>Βιβλιογραφία</b><br />
• Center A. & Jackson P., Public Relations Practices, Managerial Case<br />
studies & Problems, Fifth Edition, Prentice Hall, 1995<br />
• Dudley, S.C. et al., Consumer reactions to walk-behind power lawn<br />
mower safety features, Journal of Public Policy and Marketing, 6: 181-<br />
191, 1987<br />
• Haywood R., “Managing your Reputation, How to plan and run<br />
communications programmes that win friends and build success,<br />
McGraw-Hill book company, 1994,<br />
• Lerbinger, O., Managing Corporate Crises-Strategies for Executives,<br />
Barrington Press, Boston MA, 1986<br />
• Mitroff, I. And R. Kilmann, Corporate Tragedies: Product Tamperings,<br />
Sabotage and Other Catastrophes, New York, Praenger, 1984<br />
• Perrow, C., Normal Accident: Living with high risk systems, NY Basic<br />
Books, 1984<br />
• Pincus, T.H., A crisis parachute: helping stock prices have a soft<br />
landing, Journal of Business Strategy, 6 (4): 32-38, 1986<br />
• Siomkos, G., “Managing product-harm crises”, Industrial Crisis<br />
Quarterly, vol.3, No.1, 1989, p.p. 41-60<br />
• Shrivastava, P., Bhopal: Anatomy of a crisis, Cambridge, MA: Ballinger<br />
Publishing Company, 1987<br />
• Shrivastava, P., Understanding Industrial crises, Industrial Crises<br />
Institute, NY, 1986<br />
• Weick, K., Interpretive Sources of High Reliability: Remedies for normal<br />
accidents, unpublished paper resented at Harvard University, 1986<br />
• Παπαλεξανδρή Ν., Δημόσιες Σχέσεις, Η λειτουργία της Επικοινωνίας<br />
στη Σύγχρονη Επιχείρηση, Εκδόσεις Μπένου, 2001,<br />
• Λυμπερόπουλος, Δ., Issues and Crisis Management, σημειώσεις MSc<br />
in Human Resource Management, ΟΠΑ, 2005).</div>
i-know.grhttp://www.blogger.com/profile/07400229464291980397noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5853046852495646077.post-50825198793339705892016-01-05T17:38:00.002+02:002016-01-05T17:38:26.481+02:00ΤΟ ΔΟΡΥΦΟΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ GALILEO<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj-E70cYeW-Xx95e9pFlzxlo_3u7USq-UgtjTxlLYYwQsudOwm97i-gVdUwm-UBYJP5XoPw421cEz7jwqyercsFugJh02BT75MHmjXIz3sNOwYSbVQJCk5MRyDG5QCg9Tly0W29mpFPYLBV/s1600/30-satellite_Galileo_constellation_node_full_image_2.jpg" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj-E70cYeW-Xx95e9pFlzxlo_3u7USq-UgtjTxlLYYwQsudOwm97i-gVdUwm-UBYJP5XoPw421cEz7jwqyercsFugJh02BT75MHmjXIz3sNOwYSbVQJCk5MRyDG5QCg9Tly0W29mpFPYLBV/s320/30-satellite_Galileo_constellation_node_full_image_2.jpg" width="320" /></a> Η ανάπτυξη της δορυφορικής τεχνολογίας πλοήγησης τα τελευταία 30<br />χρόνια, χρόνια, έχει ανοίξει νέους ορίζοντες στην πλοήγηση και εντοπισμό, τόσο στον<br />ιδιωτικό, όσο και στον στρατιωτικό τομέα και έχει προσθέσει μια νέα διάσταση σε<br />πολλούς τομείς λαμβάνοντας υπόψη τις ποικιλόμορφες εφαρμογές του. Αυτές οι<br />εξελίξεις προσφέρουν στους στρατιωτικούς αλλά και πολιτικούς χρήστες μια<br />ποικιλία δελεαστικών επιλογών για υιοθέτηση τέτοιων δορυφορικών συστημάτων.<br />Χάρη στην ύπαρξη των σημερινών και μελλοντικών τεχνολογικών δυνατοτήτων,<br />που παρέχονται από αυτά τα συστήματα, οι πόλεμοι, η ειρήνη, η ανάπτυξη, η<br />οικονομία και η σταθερότητα στον 21ου αιώνα θα εξαρτώνται ακόμα περισσότερο<br />από την τεχνολογία, που θα επιδρά ως ο κύριος πολλαπλασιαστής και<br />ισορροπιστής των δυνάμεων.<br /> Ο ρόλος αυτών των δορυφόρων είναι πολλαπλός τόσο στο πολιτικό όσο και<br />στο στρατιωτικό επίπεδο: σε πολεμικές περιόδους αποτελούν παράγοντα<br />‘’πολλαπλασιαστή ισχύος’’, σε ειρηνικές περιόδους παίζουν σταθεροποιητικό και<br />αναπτυξιακό ρόλο.<br /> Ένα από τα μέσα που λαμβάνει σοβαρά υπόψη της η υψηλή στρατηγική για<br />την πραγματοποίηση των στόχων της είναι η εκμετάλλευση του διαστήματος μέσω<br />των δορυφορικών συστημάτων πλοήγησης. Δεν είναι λοιπόν τυχαίο που η Ε.Ε.<br />έχει ήδη μετατοπίσει εδώ και πολλά χρόνια την σημαντικότητα των τεχνολογικών<br />καινοτομιών στον συγκεκριμένο τομέα, αναπτύσσοντας το πρόγραμμα GALILEO.<br /> Η παγκόσμια πληροφορία αποτελεί πλέον το νευραλγικό σύστημα της<br />κοινωνίας μας. Το σύστημα αυτό έχοντας τη δυνατότητα να καλύπτει και να<br />συνδέει εικονικά κάθε σημείο του πλανήτη μας είναι κρίσιμο στην εξασφάλιση της<br />αποτελεσματικής λειτουργίας της πλοήγησης, εμπορίου, ασφάλειας, κ.α. ανά τον<br />κόσμο προσφέροντας επιπλέον λύσεις για περιοχές του πλανήτη μας που δεν<br />διαθέτουν επαρκείς υποδομές και έχει γίνει πλέον αναπόσπαστο μέρος της<br />γενικότερης επιστημονικής προόδου στην κοινωνία του σήμερα και του αύριο.<br />Επίσης οι πληροφορίες που προέρχονται από τους δορυφόρους πλοήγησης<br />αποτελούν σημαντικότατη σταθεροποιητική συνεισφορά για την αποκατάσταση<br />του κλίματος εμπιστοσύνης μεταξύ των εθνών, για την αντιμετώπιση των νέων<br />απειλών, καθώς και για την παρεμπόδιση κλιμάκωσης των κρίσεων.<br /> Το διάστημα και κυρίως το εν λόγω δορυφορικό σύστημα προσθέτει λοιπόν<br />μία νέα διάσταση σε πολλά πεδία της επιστήμης και της τεχνολογίας<br />συνεισφέροντας σε μία καλύτερη κατανόηση του κόσμου στον οποίο ζούμε και<br />δραστηριοποιούμαστε.<br />
<br />
<u><b>(GPS- GLONASS- GNSS) ΣΗΜΕΡΙΝΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ</b></u><br />
<div style="text-align: left;">
<u><b>ΝΑΥΤΙΛΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΥ ΘΕΣΗΣ</b></u><br /><u> 1. Ιστορικό.</u><br /> Ο εντοπισμός και ο ακριβής καθαρισμός της θέσης ενός τόπου πάνω<br />στην επιφάνεια της γης, αποτελούσε ανέκαθεν ένα από τα μεγάλα πρακτικά<br />προβλήματα. Που βρίσκομαι; Ποια είναι η σωστή διαδρομή για τον προορισμό<br />μου; Οι ερωτήσεις αυτές είναι τόσο παλαιές όσο και ο άνθρωπος. Οι<a name='more'></a> απαντήσεις ,<br />όμως, δεν είναι καθόλου απλές. Τα σημεία του ορίζοντα 1 ή ακόμη και τα αστέρια,<br />χρησιμοποιούνταν από την αρχαιότητα για τον προσανατολισμό των ανθρώπων.<br />Ένα στάσιμο αστέρι στον ουρανό, με γνωστή γεωγραφική θέση ως προς το σημείο<br />παρατήρησης αποτελούσε σημείο αναφοράς και βοηθούσε τους ανθρώπους στο<br />να βρουν τη σωστή πορεία τους. Σε αυτό συνέβαλλαν αργότερα και άλλα μέσα,<br />όπως ήταν η πυξίδα και ο εξάντας. Ωστόσο ο εξάντας στην πρώιμη μορφή του είχε<br />τη δυνατότητα να μας πληροφορήσει μόνο για το γεωγραφικό πλάτος και όχι για το<br />γεωγραφικό μήκος, κάτι που αποτελούσε ένα σημαντικό πρόβλημα ειδικά για τους<br />ναυτικούς. Τον 17ο αιώνα το Ηνωμένο Βασίλειο συνέταξε ένα συμβούλιο<br />επιστημόνων, το οποίο θα επιβράβευε χρηματικά όποιον εφεύρε κάποιο όργανο<br />που θα επέτρεπε τον ακριβή υπολογισμό και των δύο αυτών γεωγραφικών<br />συντεταγμένων, δηλαδή μήκους και πλάτους.<br /><span style="font-size: xx-small;">1 http://el.wikipedia.org/wiki/GPS</span><br /><br /> Το 1761, ο Άγγλος ωρολογοποιός John Harrison, μετά από δωδεκαετή<br />μελέτη, δημιούργησε ένα όργανο το οποίο δεν ήταν άλλο από το γνωστό μας<br />σημερινό χρονόμετρο. Σε συνδυασμό με τον εξάντα, το χρονόμετρο επέτρεπε τον<br />υπολογιστή του στίγματος των πλοίων με εξαιρετική ακρίβεια για τα δεδομένα της<br />εποχής. Πέρασαν αρκετά χρόνια μέχρι να φτάσουμε στις αρχές του 20ού αιώνα,<br />οπότε και δημιουργήθηκαν τα πρώτα συστήματα εντοπισμού θέσης που<br />βασίζονταν στα ηλεκτρομαγνητικά κύματα. Αυτά μάλιστα χρησιμοποιήθηκαν<br />ευρέως κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Τα συστήματα<br />εντοπισμού θέσης εκείνης της εποχής αποτελούνταν από ένα δίκτυο σταθμών<br />βάσης και κατάλληλους δέκτες.<br /> Ανάλογα με την ισχύ του σήματος που λάμβανε κάθε δέκτης από<br />σταθμούς γνωστής γεωγραφικής θέσης, σχηματίζονταν δύο ή περισσότερες<br />συντεταγμένες, μέσω των οποίων προσδιοριζόταν η θέση των στρατιωτών πάνω<br />στον χάρτη. Εδώ όμως συνέβαιναν δύο τινά: Η πρώτη περίπτωση ήταν η χρήση<br />σταθμών βάσης που θα εξέπεμπαν το σήμα τους σε υψηλή συχνότητα,<br />διαθέτοντας μεν υψηλή ακρίβεια εντοπισμού, αλλά μικρή εμβέλεια. Στην δεύτερη<br />περίπτωση συνέβαινε το ακριβώς αντίθετο, δηλαδή ο σταθμός βάσης<br />χρησιμοποιούσε χαμηλή συχνότητα εκπομπής σήματος, προσφέροντας έτσι<br />υψηλότερη εμβέλεια, αλλά και χαμηλή ακρίβεια.<br /> Το μόνο σίγουρο πάντως ήταν ότι η αρχή της χρήσης ραδιοκυμάτων για<br />τον εντοπισμό θέσης είχε ήδη γίνει.<br /><u> 2. GPS (Global Positioning System ). 2</u><br /> α. Γενικά<br /> Το Global Positioning System στη σημερινή του μορφή βασίζεται<br />σε παρεμφερή τεχνολογία. Συνδυάζει όλες τις μεθόδους που είχαν χρησιμοποιηθεί<br />στον ουρανό, δηλαδή την τεχνολογία των ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων καθώς και<br />την παρατήρηση ενός –τεχνητού αυτή τη φορά- ουράνιου σώματος. Οι σταθμοί<br />βάσης που λαμβάνουν και δέχονται τα απαραίτητα ηλεκτρομαγνητικά κύματα<br />πλέον βρίσκονται... στον ουρανό και δεν είναι άλλοι από τους δορυφόρους.<br /> Ένα δίκτυο πολυάριθμων δορυφόρων που βρίσκεται σε σταθερή θέση γύρω<br />από τον πλανήτη μας, βοηθά τους δέκτες GPS να μας δώσουν το ακριβές μας<br />στίγμα οπουδήποτε στον κόσμο. Όταν το 1957 πραγματοποιήθηκε η εκτόξευση<br />του δορυφόρου Σπούτνικ, οι άνθρωποι είχαν ήδη αντιληφθεί ότι ένα τεχνητό<br /><span style="font-size: xx-small;">2 http://el.wikipedia.org/wiki/GPS</span><br /><br />ουράνιο σώμα κοντά στη Γη δύναται κάλλιστα να χρησιμοποιηθεί για να εντοπιστεί<br />η θέση μας πάνω στον πλανήτη. Αμέσως μετά την εκτόξευσή του οι ερευνητές του<br />Ινστιτούτου Τεχνολογίας της Μασαχουσέτης, διαπίστωσαν ότι το σήμα που<br />λαμβανόταν από τον δορυφόρο αυξανόταν καθώς αυτός πλησίαζε προς το επίγειο<br />σημείο παρατήρησης και μειωνόταν όταν ο δορυφόρος απομακρυνόταν από αυτό.<br />Αυτό ήταν και το πρώτο βήμα για την υλοποίηση της τεχνολογίας που ακούει στο<br />όνομα Global Positioning System. Με τον ίδιο τρόπο που η θέση ενός δορυφόρου<br />μπορούσε να εντοπιστεί ανάλογα με την ισχύ του σήματος που λαμβάνεται από<br />αυτόν, υπήρχε και η δυνατότητα να συμβεί το ακριβώς αντίστροφο. Δηλαδή ο<br />δορυφόρος να εντοπίσει την θέση μας με ιδιαίτερη ακρίβεια. Στην πραγματικότητα<br />ένας δορυφόρος δεν είναι αρκετός για να έχουμε ακριβή αποτελέσματα, αλλά<br />απαιτούνται τουλάχιστον τρεις όπως θα δούμε και στη συνέχεια.<br /> Το GPS αρχικά δημιουργήθηκε αυστηρά για στρατιωτική χρήση και<br />ανήκε στη δικαιοδοσία του αμερικανικού υπουργείου Εθνικής Άμυνας. Στα μέσα<br />της δεκαετίας του 1960 το σύστημα δορυφορικής πλοήγησης, γνωστό τότε με την<br />ονομασία Transit System, χρησιμοποιήθηκε ευρέως από το αμερικανικό ναυτικό.<br />Χρειάστηκε ορισμένες δεκαετίες, μέχρι δηλαδή τα μέσα της δεκαετίας του 1990<br />ώστε το σύστημα GPS να εξελιχθεί, να γίνει ακριβέστατο και να αρχίσει να<br />διατίθεται για ελεύθερη χρήση από το ευρύ κοινό. Η σημερινή ακρίβεια του<br />συστήματος είναι μεταξύ 5 και 10 μέτρα.<br /> Β. Λειτουργικά μέρη<br /> Το σύστημα εντοπισμού θέσης GPS σχηματίζει ένα παγκόσμιο<br />δίκτυο, με εμβέλεια που καλύπτει στεριά, θάλασσα και ουρανό. Εξαιτίας αυτής της<br />έκτασής του, είναι απαραίτητος ο διαχωρισμός του σε επιμέρους τμήματα όπου<br />πραγματοποιούνται όλες οι λειτουργίες του αλλά και ο συντονισμός του. Ποια είναι<br />όμως αυτά; Ας τα δούμε αναλυτικά.<br /> Διαστημικό τμήμα: Αποτελείται από το δίκτυο 24 δορυφόρων που ήδη<br />αναφέραμε. Οι δορυφόροι αυτοί «σκεπάζουν» ομοιόμορφα με το σήμα τους<br />ολόκληρο τον πλανήτη, γεγονός που αποδεικνύει τη φιλοσοφία που κρύβεται πίσω<br />από τη λειτουργία του συστήματος GPS. Δηλαδή τη διαθεσιμότητά του σε κάθε<br />γωνιά της Γης, ώστε να μην υπάρχει περίπτωση να αποπροσανατολιστεί κανείς<br />ποτέ και πουθενά.<br /><br /> Όλοι οι δορυφόροι βρίσκονται σε ύψος περίπου 12.700 μιλίων πάνω από<br />την επιφάνεια της θάλασσας και εκτελούν δύο περιστροφές γύρω από τη Γη κάθε<br />24ωρο. Η κατασκευάστρια εταιρεία είναι η Rockwell International, η εκτόξευσή τους<br />πραγματοποιήθηκε από το ακρωτήριο Canaveral, ενώ η ηλεκτρική τους<br />τροφοδοσία πραγματοποιείται μέσω των ηλιακών στοιχείων που διαθέτουν.<br /> Επίγειο τμήμα ελέγχου: Οι δορυφόροι, όπως είναι αναμενόμενο άλλωστε,<br />είναι πολύ πιθανό να αντιμετωπίσουν ανά πάσα στιγμή προβλήματα στη σωστή<br />λειτουργία τους. Οι έλεγχοι που πραγματοποιούνται σε αυτούς αφορούν τη σωστή<br />τους ταχύτητα και υψόμετρο και την κατάσταση της επάρκειάς τους σε ηλεκτρική<br />ενέργεια. Παράλληλα εφαρμόζονται όλες τις διορθωτικές ενέργειες που αφορούν<br />το σύστημα χρονομέτρησης των δορυφόρων, ώστε να αποτρέπεται η παροχή<br />λανθασμένων πληροφοριών στους χρήστες του συστήματος. Το τμήμα επίγειου<br />ελέγχου αποτελείται από 1 επανδρωμένο και 4 μη-επανδρωμένα κέντρα,<br />εγκατεστημένα σε ισάριθμες περιοχές του πλανήτη.<br /> Αυτές είναι οι εξής: α) Κολοράντο (Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής) β)<br />Χαβάη (Ανατολικός Ειρηνικός Ωκεανός) γ) Ascension Island (Ατλαντικός Ωκεανός)<br />δ) Diego Garcia (Ινδικός Ωκεανός) ε) Kwajalein (Δυτικός Ειρηνικός Ωκεανός)<br /> Ο κυριότερος σταθμός βάσης είναι αυτός του Κολοράντο, ο οποίος είναι<br />μάλιστα και ο μοναδικός που βρίσκεται στην ξηρά. Αναλαμβάνει δε τον έλεγχο της<br />σωστής λειτουργίας των εναπομεινάντων τεσσάρων σταθμών, καθώς και τον<br />συντονισμό τους. Σημειώνοντας τη θέση των σταθμών αυτών πάνω σε έναν<br />παγκόσμιο χάρτη, παρατηρεί κανείς ότι η διάταξή τους δεν είναι τυχαία, αλλά<br />ακολουθούν μια γραμμή παράλληλη με τα γεωγραφικά μήκη της Γης.<br /> γ. Εφαρμογές.<br /> (1) Χρήση του GPS σε πολιτικές εφαρμογές.<br /> Το τμήμα τελικού χρήστη: Απαρτίζεται από τους χιλιάδες χρήστες<br />των δεκτών GPS ανά την υφήλιο. Οι δέκτες αυτοί μπορούν να χρησιμοποιηθούν<br />τόσο κατά τη διάρκεια μιας πεζοπορίας, όσο και σε οχήματα ή θαλάσσια σκάφη και<br />κατά κανόνα διαθέτουν αρκετά μικρές διαστάσεις. Για να προσφέρουν όσο το<br />δυνατόν περισσότερες πληροφορίες, οι δέκτες συνδυάζονται και με ειδικό software<br />που προβάλλει έναν χάρτη στην οθόνη του. Πρόκειται δηλαδή για λογισμικό που<br />λαμβάνει από τους δορυφόρους τις πληροφορίες για το στίγμα μας και τις<br />μετατρέπει σε κατανοητή «ανθρώπινη» μορφή, πληροφορώντας μας για την<br /><br />ακριβή γεωγραφική μας θέση. Από το 1993 οι ΗΠΑ άφησαν το GPS ελεύθερο για<br />εμπορική χρήση, υποσχόμενες να παρέχουν την υπηρεσία δωρεάν για πάντα.<br /> (2) Χρήση του GPS σε στρατιωτικές εφαρμογές3.<br /> Το GPS μπορεί να χρησιμοποιηθεί ευρύτατα τόσο σε τακτικές<br />επιχειρήσεις όσο και σε στρατηγικές. Κατά τις στρατηγικές επιχειρήσεις το μεγάλο<br />του πλεονέκτημα είναι η αύξηση της ακρίβειας προσβολής και ταχύτητας του<br />στόχου, αυξάνοντας σε μεγάλο βαθμό την ευελιξία εκτέλεσης των στρατηγικών<br />αποστολών4. Πολλαπλασιάζει τις δυνατότητες και την αποτελεσματικότητα μιας<br />συγκεκριμένης δύναμης και μειώνει τη δυνατότητα εντοπισμού του χρήστη αφού<br />το σύστημα είναι παθητικό. Σε τακτικό επίπεδο τα αποτελέσματα της χρήσης του<br />στον πόλεμο του Κόλπου αποδεικνύουν την χρησιμότητά του 5.<br /><b> <u>3. GLONASS.</u></b><br /><u> α. Γενικά.</u><br /> Ο Ψυχρός Πόλεμος μπορεί να τελείωσε 6, αλλά ο ανταγωνισμός των<br />ΗΠΑ και της Ρωσίας συνεχίζεται - αυτή τη φορά το επίμαχο θέμα είναι ο<br />δορυφορικός εντοπισμός στίγματος. Οι Ρώσοι έχουν βαλθεί να σπάσουν το<br />αμερικανικό μονοπώλιο του συστήματος εντοπισμού γεωγραφικού στίγματος GPS,<br />με το δικό τους σύστημα που λέγεται Glonass (Global Navigation Satelite System -<br />Παγκόσμιο Σύστημα Δορυφορικής Πλοήγησης).<br /> Η μάχη δίνεται τόσο για τις εμπορικές δυνατότητες των συστημάτων αυτών<br />όσο και λόγω του φόβου ότι οι ΗΠΑ μπορούν να χρησιμοποιήσουν το μονοπώλιό<br />τους για να διακόψουν το δορυφορικό σήμα σε περιόδους κρίσης. Σε τελική<br />ανάλυση, το GPS αναπτύχθηκε από τον αμερικανικό στρατό και από αυτόν<br />ελέγχεται.<br /> «Σε μερικά χρόνια, κάθε τι που κινείται θα χρησιμοποιεί σύστημα<br />δορυφορικής πλοήγησης - αεροπλάνα, τρένα, βάρκες, άνθρωποι, πύραυλοι,<br />πολύτιμα ζώα και αγαπημένα κατοικίδια» είπε ο Αντρέι Γκ. Ιόνιν, αναλυτής στο<br />Κέντρο Στρατηγικής και Τεχνολογίας που σχετίζεται με τον ρωσικό στρατό. Αυτό<br /><span style="font-size: xx-small;">3 «Civil and Military Applications of GPS», στο Agard Lecture Series No. 161, The NAVSTAR/GPS, σσ.<br />9-3.<br />4 «On the Road with GPS», Defense Electronics, September 1994.<br />5 «FAA Gears up for GPS Approaches», Aviation Week & Space Technology, September 19, 1994.<br />6 http://news.kathimerini.gr/4dcgi</span><br /><br />σημαίνει ότι οι χώρες που θα εξαρτώνται μόνο από το GPS θα έχουν πέσει στη<br />«γεωπολιτική παγίδα» των ΗΠΑ.<br /> Το ρωσικό σύστημα έχει προφανώς μεγάλη σημασία για τους στρατούς ανά<br />τον κόσμο, καθώς τους παρέχει τη δυνατότητα να χρησιμοποιούν υπηρεσίες που<br />δεν ελέγχονται από το Πεντάγωνο. Στις αρχές Δεκεμβρίου 7 2006 διέθετε 12<br />δορυφόρους σε λειτουργία, ενώ τρείς επιπλέον επρόκειτο να εκτοξευθούν μέχρι το<br />τέλος του 2006. Το σύστημα αναμένεται να είναι σε πλήρη λειτουργία το 2009, με<br />24 δορυφόρους σε τροχιά παρέχοντας ακρίβεια σε πραγματικό χρόνο αντίστοιχη<br />με αυτή του G.P.S . Ηδη από το 2004, οι ΗΠΑ και οι Ρωσία, δεσμεύτηκαν να<br />συνεργαστούν για να διατηρήσουν και να επεκτείνουν την συνεργασία ανάμεσα<br />στα δύο συστήματα.<br /><br /> β. Ενίσχυση από επίγειους πομπούς<br /> Στις ΗΠΑ, τη Δυτική Ευρώπη και την Ιαπωνία, το σήμα των δορυφόρων<br />του GPS ενισχύεται και από επίγειους πομπούς. Ετσι, όταν το Glonass<br />λειτουργήσει, δεν θα είναι πιο ακριβές στις περιοχές αυτές. Ομως, σε άλλα μέρη<br />του κόσμου, το Glonass θα είναι πιο αξιόπιστο από το GPS και ελαφρώς πιο<br />ακριβές. Οι Αμερικανοί κατασκευαστές συσκευών GPS, που τώρα κυριαρχούν<br />στην αγορά, ίσως πιεστούν να προσφέρουν στους χρήστες τους τα πλεονεκτήματα<br />αυτά, καθιστώντας τις συσκευές τους συμβατές και με το ρωσικό σύστημα.<br /> Ο Τζαβάντ Αστζι, πρόεδρος της εταιρείας Τζάβαντ, που φτιάχνει συσκευές<br />συμβατές και με τα δύο συστήματα, ισχυρίζεται ότι το ρωσικό σύστημα θα<br />καθιερωθεί, γιατί όσο περισσότερους δορυφόρους «βλέπει» μια συσκευή, τόσο πιο<br />ακριβές είναι το στίγμα. «Αν έχεις GPS έχεις το 90% αυτών που χρειάζεσαι» λέει.<br />Το ρωσικό σύστημα θα επιτύχει «για το υπόλοιπο 10%».<br /> <u><b>4. GNSS- INMARSAT.</b></u><br /> <u>α. Γενικά.</u><br /> 1. Στα πλαίσια της ανάπτυξης ενιαίας πολιτικής στον τομέα των<br />δορυφορικών εφαρμογών η Ε.Ε. αναπτύσσει ένα παγκόσμιο δορυφορικό σύστημα<br />προσδιορισμού θέσης και ναυτιλίας που είναι γνωστό ως GNSS8 (Global Naviga-<br />tion Satellite System).<br /><span style="font-size: xx-small;">7 http://www.geotech.gr<br />8 «GNSS Moves a Step Closer to Reality» Aviation Week & Space Technology, June 1998, σ. 40.</span><br /><br /> 2. Στο πρώτο στάδιο του προγράμματος το GNSS-1 ενισχύει τα<br />υφιστάμενα σήματα θέσης των δορυφορικών συστημάτων GPS και GLONASS<br />ώστε αυτά να πληρούν απαιτήσεις ιδιαίτερης ακρίβειας για αεροναυτιλιακή χρήση<br />και συμμετέχει με το δορυφορικό σύστημα EGNOS.Στο δεύτερο στάδιο του<br />προγράμματος, το GNSS-2, θα βασίζεται σ’ έναν Ευρωπαϊκό δορυφορικό<br />«αστερισμό» γνωστό ως GALILEO.<br /> <u><b>β. Το EGNOS.</b></u><br /><u> 1. Γενικά.</u><br /> (α) Η ιδέα ανάπτυξης του EGNOS βασίζεται στην συγκέντρωση<br />ανεπεξέργαστων στοιχείων από τα συστήματα GPS και GLONASS καθώς και από<br />άλλους γεωστατικούς δορυφόρους INMARSAT III AOR(F) και IOR, ARTEMIS, στη<br />δημιουργία ενός ενισχυμένου μηνύματος και στη μετάδοση των πληροφοριών.<br /> (β) Παρέχει καλύτερη ακρίβεια από τα υφιστάμενα συστήματα GPS<br />και GLONASS, εγγυημένη διαθεσιμότητα του συστήματος σε κάθε χρήστη σε<br />παγκόσμιο επίπεδο και συνέχεια στην παροχή των υπηρεσιών.<br /> (γ)Το τελικό όφελος του προγράμματος είναι η ανάπτυξη εμπειρίας<br />και τεχνογνωσίας καθώς και της υποδομής σε υλικά και μέσα 9. Το EGNOS θα<br />αποτελέσει τη βάση πάνω στην οποία θα οικοδομηθούν οι μελλοντικές υπηρεσίες<br />δορυφορικής ναυτιλίας και το δορυφορικό σύστημα GALILEO.<br /> 2. Τα πεδία εφαρμογών του είναι η αεροναυτιλία, η ναυτιλία και η<br />πλοήγηση στην ξηρά.<br /> 3. Μειονεκτήματα.<br /> α. Οι παρεχόμενες πληροφορίες για απομονωμένες περιοχές<br />είναι λιγότερο ακριβείς.<br /> β. Τα σήματα επηρεάζονται από άλλα ισχυρότερα.<br /> γ. Είναι ευάλωτο σε επίθεση λόγο του μεγάλου αριθμού<br />δορυφόρων10.<br /><span style="font-size: xx-small;">9 Γ. Κακαβιάτος, Τεχνική Εκλογή, Δορυφορική Πλοήγηση και Εντοπισμός Στίγματος, τ. 452, Σεπ<br />2004.<br />10 http://www.rssi.ru/SFCSIC/english.html.</span><br /><br /> δ. Χρειάζεται περιοδικά ανανέωση γιατί είναι δέσμιο της διάρκειας<br />ζωής των διαστημικών στοιχείων11.<br /> ε. Πιθανή βλάβη σε κάποιο από τα στοιχεία του διαστήματος<br />επηρεάζουν όλο το σύστημα και τους χρήστες.<br /><u><b> ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ GALILEO</b></u><br /><u> 1. Παρουσίαση.</u><br /> Η Ευρωπαϊκή Ένωση αναπτύσσει ένα παγκόσμιο δορυφορικό σύστημα<br />πλοήγησης (GNSS), το οποίο εμπεριέχει το GALILEO και το Egnos και θα παρέχει<br />υπηρεσίες εντοπισμού θέσης, πλοήγησης και χρονισμού ακριβείας.<br /> Tα πλεονεκτήματα της τεχνολογίας αυτής έχουν ήδη αποδειχθεί από τη<br />χρήση του παγκοσμίου συστήματος προσδιορισμού θέσης (GPS) των ΗΠΑ.<br />Αναπτύσσονται συνεχώς εφαρμογές, οι οποίες καλύπτουν παγκοσμίως όλες τις<br />δραστηριότητες του ανθρώπου και όλους τους οικονομικούς κλάδους. Η αγορά<br />προϊόντων και υπηρεσιών προβλέπεται ότι θα φθάσει το ύψος των 400<br />δισεκατομμυρίων ευρώ κατά το 2025.<br /> Tο GALILEO12 θα παρέχει υπηρεσίες ακριβέστατου εντοπισμού θέσης και<br />χρονισμού παγκοσμίως για πολιτικές εφαρμογές. Η αξιοπιστία του θα επιτρέψει<br />στη συνέχεια την απρόσκοπτη ανάπτυξη τεχνολογιών και εφαρμογών όσον αφορά<br />τους δέκτες. Το Egnos, ευρωπαϊκό σύστημα που συμπληρώνει και βελτιώνει τις<br />επιδόσεις του GPS κυρίως στην Ευρώπη, παρέχει ήδη υπηρεσίες σε πειραματική<br />βάση.<br /> Η εκτόξευση του πρώτου δοκιμαστικού δορυφόρου GALILEO<br />πραγματοποιήθηκε το 2005. Από αυτόν το δορυφόρο λήφθησαν τα πρώτα σήματα<br />δοκιμής τον Ιανουάριο του 2006 . Οι πρώτοι τέσσερις δορυφόροι επιχειρησιακού<br />σχηματισμού θα εκτοξευθούν το 2008. Στη συνέχεια, μια ιδιωτική κοινοπραξία θα<br />εγκαταστήσει τον πλήρη σχηματισμό δορυφόρων με τη σύναψη σύμβασης<br />σύμπραξης δημοσίου-ιδιωτικού τομέα. Οι υπηρεσίες θα είναι διαθέσιμες από το<br />2011.<br /> Το GALILEO θα βασίζεται σε ένα σχηματισμό 30 δορυφόρων, οι οποίοι θα<br />εκπέμπουν σειρά σημάτων πολύ υψηλής ποιότητας. Τα σήματα αυτά θα<br />υποβάλλονται σε επεξεργασία από δέκτες, προκειμένου να καθορισθεί η θέση<br /><span style="font-size: xx-small;">11 http://www.rssi.ru/SFCSIC/english.html.<br />12 http://ec.europa.eu/dgs/energy_transport/galileo/greenpaper/index en.htm</span><br /><br />τους. Όλες οι άλλες λειτουργίες, όπως η χωροθέτησή τους σε ψηφιακό χάρτη ή η<br />μετάδοση των πληροφοριών εντοπισμού για άλλους σκοπούς, θα εκτελούνται από<br />τη συσκευή του χρήστη. Η ίδια η υποδομή δορυφορικής πλοήγησης είναι από το<br />σχεδιασμό της "παθητική", δηλαδή δεν γνωρίζει τη θέση του χρήστη.<br /> Το GALILEO έχει σημαντική διεθνή διάσταση. Επειδή διάφορα κράτη ανά τον<br />κόσμο εκδηλώνουν ενδιαφέρον, έχουν συναφθεί συμφωνίες συνεργασίας,<br />προκειμένου να προωθηθεί και να αναπτυχθεί η χρήση του GALILEO σε όλο τον<br />κόσμο. Η συμβατότητα με το αμερικανικό GPS είναι επίσης εξασφαλισμένη και<br />είναι δυνατή επομένως η συνδυασμένη χρήση των δύο συστημάτων.<br /><u> 2. Εφαρμογές και Υπηρεσίες.</u><br /> α. Γενικά<br /> Οι τεχνολογίες δορυφορικής πλοήγησης αφορούν όλους τους<br />κλάδους της σύγχρονης οικονομίας. Η αγορά προϊόντων και υπηρεσιών αυξάνεται<br />με ρυθμό 25% ετησίως. Κατά το 2020 θα λειτουργούν περίπου 3 δισεκατομμύρια<br />δέκτες δορυφορικής πλοήγησης. Η δορυφορική πλοήγηση εισέρχεται όλο και<br />περισσότερο στην καθημερινή ζωή των Ευρωπαίων πολιτών, όχι μόνον στα<br />αυτοκίνητα και τα κινητά τηλέφωνά τους αλλά και στα δίκτυα διανομής ενέργειας ή<br />τα τραπεζικά συστήματα.<br /> Οι εφαρμογές αφορούν ευρύ φάσμα τομέων, όχι μόνον τις μεταφορές και τις<br />επικοινωνίες αλλά και άλλες αγορές όπως η τοπογραφία, η γεωργία, η<br />επιστημονική έρευνα, ο τουρισμός και άλλα. ∆έκτες υπάρχουν πλέον σε όλα τα<br />είδη ηλεκτρονικών συσκευών καθημερινής χρήσης όπως κινητά τηλέφωνα,<br />προσωπικοί ψηφιακοί βοηθοί, εικονοληπτικές συσκευές, φορητοί προσωπικοί<br />υπολογιστές ή ρολόγια χειρός. Η κινητή τηλεφωνία είναι μια αναπτυσσόμενη<br />αγορά με περισσότερους από 2 δισεκατομμύρια συνδρομητές. Κάθε χρόνο<br />πωλείται μισό δισεκατομμύριο κινητά τηλέφωνα, αναμένεται δε ότι οι πωλήσεις θα<br />φθάσουν το 1 δισεκατομμύριο έως το 2020 και ότι έτσι θα επιτραπεί η γρήγορη<br />διείσδυση στην αγορά υπηρεσιών βασιζόμενων στον δορυφορικό εντοπισμό<br />θέσης.<br /> Τα οχήματα είναι όλο και περισσότερο εξοπλισμένα με συσκευές πλοήγησης.<br />Συντηρητικές προβλέψεις αναφέρουν ότι οι πωλήσεις θα φθάσουν τα 50<br />εκατομμύρια συσκευές έως το 2020.<br /><br /> Η διαχείριση των μεταφορών πρόκειται να γνωρίσει επαναστατικές αλλαγές:<br />ήδη, μερικές εκατοντάδες χιλιάδες εμπορευματοκιβώτια είναι εξοπλισμένα με<br />συσκευές ιχνηλάτησης και εντοπισμού GNSS. Χάρη στις συσκευές αυτές, οι<br />εταιρείες εφοδιαστικής μπορούν να προσφέρουν ταχύτερες και καλύτερες<br />υπηρεσίες στους πελάτες τους. Οι κινήσεις των εμπορευματοκιβωτίων<br />παρακολουθούνται επίσης και για λόγους ασφάλειας.<br /> Για την πλοήγηση στη θάλασσα και στις εσωτερικές πλωτές οδούς, η<br />δορυφορική τεχνολογία αποτελεί προφανή επιλογή. Αυτό επιβεβαιώνεται τόσο<br />από τα τρέχοντα στοιχεία πωλήσεων ναυτιλιακών δεκτών (άνω του 1<br />δισεκατομμυρίου ευρώ) όσο και από τη θέσπιση ανάλογης νομοθεσίας. Το ίδιο<br />ισχύει για την αεροπορική πλοήγηση, όπου χρειάζεται ένα αξιόπιστο μέσο για την<br />αύξηση της χωρητικότητας του συστήματος μεταφοράς εκατομμυρίων πολιτων.<br /> β. Παρεχόμενες υπηρεσίες13:<br /> (1) Η γενική- ανοικτή υπηρεσία( Open Service), θα απευθύνεται<br />στο ευρύ κοινό, θα παρέχεται δωρεάν και με την χρήση ενός δέκτη, σαν τους<br />υπάρχοντες του GPS, θα λαμβάνει σήμα για συγχρονισμό και προσδιορισμό<br />θέσης. Οι χαμηλού κόστους δέκτες που θα διατίθενται στην αγορά, θα<br />χρησιμοποιούν και τα σήματα των αμερικανικών δορυφόρων, καθιστώντας την<br />υπηρεσία ιδιαίτερα αξιόπιστη. Η ακρίβεια του στίγματος προβλέπεται να είναι εντός<br />4 μέτρων οριζόντια και 8 μέτρων καθ ́υψος, εάν ο δέκτης λαμβάνει και τις δύο<br />συχνότητες.<br /> (2) Η εμπορική χρήση (commercial service) στην οποία<br />προστίθενται 2 ακόμη σήματα, κρυπτογραφημένα που θα ξεκλειδώνουν στο δέκτη.<br />Έτσι θα γίνεται δυνατός ο ακριβέστερος συγχρονισμός, πολύ πιο ακριβής<br />προσδιορισμός θέσης, περίπου στο 1μ, ενώ με την χρήση επιγείων διορθωτικών<br />σημάτων σε τοπικό επίπεδο η ακρίβεια μπορεί να φτάνει και τα 10 εκατοστά. Η<br />υπηρεσία αυτή θα χρεώνεται από την εταιρία που θα αναλάβει τη διαχείριση της<br />στην ελεύθερη αγορά.<br /> (3) Η υπηρεσία Ασφαλείας (safety of life service-sol) δεν διαφέρει<br />στα χαρακτηριστικά από την ανοικτή υπηρεσία. Διαφέρει όμως στην αξιοπιστία,<br /><span style="font-size: xx-small;">13 Δημ. Ρούσος, «Digital TV Sat», GALILEO η Ευρωπαϊκή απάντηση, Νο. 71.</span><br /> αφού επειδή απευθύνεται για χρήση στις μεταφορές, ναυτιλία, ασφάλεια πτήσεων κ.λ.π. , με την χρήση εξειδικευμένων πιστοποιημένων δεκτών, εξασφαλίζεται η<br />ακρίβεια, ακόμη και χωρίς επίγεια βοήθεια.<br /> (4) Η κρατική χρήση (public regulated service) απευθύνεται σε<br /> κυβερνητικές χρήσεις. Η διαχείριση θα γίνεται από κρατικό φορέα, θα είναι<br /> κλειστής πρόσβασης με αξιοπιστία που θα φτάνει το 99.9%. Θα<br /> διασφαλίζεται η λειτουργία του ακόμη και σε περιόδους κρίσης και θα<br /> προστατεύεται από παρεμβολές και παραποιήσεις.<br /> (5) Η τελευταία υπηρεσία αφορά την έρευνα και διάσωση (search<br />and rescue service), που είναι μία συνεισφορά της Ευρώπης στο παγκόσμιο<br />δίκτυο SAR, με δυνατότητα ακριβέστερου εντοπισμού της πηγής του σήματος<br />κινδύνου- μερικά μέτρα σε σύγκριση με τη σημερινή ακτίνα 5χλμ. Αν λάβουμε<br />υπόψη ότι το σημερινό σύστημα SARSAT χρησιμοποιεί 7 δορυφόρους, τότε η<br />προσθήκη των 30 θα προσφέρει σχεδόν απόλυτη αξιοπιστία σε όλα τα μήκη και<br />πλάτη του κόσμου, ξεπερνώντας πολλά εμπόδια στη λήψη σημάτων από δύσκολα<br />σημεία.<br /> γ. Πολιτικές Εφαρμογές14.<br /> (1) Υπηρεσίες βασιζόμενες στον εντοπισμό θέσης και<br />κλήσεις έκτακτης ανάγκης<br /> Με την ενσωμάτωση των δεκτών δορυφορικής πλοήγησης<br />στα κινητά τηλέφωνα και άλλα μέσα επικοινωνίας, οι υπηρεσίες που βασίζονται<br />στον εντοπισμό θέσης και η κινητικότητα των προσώπων αποτελεί τη μεγαλύτερη<br />μαζική αγορά για τη δορυφορική πλοήγηση. Η προοπτική παροχής " κατά<br />παραγγελία " δεδομένων στους χρήστες ανοίγει νέους δρόμους για<br />τις εταιρείες κινητών τηλεπικοινωνιών και τους παρόχους υπηρεσιών: οι πελάτες<br />μπορούν να έχουν πρόσβαση σε ειδικές πληροφορίες "εγγύτητας", όπως πού<br />βρίσκεται το πλησιέστερο νοσοκομείο, ποια είναι η συντομότερη διαδρομή σε<br />πρατήριο καυσίμων ή πού βρίσκεται το πλησιέστερο εστιατόριο.<br /><span style="font-size: xx-small;">14 Πράσινη βίβλος για τις εφαρμογές της δορυφορικής πλοήγησης.</span><br /><br /> Μπορούν να ωφεληθούν επίσης οι υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης: κάθε<br />χρόνο πραγματοποιούνται περίπου 180 εκατομμύρια κλήσεις έκτακτης ανάγκης<br />στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το 60 με 70% μάλιστα από αυτές γίνονται από κινητά<br />τηλέφωνα. Σε περισσότερες από ένα εκατομμύριο περιπτώσεις, δεν είναι δυνατόν<br />να σταλεί ασθενοφόρο εξαιτίας της έλλειψης επαρκών στοιχείων για το ακριβές<br />σημείο όπου χρειάζεται. Έχουν κινηθεί ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες με τη σύμπραξη<br />δημοσίου και ιδιωτικού τομέα για να καθορισθούν το πλαίσιο και οι τεχνικές λύσεις<br />στην εφαρμογή αποτελεσματικής διαχείρισης<br />της κλήσης έκτακτης ανάγκης.<br /> Το GALILEO μπορεί να βελτιώσει ριζικά την ακρίβεια των υπηρεσιών που<br />βασίζονται στον εντοπισμό θέσης, ορισμένες μάλιστα αρχές πολιτικής προστασίας<br />έχουν ήδη επισημάνει ότι η χρήση των υπηρεσιών αυτών θα καταστήσει ταχύτερες<br />τις υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης.<br /> (2) Οδικές μεταφορές<br /> Οι εφαρμογές GNSS στον τομέα των οδικών μεταφορών<br />περικλείουν μια σειρά λειτουργιών, οι οποίες κυμαίνονται από τις τηλεματικές<br />υπηρεσίες και τις συσκευές πλοήγησης έως την ηλεκτρονική είσπραξη τελών<br />(EFC) στους σταθμούς διοδίων αυτοκινητοδρόμων ή πόλεων, όπως επίσης οι<br />εφαρμογές ασφαλείας και η ασφάλιση βάσει χρέωσης ανά χρήση. Θεωρητικά, το<br />σύνολο των 240 εκατομμυρίων οχημάτων που κυκλοφορούν στην ΕΕ θα<br />μπορούσαν να ωφεληθούν από τα σύγχρονα συστήματα πλοήγησης, αναμένεται<br />δε ότι είναι δυνατόν να υπερβληθούν πολλοί περιορισμοί των πρωτοβουλιών για<br />ένα "έξυπνο σύστημα μεταφορών" με το GALILEO.<br /> Τα συστήματα οδικών διοδίων αναπτύχθηκαν γρήγορα κατά τα πρόσφατα<br />χρόνια. Ορισμένες χώρες έχουν ήδη εφαρμόσει συστήματα χρέωσης βάσει<br />διανυθέντων χιλιομέτρων, τα οποία στηρίζονται στο GNSS, ειδικά για τα βαρέα<br />φορτηγά οχήματα που κινούνται σε υπεραστικούς αυτοκινητοδρόμους. Τα<br />συστήματα χρέωσης για την αποσυμφόρηση των πόλεων χρησιμοποιούνται ήδη.<br />Η οδηγία 2004/52 απαιτεί να χρησιμοποιούνται σε όλα τα νέα συστήματα EFC μια<br />ή περισσότερες από τις εξής τεχνολογίες: δορυφορική πλοήγηση, δίκτυα κινητής<br />τηλεφωνίας, συστήματα τηλεπικοινωνιών μικρού βεληνεκούς ή συνδυασμός τους.<br />Η δορυφορική πλοήγηση συνιστάται επειδή είναι ευέλικτη και αρμόζει κάλλιστα<br />στην ευρωπαϊκή πολιτική χρέωσης, διότι δεν χρειάζεται υποδομή και μπορεί εκ<br /><br />φύσεως να επεκταθεί εύκολα. Επιτρέπει την ποικιλία συστημάτων τιμολόγησης,<br />διαλειτουργικότητα και υπηρεσίες συστήματος έξυπνων μεταφορών. Τα συστήματα<br />διαχείρισης της κυκλοφορίας, πληροφοριών για την κίνηση και τις διαδρομές σε<br />πραγματικό χρόνο μπορούν επίσης να βελτιώσουν την απόδοση των μεταφορών.<br /> Η πρωτοβουλία “eSafety”, η οποία περιλαμβάνει σειρά εφαρμογών με τη<br />χρήση ακριβούς εντοπισμού του οχήματος, θέτει ως προτεραιότητα την καθιέρωση<br />ενός πανευρωπαϊκού προτύπου κλήσης έκτακτης ανάγκης από το όχημα για τη<br />μείωση του χρόνου παρέμβασης έκτακτης ανάγκης κατά 40 έως 50%, με τη<br />δυνατότητα διάσωσης 2500 ζωών. Παρέχοντας κατευθύνσεις για την οδήγηση και<br />καθιστώντας δυνατό τον εντοπισμό του σημείου του αυτοκινητοδρόμου όπου<br />σημειώνεται ένα ατύχημα, πληροφορίες που είναι πρωταρχικής σημασίας για<br />ασθενοφόρα και σωστικά συνεργεία, είναι σαφές το συμπληρωματικό όφελος που<br />μπορεί να προσφέρει το GALILEO.<br /> Οι εμπορικές υπηρεσίες ασφάλισης με χρέωση ανά χρήση διατίθενται<br />ήδη στην αγορά. Οι υπηρεσίες αυτές βασίζονται στη δορυφορική πλοήγηση σε<br />συνδυασμό με την κινητή τηλεφωνία. Οι ασφαλιστικές εταιρείες που προσφέρουν<br />την υπηρεσία αυτή εφαρμόζουν τιμές ανάλογα με τις υπολογιζόμενες αποστάσεις ή<br />παρέχουν οικονομικά κίνητρα για περιορισμό της χρήση των οχημάτων.<br /> (3) Σιδηροδρομικές μεταφορές<br /> Οι σιδηροδρομικές υποδομές ανέκαθεν συνεπάγονταν τη χρήση<br />συστημάτων σηματοδότησης και εντοπισμού των τρένων, εγκατεστημένων κυρίως<br />κατά μήκος των γραμμών. Τα συστήματα αυτά απαιτούν δαπανηρό εξοπλισμό και<br />εκτενή συντήρηση. Για να βελτιωθεί η διαλειτουργικότητα και να μειωθεί το κόστος,<br />τα συστήματα αυτά αντικαθίστανται τώρα από νέα πρότυπα: το Ευρωπαϊκό<br />Σύστημα ∆ιαχείρισης της Σιδηροδρομικής Κυκλοφορίας (ERTMS) και το<br />Ευρωπαϊκό Σύστημα Ελέγχου των Τρένων (ETCS).<br /> Η σκοπιμότητα των συστημάτων ελέγχων των τρένων με τα πρότυπα<br />ασφάλειας των σιδηροδρόμων που χρησιμοποιούν το GNSS είναι αποδεδειγμένη.<br />Η δορυφορική πλοήγηση έχει ήδη εισαχθεί σε διάφορες εφαρμογές μη<br />σχετιζόμενες με την ασφάλεια, όπως τα βοηθήματα ελέγχου της κυκλοφορίας, η<br />διαχείριση των σιδηροδρομικών πόρων ή η υποστήριξη του πελάτη, αλλά και στον<br />"θετικό έλεγχο των τρένων" όπως έχει αποδειχθεί στις<br /><br />ΗΠΑ. Η αναβάθμιση της ασφάλειας για τα αυτόματα συστήματα προστασίας και<br />ελέγχου των τρένων μπορεί επίσης να επιτευχθεί με το GALILEO.<br /> (4) Θαλάσσιες μεταφορές, αλιεία, εσωτερική ναυσιπλοΐα<br /> Οι μεταφορές μέσω ανοικτής θάλασσας και η εσωτερική<br />ναυσιπλοΐα είναι οι πλέον ευρέως χρησιμοποιούμενοι τρόποι για τη μεταφορά<br />εμπορευμάτων παγκοσμίως. Κάθε μέρα διάφορα είδη πλοίων κινούνται ανά την<br />υφήλιο. Η αποτελεσματικότητα, η ασφάλεια και η βελτιστοποίηση των θαλάσσιων<br />μεταφορών είναι καίρια θέματα στα οποία μπορεί να συμβάλει το GNSS. Αρμόδιος<br />για τον καθορισμό των απαιτήσεων του εξοπλισμού εντοπισμού θέσης του<br />παγκόσμιου συστήματος ραδιοπλοήγησης είναι ο ∆ιεθνής<br />Ναυτιλιακός Οργανισμός (∆ΝΟ), όσον αφορά την ακρίβεια, την ακεραιότητα, τη<br />συνέχεια τη δυνατότητα διάθεσης και την κάλυψη των διαφόρων φάσεων<br />πλοήγησης. Για τη ναυσιπλοΐα σε ανοικτή θάλασσα και την ακτοπλοΐα, ο ∆ΝΟ<br />καθορίζει απαιτήσεις και πρότυπα πλοήγησης για εξοπλισμό εντός των πλοίων.<br /> Σήμερα, τα επιχειρησιακά συστήματα δορυφορικής πλοήγησης δεν<br />ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις και χρειάζονται επομένως ακόμη συστήματα<br />επέκτασης8 για να βελτιώνεται η απόδοση του GNSS, μολονότι αυτά δεν<br />αναγνωρίζονται ακόμη. Ωστόσο, το GALILEO μπορεί να ωφελήσει τις εφαρμογές<br />ασφάλειας της ζωής, τη βελτίωση της ασφάλειας ή "αυτόματα συστήματα<br />αναγνώρισης".<br /> Για την προσέγγιση σε λιμένες, τον ελλιμενισμό και την πλοήγηση σε<br />περιορισμένα ύδατα, ο ∆ΝΟ συνιστά τη χρήση του GNSS. Τα υπάρχοντα και τα<br />σχεδιαζόμενα συστήματα που παρέχουν υπηρεσίες σε πλοία στη θάλασσα (όπως<br />οι "υπηρεσίες εξυπηρέτησης κυκλοφορίας πλοίων" και το "Aυτόματο σύστημα<br />Αναγνώρισης") στηρίζονται επίσης στη μετάδοση πληροφοριών σχετικών με τον<br />εντοπισμό θέσης, τις οποίες μπορεί οπωσδήποτε να παρέχει το GNSS. Η<br />Ευρωπαϊκή Ένωση, ακολουθώντας την κοινοτική οδηγία 2002/59/EΚ για τη<br />δημιουργία κοινοτικού συστήματος παρακολούθησης της κυκλοφορίας των πλοίων<br />και ενημέρωσης, η οποία τονίζει την ασφάλεια στη θάλασσα και την ετοιμότητα σε<br />περίπτωση ρύπανσης, έχει αναλάβει να καταρτίσει έως το 2008 σύστημα<br />παρακολούθησης της παράκτιας κυκλοφορίας των πλοίων για όλη την ΕΕ.<br /> Το GNSS θεωρείται επίσης καίριο εργαλείο για το "Παγκόσμιο Ναυτιλιακό<br />Σύστημα Κινδύνου και Ασφάλειας", το οποίο έχει καταρτίσει ο ∆ΝΟ ως<br /><br />ολοκληρωμένο σύστημα επικοινωνίας, στο οποίο χρησιμοποιούνται δορυφόροι και<br />επίγειες ραδιοεπικοινωνίες για να εξασφαλίζεται η αποστολή βοήθειας<br />οπουδήποτε θα μπορούσε να βρεθεί σε κίνδυνο ένα πλοίο. Στο εγγύς μέλλον, το<br />σύστημα "Ταυτοποίησης και Παρακολούθησης Μεγάλης Ακτίνας", το οποίο<br />εγκρίθηκε το 2006, θα προωθήσει ακόμη περισσότερο την ασφάλεια στη θάλασσα:<br />θα επιτρέπει την ιχνηλάτηση των πλοίων πέραν της κάλυψης των παράκτιων<br />σταθμών ραδιοεπικοινωνιών, με ταυτοποίηση και εντοπισμό του πλοίου, την<br />ημέρα και ώρα μετάδοσης της θέσης του σε τακτικά χρονικά διαστήματα ή<br />αναλόγως πώς ζητείται. Ακόμη, το SafeSeaNet10 επιτρέπει ταχεία πρόσβαση των<br />κρατών μελών της ΕΕ σε όλες τις σημαντικές πληροφορίες που σχετίζονται με τα<br />πλοία που μεταφέρουν επικίνδυνα εμπορεύματα. Πολλές εφαρμογές στις<br />θαλάσσιες μεταφορές πρέπει να πιστοποιηθούν, διότι η πιστοποίηση είναι<br />σημαντική για τον κοινό θαλάσσιο χώρο και την ανάπτυξη επιχειρηματικών<br />δράσεων.<br /> Η διαχείριση της αλιείας βασίζεται σε νομοθετήματα που καθορίζουν την<br />πρόσβαση των πλοίων σε θαλάσσιες περιοχές, περιορισμό των τύπων αλιευτικών<br />εργαλείων και των ωρών αλιείας, και ποσοστώσεις για συγκεκριμένα αλιεύματα.<br />Εφαρμόζονται καθεστώτα αποτελεσματικής παρακολούθησης, ελέγχου και<br />επιτήρησης για να εξασφαλιστεί συμμόρφωση με τα νομοθετήματα αυτά. Τα<br />συνήθη μέσα ελέγχου υποβοηθούνται από τη δεκαετία του ’90 με τεχνολογία<br />δορυφορικής ιχνηλάτησης, γνωστής ως "σύστημα παρακολούθησης σκαφών", ένα<br />σύστημα που χρησιμοποιείται από περίπου 8000 αλιευτικά σκάφη. Η γνώση της<br />ακριβούς θέσης των σκαφών είναι άκρως απαραίτητη.<br /> Η εσωτερική ναυσιπλοΐα αντιπροσωπεύει μόνον το 6% της κίνησης έναντι<br />76% των οδικών μεταφορών: για να αποκτήσει η εσωτερική ναυσιπλοΐα πιο<br />εξέχοντα ρόλο, λαμβάνονται μέτρα εκσυγχρονισμού του τομέα. Η οδηγία<br />2005/44/EΚ, σχετικά με τις εναρμονισμένες υπηρεσίες πληροφοριών εσωτερικής<br />ναυσιπλοΐας, ενθαρρύνει τη χρήση της τεχνολογίας των πληροφοριών και<br />επικοινωνιών με σκοπό να αυξηθεί η απόδοση και η ασφάλεια των<br />δραστηριοτήτων εφοδιαστικής και να βελτιωθεί η προστασία του περιβάλλοντος. Η<br />οδηγία συνιστά επίσης τη χρήση των τεχνολογιών εντοπισμού θέσης μέσω<br />δορυφόρου και την κατάρτιση προδιαγραφών για τον εντοπισμό και την<br />ιχνηλάτηση των πλοίων.<br /><br /> (5) Aεροπορικές μεταφορές<br /> Στον τομέα της αεροναυτιίας, οι υπηρεσίες GNSS είναι προ<br />πολλού συμπληρωματικό μέσο πλοήγησης. Παρέχουν ήδη συμπληρωματικές<br />υπηρεσίες για πολλές φάσεις των πτήσεων, τόσο για τις πτήσεις αναψυχής όσο<br />και τις εμπορικές αεροπορικές μεταφορές. Η ∆ιεθνής Οργάνωση Πολιτικής<br />Αεροπορίας είναι ο φορέας που καθορίζει τις δεξιότητες που απαιτούνται για να<br />πετά ένα αεροσκάφος μέσα σε ένα συγκεκριμένο τμήμα του εναερίου χώρου και<br />επιτρέπει στον χειριστή του αεροσκάφους να επιλέξει τον ειδικό εξοπλισμό για να<br />επιτύχει τις δεξιότητες αυτές. Οι αναλυτές προβλέπουν μεγάλη ανάπτυξη έως το<br />2025 και ότι θα χρειάζονται περισσότερα από 17 300 νέα επιβατικά και<br />εμπορευματικά αεροσκάφη λόγω του τριπλασιαμού της ανάπτυξης της επιβατικής<br />κίνησης και της ακόμη ταχύτερης ανάπτυξης των εμπορευματικών αεροπορικών<br />μεταφορών. Η ακρίβεια και η ακεραιότητα που προσφέρει το GALILEO θα<br />επιτρέψει μεγαλύτερη χρήση των υπαρχόντων αερολιμένων που σήμερα δεν<br />χρησιμοποιούνται με κακές καιρικές συνθήκες ή με χαμηλή ορατότητα.<br /> Στην Ευρώπη, η κοινή επιχείρηση "SESAR", η οποία εφαρμόζει το νομικό<br />πλαίσιο της παροχής αεροναυτιλιακών υπηρεσιών, όπως καθορίζουν οι τέσσερις<br />κανονισμοί για τον ενιαίο ευρωπαϊκό ουρανό, θα στηρίζεται και αυτή στο GNSS.<br /> (6) Πολιτική προστασία, διαχείριση έκτακτων καταστάσεων και<br />ανθρωπιστική βοήθεια<br /> Η παροχή βοήθειας μετά από σεισμούς, πλημμύρες, τσουνάμι και<br />άλλα φυσικές ή ανθρωπογενείς καταστροφές απασχολούσαν πάντοτε τις δημόσιες<br />αρχές. Ο εντοπισμός περιουσιών, ανθρώπων και πόρων είναι εξαιρετικής<br />σημασίας για την παροχή συνδρομής.<br /> Η πολιτική προστασία παρέχεται με διάφορα οργανωτικά σχήματα στα<br />διάφορα κράτη μέλη, με κάποια αυτονομία σε περιφερειακό και δημοτικό επίπεδο.<br />Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ιδρύθηκε Κέντρο Παρακολούθησης και Πληροφοριών και<br />Βάση Αντιμετώπισης Κρίσεων ως όργανο για την προώθηση της κοινοτικής<br />συνεργασίας σε περιπτώσεις φυσικών καταστροφών, έκτακτης ανάγκης λόγω<br />θαλάσσιας ρύπανσης, χημικών ατυχημάτων και έγκαιρης αντιμετώπισης πολιτικών<br />κρίσεων.<br /> Με βάση την ευρωπαϊκή πολιτική διαστήματος, οι ευρωπαϊκές αρχές<br />σκιαγραφούν σήμερα δέσμη απαιτήσεων που θα διέπουν τις διαστημικές<br /><br />υποδομές για μη στρατιωτικού σκοπού δραστηριότητες διαχείρισης των κρίσεων,<br />μεταξύ των οποίων είναι η δορυφορική πλοήγηση, η γεωσκόπηση, οι<br />τηλεπικοινωνίες και οι πληροφορίες σημάτων.<br /> Το GNSS επιτρέπει την ιχνηλάτηση πόρων και εργατικού δυναμικού,<br />βελτιώνει το σχεδιασμό και τη βελτιστοποίηση της διάθεσης πόρων και επιτρέπει<br />την έγκαιρη επέμβαση σε απομακρυσμένες περιοχές με δύσκολη πρόσβαση.<br /> Το GNNS θα επιτρέψει επίσης την παρακολούθηση των κινήσεων<br />ανθρωπιστικών παραγόντων και άλλων στο έδαφος και τον τόπο της κρίσης, την<br />ενίσχυση των ανθρωπιστικών αναγκών και την εκτίμηση των επιπτώσεων, την<br />παροχή ακριβών πληροφοριών για τα προβλήματα πρόσβασης σε πληγέντες<br />πληθυσμούς σε απομακρυσμένες και δύσβατες περιοχές, την άμεση ιχνηλάτηση<br />των κινήσεων πληθυσμών, τον προσδιορισμό ασφαλών περιοχών για τη<br />δημιουργία στρατοπέδων προσφύγων/την εκκένωση πληθυσμών από πληγείσες<br />περιοχές, τη βελτίωση της διάθεσης χρηματοδότησης, υλικών και ανθρωπίνων<br />πόρων, την βελτίωση της άμεσης ανταπόκρισης και την ενίσχυση της<br />ανταπόκρισης σε ανθρωπιστική βοήθεια εν γένει.<br /> (7) Επικίνδυνα εμπορεύματα<br /> Για τα επικίνδυνα εμπορεύματα έχουν καθορισθεί ορισμένες<br />τεχνικές και διοικητικές απαιτήσεις. Λόγω του δυνητικά καταστροφικού χαρακτήρα<br />τους, τα επικίνδυνα εμπορεύματα πρέπει να εξετασθούν επίσης με βάση το νέο<br />πλαίσιο για την ασφάλεια. Το νομικό πλαίσιο πρέπει να επικαιροποιηθεί έτσι ώστε<br />να ληφθούν υπόψη πολλές δυνατότητες που θα μπορούσε να προσφέρει το<br />GALILEO.<br /> Σε περίπτωση διαπίστωσης ανωμαλίας ή παρέκκλισης από<br />προκαθορισμένες διαδρομές, το GNSS επιτρέπει την ιχνηλάτηση και τον<br />εντοπισμό, καθώς και την προειδοποίηση και τη σήμανση συναγερμού. Η λήψη<br />μέτρων έκτακτης ανάγκης έχει επίσης βελτιωθεί με τη χρήση αυτής της<br />τεχνολογίας.<br /> (8) Μεταφορά ζωικού κεφαλαίου<br /> Κάθε χρόνο, μεταφέρονται εκατομμύρια ζώα στην Ευρωπαϊκή<br />Ένωση. Η ιχνηλασιμότητα του ζωικού κεφαλαίου είναι εξαιρετικής σημασίας για την<br /><br />πρόληψη υγειονομικής απάτης, την ασφάλεια της διατροφής και την εξασφάλιση<br />καλής μεταχείρισης των ζώων.<br /> Ο κανονισμός (EΚ) 1/2005 του Συμβουλίου θεσπίζει απαιτήσεις για τη<br />μεταφορά ζώων. Μεταξύ των διαφόρων μέτρων, επιβάλλει τη χρήση του GNSS σε<br />όλα τα φορτηγά που εκτελούν μεγάλες διαδρομές. Αυτό αποτελεί σημαντική<br />καινοτομία, η οποία διευκολύνει την εφαρμογή άλλων σχετικών πολιτικών στο<br />πεδίο της δημόσιας υγείας και της υγείας των ζώων, όπως η εφαρμογή της<br />αναγνώρισης των ζώων. Θα ληφθούν υπόψη υπάρχοντα συστήματα για την<br />ιχνηλάτηση ζώων, όπως το "TRACES" που υπάρχει στον ιστό και έχει ως<br />αντικείμενο τις αποστολές και τις εισαγωγές ζώων.<br /> Το GNSS, σε συνδυασμό με τις επικοινωνίες, παρέχει τη δυνατότητα<br />εντοπισμού σε πραγματικό χρόνο, με αποτέλεσμα να μειώνεται ο διοικητικός<br />φόρτος για κτηνιάτρους και μεταφορείς και να τους επιτρέπεται να λαμβάνουν<br />διορθωτικά μέτρα όταν αυτό είναι αναγκαίο.<br /> Η εναρμόνιση των τεχνικών προδιαγραφών θα διευκολύνει την ταχύτερη<br />εφαρμογή και ιδίως τη συγκέντρωση στοιχείων σε κοινοτικό επίπεδο.<br /> (9) Γεωργία, μέτρηση αγροτεμαχίων, γεωδαισία και<br />κτηματογράφηση<br /> Στην ΕΕ, 11 εκατομμύρια γεωργοί καλλιεργούν 110 εκατομμύρια<br />εκτάρια γης. Ο χώρος και το μέγεθος των αγροτεμαχίων αποτελούν καίρια στοιχεία<br />προς χρήση για την ανταλλαγή εμπορικών πληροφοριών και για τις δημόσιες<br />αρχές στην περίπτωση χορήγησης επιδοτήσεων. Η μέτρηση των αγροτεμαχίων<br />από το GNSS πραγματοποιείται κάθε χρόνο προκειμένου να επαληθεύεται η<br />επιλεξιμότητα των αιτήσεων επιδότησης. Πληροφορίες για περίπου 50<br />εκατομμύρια αγρούς έχουν ήδη αποθηκευθεί στο ψηφιακό σύστημα γεωγραφικών<br />πληροφοριών του ολοκληρωμένου συστήματος διαχείρισης και ελέγχου της<br />Ευρωπαϊκής Ένωσης το 2005.<br /> Ο έλεγχος των πληρωμών με βάση την κοινή γεωργική πολιτική απαιτεί<br />συνεχώς λεπτομερή και έγκαιρη πληροφόρηση. Επίσης, οι γεωργοί χρησιμοποιούν<br />τις γεωγραφικές πληροφορίες και το GNSS για τη βελτίωση της συγκομιδής τους,<br />τη μείωση θρεπτικών ουσιών και φυτοφαρμάκων και για την καλύτερη χρήση<br />εδάφους και νερού.<br /><br /> Η χρήση του GNSS μπορεί να απλουστεύσει και να βελτιώσει κατά πολύ τα<br />δεδομένα γεωδαισίας και τις κτηματογραφικές μετρήσεις και να βοηθήσει τις<br />διοικητικές αρχές στη δημιουργία βάσεων χαρτογραφικών δεδομένων, όπου<br />υπάρχει έλλειψη ή χαμηλή ποιότητα.<br /> (10) Eνέργεια, πετρέλαιο και φυσικό αέριο<br /> Η βιομηχανία πετρελαιοειδών και φυσικού αερίου κάνει εκτεταμένη<br />χρήση του GNSS για τις χερσαίες και τις υπεράκτιες δραστηριότητες εξερεύνησης<br />και εκμετάλλευσης, για τις οποίες η ακρίβεια και η εγγύηση των υπηρεσιών<br />εντοπισμού είναι καφαλαιώδους σημασίας. Η ασφάλεια και η προστασία της<br />μεταφοράς πετρελαίου και φυσικού αερίου εξασφαλίζονται με τη συνδρομή των<br />λειτουργιών εντοπισμού θέσης του GNSS.<br /> Στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας, στα δίκτυα διανομής χρησιμοποιούνται<br />οι ακριβείς και σαφείς λειτουργίες χρονισμού του GNSS για τον συγχρονισμό τους.<br /> (11) Έρευνα και διάσωση<br /> Η λειτουργία έρευνας και διάσωσης του GALILEO είναι η<br />συνδρομή της Ευρώπης στη διεθνή συνεργασία στον τομέα της ανθρωπιστικής<br />έρευνας και διάσωσης, κυρίως στις θαλάσσιες και τις αεροπορικές μεταφορές. Με<br />την παραλαβή των μηνυμάτων κινδύνου σε πραγματικό χρόνο σχεδόν από<br />οπουδήποτε στη Γη που θα περιέχουν ακριβείς πληροφορίες χωροθέτησης και με<br />την επαφή από τα κέντρα διάσωσης προς όσους κινδυνεύουν, το σύστημα θα<br />διευκολύνει τις ενέργειες και θα μειώσει το ποσοστό των εσφαλμένων<br />συναγερμών, με αποτέλεσμα τη διάσωση περισσότερων ανθρώπινων ζωών. Αυτό<br />έχει επίσης επιπτώσεις στην καταπολέμηση της παράνομης μετανάστευσης από<br />θαλάσσης και στην ικανότητα των εκτελεστικών φορέων να διασώζουν μετανάστες<br />που κινδυνεύουν στη θάλασσα.<br /> (12) Άλλες εφαρμογές: εφοδιαστική, περιβάλλον, επιστήμη,<br />επιβολή του νόμου και λοιπά<br /> Το GNSS παρέχει επίσης μέσα ώστε να επέλθουν βελτιώσεις στον<br />τομέα της εφοδιαστικής. Με την ακριβή και συνεχή ιχνηλάτηση και τον εντοπισμό<br /><br />κιβωτίων, εμπορευματοκιβωτίων ή παλετών, το GNSS, σε συνδυασμό με άλλες<br />τεχνολογίες όπως οι διατάξεις προσδιορισμού ραδιοσυχνοτήτων, βελτιώνει τη<br />διαχείριση των αλυσίδων εφοδιαστικής και τη διαχείριση του στόλου u947 για<br />όλους τους τρόπους μεταφοράς τόσο σε αστικές περιοχές όσο και τις μεταφορές<br />μεγάλων αποστάσεων. Επίσης, στο πλαίσιο των πολυτροπικών εφαρμογών, η<br />ασφάλεια μπορεί να ενισχυθεί με τη χρήση ηλεκτρονικών σφραγίδων και άλλων<br />χωροευαίσθητων διατάξεων.<br /> Οι τεχνολογίες δορυφορικής πλοήγησης παρέχουν χρήσιμες υπηρεσίες σε<br />ευρύ φάσμα τομέων. π.χ. τα συστήματα δημοσίων συγκοινωνιών, τα δημόσια<br />έργα και τα έργα πολιτικού μηχανικού, η μετανάστευση και ο συνοριακός έλεγχος,<br />η αστυνομία, η παρακολούθηση κρατουμένων, η παραγωγή βιομάζας και η<br />διαχείριση πρώτων υλών, η διαχείριση του περιβάλλοντος, οι ιατρικές εφαρμογές<br />και τα άτομα με αναπηρίες, η επιστημονική έρευνα, το<br />κυνήγι, τα σπορ, ο τουρισμός, η διάθεση αποβλήτων και πολλά άλλα.<br /> δ. Στρατιωτικές Εφαρμογές.<br /> Παρά του ότι δεν σχεδιάστηκε για να καλύπτει στρατιωτικές<br />ανάγκες, έχει πολλά χαρακτηριστικά που το καθιστούν κατάλληλο για τέτοιες<br />εφαρμογές:<br /> (1) Επιχειρήσεις:<br /> (α) Χερσαίες:<br /> 1/ Πλοήγηση και ορθή τήρηση κατεύθυνσης.<br /> 2/ Ασφαλής προσανατολισμός δυνάμεων.<br /> 3/ Εύρεση συντομότερου και καταλληλότερου<br />δρομολογίου.<br /> 4/ Εντοπισμός ΑΝΣΚ σε κακές καιρικές συνθήκες<br /> 5/ Εξαγωγή τοπογραφικού προσδιορισμού με σκοπό<br />την αξιοποίηση των πλεονεκτημάτων του εδάφους.<br /> 6/ Κατανόηση και δυνατότητα εφαρμογής της αλλαγής<br />των σχεδίων ανάλογα την τακτική κατάσταση.<br /> 7/ Προειδοποίηση για εδαφικό κίνδυνο.<br /> 8/ Επιχειρήσεις τμημάτων αναγνώρισης.<br /> 9/ Τάξη πυροβολικού.<br /> 10/ ΠΑΠ-Συντονισμός και εκτέλεση πυρών υποστήριξης<br /> 11/ Παροχή ακριβής ώρας για συντονισμό.<br /> 12/ Ραδιογωνιομέτρηση.<br /> 13/ Εγγύς υποστήριξη από αέρα.<br /> 14/ Εντοπισμό και διάσωση φίλιου προσωπικού.<br /> 15/ Ακριβής χαρτογράφηση και άρση ναρκοπεδίων.<br /> 16/ Επιτήρηση UAV’S.<br /> 17/ Ακριβής καθορισμός Ζ/Ρ - Ζ/Π.<br /> 18/ Αποστολές εφοδιασμού κατά την νύκτα και ημέρα<br />ακόμα και σε κακές καιρικές συνθήκες.<br /> 19/ Χωροθέτηση μονάδων εφοδιασμού ώστε να<br />εξυπηρετούν καλύτερα ασφαλέστερα και ταχύτερα τις ανάγκες των σχηματισμών.<br /> (β) Αεροπορικές:<br /> 1/ Πλοήγηση Α/Φ.<br /> 2/ Προσέγγιση ακριβείας αεροδρομίων από τα Α/Φ-Ε/Π.<br /> 3/ Εκτέλεση αποστολών έρευνας και διάσωσης.<br /> 4/ Ακριβής εντοπισμός στόχων.<br /> 5/ Ασφαλής προσανατολισμός κατά τις πτήσεις.<br /> 6/ Ανεφοδιασμός στον αέρα.<br /> 7/ Υποβοήθηση των Α/Φ βομβαρδισμού.<br /> 8/ Εγγύς υποστήριξη από αέρα χερσαίων δυνάμεων.<br /> 9/ Πλοήγηση των μεταφορικών Α/Φ και προσέγγιση<br />ακριβείας των Ζ/Ρ.<br /> 10/ Εκτέλεση έργου των Α/Φ ΝΣ.<br /> (γ) Ναυτικές:<br /> 1/ Ναυσιπλοΐα.<br /> 2/ Έρευνα και διάσωση.<br /> 3/ Παροχή συντεταγμένων στόχων.<br /> 4/ Ακριβής χαρτογράφηση, σήμανση, πόντιση και άρση<br />ναρκοπεδίων, παρακολούθηση ναυτικών έργων / οχυρώσεων ακτογραμμής.<br /> 5/ Προσέγγιση Ε/Π σε φρεγάτες.<br /> 6/ Υποβρύχιες καταστροφές.<br /> 7/ Υδρογραφική υπηρεσία (κατασκευή ανάγλυφου<br />εχθρικών ακτών).<br /> 8/ Ενλιμενισμός πλοίων.<br /> 9/ Έλεγχος πλοίων στόλου.<br /> 10/ Πόντιση κωλυμάτων.<br /> (δ) Ανθρωπιστικές.<br /><u><b>ΑΝΑΠΤΥΞΗ - ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ-ΘΕΣΕΙΣ</b></u><br /> <u>1. Ιστορικό.</u><br /> Το GALILEO προορίζεται να είναι το ευρωπαϊκό σύστημα δορυφορικής<br />πλοήγησης νέας γενιάς, με εφαρμογές που θα καλύπτουν όλα τα συστήματα<br />μεταφορών (οδικές, αεροπορικές, θαλάσσιες, κ.λ.π.), αλλά και άλλους τομείς της<br />οικονομίας (Ανακοίνωση της Ε. Επιτροπής, 10/02/99). Το Συμβούλιο Μεταφορών,<br />στις 17/06/99, ενέκρινε Ψήφισμα σχετικά με την φάση ορισμού του συστήματος<br />GALILEO. Στο ίδιο Ψήφισμα προβλέπεται, επίσης, η ίδρυση και λειτουργία μιας<br />Διευθύνουσας Επιτροπής (Steering Committee)15, με τη συμμετοχή εθνικών<br />εμπειρογνωμόνων από όλα τα κράτη-μέλη.<br /><u> 2. Σκοπός Ανάπτυξης.</u><br /> Το σύστημα GALILEO είναι εμβληματικό για την ευρωπαϊκή πολιτική<br />διαστήματος. Στόχοι του, μεταξύ άλλων, είναι να ικανοποιηθούν οι ανάγκες των<br />χρηστών, να εξυπηρετηθούν άλλες κοινοτικές πολιτικές, να τεθούν στο επίκεντρο<br />οι διαστημικές εφαρμογές και να βελτιωθεί η ευρωπαϊκή ανταγωνιστικότητα. Το<br />Galileo είναι το τέλειο εργαλείο για να επιτευχθούν αυτοί οι στόχοι. Το GALILEO<br />εξετάζεται επίσης μέσα στο ευρύτερο πλαίσιο του κοινοτικού θεματολογίου<br /><u> 3. Οι προκλήσεις</u><br /> Στον τομέα της δορυφορικής πλοήγησης, οι προκλήσεις είναι<br />σημαντικές και πολλαπλές. Δύο είναι τα ανταγωνιστικά συστήματα σήμερα: το<br />αμερικανικό GPS, που δεσπόζει στην αγορά, και το ρωσικό GLONASS.<br /><span style="font-size: xx-small;">15 Ο ρόλος της Διευθύνουσας Επιτροπής είναι η διερεύνηση και επίλυση όλων των τεχνικών θεμάτων<br />που συνδέονται με τη λειτουργία του GALILEO. Οι εργασίες προχωρούν με ταχύτατους ρυθμούς<br />(περίπου δύο συναντήσεις το μήνα), ενώ παίρνονται αρκετά σημαντικές αποφάσεις για το σχεδιασμό του<br />GALILEO. Στο πλαίσιο της εν λόγω Επιτροπής αποφασίστηκε επίσης η ίδρυσης μιας υπο-επιτροπής<br />ασφάλειας, η οποία άρχισε να συνεδριάζει στις 27/09/99.</span><br /><br /> Η σημερινή εξάρτηση, ιδίως έναντι του GPS, εγείρει ζητήματα στρατηγικού<br />χαρακτήρα, δεδομένου ότι τα χρησιμοποιούμενα συστήματα δεν τελούν υπό<br />ευρωπαϊκό έλεγχο. Επομένως, το ζητούμενο είναι να καλυφθούν οι ευρωπαϊκές<br />στρατηγικές ανάγκες, λ.χ. όσον αφορά την κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική<br />ασφαλείας, χωρίς κίνδυνο ούτε υπερβολικό κόστος.<br /> Η δορυφορική πλοήγηση προσφέρει προφανή πλεονεκτήματα για τη<br />διαχείριση των μεταφορών. Επιτρέπει την ενίσχυση της ασφάλειας, τη βελτίωση<br />της ροής της κυκλοφορίας, τη μείωση της κυκλοφοριακής συμφόρησης και των<br />οχλήσεων του περιβάλλοντος, καθώς και την ενίσχυση της διατροπικότητας στις<br />μεταφορές.<br /> Τα σημερινά συστήματα16 GPS και GLONASS, απ'ό,τι φαίνεται, δεν<br />προσφέρουν την αξιοπιστία και τη διαθεσιμότητα που είναι αναγκαίες για τη<br />μεταφορά κυρίως των προσώπων. Τα μειονεκτήματα αυτά μπορεί να<br />αντιμετωπισθούν με την εφαρμογή του ευρωπαϊκού συστήματος Galileo.<br /> Οι προκλήσεις είναι επίσης οικονομικές και βιομηχανικές. Πράγματι, σε μια<br />δυνητική παγκόσμια αγορά εκτιμώμενη σε 40 δισ. ευρώ μέχρι το 2005, το<br />ζητούμενο είναι η κατάκτηση ενός δίκαιου μεριδίου της αγοράς της δορυφορικής<br />πλοήγησης και των αντίστοιχων θέσεων εργασίας. Οι σημερινές εκτιμήσεις είναι οι<br />ακόλουθες: η ανάπτυξη της υποδομής Galileo αναμένεται να δημιουργήσει 20.000<br />θέσεις εργασίας, ενώ η εκμετάλλευσή της αναμένεται να δημιουργήσει 2.000<br />μόνιμες θέσεις εργασίας, χωρίς να συνυπολογίζονται οι δυνατότητες στον τομέα<br />των εφαρμογών.<br /> Τέλος, δεν είναι αμελητέες οι κανονιστικές πτυχές. Η προσφυγή σε<br />συστήματα πληροφοριών που στηρίζονται σε σήματα εντοπισμού και<br />συγχρονισμού μπορεί να επιτρέψει την παρακολούθηση της τήρησης ορισμένων<br />κοινοτικών κανονιστικών διατάξεων σε θέματα αλιείας, λ.χ., ή και προστασίας του<br />περιβάλλοντος.<br /> Ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες προηγούνται σταθερά, είναι απαραίτητο, με βάση<br />τα όσα διακυβεύονται, να ληφθεί τάχιστα μια απόφαση από την Ευρώπη όσον<br />αφορά τη συμμετοχή της στην προσεχή γενεά συστημάτων εντοπισμού,<br />πλοήγησης και χρονομέτρησης μέσω δορυφόρων.<br /><u> 4. Οι στρατηγικές επιλογές</u><br /><span style="font-size: xx-small;">16 http://europa.eu/scadplus/leg/el/lvb/l24205.htm</span><br /><br /> Η ανάπτυξη ενός GNSS (global navigation satellite system -<br />παγκόσμιου δορυφορικού συστήματος πλοήγησης) πρέπει να είναι συντονισμένη.<br />Μετά την εντολή του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Μαρτίου του 1998 προς την<br />Επιτροπή, για τη διερεύνηση των δυνατοτήτων ανάπτυξης ενός κοινού<br />συστήματος με τις Ηνωμένες Πολιτείες, διεξήχθησαν συζητήσεις οι οποίες<br />επέτρεψαν την αποσαφήνιση των υφισταμένων δυνατοτήτων. Δεδομένου ότι οι<br />Αμερικανοί δεν είναι έτοιμοι, για στρατιωτικούς λόγους, να εξετάσουν το<br />ενδεχόμενο από κοινού ιδιοκτησίας ούτε ουσιαστικής συμμετοχής της Ευρώπης<br />στον έλεγχο του συστήματος GPS, η συνεργασία με τις ΗΠΑ θα πρέπει να<br />στηρίζεται:<br /> είτε στο υφιστάμενο σύστημα GPS, υπό τον έλεγχο των ΗΠΑ·<br /> είτε στην ανάπτυξη ενός GNSS βασιζόμενου σε δύο συμπληρωματικά<br />και διαλειτουργικά δορυφορικά συστήματα πλοήγησης: το GPS και το Galileo.<br /> Η τελευταία αυτή λύση είναι και αυτή που προέκρινε η Επιτροπή,<br />απορρίπτοντας, κατ' αυτό τον τρόπο, την λύση «0» που συνίστατο στην άρνηση<br />κάθε ευρωπαϊκής συμμετοχής στην κύρια διαστημική συνιστώσα του μελλοντικού<br />GNSS.<br /> Η Επιτροπή θεωρεί ότι το σύστημα Galileo πρέπει να είναι ανοικτό και<br />στη συμμετοχή άλλων εταίρων, με τους οποίους έχουν ήδη πραγματοποιηθεί<br />επαφές, όπως είναι:<br /> η Ρωσική Ομοσπονδία: το σύστημα GLONASS θα μπορούσε να<br />ενσωματωθεί σταδιακά στο σύστημα Galileo·<br /> η Ιαπωνία, η οποία θα μπορούσε, ιδίως, να συμμετάσχει χρηματοδοτικά<br />στην ανάπτυξη του Galileo·<br /> άλλες χώρες ή περιφέρειες (ΧΚΑΕ, ΕΖΕΣ, Τουρκία κ.λπ.), στις οποίες η<br />Επιτροπή οφείλει να προαγάγει το GNSS.<br /> Τέλος, το Galileo θα πρέπει να αξιοποιήσει τις δυνατότητες που προσφέρει η<br />εφαρμογή ενός δορυφορικού συστήματος πλοήγησης στις μη στρατιωτικές<br />ανάγκες, καλύπτοντας τα κενά του GPS και ενισχύοντας την αξιοπιστία του GNSS.<br />Θα πρέπει, ευθύς εξ αρχής, να παρέχει παγκόσμια κάλυψη.<br /><u> 5. Τεχνικές απαιτήσεις και χαρακτηριστικά</u><br /> Το σύστημα πρέπει να είναι σχεδιασμένο κατά τρόπον ώστε να<br />εξασφαλίζει πλανητικής κλίμακας κάλυψη και να επιτρέπει ευρείες εφαρμογές, με<br />υψηλά επίπεδα ασφαλείας για τις ευρωπαϊκές μεταφορές, καθώς και με την<br />ελάχιστη δυνατή διαστημική υποδομή. Από την άλλη πλευρά, το σύστημα Galileo<br />πρέπει να είναι σε θέση να εξασφαλίζει οριζόντια ακρίβεια μικρότερη των 10<br />μέτρων.<br /> Από πλευράς ασφαλείας, το σύστημα πρέπει να εξασφαλίζει την υλική<br />προστασία των ζωτικών υποδομών, καθώς και την αποστολή σημάτων μεγάλης<br />ακριβείας σε περίπτωση κρίσεως ή πολέμου. Κάθε μη προβλεπόμενη χρήση ή<br />υποκλοπή σήματος, ή, ακόμη, η πρόσβαση στο σύστημα, σε περίοδο πολέμου,<br />από τον εκάστοτε εχθρό, πρέπει να καταστεί απολύτως αδύνατη. Για την κάλυψη<br />των εν λόγω απαιτήσεων ασφαλείας, οι εμπειρογνώμονες συνιστούν τη θέσπιση<br />ελεγχόμενης πρόσβασης.<br /><u> 6. Χρηματοδοτικές πτυχές17</u><br /> Το συνολικό κόστος του συστήματος Galileo για την περίοδο 1999-<br />2008 υπολογίζεται σε 2,2 έως 2,95 δισ. ευρώ, ανάλογα με την έκταση της<br />συνεργασίας με τις Ηνωμένες Πολιτείες και της χρήσης επίγειων συστημάτων.<br /> Η σημερινή αμερικανική πολιτική συνίσταται στη δωρεάν χορήγηση του<br />βασικού σήματος GPS. Η υιοθέτηση της προσέγγισης αυτής για το σύστημα<br />Galileo θα δημιουργήσει ανάγκες σημαντικής δημόσιας χρηματοδότησης,<br />δεδομένου ότι ο ιδιωτικός τομέας δεν είναι σε θέση να αντέξει, από μόνος του, το<br />κόστος που συνεπάγεται η δωρεάν παροχή υπηρεσίας για τους χρήστες.<br /> Δεδομένου ότι το σύστημα Galileo θεωρείται ως ζωτικής σημασίας στοιχείο<br />του διευρωπαϊκού δικτύου και της κοινής πολιτικής μεταφορών, είναι<br />δικαιολογημένη μια ευρωπαϊκή χρηματοδότηση. Η χρηματοδότηση αυτή θα<br />καταστεί δυνατή χάρις ιδίως στον προϋπολογισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης και,<br />ειδικότερα, στον προϋπολογισμό για τα διευρωπαϊκά δίκτυα, τον προϋπολογισμό<br />της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Διαστήματος και του 5ου προγράμματος πλαισίου<br />Ε&Α.<br /> Επιπλέον, μπορούν να δημιουργηθούν ειδικά έσοδα, μέσω κανονιστικών<br />διατάξεων, όπως η καθιέρωση ορισμένων υπηρεσιών ελεγχόμενης προσβάσεως<br />για τους συνδρομητές ή η φορολόγηση των αποδεκτών σήματος. Τέλος, θα πρέπει<br />να ενθαρρυνθεί η συνεργασία δημοσίου-ιδιωτικού τομέα.<br /><span style="font-size: xx-small;">17 http://europa.eu/scadplus/leg/el/lvb/l24205.htm</span><br /><br /><u> 7. ΖΗΤΗΜΑΤΑ ∆ΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ Ι∆ΙΩΤΙΚΗΣ ΖΩΗΣ</u><br /> Η ικανότητα της τεχνολογίας δορυφορικής πλοήγησης να εντοπίζει<br />και να ιχνηλατεί τη θέση ανθρώπων και εμπορευμάτων έχει συνέπειες σε θέματα<br />ιδιωτικής ζωής. Η προστασία των προσωπικών δεδομένων και η ιδιωτική ζωή είναι<br />κοινό μέλημα όλων των πολιτών.<br /> Το δικαίωμα στην ιδιωτική ζωή αποτελεί θέμα ευρέως ανεπτυγμένο από<br />νομική άποψη στην Ευρώπη. Όλα τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν<br />υπογράψει την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Ανθρωπίνων ∆ικαιωμάτων, η οποία εγγυάται<br />σεβασμό της "ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής, της κατοικίας και της<br />αλληλογραφίας".<br /> Τα περισσότερα θέματα ιδιωτικής ζωής που συνδέονται με τη δορυφορική<br />πλοήγηση καλύπτονται από το υπάρχον νομοθετικό πλαίσιο: η οδηγία 95/46/EΚ<br />ρυθμίζει την επεξεργασία και χρήση “προσωπικών δεδομένων” όσον αφορά τη<br />"διαφάνεια, το νομότυπο σκοπό και την αναλογικότητα" και η οδηγία 2002/58/EΚ<br />έχει ως αντικείμενο τη χρήση των προσωπικών δεδομένων και την προστασία της<br />ιδιωτικής ζωής στον τομέα των τηλεπικοινωνιών.<br /><u> 8. ∆ΡΑΣΗ ΤΟΥ ∆ΗΜΟΣΙΟΥ ΤΟΜΕΑ18</u><br /> Παράλληλα με την ανάπτυξη των υποδομών δορυφορικής<br />πλοήγησης, οι αρχές του δημοσίου τομέα σε εθνικό και κοινοτικό επίπεδο<br />υποστηρίζουν την ανάπτυξη των τεχνολογιών δορυφορικής πλοήγησης.<br /> Οι δημόσιες αρχές έχουν αναλάβει δράση σε ορισμένα πεδία, στα οποία<br />συμπεριλαμβάνεται η στήριξη της έρευνας, η θέσπιση κατάλληλου κανονιστικού<br />πλαισίου κλπ. Το δυνητικό φάσμα των δημοσίων δράσεων περιγράφεται στη<br />συνέχεια.<br /><u> 8.1. Έρευνα και καινοτομία</u><br /> Όπως τονίζεται στην στρατηγική της Λισαβόνας, η έρευνα<br />αναγνωρίζεται ως θεμελιώδες εργαλείο για την προώθηση της καινοτομίας και τη<br />δημιουργία οικονομικής ευημερίας. Μολονότι η ΕΕ απέχει ακόμη από το στόχο της<br /><span style="font-size: xx-small;">18 Πράσινη βίβλος για τις εφαρμογές της δορυφορικής πλοήγησης.</span><br /><br />να επενδύσει το 3% του ΑΕΠ στην έρευνα και την ανάπτυξη έως το 2010 – τα<br />τελευταία στοιχεία παρουσιάζουν επένδυση 1,9% του ΑΕΠ υπάρχουν .πάντως<br />κάποια ενθαρρυντικά σημάδια διότι επιχειρήσεις και κυβερνήσεις αυξάνουν τις<br />δαπάνες τους στην έρευνα.<br /> Μέχρι σήμερα, στην Ευρώπη οι συνολικές ετήσιες δαπάνες του<br />δημοσίου και του ιδιωτικού τομέα για την έρευνα στις εφαρμογές δορυφορικής<br />πλοήγησης έχουν ανέλθει σε 100 εκατομμύρια ευρώ. Το ποσό αυτό είναι πιθανόν<br />να πενταπλασιασθεί όταν το GALILEO τεθεί σε πλήρη λειτουργία.<br /><u> 8.2. Μικρομεσαίες επιχειρήσεις – κέντρα αριστείας</u><br /> Ο ρόλος των ΜΜΕ θεωρείται καίριος για την επίτευξη των στόχων της<br />στρατηγικής της Λισαβόνας να καταστεί η ΕΕ η πλέον ανταγωνιστική οικονομία της<br />γνώσης.<br /> Η συνεργασία και η δικτύωση των ΜΜΕ σε ευρωπαϊκό επίπεδο έχει<br />προωθηθεί μέσω του 6ου προγράμματος πλαισίου της ΕΕ για την έρευνα, με τη<br />διάθεση τουλάχιστον του 8% της χρηματοδότησης προς το σκοπό αυτό.<br />Εκπονήθηκαν μελέτες για τους δέκτες χαμηλής κατανάλωσης ενέργειας, τις<br />μεθόδους εντοπισμού σε εσωτερικούς χώρους, το σχεδιασμό κεραιών πολλαπλών<br />συχνοτήτων, την παρακολούθηση της πανίδας και άλλα.<br /> Σε πολλές περιφέρειες της Ευρώπης έχουν αναγνωρισθεί τα οφέλη από την<br />απόκτηση γνώσεων μέσω της δορυφορικής πλοήγησης. Η συνεγκατάσταση<br />εταιρειών, ερευνητικών εργαστηρίων και ιδρυμάτων, όπως και η σύμπραξη<br />πανεπιστημίων, σχολών και σχολείων, έχουν παραγάγει κοινούς πόρους<br />δεξιοτήτων στην δορυφορική πλοήγηση, . Η ευρωπαϊκή πολιτική συνοχής το<br />διάστημα 2007-2013 θα ενθαρρύνει τις περιφέρειες να ανταλλάσσουν μεθόδους<br />βέλτιστης πρακτικής στην ανάπτυξη εφαρμογών Galileo μέσω της πρωτοβουλίας<br />'Περιφέρειες για την οικονομική αλλαγή.<br /><u> 8.3. ∆ιεθνής συνεργασία</u><br /> Το GALILEO προσφέρει ασυναγώνιστης ποιότητας διεθνή δημόσια<br />υπηρεσία, όπως αποδείχθηκε σε ορισμένες χώρες που επιθυμούν τη συνεργασία.<br /><br />Η συνεργασία με χώρες μη μέλη της ΕΕ, στις οποίες συμπεριλαμβάνονται και οι<br />αναπτυσσόμενες χώρες, είναι ουσιαστικής σημασίας για να υλοποιηθούν όλα τα<br />οφέλη του GALILEO, να προωθηθεί η βιομηχανική τεχνογνωσία, να τονωθούν οι<br />κοινοτικές και μη εφαρμογές, να υιοθετηθούν παγκόσμια πρότυπα, να υπάρξει<br />παρουσία στις διεθνείς αγορές και να προωθηθεί το GALILEO σε διεθνείς φορείς.<br />Τα σχήματα συνεργασίας καλύπτουν τις κανονιστικές πτυχές, την πιστοποίηση και<br />τις συχνότητες, όπως επίσης τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, την<br />επιστημονική έρευνα και τη βιομηχανική δράση.<br /> Η συμβατότητα μεταξύ GALILEO και GPS θα εξασφαλίσει τη διάθεση δεκτών<br />εξαιρετικών επιδόσεων. Η εν λόγω συμβατότητα θα μπορούσε να αποκατασταθεί<br />με έναν τρίτο σχηματισμό δορυφόρων, μόλις ολοκληρωθούν οι διαπραγματεύσεις<br />μεταξύ Ευρώπης και Ρωσίας για ένα εξελιγμένο πρόγραμμα GLONASS.<br /><u> 8.4. Πρότυπα, πιστοποίηση και αστική ευθύνη</u><br /> Για να διευκολυνθεί η πλήρης διείσδυση των υπηρεσιών του<br />GALILEO στην αγορά, ο δημόσιος και ο ιδιωτικός τομέας επιδίδονται ήδη σε<br />δραστηριότητες τυποποίησης ειδικά για το GALILEO. Έχουν καταρτισθεί πρότυπα<br />επιδόσεων για τους δέκτες και έχουν αναληφθεί συγκεκριμένες ενέργειες στον<br />αεροναυτικό και τον ναυτιλιακό τομέα στο πλαίσιο της ∆ιεθνούς Οργάνωσης<br />Πολιτικής Αεροπορίας και του ∆ιεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού. Οι αρμόδιοι<br />σιδηροδρομικών και οδικών μεταφορών επιτελούν έργο προκειμένου να<br />ανταποκριθούν σε ειδικές ανάγκες τυποποίησης. Άλλοι φορείς παροχής<br />υπηρεσιών που βασίζονται στον προσδιορισμό θέσης συμμετέχουν επίσης στην<br />ανάπτυξη προτύπων του GALILEO.<br /> Για εφαρμογές στις οποίες υπεισέρχονται πτυχές ασφάλειας και αστικής<br />ευθύνης, η πιστοποίηση εξοπλισμού και υπηρεσιών αποτελεί προϋπόθεση.<br />Πρέπει να πραγματοποιηθούν εκτιμήσεις όσον αφορά τα συστήματα εντοπισμού<br />θέσης και u964 τις επιδόσεις των εφαρμογών με μεθοδολογίες "αξιολόγησης της<br />ασφάλειας". Τόσο ο σχεδιασμός συστημάτων όσο και η επιχειρησιακή λειτουργία<br />τους πρέπει να πιστοποιηθούν ώστε να βεβαιώνεται η συμμόρφωση με τις<br />απαιτήσεις ασφάλειας για τις εφαρμογές.<br /> Το σύστημα Egnos θα πιστοποιηθεί σύμφωνα με τους κανονισμούς για τον<br />ενιαίο ευρωπαϊκό ουρανό. Για το GALILEO, η ευρωπαϊκή εποπτική αρχή του<br /><br />GNSS θα ορίσει οργανισμό πιστοποίησης, ο οποίος θα συμβουλεύεται τις<br />διάφορες ρυθμιστικές αρχές που ασχολούνται με τις χρήσεις ασφάλειας της<br />ανθρώπινης ζωής, όπως είναι ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Ασφάλειας της<br />Αεροπορίας.<br /><u> 8.5. Συχνότητες</u><br /> Η κατανομή του διεθνούς φάσματος ραδιοσυχνοτήτων είναι σε<br />πλήρη συμφωνία με τους κανονισμούς της ∆ιεθνούς Ένωσης Τηλεπικοινωνιών και,<br />στην Ευρώπη, με την απόφαση για το ραδιοφάσμα. Η διαφύλαξη του φάσματος<br />ραδιοσυχνοτήτων και η προώθηση κατανομής νέων ζωνών ραδιοσυχνοτήτων είναι<br />ο πρωταρχικός στόχος για να εξασφαλισθούν επιδόσεις εξυπηρέτησης ασφαλείς<br />και εγγυημένες για όλους τους χρήστες. Επισημαίνεται ότι τα θέματα αυτά είναι<br />αντικείμενο ευρύτερης συζήτησης με αφορφή την επανεξέταση του κοινοτικού<br />κανονιστικού πλαισίου για τις ηλεκτρονικές επικοινωνίες16. Η συνεχής βελτίωση<br />των επιδόσεων εξαρτάται από την κατανομή του φάσματος ραδιοσυχνοτήτων.<br /><u> 8.6. ∆ικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας</u><br /> Οι δυνατότητες δημιουργίας εσόδων από τη δορυφορική<br />πλοήγηση εξαρτάται από το τμήμα χρηστών, προβλέπεται μάλιστα ότι ο αριθμός<br />των χρηστών θα αυξηθεί ουσιαστικά. Τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας θα καλύπτουν<br />ενδεχομένως εφευρέσεις σχετιζόμενες με τις μεθόδους που χρησιμοποιούνται<br />στους δέκτες GNSS για τη λήψη και την αποδιαμόρφωση των σημάτων και στους<br />σχετικούς αλγορίθμους επεξεργασίας. Μπορούν επίσης να καλύπτουν το<br />περιεχόμενο σήματος και τα πλινθιοσύνολα για την κατασκευή των δεκτών GNSS.<br />Η προστασία που παρέχουν τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας μπορεί να<br />αποδειχθεί μεγάλης σημασίας σε ορισμένα πεδία, ιδιαίτερα στην επεξεργασία και<br />το περιεχόμενο σημάτων.<br /> <u>8.7. Εθνικές νομοθεσίες και συστήματα, οδηγίες και κανονισμοί της<br />ΕΕ</u><br /><br /> Οι νέες τεχνολογίες και η καινοτομία είναι καίρια στοιχεία της σύγχρονης<br />κοινωνίας. Οι νομοθέτες χρειάζεται να εξασφαλίσουν ότι τα παραγόμενα οφέλη<br />έχουν κατάλληλη ανταπόκριση στην κοινωνία και ότι οι πληροφορίες διατίθενται<br />προς χρήση και ότι αξιοποιείται πλήρως η καινοτομία.<br /> Για τη χρήση της δορυφορικής πλοήγησης έχει ήδη δοθεί εντολή σε τοπικό,<br />περιφερειακό ή εθνικό επίπεδο. Ευρωπαϊκή νομοθεσία έχει εκδοθεί σε διάφορους<br />τομείς τα τελευταία χρόνια, στη βάση του γεγονότος ότι το GNSS διευκολύνει και<br />εξορθολογεί τις δραστηριότητες, αναβαθμίζει το επίπεδο εξυπηρέτησης του πολίτη<br />και μειώνει το κόστος.<br /> Με τον όρο “ασφάλεια” του συστήματος νοείται η διασφάλιση της<br />απρόσκοπτης και συνεχούς λειτουργίας του, καθώς και η προστασία του από<br />ενδεχόμενες καταχρήσεις, εκ μέρους των διαφόρων κατηγοριών χρηστών 19. Οι<br />χρήστες, σύμφωνα με τις προδιαγραφόμενες λειτουργίες του συστήματος θα είναι<br />μεμονωμένα άτομα, επιχειρήσεις, κυβερνητικοί φορείς κ.λ.π. Είναι αυτονόητο ότι οι<br />υπηρεσίες που θα απευθύνονται σε κυβερνητικούς φορείς θα να είναι οι πλέον<br />προστατευμένες.<br /><u> 9. Οργανωτικό πλαίσιο</u><br /> Για τον σχεδιασμό, την ανάπτυξη και την εκμετάλλευση του<br />συστήματος Galileo, η Επιτροπή προτείνει ένα οργανωτικό σχήμα στο οποίο<br />συμμετέχουν, κατά κύριο λόγο, η ομάδα υψηλού επιπέδου GNSS, η Επιτροπή, η<br />Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Διαστήματος και το σύνολο των επενδυτών. Θα μπορούσε<br />επίσης να συσταθεί μια μικρή διοίκηση .<br /> Πρωτίστως, είναι απαραίτητη η πολιτική στράτευση, ούτως ώστε να δοθεί η<br />αναγκαία ώθηση για τις βιομηχανικές επενδύσεις, για την διαπραγμάτευση των<br />χαρακτηριστικών του συστήματος με τους διεθνείς εταίρους και για την ενίσχυση<br />της επιρροής της Ευρώπης στον στρατηγικό αυτόν τομέα. Το Ευρωπαϊκό<br />Συμβούλιο θα μπορούσε να χαράξει εν προκειμένω κατευθυντήριες γραμμές.<br /> <span style="font-size: xx-small;">10. Πλαίσιο19<br />19 http://europa.eu/scadplus/leg/el/lvb/l24205.htm</span><br /> Μετά από μια πρώτη ανακοίνωση, τον Ιανουάριο του 1998, το<br />Ευρωπαϊκό Συμβούλιο (Μάρτιος 1998) κάλεσε την Επιτροπή να υποβάλει<br />συστάσεις για μια ευρωπαϊκή προσέγγιση του ζητήματος της παγκόσμιας<br />δορυφορικής πλοήγησης. Η ανακοίνωση αυτή αποτελεί την απόκριση στο αίτημα<br />του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Την ανακοίνωση αυτή ακολούθησαν, το 2002, η<br />δημιουργία της κοινής επιχείρησης Galileo και ο κανονισμός περί της<br />εγκατάστασης και εκμετάλλευσης του προγράμματος.<br /> Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του<br />Συμβουλίου, της 14ης Ιουλίου 2004, για τη θέση σε εφαρμογή των φάσεων<br />εγκατάστασης και εκμετάλλευσης του ευρωπαϊκού προγράμματος<br />ραδιοναυσιπλοΐας μέσω δορυφόρου .<br /> Το πρόγραμμα Galileo έχει φτάσει σε προχωρημένο στάδιο ωριμότητας<br />και υπερβαίνει σήμερα κατά πολύ το πλαίσιο ενός απλού ερευνητικού έργου. Ο<br />προτεινόμενος κανονισμός έχει στόχο να στηρίξει το πρόγραμμα Galileo σε ένα<br />ειδικό νομικό κείμενο, το οποίο μπορεί να ικανοποιήσει καλύτερα τις βιομηχανικές<br />και εμπορικές ανάγκες του και να ανταποκριθεί καλύτερα στην απαίτηση της<br />χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης.<br /> Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 876/2002 του Συμβουλίου, της 21ης Μαΐου<br />2002, για τη δημιουργία της κοινής επιχείρησης Galileo.<br /> Με τον κανονισμό αυτό δημιουργήθηκε κοινή επιχείρηση επιφορτισμένη<br />με τη διαχείριση της φάσης ανάπτυξης (2002-2005) του προγράμματος Galileo. Η<br />εν λόγω κοινή επιχείρηση θα αναλάβει, πέραν της διαχείρισης της φάσης<br />ανάπτυξης μέχρι το 2005, και την προετοιμασία των μεταγενέστερων φάσεων του<br />προγράμματος (εγκατάσταση και εκμετάλλευση).<br /> Ψήφισμα του Συμβουλίου της 3ης Αυγούστου 1999 [Επίσημη<br />Εφημερίδα C 221 της 3ης Αυγούστου 1999]<br /> Στις 19 Ιουλίου 1999, το Συμβούλιο εξέδωσε ψήφισμα σχετικά με τη<br />συμμετοχή της Ευρώπης σε μία νέα γενιά υπηρεσιών δορυφορικής πλοήγησης -<br /><br />Galileo - Φάση ορισμού, στο οποίο καλεί την Επιτροπή να του υποβάλει σχέδια<br />εντολών διαπραγμάτευσης που καθιστούν δυνατή τη διερεύνηση όλων των<br />δυνατοτήτων συνεργασίας με τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Ρωσική Ομοσπονδία.<br /> Την καλεί επίσης να του υποβάλει εις βάθος ανάλυση<br />κόστους/πλεονεκτημάτων, με τη μελέτη, ιδίως, των πιθανών πηγών εσόδων, των<br />προβλεπομένων εταιρικών σχέσεων μεταξύ του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα και<br />των δυνατοτήτων χρηματοδότησης από πλευράς ιδιωτικού τομέα.<br /><u> 11. Προβλήματα20</u><br /> «Ακόμα 2,6 δισ. Ευρώ Νέα κονδύλια ζητά η Κομισιόν για το<br />σύστημα πλοήγησης Galileo».<br /> «Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κάλεσε την Τετάρτη τις χώρες-μέλη της<br />ΕΕ να χρηματοδοτήσουν εξ' ολοκλήρου το δορυφορικό σύστημα προσδιορισμού<br />στίγματος Galileo».<br /> Το έργο φαίνεται να βαλτώνει εδώ και πέντε χρόνια, καθώς η ιδιωτική<br />κοινοπραξία που το είχε αναλάβει αδρανεί και βρίσκεται σε εσωτερική διαμάχη για<br />την κατανομή των αρμοδιοτήτων.<br /> «Εχουν υπάρξει καθυστερήσεις και δεν πρέπει να υπάρξουν άλλες»<br />δήλωσε στο Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων ο επίτροπος Μεταφορών Ζακ Μπαρό».<br /> Σύμφωνα με τον αρχικό προγραμματισμό, οι Ευρωπαίοι<br />φορολογούμενοι θα κάλυπταν μόνο το ένα τρίτο του κόστους του Galileo, γύρω<br />στα 2,5 δισ. ευρώ. Αν η νέα πρόταση γίνει τελικά δεκτή, η κοινοτική δαπάνη θα<br />αυξηθεί κατά 2,4-2,6 δισ. ευρώ, εκτιμά η Επιτροπή.<br /> Οι 30 δορυφόροι του Galileo θα πρέπει να έχουν ξεκινήσει τη λειτουργία τους<br />έως το 2012. Το σύστημα προορίζεται να ανταγωνιστεί το αμερικανικό GPS, ένα<br />δορυφορικό δίκτυο που χρησιμοποιείται δωρεάν σε αυτοκίνητα, πλοία και<br />αεροσκάφη, καθώς και για επιστημονικές έρευνες.<br /><span style="font-size: xx-small;">20 http://www.in.gr/news/article.asp?lngEntityID=802239&lngDtrID=252</span><br /><br /> Η ΕΕ ανησυχεί τώρα ότι το Galileo δεν θα είναι έτοιμο όταν ξεκινήσει τη<br />λειτουργία του το αντίστοιχο κινεζικό σύστημα Beidou, το οποίο θα καλύπτει χώρες<br />της Ασίας από το 2008 και αργότερα όλο τον κόσμο. Ανταγωνισμός αναμένεται και<br />από το ρωσικό Glonass καθώς και από το GPS III, που προγραμματίζεται να<br />ενεργοποιηθεί το 2013.<br /> Αν οι «27» της ΕΕ δεν δεχθούν να καλύψουν ολόκληρο το κόστος, η<br />Επιτροπή προτείνει ως εναλλακτική λύση τη δημόσια χρηματοδότηση των πρώτων<br />18 από τους 30 δορυφόρους του Galileo, ενώ η κοινοπραξία θα αναλάβει<br />αργότερα τους υπόλοιπους.<br /> <u>12. Θέσεις</u><br /> <u>α. ΗΠΑ</u><br /> (1) Το ζήτημα της ανάπτυξης από την Ευρωπαϊκή Ένωση μέσων<br />ικανών να υποστηρίξουν τον νέο ρόλο που διεκδικεί στη διεθνή σκηνή φαίνεται να<br />προκαλεί τουλάχιστον σοβαρές διαφωνίες τόσο μεταξύ της Ευρώπης και των ΗΠΑ<br />όσο και μεταξύ των ευρωπαίων εταίρων. Η προσπάθεια αυτή της Ευρώπης<br />προβληματίζει τις ΗΠΑ, οι οποίες διαθέτουν ήδη το GPS21.<br /> (2) Το αμερικανικό Υπουργείο Άμυνας εξέφρασε τις ανησυχίες<br />του για θέματα ασφαλείας που σχετίζονται με την μελλοντική χρήση του, τον<br />έλεγχο του , την διαθεσιμότητά του την σκοπιμότητα του εγχειρήματος όσο και για<br />τις επιπτώσεις που μπορεί να υπάρξουν από την ταυτόχρονη χρήση κοινών<br />συχνοτήτων από τα δύο συστήματα (GALILEO και GPS). Ήδη ο σχετικός<br />προβληματισμός βρήκε εύφορο έδαφος σε ορισμένες χώρες του ΝΑΤΟ, οι οποίες<br />βασίζουν μέχρι σήμερα την υποστήριξη των δυνάμεών τους στην χρήση του GPS.<br />Η αμερικανική αυτή κίνηση θεωρήθηκε ότι είχε ως στόχο να αποτρέψει την<br />ανάπτυξη του. Ειδικότερα:<br /> (3) Εφόσον το σύστημα είναι πολιτικό, οι ΗΠΑ συμπεραίνουν ότι<br />τα υψηλής ακριβείας σήματά του θα μπορεί να χρησιμοποιηθούν για εχθρικές<br />ενέργειες κατά των ΗΠΑ, ακόμα δε να εκμεταλλευτούν και από τρομοκράτες 22.<br />Σημειώνεται ότι με την χρήση τέτοιων συντεταγμένων ακριβείας, είναι δυνατή η<br /><span style="font-size: xx-small;">21 Κ. Χατζηαντωνίου, ΙΑΑ Ενημερωτικό Έντυπο, τ. 465, GALILEO vs GPS , Φεβ 2002.<br />22 JED, The Journal of Electronic Defense, February 2005.</span><br /><br />προσβολή στόχων από αποστάσεις της τάξης των 3.000 χλμ 23. Συνεπώς οι ΗΠΑ<br />επιθυμούν να έχουν τη δυνατότητα παρεμβολών στα σήματα αυτά.<br /> (4) Ο περιορισμένος αριθμός των διαθέσιμων συχνοτήτων έχει<br />οδηγήσει την Ευρώπη να επιδιώξει την κοινή χρήση των συχνοτήτων με το GPS.<br />Οι διεθνείς κανονισμοί επιτρέπουν την χρήση από το GALILEO των ιδίων<br />συχνοτήτων με αυτές που χρησιμοποιεί το στρατιωτικό σήμα του GPS, εφόσον δεν<br />προκαλεί προβλήματα24.<br /> Προσπαθώντας να βρουν μια κοινά αποδεκτή λύση οι Η.Π.Α. και Ε.Ε.<br />υπέγραψαν συμφωνία συνεργασίας (Ιρλανδία, 27-6-04) με την οποία<br />εξασφαλίζεται ότι τα συστήματα θα είναι συμβατά. Η συμφωνία προσδιορίζει κοινές<br />προδιαγραφές για τα δύο συστήματα, αυξάνει την ακρίβεια τους και εξασφαλίζει ότι<br />τα σήματα του GALILEO δεν θα παρεμβάλλονται στις συχνότητες του GPS που<br />χρησιμοποιούνται από τον στρατό καθώς και δίνει την δυνατότητα σε κάθε πλευρά<br />να εμποδίζει στις εχθρικές δυνάμεις να έχουν πρόσβαση σ’αυτά.<br /> (5) Οι ΗΠΑ έχουν ζητήσει διευκρινήσεις για το εάν θα έχει<br />στρατιωτικές δυνατότητες. Αν δεν είναι στρατιωτικό και εμπλέκεται ο ιδιωτικός<br />τομέας, οι ΗΠΑ ανησυχούν για το ποιος θα χειρίζεται τα θέματα ασφαλείας. Εδώ η<br />Ε.Ε. απαντά ότι αν και το σύστημα θα είναι πολιτικό και θα λειτουργήσει από τον<br />ιδιωτικό τομέα, θα υπάρξουν οι κατάλληλες διευθετήσεις για κρατικό έλεγχο του.<br /> (6) Η έτοιμη λύση του εμπορικά αναβαθμισμένου GPS θα<br />δυσχεράνει την ανταγωνιστικότητα του GALILEΟ, κυρίως αν το πρώτο συνεχίσει<br />να διατίθεται δωρεάν. Το γεγονός αυτό από μόνο του αναιρεί στην πράξη πολλά<br />από τα επιχειρήματα ανάπτυξης του, το οποίο θα προσφέρει 5-10 μέτρα ακρίβεια,<br />έναντι όμως ακαθορίστου μέχρι στιγμής τιμήματος. Μάλιστα οι ΗΠΑ εκτιμούν ότι το<br />νέο βελτιωμένο GPS, το οποίο θα να είναι έτοιμο το 2008, θα είναι ίδιο ή και<br />καλύτερο από το GALILEO, οπότε οι ΗΠΑ αναρωτιούνται γιατί χρειάζεται να<br />αναπτύσσονται μέσα, οι λειτουργίες των οποίων επικαλύπτονται. Η Ευρώπη<br />απαντά ότι δεν θέλει να μείνει πίσω σε μία τέτοια βασική τεχνολογία, εξαρτώμενη<br />από τις ΗΠΑ.<br /> (7) Τέλος η Αμερικανική πλευρά ισχυρίζεται ότι η πολυπόθητη<br />αποκόμιση κερδών θα επιτευχθεί μετά από 20 χρόνια και όχι από την στιγμή της<br /><span style="font-size: xx-small;">23 Κ. Χατζηαντωνίου, ΙΑΑ Ενημερωτικό Έντυπο, τ. 465, GALILEO vs GPS , Φεβ 2002.<br />24 Κ. Χατζηαντωνίου, ΙΑΑ Ενημερωτικό Έντυπο, τ. 465, GALILEO vs GPS , Φεβ 2002</span><br /> <br />επιχειρησιακής του λειτουργίας25. Η Ευρώπη απαντά με μελέτες διεθνών οίκων οι<br />οποίες δείχνούν το αντίθετο.<br /> Συγκριτικός Πίνακας Μελλοντικών Εσόδων26 (σε εκατομμύρια € )<br /> Μελέτη PwC GEMINUS Study GALA Study<br /> Έτη 2010 2015 2020 2010 2015 2020 2010 2015 2020<br /> Έσοδα<br /> 6 70 200 65 125 165 25 80 305<br /> Υπηρεσιών*<br /> Έσοδα<br /> 60 300 315 10 60 215 30 75 109<br /> Αγορών*<br /> Σύνολο 66 370 515 75 185 380 55 155 414<br />* τιμές 2001<br /><u> β. Θέσεις Κρατών-Μελών.</u><br /> 1. Η Γαλλία είναι το μόνο επισπεύδον κράτος-μέλος για την<br />πραγματοποίηση του GALILEO, γιατί έχουν εμπλακεί, εταιρείες γαλλικών<br />συμφερόντων ( Alcatel, Matra). Παράλληλα, διαισθανόμενη ίσως, τις δυσκολίες στο<br />εμπορικό επίπεδο του προτεινόμενου συστήματος, προσπαθεί να προσδώσει και<br />έναν υπολανθάνοντα πολιτικο-στρατιωτικό χαρακτήρα, υποστηρίζοντας ότι οι<br />αμυντικές εφαρμογές του δεν μπορούν να αποκλεισθούν και εξυπηρετώντας<br />ταυτόχρονα και φιλοδοξίες της να ελέγξει αυτή την πλευρά της Ε.Ε., όταν<br />διαμορφωθεί. Για τους παραπάνω λόγους, η Γαλλία δίνει μεγάλη προτεραιότητα<br />στο θέμα και πιέζει τα κράτη-μέλη για πολιτική δέσμευση, παρά τις σημαντικές<br />εκκρεμότητες. Όμως η γαλλική αυτή στάση είναι συνεπής με την αρχική αιτιολογία<br />δημιουργίας του συστήματος, αλλά και συμβατή με το status της κορυφαίας<br />διαστημικής δύναμης στην Ευρώπη.<br /> 2. Η πλειοψηφία των περισσοτέρων χωρών, με προεξέχουσες<br />την Βρετανία και την Ολλανδία , υποστηρίζουν ότι το σύστημα θα πρέπει να είναι<br />αμιγώς πολιτικό και ο έλεγχός του να ασκείται από πολιτικό φορέα. Επίσης η<br />Αγγλία ισχυρίζεται ότι το σύστημα δεν έχει την δυνατότητα να αυτουποστηριχθεί<br />οικονομικά και ότι στο μέλλον θα μπορέσει να αποδώσει μόνο το 40% των<br />υπολογιζόμενων κερδών27.<br /><span style="font-size: xx-small;">25 JED, The Journal of Electronic Defense, February 2005.<br />26 Inception study to support the development of a business for the Galileo programme, PWC, Nov<br />2001.<br />27 JED, The Journal of Electronic Defense, February 2005.</span><br /><br /> 3. Επιφυλάξεις διατυπώνουν επίσης η Γερμανία και η Αυστρία,<br />ως προς το χρηματοδοτικό σκέλος. Οι βόρειες χώρες (Σουηδία, Φινλανδία) έχουν<br />εκφράσει έντονα το αίτημα για πλήρη κάλυψη των εδαφών τους από το<br />σχεδιαζόμενο σύστημα, χωρίς πρόσθετες επενδύσεις και για τον ίδιο λόγο<br />υποστηρίζουν την τήρηση διαφορετικών συστημάτων οικονομικής διαχείρισης των<br />EGNOS / GALILEO.<br /> 4. Η ενδεχόμενη αποκλειστική πολιτική / εμπορική χρήση του<br />GALILEO αναιρεί τον σκοπό ανάπτυξης του συστήματος αφού διατηρεί την<br />υφιστάμενη κατάσταση εξάρτησης από στρατιωτικά συστήματα άλλων χωρών.<br />Επειδή όπως σημειώθηκε ανωτέρω, ένας κύριος λόγος δημιουργίας του είναι και η<br />υποστήριξη της Ευρωπαϊκής αεροδιαστημικής βιομηχανίας, πιθανά οι όποιες<br />εθνικές αντιρρήσεις για τις στρατιωτικές χρήσεις του, πέραν των πολιτικών τους<br />διαστάσεων, ίσως να σχετίζονται και στον περιορισμό των οικονομικών<br />ωφελημάτων του συστήματος λόγω των ιδιαίτερων απαιτήσεων που αναμφίβολα<br />έχει η στρατιωτική χρήση του συστήματος.<br /><u> γ. Θέσεις ΝΑΤΟ.</u><br /> Το GALILEO παρουσιάζει πολλές δυνατότητες κατά την άποψη<br />του ΝΑΤΟ. Από την μία πλευρά ο συνδυασμός με το GPS θα παρέχει μεγαλύτερη<br />αξιοπιστία και ακρίβεια στους στρατιωτικούς χρήστες δίνοντας την δυνατότητα στα<br />κράτη μέλη του και κυρίως αυτά της Ε.Ε., να έχουν ένα πιο αποτελεσματικό ρόλο<br />στην διεξαγωγή των επιχειρήσεων του, κυρίως σε αστικές περιοχές ή κάτω από<br />ισχυρό φύλλωμα, ενώ από την άλλη πλευρά εγείρει ανησυχίες, όμοιες με αυτές<br />των ΗΠΑ, σχετικά με τον έλεγχο, την ασφάλεια, την υποκλοπή και παρεμβολή από<br />τους αντιπάλους. Θα πρέπει να επιλυθούν τα θέματα αυτά ώστε να επιτευχθεί η<br />υποστήριξη των μελών του ΝΑΤΟ.<br /> δ. Θέσεις άλλων Χωρών.<br /> Η Ρωσία επιθυμεί να αναπτύξει τον συνδυασμό GLONASS/GA-<br />LILEO και γι’ αυτό συνομιλεί με την Ε.Ε. και επενδύει στο πρόγραμμα ενώ η Κίνα<br />επενδύει $260εκατ. και επιθυμεί την απόκτηση του M-code. Ισραήλ και Ινδία έχουν<br />συνάψει συμφωνίες και επενδύουν με σκοπό την μελλοντική εκμετάλλευση του<br /><br />προγράμματος ενώ η Ε.Ε. διεξάγει συζητήσεις με τις Ιαπωνία, Β. Κορέα, Βραζιλία,<br />Μαρόκο και Αργεντινή. Οι συνεργασίες που μπορεί να προκύψουν θα δώσουν νέα<br />πνοή ανάπτυξης στο πρόγραμμα αλλά θα προσφέρουν στα κράτη μέλη του<br />προγράμματος, νέα στρατηγική προοπτική28.<br /> ε. Προοπτικές.<br /> α. Οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ευρώπη στα θέματα<br />άμυνας και ασφάλειας, σε συνάρτηση με τις πολλαπλές δυνατότητες χρήσης του<br />διαστήματος, έχουν δημιουργήσει την ανάγκη επανεκτίμησης του ρόλου της Ε.Ε.<br />σε σχέση με την εκμετάλλευση του. Το γεγονός ότι τόσο κατά την διάρκεια<br />συνεδρίου τον Ιούνιο του 2002 με θέμα ‘’European Space Security Policy- Defense<br />and opportunities ‘’ παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το κείμενο με τίτλο ‘’ Com-<br />mon Operational Requirements for Global European Earth Observation System by<br />Satellites29‘’ που προορίζεται για σκοπούς ασφαλείας και άμυνας 30 όσο και το<br />σχέδιο δράσης εκδόθηκε από την Ε. Επιτροπή το 2003 με τη μορφή μιας Λευκής<br />Βίβλου31 δείχνουν ότι υπάρχουν σκέψεις, προβληματισμοί και διεργασίες ώστε το<br />σύστημα να έχει και στρατιωτική χρήση.<br /> β. Το σύστημα, ύστερα από μελέτες μπορεί να προσφέρει<br />έσοδα κυμαινόμενα από 66εκατ. € το 2010 έως πάνω από 500 εκατ. € το 2020 32<br />όπως απεικονίζετε στον πίνακα πρόβλεψης της PwC33<br /><span style="font-size: xx-small;">28 Communication from the Commission to the European Parliament and Council-State of progress of the<br />Galileo. Official Journal C248, 15 October 2002, p. 11.<br />29 Πρόκειται για μια πολυεθνική στρατιωτική πρωτοβουλία που αναφέρεται στα κοινά επιχειρησιακά<br />χαρακτηριστικά και απαιτήσεις, που αποτελούν προϋπόθεση για την ανάπτυξη ενός στρατιωτικού<br />δορυφορικού συστήματος παγκόσμιας παρατήρησης<br />30 Το κείμενο συντάχθηκε με βάση τις αποφάσεις που ελήφθησαν από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τον<br />Ιούνιο 1999 και το Δεκέμβριο 1999 και υπογράφηκε από τα ΓΕΕΘΑ των Γαλλία, Γερμανία Ισπανία,<br />Βέλγιο και Ελλάδα. Σκοπός είναι η ανάπτυξη ενός ευρωπαϊκού συστήματος παγκόσμιας ανίχνευσης και<br />αναγνώρισης, το οποίο θα παρέχει αυτονομία στην λήψη αποφάσεων και στη δυνατότητα δράσεων που<br />απαιτούν απόκτηση στον κατάλληλο χρόνο και εκμετάλλευση αξιόπιστων πληροφοριών, καθώς και<br />συνεισφορά στους σκοπούς άμυνας και ασφάλειας.<br />31 COMMISSION OF THE EUROPEAN UNION, 11 Nov 2003, Πρόκειται για ένα κείμενο το οποίο<br />αναφέρεται στο σύνολο της διαστημικής πολιτικής της Ε.Ε. και ειδικά στον τομέα της άμυνας και<br />ασφάλειας και στην συμβολή του διαστήματος στην ΚΕΠΠΑ και ΕΠΠΑ καθώς και στην πρόληψη και<br />παρακολούθηση ανθρωπιστικής φύσεως κρίσεων.<br />32 http:// www.pwcglobal.com/uk/eng/about/svcs/pfp/pwc-Galileo-Information.pdf.<br />33 PricewaterhouseCoopers</span><br /> <div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjKPQwTv1NLuRGYxBfJpTaD6sTLd8z7vrPvWiA6amWBCQ7GHKXknPnkItY57iUcXVrOi5Rlq4tjUnns5dYt6lmDqT0dpkOVLYGNpLXBR_Cb8KxSCXVSaoAMAXWPl-YMY48rn4AYtVk2MEaD/s1600/1.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="161" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjKPQwTv1NLuRGYxBfJpTaD6sTLd8z7vrPvWiA6amWBCQ7GHKXknPnkItY57iUcXVrOi5Rlq4tjUnns5dYt6lmDqT0dpkOVLYGNpLXBR_Cb8KxSCXVSaoAMAXWPl-YMY48rn4AYtVk2MEaD/s640/1.jpg" width="640" /></a></div>
<br /> γ. Ο τομέας της Ευρωπαϊκής διαστημικής βιομηχανίας<br />απασχολεί περί τους 30.000 εξειδικευμένους υπαλλήλους και πάνω από 2.000<br />εταιρίες οι οποίες καλύπτουν τις ανάγκες κατασκευής του προγράμματος 34.<br />Υπολογίζεται ότι θα δημιουργηθούν περίπου τις 100.000 θέσεις εργασίας,<br />δημιουργώντας μια, αγορά της τάξεως των 10 δις € ανά έτος. Εκτιμάται ότι το<br />κέρδος των $13 δις ανά έτος σε αυτόν τον τομέα της αγοράς θα ανέβει στα $390<br />δις το 202035.Επίσης θα προσφέρει βιομηχανικές ευκαιρίες, θα εντατικοποιήσει και<br />αναπτύξει την έρευνα.<br /> δ. Υπάρχει μια ομάδα κρατών-μελών (Αγγλία, Ελλάδα,<br />Γερμανία, Πορτογαλία, Ολλανδία, Αυστρία) που υποστηρίζει ότι θα χρειαστεί<br />αργότερα μια πολιτική επαναβεβαίωση εκ μέρους του Συμβουλίου, όταν τα<br />δεδομένα θα είναι ξεκάθαρα, ενώ η Προεδρία, το Βέλγιο και η Ε. Επιτροπή<br />επιθυμούν να δεσμεύσουν οριστικά τα κράτη-μέλη. Τα παραπάνω κράτη-μέλη<br />θεωρούν ότι η προτεινόμενη ενδιάμεση δομή δίνει πολλές αρμοδιότητες στην Ε.<br />Επιτροπή και την ESA, σε βάρος των κρατών-μελών. Αντιπρόταση είναι είτε το<br />σχήμα να προβλέπει πιο αποφασιστική συμμετοχή των κρατών-μελών, είτε να<br />παίξει το ρόλο αυτό η σημερινή Διευθύνουσα Επιτροπή, με αναβαθμισμένο το<br />καθεστώς λειτουργίας της.<br /> ε. Το συνολικό κόστος ανάπτυξης του συστήματος είναι<br />τεράστιο και ίσως αποτελέσει εμπόδιο στην τελική ανάπτυξη του. Πάντως αυτή τη<br />στιγμή οι Ευρωπαίοι αρμόδιοι είναι αισιόδοξοι για την τελική έκβαση του μεγάλου<br />εγχειρήματος και εκτιμούν ότι θα επιφέρει τεχνολογική επανάσταση, ανάλογη προς<br />εκείνη της κινητής τηλεφωνίας.<br /> Υπόσχεται, επίσης, την ανάπτυξη μιας νέας γενεάς προηγμένων υπηρεσιών<br />στους τομείς μεταφορών, της γεωργίας και της αλιείας. Περισσότεροι από 6εκ<br />Ευρωπαίοι ήταν χρήστες συστήματος δορυφορικής πλοήγησης το 2001, ενώ<br /><span style="font-size: xx-small;">34 Green Paper, European Space Policy, p. 11, 21 January 2003.<br />35 JED, The Journal of Electronic Defense, February 2005.</span><br /> ραγδαία αύξηση προβλέπεται μέχρι το 2020, φτάνοντας τα 250εκ., αριθμό που<br />ίσως φαντάζει υπερβολικός, όχι όμως αν σκεφτούμε ότι τότε , όλα σχεδόν τα<br />αυτοκίνητα στην Ευρώπη θα είναι εφοδιασμένα με μια τέτοια συσκευή. Η<br />Ευρωπαϊκή νομοθεσία θα μπορεί να κάνει χρήση της νέας αυτής δυνατότητας,<br />επιβάλλοντας μέτρα στην αυστηρότερη μεταφορά επικινδύνων φορτίων, θέτοντας<br />υποχρεωτικό τον εξοπλισμό με δέκτη GALILEO, ώστε να παρακολουθούνται ανά<br />πάσα στιγμή.<br /> στ. Ελληνικές Θέσεις.<br /> Σε οποιαδήποτε φάση εξέτασης ή πραγματοποίησης του<br />συστήματος θεωρούμε ότι οι πολιτικές αποφάσεις θα πρέπει να συζητιούνται και<br />να παίρνονται μόνο στο επίπεδο της Ε.Ε., επειδή η εμπλοκή της ESA θα στερήσει<br />την Ελλάδα από συμμετοχή στις πολιτικές αποφάσεις. Χρειαζόμαστε<br />ικανοποιητικές λύσεις στα εκκρεμή ζητήματα, όπως η τεχνική λύση με αντίστοιχη<br />οικονομική ανάλυση του κόστους της ενσωμάτωσης του EGNOS στο GALILEO<br />καθώς και ολοκληρωμένη πρόταση για την επίλυση των θεσμικών και νομικών<br />ζητημάτων. Αποδίδουμε ιδιαίτερη σημασία στη διεθνή συνεργασία, με Η.Π.Α. και<br />κυρίως με τη Ρωσία, όχι μόνο με την προοπτική της μείωσης του τεράστιου<br />κόστους που συνεπάγεται η πραγματοποίηση του συστήματος, αλλά και γιατί το<br />θέμα των συχνοτήτων ρυθμίζεται με τρόπο που να εγγυάται ένα αξιόπιστο<br />σύστημα. Χρειαζόμαστε ολοκληρωμένες και ρεαλιστικές χρηματοδοτικές<br />προτάσεις, κυρίως όσον αφορά τη συμμετοχή ιδιωτικών κεφαλαίων και τις<br />αντίστοιχες δεσμεύσεις που θα πάρει ο ιδιωτικός τομέας.<br /><br /> <b>ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ</b><br /> <u>Βιβλία</u><br /> Κολοβός Αλεξ.«Διάστημα και Εθνική Ασφάλεια» (Αθήνα, Ποιότητα, 2003)<br /> Τζανέτος Γ. , «Η Στρατικοποίηση του Διαστήματος σε Σχέση με το Δικαίωμα της Άμυνας» (Αθήνα, Σάκκουλας,1995).<br /> Κολοβός Αλεξ. «Η ανάγκη για μια εθνική διαστημική πολιτική» (Αθήνα,<br /> Εναλλακτικές Εκδόσεις, 1995).<br /><u>Άρθρα.</u><br />JED, The Journal of Electronic Defense, February 2005.<br />Κ. Χατζηαντωνίου, ΙΑΑ Ενημερωτικό Έντυπο, τ. 465, GALILEO vs GPS ,<br />Φεβρουάριος 2002.<br />Δ. Σιμόπουλος, Γεωτρόπιο, Δορυφόροι Ερευνητές, Απρίλιος 2005.<br />Ιωάννης Δαγκλής, Popular Science, Στρατηγικές Επιλογές της Ευρώπης στο<br />Διάστημα, Οκτώβριος 2004.<br />Β. Παγώτσης, Στρατηγική, Ο Γαλιλαίος της Ευρώπης στο Διάστημα, τ.91.<br />Michael Rosenwald, Popular Science, τ. 262.<br />Γεωτρόπιο, ESA Η Ευρώπη στο Διάστημα, Μάρτιος 2005<br />Γ. Κακαβιάτος, Τεχνική Εκλογή, Δορυφορική Πλοήγηση και Εντοπισμός Στίγματος,<br />τ. 452, Σεπτέμβριος 2004.<br />Δ. Ρούσος, «Digital TV Sat», GALILEO η Ευρωπαϊκή απάντηση, Νο. 71.<br /><u>Διαδίκτυο.</u><br /> html://europa.eu.int/comm./space/doc-pdf/greenpaper-en.pdf<br /> http://www.pwcglobal.com/uk/eng/about/svcs/pfp/pwc-Galileo-Information.pdf.<br /> www.strategy.gr<br /> http://el.wikipedia.org/wiki/GPS<br /> http://news.kathimerini.gr/4dcgi<br /> http://www.geotech.gr<br /> http://www.rssi.r4/SFCSIS/english.html<br /> http://ec.europa.eu/dgs/energy transport/galileo/greenpaper/index eu.htm<br /> http://europa.en/scadplus/leg/el/lub/124205.htm<br /> http://www.in.gr/news/article.asp?lngEntitylD=802239 and lng DtrlD=252</div>
</div>
i-know.grhttp://www.blogger.com/profile/07400229464291980397noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5853046852495646077.post-17545356329122269672016-01-04T17:56:00.000+02:002016-01-05T16:42:42.820+02:00ΠΤΥΧΕΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 1914 – 1922<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
Ο απελευθερωτικός αγώνας του 1821 είχε σκοπό την δημιουργία ανεξάρτητου<br />
ελληνικού κράτους, κάτω από τη σκέπη του οποίου θα περιλαμβάνονταν το σύνολο<br />
των Ελλήνων. Αυτό επετεύχθη μερικώς το 1830 με την ίδρυση του νεώτερου ελληνικού<br />
κράτους, με περιορισμένα όμως σύνορα. Οι ατυχείς πολιτικές, που ακολούθησαν οι<br />
ελληνικές κυβερνήσεις, επιβαλλόμενες κατά πολύ από τα συμφέροντα των μεγάλων<br />
δυνάμεων, οδήγησαν τη χώρα σε περιπέτειες. Μερικές από αυτές ήταν η χρεοκοπία του<br />
κράτους, ο διεθνής οικονομικός έλεγχος και ο ατυχής ελληνοτουρκικός πόλεμος του<br />
1897. Τα προβλήματα αυτά και η αδυναμία των κυβερνήσεων να βρουν <br />
<a name='more'></a>λύσεις, ώστε να<br />
ανακάμψει το εθνικό φρόνημα των Ελλήνων, οδήγησε την κοινωνία σε βαθιά κρίση. Η<br />
πεποίθηση του λαού περί διαφθοράς των πολιτικών, ενισχυόταν από την ξεκάθαρη<br />
στάση των πολιτικών παρατάξεων, ανάλογα με τα συμφέροντα της μεγάλης δύναμης<br />
την οποία υποστήριζαν1.<br />
Με αυτή την κατάσταση δεδομένη, το μέλλον της Ελλάδας ήταν σκοτεινό. Οι<br />
Έλληνες στρατιωτικοί, σε μια προσπάθεια να αναστρέψουν την πορεία που είχε πάρει η<br />
χώρα και καιγόμενοι από επιθυμία να ξεπλύνουν την ντροπή του ’97, προέβησαν το<br />
1909 σε κίνημα. Με την πλήρη συμπαράσταση του ελληνικού λαού το Κίνημα του Γουδή<br />
όπως έμεινε γνωστό, είχε σαν αποτέλεσμα, την εμφάνιση στο προσκήνιο της<br />
προσωπικότητας του Ελευθέριου Βενιζέλου.<br />
Ο Βενιζέλος, έχοντας ιδιαίτερη πολιτική και επαναστατική δράση στην Κρήτη,<br />
παρουσίαζε όλα τα γνωρίσματα της χαρισματικής ηγετικής προσωπικότητας , που είχε<br />
ανάγκη ο τόπος. Άμεσα άρχισε γενική αναδιοργάνωση του κράτους και του στρατού. Οι<br />
εξελίξεις στην βαλκανική χερσόνησο έδωσαν την ευκαιρία στον Βενιζέλο να ξεδιπλώσει<br />
το διπλωματικό του ταλέντο. Παράλληλα με τις πολιτικές του ικανότητες, η εμπνευσμένη<br />
διοίκηση του στρατεύματος από τον διάδοχο, τότε, Κωνσταντίνο, κατά τους<br />
Βαλκανικούς Πολέμους του ’12 - ’13, μετατόπισαν τα ελληνικά σύνορα μέχρι την<br />
ανατολική Μακεδονία και τη βόρεια Ήπειρο. Το νέο status quo της περιοχής, σε<br />
συνδυασμό με το αξιόμαχο των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων, ανέδειξαν την Ελλάδα<br />
σε περιφερειακή δύναμη.<br />
Η κατάσταση αυτή δεν διατηρήθηκε για μεγάλο χρονικό διάστημα. Η Ευρώπη<br />
βρισκόταν ήδη σε συγκρουσιακή τροχιά και όλα τα έθνη της θα αντιμετώπιζαν τον<br />
μεγαλύτερο και καταστροφικότερο πόλεμο, που είχε γνωρίσει μέχρι τότε η<br />
ανθρωπότητα. Η γεωγραφική θέση της Ελλάδας, δύσκολα θα κρατούσε τη χώρα μακριά<br />
από τα σχέδια των εμπολέμων συνασπισμών.<br />
<span style="font-size: xx-small;">_________________________________________________________________</span><br />
<span style="font-size: xx-small;">1.Ακόμα και τα ονόματα των κομμάτων φανέρωναν την εξάρτηση τους από τις ξένες δυνάμεις. Υπήρχαν το αγγλικό, το γαλλικό και το ρωσικό κόμμα.</span><br />
<br />
<br />
<br />
ΠΕΡΙΛΗΨΗ<br />
Ο ΠΡΩΤΟΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΛΛΑΔΑ<br />
Το 1914, η μεγάλη κούρσα εξοπλισμών και εξάπλωσης των μεγάλων<br />
αποικιοκρατικών δυνάμεων της Ευρώπης έφτανε στο τέλος της. Η Βρετανία και η<br />
Γαλλία είχαν υπό τον έλεγχο τους το μεγαλύτερο μέρος του πλανήτη, αποκλείοντας από<br />
τους παγκόσμιους οικονομικούς δρόμους την Γερμανία και τις σύμμαχους της. Η<br />
διαμορφωμένη κατάσταση θα κατέληγε αργά ή γρήγορα σε σύγκρουση και μόνο η<br />
αφορμή χρειαζόταν για να ξεσπάσει ο καταστροφικότερος πόλεμος που είχε, μέχρι τότε,<br />
γνωρίσει η ανθρωπότητα.<br />
Την αφορμή για τον Α’ ΠΠ έδωσε η δολοφονία του Αρχιδούκα Φραγκίσκου<br />
Ιωσήφ στο Σεράγεβο. Από τον Ιούλιο μέχρι το Νοέμβριο του ’14 είχε εμπλακεί στον<br />
πόλεμο το σύνολο σχεδόν των ευρωπαϊκών χωρών. Από τη μια πλευρά, την Εγκάρδια<br />
Συνεννόηση (Entente) αποτελούσαν οι Μ. Βρετανία, Γαλλία και Ρωσία. Στο άρμα της<br />
Entente ήταν δεμένη η Σερβία, η Ρουμανία το Βέλγιο και όλες οι αποικίες των χωρών<br />
μελών. Από την άλλη πλευρά οι Κεντρικές Αυτοκρατορίες της Γερμανίας και<br />
Αυστροουγγαρίας συνασπίζονταν για να αντιμετωπίσουν την Entente, με τη συνδρομή<br />
της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η Ιταλία, αν και τυπικά σύμμαχος της Γερμανίας,<br />
κράτησε στάση αναμονής και στη συνέχεια προσχώρησε στους Συμμάχους. Στάση<br />
αναμονής τήρησε και η Βουλγαρία, προσπαθώντας να επιλέξει την καλύτερη στιγμή για<br />
να επιλέξει στρατόπεδο. Τελικά τάχθηκε στο πλευρό των Κεντρικών Αυτοκρατοριών<br />
προσδοκώντας την κυριαρχία στα μακεδονικά εδάφη και την έξοδο στο Αιγαίο.<br />
Τα Βαλκάνια βρίσκονταν στο μάτι του κυκλώνα, με τη Σερβία να δέχεται την<br />
πίεση των Κεντρικών Δυνάμεων. Η Ελλάδα συνδεόταν, βάση αμυντικού συμφώνου, με<br />
τη Σερβία. Ο Έλληνας Πρωθυπουργός, Ελ. Βενιζέλος αρχικά τήρησε μάλλον ουδέτερη<br />
στάση, αξιολογώντας τους κινδύνους εμπλοκής της χώρας στον πόλεμο. Πίστευε όμως,<br />
πως η θέση της Ελλάδας ήταν στο πλευρό των αγγλογαλλικών δυνάμεων. Την άποψη<br />
του αυτή, την εκδήλωσε άλλωστε στους Συμμάχους, προσφέροντας τους ευμενή<br />
ουδετερότητα και ανοικτή την πιθανότητα πλήρους εμπλοκής στην πολεμική<br />
προσπάθεια. Η προσφορά ουδετερότητας έγινε δεκτή από τους εκπροσώπους των<br />
Συμμάχων, ενώ αποκλείστηκε η ενεργός συμμετοχή της Ελλάδας, για να μην<br />
προκληθούν η Τουρκία και η Βουλγαρία. Ταυτόχρονα ο Βασιλιάς της Ελλάδας,<br />
Κωνσταντίνος, υποσχόταν στον Κάιζερ αυστηρή ουδετερότητα, ερχόμενος σε αντίθεση<br />
με τις θέσεις του Βενιζέλου και τις διπλωματικές του κινήσεις με τους Συμμάχους.<br />
<br />
Μετά την εμπλοκή της Τουρκίας άρχισαν εκ νέου διαπραγματεύσεις μεταξύ<br />
Βενιζέλου και Entente, με πρόταση των δεύτερων να δοθεί η Καβάλα στους<br />
Βούλγαρους, ενώ η Ελλάδα θα έπαιρνε δεκαπλάσια έκταση στη Μ. Ασία ως<br />
αντάλλαγμα. Στο θέμα αυτό δεν πέτυχαν κάποια συμφωνία, παρά την επιθυμία του<br />
Βενιζέλου και έτσι προτάθηκε στην Ελλάδα η συμμετοχή της στην εκστρατεία της<br />
Καλλίπολης. Η πλήρης αντίθεση του Βασιλιά στα σχέδια του Πρωθυπουργού, οδήγησε<br />
τον Βενιζέλο σε παραίτηση. Μετά από τις εκλογές της 31ης Μαΐου του ’15 ο Βενιζέλος<br />
κέρδισε και πάλι την πρωθυπουργία και σε συμφωνία με τον Βασιλιά κήρυξαν<br />
επιστράτευση στις 8-9-15, καθώς η Βουλγαρία συμμαχούσε με την Γερμανία.<br />
Περί τα τέλη Σεπτεμβρίου του ’15, οι σύμμαχοι ζήτησαν, στα πλαίσια της<br />
ευμενούς ουδετερότητας να αποβιβάσουν στρατεύματα στη Θεσσαλονίκη, με σκοπό να<br />
τα προωθήσουν στο βαλκανικό μέτωπο. Η εθνοσυνέλευση, στην Ελλάδα, θεωρώντας<br />
πως η αίτηση αυτή έγινε κατόπιν πρόσκλησης Βενιζέλου, απέσυρε την στήριξη της στον<br />
Πρωθυπουργό, ο οποίος και παραιτήθηκε. Η κατάσταση, στην Ελλάδα έγινε δύσκολη,<br />
αφού η κυβέρνηση Ζαΐμη αδυνατούσε να διαχειριστεί την κρίση που προκάλεσε η<br />
απόβαση των Συμμάχων και η κατάληψη της Θεσσαλονίκης. Μετά την καταψήφιση και<br />
του Ζαΐμη, ο Κωνσταντίνος διέλυσε τη Βουλή και προκήρυξε εκλογές. Οι φιλελεύθεροι<br />
του Βενιζέλου κατηγόρησαν τον Κωνσταντίνο για αντισυνταγματικές ενέργειες και<br />
απείχαν από τις εκλογές, βαθαίνοντας έτσι το ρήγμα μεταξύ Βενιζέλου και<br />
Κωνσταντίνου και ενισχύοντας το κλίμα πολιτικής αστάθειας στη χώρα.<br />
Η πολιτική αστάθεια στην Ελλάδα, είχε ως αποτέλεσμα, να καταστεί η εθνική<br />
κυριαρχία ευάλωτη. Οι αντιμαχόμενοι συνασπισμοί, με πρώτη την Entente,<br />
προχώρησαν σε παραβίαση της ελληνικής ουδετερότητας, παρά τις διαμαρτυρίες των<br />
ελληνικών κυβερνήσεων. Εκτός από την κατάληψη της Θεσσαλονίκης, οι σύμμαχοι<br />
κατέλαβαν την Κέρκυρα, τη Μήλο, Λήμνο και Καστελόριζο, ενώ εκβίασαν και την<br />
συγκατάθεση της Ελλάδας για μεταφορά Σερβικών στρατευμάτων από την Κέρκυρα στη<br />
Θεσσαλονίκη, μέσω Πάτρας. Ειδικά η μεταφορά των Σέρβων δημιούργησε σοβαρά<br />
προβλήματα στην κυβέρνηση του Σκουλούδη. Το θέμα τελικά, διευθετήθηκε κατόπιν<br />
συμφωνίας για θαλάσσια μεταφορά, με την εγγύηση του ελληνικού κράτους για την<br />
ασφάλεια των πλοίων από τα γερμανικά υποβρύχια. Παράλληλα και ως αντίβαρο στις<br />
συμμαχικές κινήσεις στον ελληνικό χώρο, οι Γερμανοί κατέλαβαν το οχυρό Ρούπελ και<br />
οι Βούλγαροι την ανατολική Μακεδονία μέχρι και την Καβάλα. Ειδικά η παρουσία των<br />
Βουλγάρων και οι ωμότητες που έπραξαν εναντίον των ελληνικών πληθυσμών στην<br />
Μακεδονία, αύξησε την ανησυχία των Ελλήνων και η αδυναμία του νέου<br />
Πρωθυπουργού να διαχειριστεί τα γεγονότα δεν μπορούσε να εξομαλύνει την<br />
κατάσταση. Είναι χαρακτηριστικό πως η πίεση της Entente, σε διπλωματικό και<br />
στρατιωτικό επίπεδο, προκαλούσε αλλεπάλληλες κυβερνητικές αλλαγές.<br />
Καθώς η κατάσταση της χώρας γινόταν όλο και πιο δύσκολη, ο Βενιζέλος<br />
δημιούργησε, με το Ναύαρχο Κουντουριώτη και το Στρατηγό Δαγκλή επαναστατική<br />
κυβέρνηση στη Θεσσαλονίκη, με την ονομασία «κυβέρνηση Εθνικής Άμυνας». Η<br />
προσχώρηση της βόρειας Ελλάδας και μεγάλου μέρους των νησιών του Αιγαίου,<br />
οδήγησε ουσιαστικά στη διχοτόμηση της χώρας. Από την πρώτη στιγμή η νέα<br />
κυβέρνηση έθεσε τις δυνάμεις της στο πλευρό της Entente. Οι Σύμμαχοι, όχι μόνο<br />
δέχτηκαν την προσφορά του Βενιζέλου, αλλά επιπλέον προσπάθησαν να πετύχουν<br />
επανένωση της χώρας διαπραγματευόμενοι με τον Κων/νο. Αν και λόγω των<br />
συνθηκών, η στάση του Βασιλιά έγινε πιο διαλλακτική, εν τούτοις οι απαιτήσεις των<br />
Συμμάχων δεν ικανοποιήθηκαν πλήρως. Ως αποτέλεσμα ο ύπατος αρμοστής της<br />
ελληνικής ανεξαρτησίας Γερουσιαστής Ζονάρ παρέδωσε τελεσίγραφο στον Έλληνα<br />
Πρωθυπουργό, απαιτώντας την απομάκρυνση του Βασιλιά, με δικαιολογία την<br />
παράβαση του συντάγματος από μέρους του. Η μη συμμόρφωση θα έδινε το δικαίωμα<br />
χρήσης βίας από πλευράς Συμμάχων. Κάτω από το βάρος των περιστάσεων ο<br />
Κων/νος αποχώρησε. Άμεσα επανασυστάθηκε η βουλή του 1915 με Πρωθυπουργό τον<br />
Ελ. Βενιζέλο και η χώρα ενεπλάκη ενεργά στον Α’ ΠΠ.<br />
Η Ελληνική συμμετοχή στον Α’ ΠΠ, αν και σχετικά σύντομη, είχε ιδιαίτερα μεγάλη<br />
αξία. Το βαλκανικό μέτωπο δεν εξελισσόταν καλά για τους συμμάχους, μετά την<br />
κατάρρευση των Ρουμάνων. Ο Ελληνικός Στρατός απέδειξε το αξιόμαχό του σε μια<br />
σειρά μαχών, το αποτέλεσμα των οποίων οδήγησε στην στρατιωτική ήττα της<br />
Βουλγαρίας και την κατάρρευση του Βαλκανικού μετώπου για τους Γερμανούς. Μετά<br />
την συνθηκολόγηση των Βουλγάρων στις 29-9-18 ακολούθησαν οι Τούρκοι τον<br />
Οκτώβριο και οι Γερμανοί μετά από μερικές ημέρες τερματίζοντας τον Α’ ΠΠ.<br />
<u> Η ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΟΙ ΕΙΡΗΝΕΥΤΙΚΕΣ ΔΙΑΠΡΑΓΜΑΤΕΥΣΕΙΣ</u><br />
Αμέσως μετά τη λήξη του πολέμου, άρχισαν οι διαπραγματεύσεις που θα<br />
καθόριζαν το νέο status quo. Οι διαπραγματεύσεις έλαβαν χώρα στο Παρίσι και οι<br />
εργασίες ξεκίνησαν την 5η Ιανουαρίου 1919. Στη διάσκεψη συμμετείχαν όλες οι Μεγάλες<br />
Δυνάμεις, ενώ για τα θέματα που τις αφορούσαν προσκαλούνταν και οι αντίστοιχες<br />
χώρες.<br />
Την Ελλάδα στο Παρίσι, εκπροσώπησε ο ίδιος ο Βενιζέλος. Κατέθεσε υπόμνημα<br />
με τις ελληνικές διεκδικήσεις που αφορούσαν το θέμα της Β. Ηπείρου, τη Θράκη, τη Μ.<br />
Ασία, τα νησιά του Αν. Αιγαίου, τον Πόντο και την Κωνσταντινούπολη. Με βάση τις<br />
<br />
διακηρύξεις του Αμερικάνου Προέδρου, τα ελληνικά αιτήματα στοιχειοθετούνταν με<br />
τέτοιο τρόπο, που δεν ήταν δυνατό να αγνοηθούν. Δεδομένων των διεκδικήσεων και<br />
άλλων δυνάμεων, ειδικά στις περιοχές της Μ. Ασίας της Κωνσταντινούπολης και της Β.<br />
Ηπείρου, ο Βενιζέλος πρότεινε την αυτονόμηση των περιοχών ή ειδικό διεθνές<br />
καθεστώς, δίχως να περνούν απαραίτητα στην ελληνική κυριαρχία. Προσπάθησε, με<br />
αυτό τον τρόπο, να πετύχει σε πρώτο χρόνο την απόσπαση τους από την οθωμανική<br />
κυριαρχία. Η πλήρης ελληνικοποίηση της Σμύρνης θα ακολουθούσε αργότερα με<br />
δημοψήφισμα των κατοίκων της. Η Κωνσταντινούπολη, όπως και τα Δαρδανέλια, λόγω<br />
ιδιαιτερότητας θα παρέμεναν κάτω από διεθνή έλεγχο. Τέλος μεγάλο μέρος της Β.<br />
Ηπείρου θα περνούσε σε ελληνικά χέρια κατόπιν συμφωνίας με την Ιταλία, η οποία θα<br />
κρατούσε τον έλεγχο του Αυλώνα.<br />
Η πρώτη συνθήκη που υπογράφηκε και αφορούσε την Ελλάδα ήταν αυτή του<br />
Νεϊγί την 27η Νοεμβρίου 1919. Οι όροι της παραχωρούσαν την κυριαρχία της Θράκης<br />
στην Ελλάδα εκτός των περιοχών των Στενών και της Κωνσταντινούπολης. Τα πρώτα<br />
περνούσαν στα Βρετανικά χέρια, ενώ η Κων/πολη θα τελούσε υπό τον συμμαχικό<br />
έλεγχο. Τον Ιούνιο του επόμενου έτους και έξι σχεδόν μήνες μετά την επίσημη λήξη της<br />
συνδιάσκεψης των Παρισίων υπογράφηκε η συνθήκη των Σεβρών. Αυτή ρύθμιζε τα<br />
θέματα που αφορούσαν την Τουρκία. Οι όροι της συνθήκης ήταν ιδιαίτερα ευνοϊκοί για<br />
την Ελλάδα. Οι Σύμμαχοι παραχωρούσαν την διοίκηση της Σμύρνης και του βιλαετίου<br />
του Αϊδινίου στην Ελλάδα. Μετά από 5 χρόνια δημοψήφισμα θα καθόριζε την τελική<br />
τύχη της περιοχής. Όλα τα νησιά του Αιγαίου πλην της Ρόδου περνούσαν υπό ελληνική<br />
πλήρη κυριαρχία. Την Ρόδο θα την κρατούσαν οι Ιταλοί, με την υποχρέωση να<br />
παραδώσουν την κυριαρχία της στην Ελλάδα, αν οι Βρετανοί έπρατταν το ίδιο με την<br />
Κύπρο. Η Τουρκία αναλάμβανε την υποχρέωση να διαλύσει ουσιαστικά τις ένοπλες<br />
δυνάμεις της. Θα διατηρούσε μια μικρή δύναμη σε ρόλο συνοριοφυλακής και<br />
χωροφυλακής.<br />
Ο ενθουσιασμός των Ελλήνων, όταν ανακοινώθηκαν οι όροι, έφτασε στα ύψη.<br />
Για την επιτυχία αυτή, πέρα από τους εξαιρετικούς χειρισμούς του Βενιζέλου, δούλεψε<br />
το μεγαλύτερο μέρος του πνευματικού και επιχειρηματικού κόσμου, τόσο στην Ελλάδα<br />
όσο και στο εξωτερικό.<br />
Αν και η συνθήκη των Σεβρών έλαβε χώρα το καλοκαίρι του 1920, οι Σύμμαχοι<br />
εξουσιοδότησαν την Ελλάδα, σε προσωρινή κατοχή της Σμύρνης, ως αντιστάθμισμα<br />
στην πραξικοπηματική ενέργεια κατάληψης της Αττάλειας από την Ιταλία και τις βλέψεις<br />
της για περεταίρω εξάπλωση. Επί πλέον οι παρουσία άτακτων Τούρκων επιδρομέων<br />
δημιουργούσε συνθήκες αστάθειας, στις περιοχές που εποφθαλμιούσαν κυρίως οι<br />
Γάλλοι και οι Βρετανοί. Με αυτό το σκεπτικό η παρουσία των ελληνικών στρατευμάτων<br />
στην περιοχή θα προστάτευε τα συμμαχικά συμφέροντα με μηδενικό κόστος για τους<br />
συμμάχους. Ο Βενιζέλος κυριολεκτικά άρπαξε την ευκαιρία, με αποτέλεσμα τον<br />
Σεπτέμβριο του 1919 τα ελληνικά στρατεύματα να καταλάβουν την περιοχή της<br />
Σμύρνης. Ένα χρόνο αργότερα η συνθήκη επισημοποίησε την ελληνική παρουσία στην<br />
Ιωνία.<br />
<u>Η ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ</u><br />
Από την αρχή, της ελληνικής απόβασης, φάνηκε πως η κατοχή της Σμύρνης θα<br />
προκαλούσε προβλήματα. Συμπλοκές μεταξύ του Ελληνικού Στρατού και ταραχοποιών,<br />
προκλήθηκαν από την πρώτη μέρα. Υπάρχουν μαρτυρίες που μιλούν για τουρκική<br />
προβοκάτσια, παρακινούμενη από ιταλικούς κύκλους. Η Ιταλία ποτέ δεν έκρυψε την<br />
δυσαρέσκεια της για την ελληνική παρουσία στη Μ. Ασία, καθώς η ισχυροποίηση της<br />
ελληνικής επιρροής στην περιοχή, ερχόταν σε αντίθεση με τα ζωτικά της συμφέροντα.<br />
Με ή χωρίς την ιταλική υποστήριξη, τμήματα άτακτων Τούρκων παρενοχλούσαν τις<br />
ελληνικές δυνάμεις και τρομοκρατούσαν τον ελληνικό πληθυσμό. Παράλληλα, οι<br />
εθνικιστές Τούρκοι, με αρχηγό τον ήρωα της Καλλίπολης Μουσταφά Κεμάλ,<br />
προχωρούσαν σε ανασύσταση των ενόπλων δυνάμεων. Με διακήρυξη τους<br />
κατήγγειλαν τις ειρηνευτικές συμφωνίες και προετοίμαζαν τον αγώνα απελευθέρωσης<br />
των τουρκικών εδαφών.<br />
Η περιορισμός των ελληνικών δυνάμεων στη καθορισθείσα ζώνη ελέγχου,<br />
δημιουργούσε προβλήματα στην αντιμετώπιση των επιδρομέων. Με την έγκριση των<br />
Συμμάχων η Ελλάδα προέκτεινε τη ζώνη ελέγχου μέχρι τη γραμμή Ουσάκ Προύσας, με<br />
σκοπό να εκκαθαρίσει την περιοχή. Παρά τις κινήσεις αυτές, ο Ελληνικός Στρατός<br />
αδυνατούσε να ελέγξει πλήρως την περιοχή, αφού οι ένοπλοι Τούρκοι μετέφεραν τις<br />
βάσεις τους όλο και πιο βαθειά στη Μ. Ασία. Παρά την αστάθεια στη ζώνη ελέγχου, οι<br />
ελληνικές δυνάμεις είχαν δημιουργήσει το απαραίτητο στρατηγικό βάθος, που<br />
απαιτούνταν για την ασφάλεια των περιοχών δικαιοδοσίας τους.<br />
Αυτή ήταν η κατάσταση όταν ο Βενιζέλος επέστρεψε από το Παρίσι, στη Αθήνα.<br />
Μετά την πίεση της αντιπολίτευσης και πιστεύοντας στη σίγουρη νίκη του, προχώρησε<br />
σε εκλογές τον Σεπτέμβριο του ’20. Η πεποίθηση του για νίκη δεν επαληθεύθηκε. Αν και<br />
οι διπλωματικές και στρατιωτικές επιτυχίες της χώρας και προσωπικά του Βενιζέλου,<br />
είχαν προκαλέσει πανελλήνιο ενθουσιασμό, ο λαός δεν έδωσε νέα θητεία στους<br />
Φιλελεύθερους. Η πολύχρονη στρατιωτική προσπάθεια και η ταλαιπωρία της χώρας<br />
από τον προηγούμενο διχασμό, είχε κουράσει τον ελληνικό λαό, με αποτέλεσμα να<br />
υπερισχύσουν οι διακηρύξεις περί τερματισμού του πολέμου, επιστροφής των Ελλήνων<br />
στρατιωτών στα σπίτια τους και τελικά την επιστροφή του νόμιμου κατόχου του θρόνου.<br />
Οι επιπτώσεις από την ήττα του Βενιζέλου ήταν άμεσες. Η Γαλλία ουσιαστικά<br />
απείλησε την Ελλάδα με απόσυρση κάθε είδους υποστήριξης, σε περίπτωση επανόδου<br />
του Κων/νου. Η νέα κυβέρνηση επέμεινε, στην ιδέα επιστροφής του Βασιλιά,<br />
προκαλώντας την οργή των Γάλλων. Την ίδια στιγμή, η Ιταλία υποστήριζε φανερά πια<br />
τον Κεμάλ. Μόνο η Βρετανία εξακολουθούσε να υποστηρίζει την ελληνική προσπάθεια<br />
στη Μ. Ασία, καθώς αυτό υπαγόρευαν τα συμφέροντα της. Ωστόσο η βρετανική<br />
υποστήριξη έμεινε στα λόγια και τις ευχές.<br />
Ενώ ήταν φανερό πως η Ελλάδα οδηγούνταν σε διπλωματική απομόνωση, η<br />
ελληνική κυβέρνηση, συνέχιζε την εκστρατεία στη Μ. Ασία, σε αντίθεση με τις<br />
προεκλογικές υποσχέσεις της. Παράλληλα απομακρύνθηκαν όλοι οι στρατιωτικοί<br />
διοικητές και πλήθος αξιωματικών, και αντικαταστάθηκαν με φιλοβασιλικούς. Καθώς οι<br />
ελληνικές δυνάμεις δεν δεσμεύονταν πια από συμμαχικές εντολές, αποφασίστηκε η<br />
προέλαση του στρατού προς τα ανατολικά. Καθώς οι Τούρκοι έριχναν στον αγώνα και<br />
μονάδες τακτικού στρατού, οι Έλληνες αναζητούσαν την ευκαιρία μιας αποφασιστικής<br />
μάχης προκειμένου να εξουδετερώσουν μια και καλή τον αντίπαλο. Παρά τις όποιες<br />
επιτυχίες όμως, οι τουρκικές δυνάμεις αποσύρονταν όλο και πιο βαθειά, παρασύροντας<br />
και τον Ελληνικό Στρατό.<br />
Στην Ευρώπη, το κλίμα ήταν αρκετά αρνητικό για την Ελλάδα. Για την<br />
εξομάλυνση της κατάστασης προσφέρθηκε ακόμα και ο Βενιζέλος να συνδράμει. Παρά<br />
την αποδοχή της προσφοράς από τον Πρωθυπουργό Δ. Ράλλη, η παραίτηση του<br />
Υπουργού Στρατιωτικών Δ. Γούναρη, είχε ως αποτέλεσμα την πτώση της κυβέρνησης,<br />
λίγο πριν τη διάσκεψη του Λονδίνου τον Ιανουάριο του ’21. Τελικά την Ελλάδα<br />
εκπροσώπησε ο Ν. Καλογερόπουλος. Στη διάσκεψη, κλήθηκε και αντιπροσωπεία των<br />
Τούρκων εθνικιστών, οι οποίοι επισημοποιούσαν πια τη θέση τους, στη διπλωματική<br />
αρένα. Οι προτάσεις των συμμάχων δεν βρήκαν ανταπόκριση και έτσι η σύγκρουση στη<br />
Μ. Ασία θα συνέχιζε. Η κυβέρνηση αποφάσισε τη μέχρι τέλους προσπάθεια και προς<br />
αυτό αποφασίστηκε η προέλαση μέχρι το Αφιον Καραχισάρ.<br />
Σε σύσκεψη που έλαβε χώρα στην Κιουτάχεια, η πολιτική και στρατιωτική ηγεσία<br />
κατάληξε στο συμπέρασμα πως έπρεπε αρχικά να καταληφθεί το Αφιον Καραχισάρ και<br />
η στρατηγικής σημασίας σιδηροδρομική γραμμή. Μέσω αυτής οι Τούρκοι λάμβαναν<br />
βοήθεια σε πολεμικό υλικό από την Ιταλία και τη Σοβιετική Ένωση. Μετά την επιτυχή<br />
έκβαση της επιχείρησης και αν οι συνθήκες το επέτρεπαν θα συνεχιζόταν η προέλαση<br />
ανατολικά, μέχρι να εξουδετερωθεί πλήρως ο αντίπαλος.<br />
<br />
Τελικά ο Ελληνικός Στρατός πέρασε την Αλμυρά έρημο, αφού κατάλαβε το Αφιον<br />
Καραχισάρ, και συγκρούστηκε με τις κεμαλικές δυνάμεις στα ανατολικά του ποταμού<br />
Σαγγάριου τον Αύγουστο του ‘21. Μετά από 22 ημέρες ασταμάτητου αγώνα και<br />
τρομακτικών απωλειών και για τους δύο, αποφασίστηκε σύμπτυξη των ελληνικών<br />
δυνάμεων στις αρχικές τους θέσεις. Αν η τουρκική άμυνα έσπαγε σ’ εκείνο το σημείο, ο<br />
δρόμος για την Άγκυρα θα ήταν ανοικτός, καθώς αυτή ήταν η τελευταία γραμμή άμυνας<br />
των Τούρκων. Μετά την σύμπτυξη τα πράγματα δυσκόλευαν υπερβολικά για τη χώρα.<br />
Τα ταμεία της χώρας ήταν άδεια, η αντικατάσταση πολεμικού υλικού αδύνατη, και ο<br />
εχθρός δυνάμωνε κάθε μέρα και πιο πολύ χάρη στην τροφοδότηση του από την Ιταλία<br />
και τη Σοβιετική Ένωση.<br />
Ο πρωθυπουργός, πλέον, Δ. Γούναρης ξεκίνησε περιοδεία στη Ευρώπη, για<br />
διαβουλεύσεις και οικονομική στήριξη. Ωστόσο παρά την πεντάμηνη προσπάθεια του<br />
δεν πέτυχε, παρά μόνο την παραπομπή του σε ιδιωτικές τράπεζες. Ακόμα και η<br />
Βρετανία έστρεφε την πλάτη στα ελληνικά αιτήματα. Η χώρα ήταν πια εκτός από<br />
απομονωμένη και εξουθενωμένη σε όλα τα επίπεδα. Το μόνο που έμενε ήταν η<br />
αναμονή των εξελίξεων.<br />
Ένα περίπου χρόνο μετά την τελμάτωση των επιχειρήσεων, πραγματοποιήθηκε<br />
η αναμενόμενη τουρκική επίθεση τον Αύγουστο του ‘22. Η ορμή της σε συνδυασμό με<br />
την εσφαλμένη διάταξη μάχης των Ελλήνων, οδήγησε αμέσως σε κατάρρευση του<br />
μετώπου και άτακτη υποχώρηση των περισσότερων ελληνικών μονάδων προς την<br />
Σμύρνη, μαζί με πλήθος προσφύγων. Οι μέρες που ακολούθησαν σημαδεύτηκαν από<br />
πλήθος βιαιοπραγιών των Τούρκων ενάντια στους Έλληνες που δεν πρόλαβαν να<br />
εγκαταλείψουν την περιοχή. Αποκορύφωμα των ενεργειών αυτών, ήταν ο βασανισμός<br />
του Μητροπολίτη Σμύρνης Χρυσόστομου και η πυρπόληση της ελληνικής συνοικίας.<br />
Έτσι με τον τραγικό αυτό τρόπο, ουσιαστικά τερματίστηκε η, από αιώνες, ελληνική<br />
παρουσία στην Ιωνία, και ταυτόχρονα εξαφανιζόταν το όραμα της μεγάλης Ελλάδας.<br />
<u>ΟΙ ΕΙΡΗΝΕΥΤΙΚΕΣ ΔΙΑΠΡΑΓΜΑΤΕΥΣΕΙΣ</u><br />
Αμέσως μετά την καταστροφή οι συνταγματάρχες Πλαστήρας και Γονατάς μαζί<br />
με τον Αντιπλοίαρχο Φωκά, προχώρησαν σε κίνημα, απαιτώντας την παραίτηση της<br />
κυβέρνησης και του Κωνσταντίνου. Σχηματίστηκε νέα κυβέρνηση, με Πρωθυπουργό τον<br />
Κροκκιδά, ενώ η συστάθηκε ανακριτική επιτροπή, προκειμένου να διερευνηθούν οι<br />
πολιτικές και στρατιωτικές ευθύνες για την καταστροφή. Μετά το πέρας της διερεύνησης<br />
οι πολιτικοί Δ. Γούναρης , Π. Πρωτοπαπαδάκης, Ν. Θεοτόκης, Γ. Μπαλτατζής, Ν.<br />
Στράτος και οι στρατιωτικοί Γ. Χατζηανέστης, Μ. Γούδας και Ξ. Στρατηγός δικάστηκαν<br />
με την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας. Όλοι οι πολιτικοί και ο Χατζηανέστης<br />
κρίθηκαν ένοχοι και εκτελέστηκαν, στα τέλη του 1922.<br />
Την ίδια εποχή, στη Λοζάνη ξεκινούσαν διαπραγματεύσεις, με σκοπό τόσο την<br />
τελική διευθέτηση των ελληνοτουρκικών σχέσεων, όσο και των σχέσεων Entente<br />
Τουρκίας. Αρχηγός της ελληνικής αποστολής στη Λοζάνη τοποθετήθηκε ο Ελ.<br />
Βενιζέλος. Από τη Λοζάνη ο Βενιζέλος προσπάθησε να σταματήσει την εκτέλεση της<br />
απόφασης του στρατοδικείου, καθώς θα είχε αρνητικό αντίκτυπο στην εικόνα της<br />
χώρας. Αν και οι εκτελέσεις έγιναν όπως είχε προγραμματιστεί, η διαδικασία των<br />
διαπραγματεύσεων δεν επηρεάστηκε. Τα προβλήματα παρουσιάστηκαν μετά την<br />
στάση της τουρκικής αντιπροσωπείας. Ο Ισμέτ Πασάς (Ινονού) έθεσε απαιτήσεις που οι<br />
σύμμαχοι χαρακτήρισαν υπερβολικές και απαράδεκτες.<br />
Καθώς η διαδικασία κινούνταν προς αδιέξοδο, η ελληνική πλευρά έπρεπε να<br />
χρησιμοποιήσει κάθε διαπραγματευτικό χαρτί που διέθετε. Προς τούτο έθεσε σε πλήρη<br />
στρατιωτική ετοιμότητα τη στρατιά Έβρου, η οποία είχε πρόσφατα αναδιοργανωθεί και<br />
ενισχυθεί. Ο Βενιζέλος, παράλληλα, προσπαθούσε να κερδίσει τη συμμαχική ανοχή, σε<br />
περίπτωση στρατιωτικής ενέργειας στην Ανατολική Θράκη. Πρέπει μα διευκρινίσουμε<br />
πως ο Ελληνικός Στρατός είχε αποσυρθεί από την περιοχή, μετά την υπογραφή<br />
ανακωχής στα Μουδανιά. Η Ναυτική υπεροχή του ελληνικού στόλου σε συνδυασμό με<br />
τη συμμαχική ανοχή, θα καθιστούσε τη μεταφορά τουρκικών στρατευμάτων στην<br />
ανατολική Θράκη αδύνατη. Η αδυναμία των Τούρκων να αντιμετωπίσουν την εξέλιξη<br />
αυτή, οδήγησε τον Ισμέτ ξανά στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.<br />
Τελικά στις 24 Ιουλίου 1923 ο Βενιζέλος ανακοίνωσε στην Αθήνα την υπογραφή<br />
της συνθήκης. Ως νέα συνοριακή γραμμή, Ελλάδας – Τουρκίας, καθοριζόταν πια ο<br />
ποταμός Έβρος. Τα νησιά του Αιγαίου, πλην Ίμβρου και Τενέδου, παρέμεναν στην<br />
κυριαρχία της Ελλάδας. Καθορίστηκε επίσης αποστρατικοποίηση των νήσων<br />
Σαμοθράκης και Λήμνου, και η μερική αποστρατικοποίηση των υπολοίπων νήσων του<br />
ανατολικού Αιγαίου. Σημαντικό μέρος της συνθήκης αποτελεί και το άρθρο για την<br />
ανταλλαγή των πληθυσμών. Της ανταλλαγής εξαιρούνταν η δυτική Θράκη και η<br />
Κωνσταντινούπολη. Τέλος καθώς η Ελλάδα αδυνατούσε να αποπληρώσει τις<br />
αποζημιώσεις που αξίωνε η Τουρκία, παραχώρησε την κυριαρχία του Καραγάτς στους<br />
Τούρκους.<br />
Η Ελλάδα μπορούσε πια να αφοσιωθεί σε ρεαλιστικότερους στόχους και κυρίως<br />
στα μεγάλα εσωτερικά προβλήματα που προκάλεσε ο δεκαετής αγώνας και οι<br />
εσωτερικές διαμάχες.<br />
<br />
<u>ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ</u><br />
Από την αρχή του Α’ ΠΠ η Ελλάδα ήρθε σε δύσκολη θέση, λόγω της αντίθεσης<br />
Κωνσταντίνου και Βενιζέλου. Η εμμονή και των δύο στις θέσεις τους οδήγησε σε<br />
μεγάλες περιπέτειες τη χώρα. Αδυνατώντας να βρουν κοινό τόπο, ασκούσε ο καθένας<br />
τη δική του εξωτερική πολιτική δημιουργώντας σύγχυση στον ελληνικό λαό και δίνοντας<br />
πάτημα στους δύο αντίπαλους συνασπισμούς, να παραβούν την ουδετερότητα της<br />
χώρας. Ανεξάρτητα από το ποιος είχε δίκιο, ο διχασμός της χώρας έπρεπε να έχει<br />
αποφευχθεί. Σε μια δύσκολη διεθνή συγκυρία, η ανάγκη για ενότητα ήταν επιβεβλημένη.<br />
Η Ελλάδα είχε μπροστά της δύο δρόμους. Αυτόν της ουδετερότητας και αυτόν<br />
της εμπλοκής στον πόλεμο. Αν υποθέσουμε πως η χώρα κρατούσε την ουδετερότητα<br />
της, επιστρατεύοντας όλες της τις δυνάμεις για το σκοπό αυτό, σίγουρα οι αντίπαλες<br />
δυνάμεις θα δυσκολεύονταν παραβιάσουν την ελληνική κυριαρχία. Από τη στιγμή που<br />
Τούρκοι και Βούλγαροι τάχθηκαν στο πλευρό των Κεντρικών Αυτοκρατοριών, ήταν<br />
ζήτημα χρόνου η εμπλοκή της Ελλάδας στον πόλεμο. Αυτό είναι ένα δεδομένο που η<br />
φιλοβασιλική παράταξη αρνούνταν να παραδεχθεί, ακόμα και μετά από πλήθος<br />
ωμοτήτων που διέπραξαν οι Βούλγαροι.<br />
Μετά την επανένωση της Ελλάδας και την ξεκάθαρη πλέον εξωτερική πολιτική<br />
της χώρας, ο Βενιζέλος πέτυχε το σύνολο σχεδόν των εθνικών επιδιώξεων. Πρόσκαιρα<br />
οι διαφορές ξεχάστηκαν και η χώρα επέκτεινε την κυριαρχία της σε εδάφη που της<br />
άνηκαν από την αρχαιότητα. Ο διχασμός όμως δηλητηρίασε και πάλι τον ελληνισμό, με<br />
αποτέλεσμα όχι μόνο να χαθούν όσα κέρδισε η χώρα με το σπαθί της, αλλά να<br />
ξεριζωθούν και οι ελληνικοί πληθυσμοί της Μ. Ασίας, που άκμαζαν στην περιοχή, παρά<br />
τις τουρκικές διώξεις.<br />
Ένα πολύτιμο συμπέρασμα είναι πως οι σύμμαχοι είναι περιστασιακοί. Η Ελλάδα<br />
στάθηκε στο πλευρό της Entente, συμβάλλοντας αποφασιστικά στην τελική νίκη.<br />
Ανταποκρίθηκε ακόμα και ,στο γαλλικό αίτημα για βοήθεια στην Ουκρανία. Ο<br />
Πρωθυπουργός διακινδύνεψε τον εμφύλιο πόλεμο, προκειμένου να συνδράμει<br />
στρατιωτικά τους Συμμάχους. Παρόλα αυτά, η χώρα αφέθηκε από τους Συμμάχους να<br />
τα βγάλει πέρα μόνη της, επειδή άλλαξαν τα γεωπολιτικά συμφέροντα τους.<br />
Συγκρίνοντας τα γεγονότα της περιόδου 1914 – 1922 με άλλες περιόδους της<br />
ελληνικής ιστορίας, παρατηρούμε πως το μόνιμο πρόβλημα είναι η έλλειψη σαφούς<br />
εξωτερικής πολιτικής. Κάθε πολιτική παράταξη χαράζει δική της γραμμή, ενώ<br />
αποδοκιμάζεται και απαξιώνεται κάθε προσπάθεια από την αντίπαλη παράταξη. Το<br />
αποτέλεσμα είναι η αδυναμία συμφωνίας στα εθνικά θέματα και τελικά η αποτυχία<br />
επίτευξης στόχων. Για να αντιμετωπιστεί αυτό πρέπει να συμφωνήσουν όλες οι<br />
δυνάμεις του τόπου, στους εθνικούς στόχους και να χαραχτεί κοινή εξωτερική πολιτική<br />
απαλλαγμένη από μικροκομματικά συμφέροντα, και προσωπικές φιλοδοξίες.<br />
<br />
<b>ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ<br />
Η ΠΡΟΠΟΛΕΜΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ</b><br />
<u>1.1 Η ΠΟΛΕΜΙΚΗ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ</u><br />
Από το 1875 μέχρι το 1914, οι μεγάλες ευρωπαϊκές δυνάμεις επιδόθηκαν σε έναν<br />
οικονομικό μαραθώνιο, με στόχο την εδραίωση των αποικιών τους και την επίτευξη<br />
θέσης ισχύος έναντι των αντιπάλων δυνάμεων. Οι αγγλικές αποικίες στο παραπάνω<br />
χρονικό διάστημα αυξήθηκαν κατά 11.5 εκατ. τ.χλμ. και οι γαλλικές κατά 9.7 εκατ. τ.χλμ..<br />
Η Γερμανία, σ’ αυτό τον χορό, μπήκε τελευταία και με αρκετή καθυστέρηση, όταν πια η<br />
αποικιοποίηση του κόσμου κόντευε να ολοκληρωθεί. Και στον τομέα των εξωτερικών<br />
οικονομικών επενδύσεων η Γερμανία ήταν πίσω, πλην όμως ο συσχετισμός αυτός δεν<br />
ανταποκρινόταν στην πραγματική οικονομική κατάσταση και τη στρατιωτική της δύναμη.<br />
Στους τομείς αυτούς η Γερμανία υπερείχε πολύ, τόσο από την Αγγλία, όσο και από την<br />
Γαλλία. Βλέποντας τους οικονομικούς δρόμους, προς την παγκόσμια αγορά,<br />
φραγμένους, ως ιμπεριαλιστική δύναμη η Γερμανία, δεν είχε άλλο δρόμο παρά την<br />
κινητοποίηση της στρατιωτικής της ισχύος, προκειμένου να ανοίξει αυτούς τους<br />
δρόμους. Έτσι, η απόλυτη ανάγκη ανατροπής της κατεστημένης τάξης πραγμάτων από<br />
την Γερμανία, επέβαλε την πολεμική προετοιμασία, ενώ από την απέναντι πλευρά<br />
Αγγλία και Γαλλία, στην προσπάθειά τους να διαφυλάξουν το διαμορφωμένο status quo,<br />
προετοιμάζονταν για την αντιμετώπιση της γερμανικής απειλής1. Η κατάσταση αυτή δεν<br />
άργησε να μετατρέψει την κούρσα απόκτησης οικονομικής και πολιτικής ισχύος, σε<br />
κούρσα εξοπλισμών. Μέσα σε αυτό το κλίμα οι σχέσεις όλων των κρατών είχαν<br />
περιπλακεί σε έναν γόρδιο δεσμό, με τέτοιο τρόπο, που μόνο ξίφος θα μπορούσε να<br />
λύσει.<br />
Ποιος τελικά ήθελε τον πόλεμο; Η σωστή απάντηση είναι πως, καθώς τα<br />
πράγματα οδηγούσαν στην ένοπλη σύγκρουση, κανείς δεν φάνηκε διατεθειμένος να την<br />
αποτρέψει. Οι μεγάλες δυνάμεις προσανατόλιζαν τις συμμαχίες τους, αύξαναν τα<br />
οπλοστάσιά τους και κινούσαν τα νήματα προς την επίτευξη της καλύτερης δυνατής<br />
θέσεως, ώστε όταν θα ξέσπαγε η σύγκρουση να έχουν το πλεονέκτημα. Η Αγγλία είχε<br />
διαβεβαιώσει εμπιστευτικά το Παρίσι πως θα τάσσονταν στο πλευρό των Γάλλων. Ήδη<br />
η Γαλλία είχε συμμαχία με την Ρωσία ενώ απέναντι στην Εγκάρδια Συνεννόηση<br />
(Entente) βρίσκονταν ως κοινός εχθρός η τριπλή συμμαχία των Κεντρικών<br />
Αυτοκρατοριών. Οι Γερμανοί ηγούνταν συμμαχίας με την Αυστρία και την Ιταλία, ενώ<br />
_________________________________________________________________<br />
<span style="font-size: xx-small;">1. Δ. Δρογίδη, Βαλκάνια η γη της φωτιάς, έκδοση Τζιαμπίρη - Πυραμίδα, τόμος 3, σελ. 49 – 50.</span><br />
<br />
υπολόγιζαν και στην σύμπραξη τόσο της Βουλγαρίας, όσο και της δυσαρεστημένης με<br />
τους Αγγλογάλλους Τουρκίας.<br />
<u>1.2 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΘΕΣΗ</u><br />
Ενώ τα σύννεφα του πολέμου πύκνωναν πάνω από την Ευρώπη, η Ελλάδα<br />
ενωμένη όσο ποτέ ζούσε ίσως την καλύτερη εποχή της. Είχε διπλασιάσει τα εδάφη και<br />
τον πληθυσμό της. Το φρόνημα του λαού ήταν υψηλότατο και οι ένοπλες δυνάμεις ήταν<br />
αξιόμαχες, εμπειροπόλεμες και με πολύ σημαντικές πρόσφατες επιτυχίες. Η χώρα είχε<br />
Βασιλέα έναν ικανότατο στρατηλάτη και ο Πρωθυπουργός ήταν πολιτικός εξαιρετικής<br />
δεξιοτεχνίας1 και ικανότατος διπλωμάτης. Ο συνδυασμός των παραπάνω παραγόντων,<br />
και η σύμπνοια απόψεων είχε οδηγήσει σε θεαματικά αποτελέσματα και έδινε την<br />
δυνατότητα στην ελληνική κοινωνία, να ατενίζει την πορεία της χώρας με αισιοδοξία.<br />
Μερικούς μήνες πριν, από το ξέσπασμα του πολέμου, η Τουρκία προκάλεσε<br />
ένταση, στις σχέσεις των δύο χωρών εγείροντας θέμα για τις νήσους Χίο και Λέσβο, οι<br />
οποίες, όπως ισχυρίζονταν οι Τούρκοι, αποτελούσαν επικίνδυνα ορμητήρια για<br />
επιχειρήσεις εναντίον της χώρας τους, από πλευράς Ελλάδος. Το κλίμα βάρυναν<br />
ανθελληνικές ενέργειες στις τουρκικές πόλεις, απειλητική αρθρογραφία του τύπου,<br />
καθώς και αποκλεισμός ελληνικών προϊόντων. Παράλληλα η παραγγελία θωρηκτού<br />
σκάφους ισχυρότερου του ελληνικού ΑΒΕΡΩΦ ανέτρεπε την, κατά θάλασσα, ελληνική<br />
υπεροχή. Ο εξοπλισμός της Τουρκίας ήταν φανερό πως αποτελούσε προπαρασκευή<br />
για πόλεμο. Η κυβέρνηση Βενιζέλου για να εξασφαλίσει τη ναυτική υπεροχή παρήγγειλε<br />
στα ναυπηγεία ΒΟΥΛΚΑΝ το θωρηκτό ΣΑΛΑΜΙΝΑ, η παράδοση του οποίου όμως θα<br />
καθυστερούσε. Προς ενίσχυση του στόλου αγοράσθηκαν δύο πολεμικά πλοία τα οποία<br />
όμως δεν εξασφάλιζαν την υπεροχή. Η τουρκική προκλητικότητα και το γεγονός της<br />
πρόθεσης σύνταξης των Τούρκων με τις κεντρικές δυνάμεις, απασχολούσαν την<br />
κυβέρνηση, η οποία βρισκόταν σε ετοιμότητα για αντιμετώπιση της απειλής.<br />
Το καλοκαίρι του 1914 και ενώ ο Βενιζέλος βρισκόταν στο Μόναχο, η κρίση στην<br />
Ευρώπη είχε ήδη ξεσπάσει, με την δολοφονία του Αρχιδούκα Φραγκίσκου Φερδινάνδου<br />
στο Σεράγεβο (28-6-1914). Ένα περίπου μήνα αργότερα, (23-7-1914) η Αυστρία<br />
απέστειλε τελεσίγραφο στην Σερβία. Σ’ αυτή τη χρονική στιγμή βολιδοσκοπήθηκε η<br />
στάση της Ελλάδος, καθώς από την εποχή των Βαλκανικών Πολέμων υπήρχε αμυντικό<br />
σύμφωνο μεταξύ Ελλάδος και Σερβίας. Η απάντηση του Βενιζέλου ήταν επιφυλακτική,<br />
προς τους Σέρβους, αφού το σύμφωνο προέβλεπε την συμμαχία, σε περίπτωση<br />
Βουλγαρικής επίθεσης. Αυτό που στην ουσία προβλημάτιζε τον Βενιζέλο, ήταν η<br />
αποδυνάμωση των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων, και η απειλή της Βουλγαρίας.<br />
______________________________________________________________________<br />
<span style="font-size: xx-small;">1.Αλ. Αδ. Κύρου, Ελληνική εξωτερική πολιτική, βιβλιοπωλείο της Εστίας, σαελ. 54</span><br />
<br />
Αντιπρότεινε ωστόσο την δημιουργία βαλκανικού συνασπισμού με την συμμετοχή<br />
Σερβίας, Ρουμανίας, Βουλγαρίας και Ελλάδας, φιλικά προσκείμενου προς την Entente.<br />
Κίνητρο για την δημιουργία του συνασπισμού θα ήταν η παραχώρηση εδαφών με<br />
διαμελισμό της Αλβανίας και της Βοσνίας Ερζεγοβίνης. Δυστυχώς η πιθανότητα<br />
προσχώρησης της Βουλγαρίας και της Τουρκίας στις Κεντρικές Αυτοκρατορίες,<br />
ακύρωσε αυτή την πρόθεση. Οι σύμμαχοι δεν δέχτηκαν την πρόταση ένταξης της<br />
Ελλάδος στο πλευρό τους, προσπαθώντας να κρατήσουν ουδέτερους τους Βούλγαρους<br />
και τους Τούρκους. Δέχτηκαν ωστόσο την ευμενή ουδετερότητα της Ελλάδας<br />
σκοπεύοντας να τη χρησιμοποιήσουν για τους πολεμικούς τους σκοπούς, όταν θα το<br />
απαιτούσαν οι περιστάσεις.<br />
Σχεδόν ταυτόχρονα βολιδοσκοπήθηκε η πρόθεση της Ελλάδος και από τον<br />
Γερμανό αυτοκράτορα, με τηλεγράφημα προς τον Κωνσταντίνο. Και σε αυτή την<br />
περίπτωση, η απάντηση ήταν επιφυλακτική και τονιζόταν η ευγνωμοσύνη του<br />
Ελληνικού λαού, για την στάση του Κάιζερ στο ζήτημα της Καβάλας. Ο ίδιος ο Βασιλιάς<br />
τάσσονταν προσωπικά και πολιτικά με το μέρος του Αυτοκράτορα, ωστόσο η<br />
ουδετερότητα της Ελλάδος ήταν επιβεβλημένη (αν η Ελλάδα τασσόταν με τους<br />
Γερμανούς, δεν θα ήταν δυνατό να αντιμετωπίσει την βρετανική ισχύ στην Μεσόγειο).<br />
Υποσχέθηκε πάντως αυστηρή ουδετερότητα<br />
Σε αυτή τη χρονική στιγμή παρουσιάζεται η πρώτη ανακολουθία στους δύο<br />
πόλους εξωτερικής πολιτικής. Από τη μια πλευρά ο Βασιλιάς, ίσως και λόγω της<br />
συγγένειας με τον Γερμανό Αυτοκράτορα, επιθυμούσε την διατήρηση της ελληνικής<br />
ουδετερότητας. Από την άλλη, η ισχυρή προσωπικότητα του Βενιζέλου δεν τον άφηνε<br />
να μείνει αμέτοχος σ’ αυτή τη διεθνή συγκυρία. Υπολογίζοντας και πιστεύοντας στην<br />
τελική νίκη των συμμάχων, επιθυμούσε να βρίσκεται στο πλευρό τους για να<br />
εξασφαλίσει, για την χώρα, αλύτρωτα εδάφη. Αν και οι σύμμαχοι δεν δέχθηκαν την<br />
προσφορά, ο Βενιζέλος ήταν σίγουρος πως τόσο οι Βούλγαροι όσο και οι Τούρκοι, στο<br />
τέλος θα τάσσονταν υπέρ των κεντρικών αυτοκρατοριών, ανοίγοντας δρόμο για την<br />
ελληνική εμπλοκή στον πόλεμο.<br />
<br />
<b>ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ<br />
Η ΕΥΡΩΠΗ ΣΤΙΣ ΦΛΟΓΕΣ</b><br />
<u>2.1 Η ΕΝΑΡΞΗ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ</u><br />
Το τελεσίγραφο της Αυστρίας προς την κυβέρνηση της Σερβίας εξέπνευσε στις<br />
28 Ιουλίου του 1914, οπότε και κηρύχθηκε πόλεμος, αφού οι αξιώσεις της Αυστρίας δεν<br />
έγιναν δεκτές. Τρεις ημέρες αργότερα η Ρωσία προέβη σε γενική επιστράτευση. Η<br />
Γερμανία κάλεσε την Ρωσία να ανακαλέσει την επιστράτευση εντός δώδεκα ωρών, ενώ<br />
ταυτόχρονα η Γαλλία δήλωνε πως θα έπραττε σύμφωνα με τα συμφέροντα της. Η<br />
Ρωσία δεν απάντησε στο τελεσίγραφο και έτσι η Γερμανία κήρυξε πόλεμο εναντίον της.<br />
Την ίδια στιγμή η Γαλλική κυβέρνηση προέβη σε επιστράτευση, με αποτέλεσμα να της<br />
κηρύξει πόλεμο η Γερμανία. Για την εξασφάλιση του δυτικού πλευρού, οι γερμανικές<br />
δυνάμεις κινήθηκαν εναντίον των Γάλλων, μέσω των γαλλοβελγικών συνόρων. Η<br />
παραβίαση της ουδετερότητας του Βελγίου και η έντονη αντίδραση του Βασιλέως<br />
Αλβέρτου, οδήγησαν την Αγγλία να κηρύξει τον πόλεμο στην Γερμανία, αφού ήταν<br />
εγγυήτρια δύναμη για την ουδετερότητα του Βελγίου. Στις 23 Αυγούστου, στους<br />
εμπόλεμους εντάχθηκε και η Ιαπωνία, με δικαιολογία την αλληλεγγύη της προς τη Μ.<br />
Βρετανία. Στις 5 Νοεμβρίου του ίδιου έτους η Τουρκία τάχθηκε στο πλευρό των<br />
κεντρικών αυτοκρατοριών, ενώ η Ιταλία παρά την συμμαχία με την Γερμανία, κρατούσε<br />
καιροσκοπική στάση. Την ίδια στάση κρατούσε και η Βουλγαρία, προσπαθώντας να<br />
διαπιστώσει την πιο συμφέρουσα στιγμή για να διαλέξει στρατόπεδο.<br />
<u>2.2 Η ΠΡΩΤΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ</u><br />
Το ξέσπασμα πολέμου σε μια περιοχή, ειδικά όταν εμπλέκει ομάδες κρατών,<br />
φέρνει πάντα αναταραχή σε κάθε δραστηριότητα της ζωής. Επιταχύνει διάφορες<br />
αλλαγές και στην ουσία, σταματά όταν έχει επιτευχθεί μια νέα ισορροπία μεταξύ κρατών<br />
κοινωνιών κλπ. Οπωσδήποτε επηρεάζονται και τα κράτη που γειτνιάζουν με τα<br />
εμπόλεμα. Η έναρξη του πολέμου, με πηγή ανάφλεξης τα Βαλκάνια σαφώς προδίκαζε<br />
την ελληνική εμπλοκή. Αν και λίγο μόλις καιρό πριν, τέθηκε το ζήτημα της στάσης της<br />
Ελλάδος και από τους δύο αντίπαλους συνασπισμούς και παρά την αρχική δήλωση<br />
ουδετερότητας, η έναρξη του πολέμου έθεσε εκ νέου το θέμα επί τάπητος. Για τον<br />
Βενιζέλο, η χώρα έπρεπε να ταχθεί υπέρ της Εγκάρδιας Συνεννόησης (Entente), αφού<br />
πίστευε στην τελική επικράτηση τους. Το συμφέρον λοιπόν της χώρας, αν θα<br />
συμμετείχε στον πόλεμο, ήταν στο πλευρό των συμμάχων. Η πρόθεση αυτή προκύπτει<br />
και από την πιθανή αλλαγή του Status Quo στην περιοχή, το οποίο είχε διαμορφωθεί<br />
από την συνθήκη του Βουκουρεστίου. Η επιρροή των Κεντρικών Δυνάμεων είχε μειωθεί<br />
<br />
προς όφελος των Βαλκανικών κρατών, πρωτίστως, αλλά και των δυτικοευρωπαϊκών<br />
δυνάμεων. Τα κοινά συμφέροντα Βουκουρεστίου, Βελιγραδίου και Αθήνας επέβαλλαν<br />
την συνεργασία με τα αντίστοιχα κράτη. Παρά τη γνωστή όμως θέση του<br />
πρωθυπουργού και χωρίς κάποια προηγούμενη ενημέρωση, ο Κωνσταντίνος σε<br />
ανεπίσημη συνομιλία με το Άγγλο Ναύαρχο Καρ, δήλωσε πως δεν υπήρχε λόγος<br />
εξόδου στον πόλεμο, όσο η Τουρκία δεν επιτίθεται στην Ελλάδα1. Μόλις ο Βενιζέλος<br />
έλαβε γνώση του περιεχομένου της συνομιλίας αυτής, υπέβαλε με επιστολή του την<br />
παραίτησή του. Στο κείμενο της επιστολής ο Ελ. Βενιζέλος μεταξύ άλλων αναφέρει, την<br />
ανάγκη εμπλοκής της Ελλάδος στον πόλεμο, στο πλευρό της Αγγλίας, με σκοπό την<br />
υποστήριξη της ελληνικής κοινότητας στην Τουρκία. Όπως αναφέρει, η Τουρκία ήδη<br />
πολεμά την Ελλάδα, όχι επίσημα, αλλά εκδιώκοντας 250.000 ομογενείς και δημεύοντας<br />
τις περιουσίες τους, ενώ αναμένονται και χειρότερα. Η ευκαιρία να πολεμήσουν<br />
απέναντι στην Τουρκία, έχοντας στο πλευρό τους ισχυρούς συμμάχους, είναι μοναδική<br />
και δεν πρέπει να χαθεί. Άλλωστε η σύγκρουση με την Τουρκία είναι απλώς ζήτημα<br />
χρόνου, καθώς οι γείτονες δεν θα διστάσουν να επιτεθούν στην πρώτη ευκαιρία. Τόνιζε<br />
επίσης την προηγούμενη πρόθεση των Άγγλων, να επιβάλλουν στην Τουρκία την<br />
ελληνική θέση επί των νησιών, και την παρακώλυση της επίλυσης από την πλευρά της<br />
Γερμανίας, η οποία προστάτευε τα τουρκικά συμφέροντα.Έδινε επίσης μεγάλη σημασία<br />
στην στάση της Βουλγαρίας (η οποία δεν είχε ακόμα ξεκαθαριστεί). Η παραίτηση<br />
Βενιζέλου δεν έγινε δεκτή από το παλάτι, ενώ έγινε και προσπάθεια κατανόησης των<br />
απόψεων του Πρωθυπουργού, σε μια κίνηση εξομάλυνσης της κατάστασης και<br />
διατήρησης της ενότητας.<br />
Οι διεθνείς συνθήκες είχαν διαμορφωθεί αρκετά πολύπλοκα για την Ελλάδα. Η<br />
εξωτερική πολιτική της έπρεπε να κινηθεί σε λεπτό σκοινί και δυστυχώς υπήρχε<br />
διαφορετική προσέγγιση από τους δύο εκφραστές της. Λίγο πριν την έναρξη του<br />
πολέμου, οι σχέσεις της Ελλάδος τόσο με την Αγγλία, όσο και με την Γαλλία ήταν καλές.<br />
Ωστόσο η στάση που κράτησαν στα θέματα Β. Ηπείρου, νησιών νοτιοανατολικού<br />
Αιγαίου και Κύπρου ήταν μάλλον ουδέτερη. Δεν θα μπορούσε άλλωστε να είναι<br />
διαφορετικά, αφού κάποια άλλη στάση θα αύξανε σημαντικά τη δύναμη της Ελλάδος σε<br />
σχέση με τις υπόλοιπες χώρες τις περιοχής. Η προστασία των συμφερόντων τους<br />
λοιπόν, επέβαλλε την διατήρηση της κατάστασης ως είχε .<br />
Τον Νοέμβριο του 1914 έγινε πρόταση στην Ελλάδα να συνδράμει στρατιωτικά<br />
την Σερβία με αντάλλαγμα τη Β. Ήπειρο (πλην της περιοχής του Αυλώνα προκειμένου<br />
να μην προκληθεί η Ιταλία). Παράλληλα οι σύμμαχοι διαπραγματεύονταν με τους<br />
______________________________________________________________________<br />
<span style="font-size: xx-small;">1. Διον. Α. Κόκκινου, Ιστορία της νεωτέρας Ελλάδος, εκδόσεις Μέλισσα, σελ. 1128</span><br />
<br />
Βούλγαρους την συμμαχία τους, με αντάλλαγμα το Σαρισαμπάν, τη Δράμα και την<br />
Καβάλα, που ήταν περιοχές ελληνικές. Για δεχθεί η ελληνική πλευρά αυτή τη συμφωνία,<br />
υπόσχονταν δεκαπλάσια έκταση, σε περιοχές της Μ. Ασίας, όταν θα γινόταν εκεί<br />
επιτυχής εκστρατεία1. Ζητούσαν δηλαδή ελληνικά εδάφη και έταζαν άλλα, τα οποία<br />
όμως δεν είχαν στην κατοχή τους. Ζητούσαν επίσης συνδρομή των Ελλήνων στην<br />
εκστρατεία της Καλλίπολης, με τηλεγράφημα του Κλεμανσώ προς τον Πρωθυπουργό.<br />
Σκοπός της εκστρατείας ήταν η κατάληψη των στενών των Δαρδανελίων και της<br />
Κωνσταντινούπολης. Σε αυτή την προοπτική αντέδρασε έντονα η Ρωσία, με δήλωση<br />
του Τσάρου προς τον Κωνσταντίνο. Για τους Ρώσους, η πιθανότητα παρουσίας<br />
ελληνικού στρατεύματος στην Κωνσταντινούπολη ήταν απαράδεκτη. Χαρακτηριστική<br />
και η δήλωση του Ρώσου υπουργού των εξωτερικών, «η ρωσική κυβέρνηση δεν θα<br />
επέτρεπε ούτε σε έναν Έλληνα χωροφύλακα να πατήσει το πόδι του στην<br />
Κωνσταντινούπόλη». Σοβαρές αντιρρήσεις είχε και το Ελληνικό Γενικό Επιτελείο, στην<br />
πρόθεση του Βενιζέλου να συνδράμει τους συμμάχους στην Καλλίπολη. Ο<br />
αντισυνταγματάρχης και αρχηγός της επιτελικής υπηρεσίας τότε, Ι. Μεταξάς υπέβαλε<br />
στον Πρωθυπουργό υπόμνημα, εκθέτοντας τους λόγους για τους οποίους η εκστρατεία<br />
ήταν καταδικασμένη σε αποτυχία.<br />
Μετά την παταγώδη αποτυχία της απόβασης, ο Βενιζέλος παραιτήθηκε,<br />
βρισκόμενος πλέον σε τροχιά εμφανούς σύγκρουσης με τα ανάκτορα. Χάρη στις<br />
προηγούμενες μεγάλες διπλωματικές επιτυχίες του, ο Βενιζέλος είχε αποκτήσει την<br />
αίσθηση πως ήταν ο μόνος ικανός να φέρει εις πέρας τους εθνικούς στόχους. Οι<br />
αντιθέσεις των δύο πλευρών ήταν πια έντονες και οδήγησαν τελικά στην ρήξη, με<br />
επακόλουθα τα οποία θα δούμε σε επόμενο κεφάλαιο. Βεβαίως δεν μπορεί να<br />
κατηγορηθεί κάποιος από τους δύο, για λανθασμένες ή προδοτικές κινήσεις, καθώς<br />
αμφότεροι είχαν ως γνώμονα το εθνικό συμφέρον. Εξ άλλου, ο ίδιος ο Βενιζέλο δήλωσε<br />
στον Γ. Βεντήρη πως ο Βασιλέας, στις ιδιωτικές τους συνομιλίες, συμφωνούσε μαζί του,<br />
ενώ το βάρος των διαφωνιών τους το έριχνε στους κύκλους του παλατιού. Δυστυχώς<br />
και οι δύο αυτοί μεγάλοι ηγέτες αντί να ενώσουν τις δυνάμεις τους, σπατάλησαν<br />
πολύτιμη ενέργεια σε μεταξύ τους συγκρούσεις.<br />
Στις εκλογές της 31ης Μαΐου, του 1915, επικράτησε με μεγάλη διαφορά το κόμμα<br />
των Φιλελευθέρων του Βενιζέλου. Δύο περίπου μήνες αργότερα, μετά και την<br />
αποκατάσταση της υγείας του Κωνσταντίνου, ορκίσθηκε η νέα κυβέρνηση. Ο Βενιζέλος<br />
κράτησε και το υπουργείο εξωτερικών. Σε αυτό το χρονικό διάστημα φάνηκε πως οι<br />
δύο ηγέτες απεκατέστησαν την μεταξύ τους επικοινωνία και ενότητα.<br />
______________________________________________________________________<br />
<span style="font-size: xx-small;">1.Διον. Α. Κόκκινου, ο.π., σελ. 1134</span><br />
<br />
<b>ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ</b><br />
<b> Η ΠΑΡΑΒΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΟΥΔΕΤΕΡΟΤΗΤΑΣ</b><br />
<u>3.1 ΣΥΜΜΑΧΙΚΗ ΑΠΟΒΑΣΗ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ</u><br />
Στις 8 Σεπτεμβρίου 1915 η Βουλγαρία κήρυξε επιστράτευση, προετοιμαζόμενη<br />
για έξοδο στον πόλεμο στο πλευρό των Κεντρικών Αυτοκρατοριών. Οι προσπάθειες<br />
των συμμάχων να προσεταιριστούν, ή έστω να εξασφαλίσουν την ουδετερότητα των<br />
Βουλγάρων, έπεσαν στο κενό, κυρίως λόγω της άρνησης παραχώρησης της Καβάλας<br />
από τους Έλληνες. Η Ελληνική πλευρά, κατόπιν συμφωνίας Κωνσταντίνου και<br />
Βενιζέλου, αποφάσισε να προβεί και αυτή σε επιστράτευση και σε αποστολή<br />
στρατευμάτων στην Θεσσαλονίκη. Το σύμφωνο Σερβίας – Ελλάδος του 1913<br />
προέβλεπε την ενίσχυση των ελληνικών δυνάμεων με 150.000 Σέρβους στρατιώτες, σε<br />
περίπτωση Βουλγαρικής απειλής. Τα στρατεύματα αυτά ήταν αδύνατο να διατεθούν<br />
εκείνη τη στιγμή, καθώς η Σερβία προσβαλλόταν κατά μέτωπο, από την Γερμανία και<br />
την Αυστρία, ενώ κινδύνευε και από την πλευρά της Βουλγαρίας. Έτσι με σύμφωνη<br />
απόφαση θρόνου και πρωθυπουργού η Ελλάδα βρέθηκε σε πολεμική ετοιμότητα. Στις<br />
21 Σεπτεμβρίου η Γαλλία, με επιστολή του πρέσβη της προς την κυβέρνηση, ζητούσε τη<br />
διέλευση συμμαχικών στρατευμάτων από τα ελληνικά εδάφη, προς ενίσχυση της<br />
Σερβίας. Στην επιστολή μεταξύ άλλων τόνιζε το ελληνοσερβικό αμυντικό σύμφωνο και<br />
την φιλική διάθεση της Ελλάδος προς τους συμμάχους, όπως πολλές φορές αυτή είχε<br />
εκφρασθεί από τον Βενιζέλο. Παρά τις γνωστές του θέσεις, απέναντι στους συμμάχους,<br />
ο Βενιζέλος διαμαρτυρήθηκε για την πρόθεση παραβίασης της ελληνικής<br />
ουδετερότητας, χωρίς τη θέλησή της. Η διαμαρτυρία δεν ικανοποίησε την αντιπολίτευση<br />
και μετά από διεξαγωγή ψηφοφορίας, ο πρωθυπουργός έχασε την εμπιστοσύνη του<br />
κοινοβουλίου και παραιτήθηκε.<br />
Παρά τις εσωτερικές εξελίξεις, οι δυνάμεις της Entente κατέλαβαν την περιοχή<br />
της Θεσσαλονίκης, στις 13 Οκτωβρίου 1915. Η νέα κυβέρνηση Ζαΐμη δεν κατάφερε να<br />
εκμεταλλευθεί το τετελεσμένο αυτό γεγονός, παρ’ ότι δυτικόφιλος, και να οδηγήσει την<br />
χώρα στο πλευρό των συμμάχων. Άλλωστε η ελληνοσερβική συνθήκη επέβαλε την<br />
συμμετοχή της Ελλάδας στον πόλεμο και οποιαδήποτε πολιτική ερμηνεία της, προς το<br />
αντίθετο, απλά έβλαπτε την αξιοπιστία της χώρας. Την κατάσταση δυσκόλεψε η<br />
αναστολή της προώθησης των συμμαχικών στρατευμάτων προς την Σερβία και η<br />
παραμονή τους στην περιοχή της Θεσσαλονίκης. Αυτή η επιπλοκή δημιουργούσε<br />
φόβους για μεταφορά του πολέμου σε ελληνικά εδάφη. H παραμονή των στρατευμάτων<br />
στην χώρα, έδινε πάτημα στις Κεντρικές Αυτοκρατορίες, να προωθήσουν τις δυνάμεις<br />
τους μέσα από τα ελληνικά σύνορα. Νέα αγγλική πρόταση για πολεμική έξοδο με<br />
αντάλλαγμα την Κύπρο και την Θράκη δεν βρήκαν ανταπόκριση από τον Ζαΐμη. Για μια<br />
ακόμα φορά καταψηφίστηκε η κυβέρνηση και ο Βασιλιάς διέλυσε το σώμα<br />
προκηρύσσοντας εκλογές τον Δεκέμβρη. Η κρίση στο εσωτερικό αυξήθηκε και η<br />
διάσταση βενιζελικών και βασιλικών δοκίμαζε πλέον την ενότητα της χώρας.<br />
<a href="http://iknowgr.blogspot.gr/2015/12/1923-2.html" target="_blank"><u>3.2 Η ΚΑΤΑΛΗΨΗ ΤΗΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ</u></a><br />
Παρά τις ελληνικές αντιδράσεις, οι σύμμαχοι παραβίασαν και πάλι την<br />
ουδετερότητα καταλαμβάνοντας την Κέρκυρα και μεταφέροντας τα δοκιμαζόμενα<br />
σερβικά στρατεύματα (150.000 άνδρες) στο νησί, για ανασυγκρότηση. Παρά την<br />
προσεκτική διατύπωση του αιτήματος, προς την κυβέρνηση και τις προσδοκίες των<br />
συμμάχων, η κυβέρνηση Σκουλούδη αντέδρασε έντονα, ειδικά όταν έγινε γνωστό πως<br />
στην Κέρκυρα υψώθηκε γαλλική σημαία και παύθηκαν οι αντιπρόσωποι των Kεντρικών<br />
Aυτοκρατοριών. Και η συμμαχική αντίδραση όμως ήταν έντονη και ιδιαίτερα αιχμηρή<br />
προς την Ελλάδα. Η Κέρκυρα τελούσε υπό ειδικό καθεστώς βάσει της συνθήκης του<br />
Λονδίνου στις 29 Μαρτίου 1864, την οποία όμως είχε παραβιάσει η ελληνική πλευρά,<br />
τοποθετώντας φρουρά στο νησί και επιβάλλοντας στρατιωτική θητεία στους κατοίκους1.<br />
Με βάση την συνθήκη του 1864 οι σύμμαχοι μπορούσαν επίσης να επικαλεστούν<br />
δικαιώματα ελέγχου της συνταγματικότητας της ελληνικής κυβέρνησης, κάνοντας πλέον<br />
σαφή τη θέση τους να εφαρμόσουν την πολιτική τους παρά τις αντιδράσεις των<br />
Αθηνών.<br />
Το νέο πρόβλημα των συμμάχων, ήταν ο τρόπος μεταφοράς των Σέρβων από<br />
την Κέρκυρα στη Θεσσαλονίκη, ώστε να προωθηθούν στο μέτωπο εκ νέου.<br />
Αποκλείοντας οποιοδήποτε άλλο τρόπο μεταφοράς ως επικίνδυνο ή εξαιρετικά<br />
χρονοβόρο κατέληξαν πως έπρεπε δια θαλάσσης να μεταφερθούν στην Πάτρα και μετά<br />
σιδηροδρομικώς στην Θεσσαλονίκη. Για τον σκοπό αυτό, απλώς ενημέρωσαν την<br />
ελληνική κυβέρνηση για τις προθέσεις τους. Η απάντηση του Σκουλούδη ήταν άμεση και<br />
κατηγορηματική. «Όχι κύριοι, το να μεταφερθούν 100.000 άνδρες σιδηροδρομικώς από<br />
την Πάτρα στη Θεσσαλονίκη σημαίνει διακοπή, για μήνες, των επικοινωνιών όλης της<br />
Ελλάδος, την εκκρεμότητα σε όλη την κοινωνική μας ζωή, την οικονομική, την πολιτική,<br />
με μια λέξη την κατάλυση του κράτους2». Η ενέργεια αυτή θα σήμαινε ουσιαστικά την<br />
έξοδο της Ελλάδας από την ουδετερότητα. Ο Σκουλούδης επεσήμανε επίσης τον<br />
κίνδυνο για την υγεία του ελληνικού λαού, αφού τα σερβικά στρατεύματα μάστιζαν<br />
επιδημίες. Η απώλεια Σέρβων στρατιωτών, λόγω της άρνησης της Ελλάδος να<br />
διασχίσουν οι Σέρβοι την χώρα, θα είχε σοβαρές επιπτώσεις στις ήδη δοκιμαζόμενες<br />
______________________________________________________________________<br />
<span style="font-size: xx-small;">1.Αρετή Τούντα – Φεργάδη, Θέματα Ελληνικής Διπλωματικής Ιστορίας 1912 – 1941, εκδ. Σιδέρης, σελ 97</span><br />
<span style="font-size: xx-small;">2.Το ίδιο, σελ 98</span><br />
<br />
σχέσεις των δύο χωρών. Η Σερβία προσπάθησε να πιέσει την ελληνική πλευρά για<br />
συγκατάθεση, τονίζοντας τους κινδύνους που θα διέτρεχαν τα στρατεύματα,<br />
ταξιδεύοντας δια θαλάσσης δεδομένου ότι τα γερμανικά υποβρύχια ήταν ιδιαίτερα<br />
δραστήρια στην περιοχή. Οι πρεσβευτές των δυνάμεων της συνεννόησης επισκεφθήκαν<br />
τον Σκουλούδη με σκοπό να τον πείσουν να αποσύρει την άρνησή του. Αντί αυτού ο<br />
Σκουλούδης εξουσιοδότησε τον Έλληνα πρέσβη στο Παρίσι, Άθω Ρωμανό, να<br />
μεταφέρει τις θέσεις της κυβέρνησης στον Γάλλο υπουργό εξωτερικών. Αυτός με τη<br />
σειρά του θα έπειθε την γαλλική κυβέρνηση να παραιτηθεί από το σχέδιο μεταφοράς<br />
των Σέρβων στρατιωτών, μέσω του ελληνικού εδάφους.<br />
Η στάση του Σκουλούδη δεν ήταν αβάσιμη. Το σιδηροδρομικό δίκτυο της χώρας<br />
ήταν μονής κατεύθυνσης και δεν μπορούσε να σηκώσει μεγάλα φορτία. Ακόμα και οι<br />
ελληνικές αμαξοστοιχίες κινούνταν περιορισμένα. Δεν μπορούσε συνεπώς να<br />
εξασφαλισθεί η απρόσκοπτη, έγκαιρη και ασφαλής μεταφορά που επιθυμούσαν οι<br />
σύμμαχοι. Υπολογιζόταν επίσης πως όλη η διαδικασία θα διαρκούσε πάνω από δύο<br />
μήνες, με επακόλουθο σοβαρά προβλήματα στο εσωτερικό της χώρας. Ένας άλλος<br />
κίνδυνος ήταν η θέση των Γερμανών στο ζήτημα. Αν η Ελλάδα επέτρεπε τη μεταφορά<br />
και διέθετε τα μέσα, θα ήταν παραβίαση ουδετερότητας από την ίδια την Ελλάδα, με<br />
αποτέλεσμα την ρήξη με τις Κεντρικές Αυτοκρατορίες. Την άρνηση του πρωθυπουργού<br />
υπαγόρευσε και άλλο ένα σοβαρότατο γεγονός. Την 25η Μαρτίου 1916 συμμαχικά<br />
πολεμικά πλοία απέκλεισαν την Κεφαλονιά και αποβίβασαν στρατεύματα στο<br />
Αργοστόλι, καταπατώντας για μια ακόμα φορά την ουδετερότητα της χώρας.<br />
Ακολούθησε εντονότατη διαμαρτυρία από τον Σκουλούδη και αποκλείστηκε κάθε<br />
πιθανότητα συνεργασίας κάτω από αυτές τις συνθήκες. Ήταν παραπάνω από φανερό<br />
πως οι σύμμαχοι προσπαθούσαν να εκβιάσουν την έξοδο των Ελλήνων στον πόλεμο.<br />
Προς αυτό τον σκοπό οι Γάλλοι ζήτησαν από την Αγγλία λήψη οικονομικών μέτρων<br />
κατά της Ελλάδας και τον περιορισμό των εισαγωγών. Αυτό βέβαια ερχόταν σε αντίθεση<br />
με τη φήμη πως η Γαλλία είχε υποσχεθεί δάνειο στην Ελλάδα. Το γεγονός αυτό είχε<br />
δυσαρεστήσει τον Βενιζέλο, στον οποίο είχαν αρνηθεί την οικονομική βοήθεια, ένα<br />
περίπου χρόνο νωρίτερα. Ο ίδιος μάλιστα απευθυνόμενος στο υπουργείο εξωτερικών<br />
της Γαλλίας (Κε Ντ’ Ορσέ), υποστήριξε πως η έγκριση του δανείου θα έδειχνε στον<br />
ελληνικό λαό πως η Γαλλία προτιμούσε την ουδέτερη πολιτική του Σκουλούδη από την<br />
δική του φιλοσυμμαχική πολιτική. Πάντως οι Άγγλοι φοβούμενοι αντίθετα αποτελέσματα<br />
εξέτασαν το ενδεχόμενο προκαταβολής δανείου προς την Ελλάδα. Επειδή ο<br />
Σκουλούδης είχε ήδη πάρει προκαταβολή σαράντα χιλιάδων μάρκων από την<br />
Γερμανία, δεν προχώρησε σε διαπραγματεύσεις με την Αγγλία. Η συμφωνία με τους<br />
Γερμανούς ήταν μυστική και για αυτό κατηγορήθηκε αργότερα για απιστία κατά του<br />
κράτους.<br />
Παρά τις γαλλικές αντιδράσεις, το ζήτημα της μεταφοράς διευθετήθηκε με<br />
συμφωνία Άγγλων, Ρώσων, και Σκουλούδη, να πραγματοποιηθεί η μεταφορά δια<br />
θαλάσσης μέσω του ισθμού της Κορίνθου και των στενών της Εύβοιας. Αυτό θα μείωνε<br />
τους κινδύνους του ταξιδιού και θα συντόμευε κατά πολύ το χρόνο μεταφοράς. Οι<br />
δυνάμεις των συμμάχων ωστόσο, κατέστησαν τον Κωνσταντίνο προσωπικά υπεύθυνο<br />
για την ασφάλεια των Σέρβων στρατιωτών. Ακόμα και ο πνιγμός ενός και μόνου<br />
στρατιώτη θα ήταν αιτία πολέμου1. Προφανώς πίεζαν τον βασιλιά να μεσολαβήσει ώστε<br />
τα γερμανικά υποβρύχια να μην ενοχλήσουν τον συμμαχικό στόλο.<br />
Το θέμα της μεταφοράς απασχόλησε ιδιαίτερα τον ελληνικό τύπο και έγινε ένα<br />
ακόμα σκαλοπάτι της αντιπαράθεσης βασιλικών και βενιζελικών. Ειδικά με την αποχή<br />
του κόμματος των φιλελευθέρων από την τελευταία εκλογική διαδικασία, η κατάσταση<br />
είχε οξυνθεί. Η αποχή του Βενιζέλου από τις εκλογές του Δεκεμβρίου ήταν μια<br />
διαμαρτυρία για τον αντισυνταγματικό τρόπο με τον οποίο ο Κωνσταντίνος διέλυσε τη<br />
βουλή. Καθώς δεν υπήρχε η δυνατότητα ελέγχου της εξωτερικής πολιτικής, έστω και<br />
από την πλευρά της αντιπολίτευσης, ο Βενιζέλος άλλαξε τις μεθόδους δράσης στο<br />
επίπεδο της κοινής γνώμης. Οι μέχρι τώρα πολιτικές αντιθέσεις οδηγούνταν πια σε άλλο<br />
επίπεδο, αυτό της διάσπασης της εθνικής ενότητας. Οι συνεχείς εκλογικές μάχες του<br />
παρελθόντος, η εμμονή του κάθε ηγέτη στις δικές του θέσεις και η άρνηση όλων των<br />
πολιτικών παραγόντων να σχεδιάσουν από κοινού και πάνω σε ρεαλιστική βάση, τα<br />
προσεκτικά βήματα που έπρεπε να εκτελεστούν, σε διπλωματικό επίπεδο, οδήγησαν<br />
στην απώλεια αξιοπιστίας της χώρας και τελικά στην καταπάτηση, τόσο της<br />
ουδετερότητας της, όσο και στην παραβίαση αυτής της ίδιας της κυριαρχίας εδαφών<br />
της.<br />
<u> 3.3 ΟΙ ΒΟΥΛΓΑΡΟΙ ΣΤΗΝ ΚΑΒΑΛΑ</u><br />
Η παραβίαση της ουδετερότητας από πλευράς συμμάχων δεν εξαντλείται στα<br />
παραπάνω επεισόδια. Ήταν όμως χαρακτηριστικά, όπως χαρακτηριστικός ήταν και ο<br />
τρόπος αντίδρασης της ελληνικής πλευράς. Ήταν φανερό πως οι σύμμαχοι δεν είχαν<br />
σκοπό να σεβαστούν την επιθυμία της Ελλάδας να παραμείνει ουδέτερη και<br />
ενθαρρύνθηκαν από τη εσωτερική ανακολουθία. Με την κατάληψη της Λήμνου στις 16<br />
Ιουλίου 1915, την κατάληψη της Μήλου μερικούς μήνες αργότερα και του Καστελόριζου<br />
στις αρχές του Δεκέμβρη, αφενός προσπαθούσαν να εκβιάσουν την έξοδο της Ελλάδας<br />
στον πόλεμο, αφετέρου να δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις για την σταθεροποίηση<br />
______________________________________________________________________<br />
<span style="font-size: xx-small;">1.Αρετή Τούντα – Φεργάδη, ο.π., σελ104</span><br />
<br />
του βαλκανικού μετώπου και τον έλεγχο του Αιγαίου πελάγους. Φυσικά και οι Kεντρικές<br />
Aυτοκρατορίες δεν έμειναν πίσω, στην παραβίαση της ελληνικής ουδετερότητας.<br />
Οι γερμανικές δυνάμεις κατέλαβαν το οχυρό Ρούπελ, ως αντίδραση στις κινήσεις του<br />
Στρατηγού Σαράιγ και των γαλλικών στρατευμάτων στην περιοχή της Θεσσαλονίκης. Με<br />
την ίδια δικαιολογία τα Βουλγαρικά στρατεύματα μπήκαν στα ελληνικά εδάφη,<br />
φτάνοντας στην Καβάλα και την κατέλαβαν. Ειδικά μετά την αναίμακτη παράδοση του<br />
Ρούπελ οι σύμμαχοι διαμαρτυρήθηκαν έντονα μέσω του Γάλλου πρέσβη στην Αθήνα,<br />
καθώς πίστευαν πως ήταν προϊόν μυστικής συμφωνίας μεταξύ Βερολίνου και Αθήνας.<br />
Βεβαίως, ήταν πράξη αντίθετη προς την ευμενή ουδετερότητα που είχε υποσχεθεί η<br />
ελληνική κυβέρνηση προς την συμμαχία. Με διακοίνωση τους μάλιστα ζητούσαν την<br />
αποχώρηση της κυβέρνησης, τη διάλυση της Βουλής και την αποστρατεία του συνόλου<br />
των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων. Επίσης διατηρούσαν σε ετοιμότητα το στόλο<br />
προκειμένου να επιβάλουν την εφαρμογή των παραπάνω όρων1.<br />
Την Συμμαχική διακοίνωση ακολούθησε η παραίτηση του Σκουλούδη και ο<br />
Ζαΐμης ανέλαβε ξανά καθήκοντα πρωθυπουργού. Σε μια προσπάθεια να εξομαλύνει τις<br />
φιλικές σχέσεις με την Entente, διέταξε γενική αποστρατεία, ενώ προέβη και σε άλλες<br />
παραχωρήσεις. Παράλληλα επεδίωξε την συμφιλίωση Κωνσταντίνου και Βενιζέλου, με<br />
τελικό σκοπό την διενέργεια εκλογών με την συμμετοχή των Φιλελευθέρων. Η<br />
προσπάθεια αυτή βρήκε εμπόδιο στους «συλλόγους των επιστράτων», οι οποίοι πιστοί<br />
στον Βασιλιά ήταν και αντίθετοι στην έξοδο στον πόλεμο στο πλευρό της Entente2. Την<br />
ίδια εποχή οι Κεντρικές Δυνάμεις, φοβούμενες προσβολή από τις Συμμαχικές δυνάμεις<br />
της Μακεδονίας, προώθησαν βουλγαρικά στρατεύματα στην ανατολική Μακεδονία, τα<br />
οποία κατέλαβαν όπως είδαμε και προηγουμένως την Καβάλα. Όσα ελληνικά<br />
στρατιωτικά τμήματα έδρευαν στην περιοχή αδυνατούσαν να αποτρέψουν την<br />
κατάληψη, αφού λόγω της πρόσφατης αποστρατείας δεν διέθεταν επαρκείς δυνάμεις.<br />
Αν και ο Διοικητής του Δ’ Σώματος Στρατού ζήτησε την άμεση επιστράτευση σειρών<br />
από την περιοχή (κατόπιν αιτήσεως των ιδίων) προκειμένου να αντιμετωπίσει την<br />
προέλαση των Βουλγάρων, οι διαταγές της Αθήνας απαγόρευαν οποιαδήποτε εμπλοκή.<br />
Ο Ζαΐμης φοβόταν, πως οποιαδήποτε ενέργεια κατά των Βουλγάρων ήταν<br />
καταδικασμένη και θα επέσυρε αντίποινα στους κατοίκους των περιοχών. Εξάλλου δεν<br />
ήθελε να προκαλέσει τις Κεντρικές Δυνάμεις. Ωστόσο ελληνικά τμήματα αποκομμένα<br />
από τους Βούλγαρους κατάφεραν να σπάσουν τον κλοιό και προσπάθησαν να<br />
καταφύγουν προς την παλαιά Ελλάδα. Οι Συμμαχικές δυνάμεις όμως, επέβαλλαν την<br />
_____________________________________________________________________<br />
<span style="font-size: xx-small;">1.Διον. Α. Κόκκινου, ο.π., σελ. 1183</span><br />
<span style="font-size: xx-small;">2.Το ίδιο, σελ. 1186</span><br />
<br />
προώθηση προς την Θεσσαλονίκη, όπου εν τω μεταξύ είχε ξεσπάσει το κίνημα της<br />
Εθνικής Αμύνης. Το Δ’ σώμα στρατού αρνούμενο να κινηθεί προς την Θεσσαλονίκη<br />
υποχρεώθηκε τελικά να οδηγηθεί στο Γκέρλιτζ της Γερμανίας θεωρούμενο ως<br />
φιλοξενούμενο του γερμανικού στρατού. Πρέπει να σημειωθεί πως οι διαβεβαιώσεις των<br />
Γερμανών, για την φιλική μεταχείριση των ελληνικών πληθυσμών της Μακεδονίας,<br />
διαψεύσθηκαν πλήρως από τις ωμότητες που έπραξαν τα βουλγαρικά στρατεύματα.<br />
Κατόπιν έρευνας, διεθνούς εξεταστικής επιτροπής μετά τον πόλεμο, διαπιστώθηκε πως<br />
30.000 άνθρωποι πέθαναν, 42.000 απήγαγαν βιαίως οι Βούλγαροι, 12.000 άνθρωποι<br />
πήγαν οικιοθελώς στην Βουλγαρία για να μην πεθάνουν από την πείνα και 12.000<br />
Έλληνες πέθαναν στην Βουλγαρία από την πείνα και άλλες στερήσεις1.<br />
_____________________________________________________________________<br />
<span style="font-size: xx-small;">1.Αρετή Τούντα – Φεργάδη, ο.π., σελ. 118</span><br />
<b><br /></b>
<b> ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ</b><br />
<b> Η ΠΟΛΕΜΙΚΗ ΕΜΠΛΟΚΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ</b><br />
<u>4.1 Η ΔΙΧΟΤΟΜΗΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ</u><br />
Την προέλαση των βουλγαρικών δυνάμεων, στη ανατολική Μακεδονία,<br />
ακολούθησε το κίνημα της 11ης Μεραρχίας, υπό τον Συνταγματάρχη Ζυμπρακάκη στην<br />
Θεσσαλονίκη, με σκοπό την προσβολή των βουλγαρικών δυνάμεων. Από την πλευρά<br />
των βασιλικών οργανώθηκε η παραστρατιωτική οργάνωση «σύνδεσμος των<br />
επιστράτων». Και οι δύο αντίπαλες εσωτερικά παρατάξεις, είχαν πλέον ένοπλα τμήματα<br />
και ο κίνδυνος εμφύλιας σύγκρουσης ήταν ορατός.<br />
Η Entente, αν και είχε δεχτεί ευνοϊκά την πρόθεση του Ζαΐμη για ένταξη στη<br />
συμμαχία, ενθαρυμμένη από μεγάλη μάζα του ελληνικού πληθυσμού και εισηγήσεων<br />
της στρατιωτικής ηγεσίας εξακολούθησε την πολιτική των παρεμβάσεων. Η απόβαση<br />
αγήματος Γάλλων στρατιωτών στον Πειραιά και η κατάληψη ταχυδρομείων και<br />
τηλεγραφείων προκάλεσε συγκρούσεις με ένοπλα τμήματα των «επιστράτων». Οι<br />
αντιπρόσωποι των συμμάχων επέβαλλαν την απέλαση των συνεργατών των Κεντρικών<br />
Δυνάμεων. Η κυβέρνηση αδυνατώντας να διαχειριστεί την κρίση παραιτήθηκε στις 11<br />
Σεπτεμβρίου του 1916. Η κατάσταση έγινε ακόμα πιο δύσκολη όταν γνωστοποιήθηκε η<br />
διαταγή προς τον Σωματάρχη του Δ’ Σώματος , Στρατηγό Χατζόπουλο, να παραδώσει<br />
την Καβάλα χωρίς αντίσταση.<br />
Η είσοδος των βουλγάρικών στρατευμάτων και η κατάληψη εδαφών, που<br />
πάντοτε διεκδικούσε η Βουλγαρία, σε συνδυασμό με τις βιαιοπραγίες που αναφέρθηκαν<br />
στο προηγούμενο κεφάλαιο, διέγειραν το ελληνικό εθνικό φρόνιμα. Η βενιζελική<br />
πρόταση για ενεργό συμμετοχή με το μέρος της Εγκάρδιας Συνεννόησης, εναντίον<br />
Βουλγάρων και Τούρκων, φαινόταν πιο ρεαλιστική και εγγύτερη στις εθνικές επιδιώξεις.<br />
Ο Βενιζέλος δεν άφησε την ευκαιρία να ξεφύγει. Στις 26 Σεπτεμβρίου μεταβαίνει μυστικά<br />
στην Κρήτη και στη συνέχεια μέσω Μυτιλήνης καταπλέει στην Θεσσαλονίκη, όπου με<br />
τον Ναύαρχο Κουντουριώτη και τον Στρατηγό Δαγκλή, σχηματίζουν στις 5 Οκτωβρίου,<br />
την κυβέρνηση Εθνικής Άμυνας1.<br />
Την απόφαση του Βενιζέλου για την παραπάνω κίνηση, πολλοί έχουν χαρακτηρίσει<br />
τυχοδιωκτική, προδοτική, ακόμα και αντεθνική. Ωστόσο η συνεχόμενη κρίση και η<br />
αδυναμία της βασιλικής πλευράς να αξιολογήσει σωστά τη διαμορφωμένη κατάσταση,<br />
επέβαλλαν τη λήψη δραστικών μέτρων, προκειμένου να βγει η χώρα από το<br />
______________________________________________________________________<br />
<span style="font-size: xx-small;">1.Κων/νος Σβολόπουλος, Η ελληνική εξωτερική πολιτική 1900 -1945, βιβλιοπωλείο της Εστίας, τόμος 1, σελ 127</span><br />
<br />
αδιέξοδο και να διεκδικήσει πάλι τον ιστορικό της ρόλο. Το πρώτο βήμα για να οδηγηθεί<br />
ο Βενιζέλος στην δημιουργία της Εθνικής Αμύνης, είχε γίνει με την διάλυση της Βουλής<br />
από τον Κωνσταντίνο, στο τέλος του 1915 και την αποχή των φιλελευθέρων από τις<br />
εκλογές του Δεκεμβρίου. Αν και θα περίμενε κάποιος, πιο άμεσες ενέργειες από τον<br />
Βενιζέλο, εν τούτοις οι συνθήκες δεν ήταν ακόμα ώριμες. Εξάλλου δεν υπήρχε και η<br />
συμμαχική επίσημη υποστήριξη για ένα τέτοιο εγχείρημα. Ως εγγυήτριες δυνάμεις για<br />
την συνταγματική τάξη στην Ελλάδα δεν ήταν συμβατό να ενθαρρύνουν την, με<br />
επαναστατικό τρόπο, εκθρόνιση του Βασιλιά, όσο και αν το επιθυμούσαν1.<br />
Ακόμα και μετά την αναγνώριση της κυβέρνησης Εθνικής Άμυνας, από την<br />
Entente, με την αποστολή εθνικών αντιπροσώπων και την παροχή οικονομικής και<br />
υλικής βοήθειας, οι Σύμμαχοι επεδίωξαν την επανένωση της Ελλάδας προσπαθώντας<br />
να πετύχουν πλήρη συνεργασία του Κωνσταντίνου. Αυτό οφείλεται στο ό,τι<br />
προτιμούσαν σύσσωμο το ελληνικό έθνος να μετάσχει οικιοθελώς στον πολεμικό<br />
αγώνα, παρά ένα διχασμένο ελληνικό κράτος.<br />
Ο Κωνσταντίνος κάτω από το βάρος των καταστάσεων έγινε περισσότερο<br />
διαλλακτικός κάνοντας νέες υποχωρήσεις προς τους συμμάχους, με αντάλλαγμα την<br />
ουδετερότητα της χώρας. Υποσχέθηκε αποχώρηση του στρατού από την Θεσσαλία,<br />
παράδοση μεγάλου μέρους του στρατιωτικού υλικού. Επίσης έδινε την δυνατότητα σε<br />
στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων να ενταχθούν στις τάξεις του επαναστατικού στρατού<br />
της Εθνικής Άμυνας, αρκεί πρώτα να δήλωναν παραίτηση από τις ελληνικές Ένοπλες<br />
Δυνάμεις. Οι παραχωρήσεις του Κωνσταντίνου δεν ικανοποιούσαν πλήρως τους<br />
συμμάχους, έτσι συνέχισαν τις πιέσεις προς την Αθήνα δίνοντας την συγκατάθεση τους<br />
για επιχειρήσεις της Εθνικής Άμυνας στην περιοχή της Κατερίνης. Παράλληλα ο<br />
Ναύαρχος Φουρνέ ζήτησε την παράδοση σημαντικού πολεμικού υλικού, σαν<br />
αντιστάθμισμα, για το υλικό που δέσμευσαν οι Γερμανοί και Βούλγαροι στο Ρούπελ και<br />
την Καβάλα, με τη υποχρέωση να πληρωθούν τα υλικά με την λήξη του πολέμου. Για<br />
μια ακόμα φορά δεν υπήρχαν εγγυήσεις ουδετερότητας και ακεραιότητας του κράτους<br />
και έτσι δεν επιτεύχθηκε συμφωνία.<br />
Στις 21 Νοεμβρίου 1916 με τελεσίγραφο προς την ελληνική κυβέρνηση, οι<br />
σύμμαχοι ζήτησαν πλήρη και άμεση ικανοποίηση των αιτημάτων τους. Σε διαφορετική<br />
περίπτωση, με τη λήξη της προθεσμίας την 1η Δεκεμβρίου θα προέβαιναν σε<br />
στρατιωτικά μέτρα. Η άρνηση, της κυβέρνησης, είχε σαν αποτέλεσμα 1200 άνδρες του<br />
συμμαχικού στόλου να αποβιβασθούν στο Φάληρο και να προωθηθούν προς την<br />
Αθήνα. Ένοπλες ομάδες του Συνδέσμου Επιστράτων πρόβαλαν έντονη αντίσταση.<br />
______________________________________________________________________<br />
<span style="font-size: xx-small;">1.Κων/νος Σβολόπουλος, ο.π., σελ 128</span><br />
<br />
Παρά τον ναυτικό βομβαρδισμό το άγημα αναγκάστηκε να υποχωρήσει. Σε νέο<br />
τελεσίγραφο, ο Κωνσταντίνος αναγκάστηκε να αποδεχτεί όλες τις συμμαχικές<br />
απαιτήσεις, με αντάλλαγμα την εγγύηση απαγόρευσης κίνησης του στρατού της Εθνικής<br />
Άμυνας προς το νότο. Ο Κωνσταντίνος είχε ήδη χάσει την εκτίμηση μεγάλου μέρους τη<br />
κοινής γνώμης, αντίθετα με τον Βενιζέλο που ισχυροποιούσε τη θέση του, έχοντας<br />
εκτιμήσει σωστά την εξέλιξη των γεγονότων στη διεθνή σκακιέρα. Στις 29 Νοεμβρίου η<br />
κυβέρνηση Εθνικής Άμυνας κήρυξε πόλεμο στην Γερμανία και την Βουλγαρία. Ο<br />
στρατός που είχε στη διάθεσή της ήταν 20.000 άνδρες με δυνατότητα ενίσχυσης από τις<br />
περιοχές που θα εντάσσονταν στο κράτος της Θεσσαλονίκης. Πράγματι, με τη βοήθεια<br />
του συμμαχικού στρατού τα νησιά του Αιγαίου, στην πλειοψηφία τους, αποσχίσθηκαν<br />
από το κράτος της παλαιάς Ελλάδας, προσχωρώντας στην κυβέρνηση Βενιζέλου. Οι<br />
σύμμαχοι έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην διαδικασία, καθώς επιθυμούσαν αποδοχή της<br />
κυβέρνησης Εθνικής Άμυνας, αποφεύγοντας ταυτόχρονα την κλιμάκωση της<br />
εσωτερικής έντασης σε εμφύλια σύγκρουση.<br />
<u>4.2. Η ΕΠΑΝΕΝΩΣΗ</u><br />
Η εξέλιξη της ιστορίας εξαρτάται από τις συνεχείς μεταβαλλόμενες καταστάσεις.<br />
Ο Βενιζέλος πάνω σ’ αυτό στήριξε την εξωτερική πολιτική του, δείχνοντας εξαιρετική<br />
οξυδέρκεια. Όποιος λειτουργεί ενεργητικά προβλέποντας την εξέλιξη των πραγμάτων<br />
όσο γίνεται νωρίτερα, εκμεταλλευόμενος τις ευκαιρίες που παρουσιάζονται, πετυχαίνει<br />
ευκολότερα και τους στόχους του. Στην προκειμένη περίπτωση ο Βενιζέλος είχε<br />
προβλέψει την εξέλιξη των βασικών γεγονότων και εκβίασε τις καταστάσεις πολλές<br />
φορές, με τέτοιο τρόπο, ώστε επιτευχθούν οι εθνικοί στόχοι, έστω και αν το τίμημα ήταν<br />
η ρήξη με το παλάτι. Ο ίδιος αρνούνταν το δικαίωμα του στέμματος να παραγνωρίζει<br />
την, δια του εκλεγμένου αντιπρόσωπου της, λαϊκή θέληση με την αιτιολογία πως είναι<br />
υπόλογος έναντι του Θεού1. Στη διεθνή σκακιέρα οι κινήσεις ευνοούσαν την πολιτική<br />
Βενιζέλου σε αντίθεση με τις θέσεις του παλατιού. Η έτσι κι αλλιώς ευνοϊκή στάση της<br />
Entente προς την κυβέρνηση Εθνικής Άμυνας, ενισχύθηκε από την κατάρρευση της<br />
Ρουμανίας και την επακόλουθη αποσταθεροποίηση του βαλκανικού μετώπου. Οι<br />
σύμμαχοι δεν είχαν πλέον ανάγκη την ελληνική ευμενή ουδετερότητα, αλλά την πλήρη<br />
υποστήριξη της χώρας, με όλα τα μέσα.<br />
Η πίεση ενίσχυσης του βαλκανικού μετώπου οδήγησε του συμμάχους, με<br />
πρωτοβουλία του νέου Γάλλου πρωθυπουργού, Ριμπώ, να αναθέσουν στον Γάλλο<br />
γερουσιαστή Ζοννάρ να ζητήσει την παραίτηση του Κωνσταντίνου. Η αιτιολογία που<br />
_____________________________________________________________________<br />
<span style="font-size: xx-small;">1.Αρετή Τούντα – Φεργάδη, ο.π., σελ122</span><br />
<br />
δόθηκε, ήταν η παραβίαση των αρχών του πολιτεύματος. Ο Κωνσταντίνος θα όριζε<br />
διάδοχο έναν από τους υιούς του, ενώ μη συμμόρφωση με τις αξιώσεις της Entente θα<br />
έδινε δικαίωμα στους συμμάχους να επιβάλλουν τους όρους ακόμα και με χρήση βίας.<br />
Στις 11 Ιουνίου παραδόθηκε το τελεσίγραφο στον Ζαΐμη με διορία 24 ωρών.<br />
Ταυτόχρονα οι συμμαχικές δυνάμεις κατέλαβαν την Ελασσόνα και τον Ισθμό της<br />
Κορίνθου. Κάτω από το βάρος των περιστάσεων, ο Κωνσταντίνος επέλεξε την<br />
αποχώρηση, ορίζοντας διάδοχο τον δευτερότοκο υιό του Αλέξανδρο, χωρίς όμως ο<br />
ίδιος να παραιτηθεί. Στις 15 Ιουνίου αναχώρησε για το εξωτερικό, επιβιβαζόμενος σε<br />
σκάφος στον Ωροπό. Η σιωπηλή αποχώρηση βοήθησε στην διατήρηση της τάξης στην<br />
χώρα, καθώς μεγάλο μέρος της κοινής γνώμης είχε προσβληθεί, από την παρέμβαση<br />
των ξένων δυνάμεων στα εσωτερικά της χώρας.<br />
Μόνος ισχυρός πλέον στην χώρα ήταν ο Βενιζέλος. Η αδυναμία όμως επίτευξης<br />
συμφωνίας με τον Ζαΐμη, για την επανένωση της χώρας, τον οδήγησε στην απόφαση να<br />
αναλάβει την εξουσία με τη βοήθεια ξένων στρατευμάτων. Η νέα κυβέρνηση κήρυξε<br />
αμέσως πόλεμο στις Κεντρικές Δυνάμεις, επέβαλλε στη χώρα στρατιωτικό νόμο,<br />
ανέστειλε διατάξεις του συντάγματος και εξόρισε κορυφαία στελέχη της βασιλικής<br />
παράταξης στην Κορσική, ενώ άλλους τους υποχρέωσε σε περιορισμό. Αυτές οι<br />
διαδικασίες έρχονταν σε αντίθεση με τις βεβαιώσεις του Ζοννάρ για αποκατάσταση της<br />
συνταγματικής νομιμότητας. Η άποψη πως τα μέτρα αυτά ήταν αναγκαία, για να<br />
επανέλθει η σταθερότητα στη χώρα, έχει ακόμα και σήμερα υπερασπιστές και<br />
αντίπαλους. Σίγουρα η κυβέρνηση Βενιζέλου, τη δεδομένη χρονική στιγμή, λειτούργησε<br />
εκτός συνταγματικών ορίων, αρκετές φορές αν όχι τις περισσότερες. Σίγουρα αν η χώρα<br />
δεν βρίσκονταν σε έντονη κρίση και πολιτικό αδιέξοδο, θα καταλήγαμε εύλογα στο<br />
συμπέρασμα να καταδικάσουμε τις ακολουθούμενες πολιτικές. Κάτω, όμως, από τις<br />
καταστάσεις που αντιμετώπιζε η χώρα, τόσο σε διεθνές όσο και σε εσωτερικό επίπεδο,<br />
θα πρέπει να εστιάσουμε στο εάν αυτές βοήθησαν στην επαναφορά της ομαλότητας και<br />
την προάσπιση των εθνικών συμφερόντων, τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή.<br />
Οι διώξεις και ο αυταρχισμός της κυβέρνησης όξυνε τις σχέσεις βενιζελικών και<br />
βασιλικών, ενώ η χώρα εμπλέκονταν σε μια πολεμική προσπάθεια που απαιτούσε<br />
εθνική ομοψυχία. Την κατάσταση δυσκόλευε και η προώθηση της αντιβενιζελικής<br />
προπαγάνδας από τους γερμανικούς μηχανισμούς. Οι Γερμανοί αποσκοπούσαν στην<br />
αποδυνάμωση ή την αποτυχία της πολεμικής προσπάθειας εναντίον των Κεντρικών<br />
Δυνάμεων. Από την άλλη πλευρά όμως, δεν υποστήριζαν την επάνοδο του<br />
Κωνσταντίνου1. Η κυβέρνηση της Γερμανίας, παρά τις προσπάθειες του Κωνσταντίνου<br />
______________________________________________________________________<br />
<span style="font-size: xx-small;">1.Κων/νος Σβολόπουλος,ο.π., σελ 134</span><br />
<br />
προτιμούσε να μην έρθει σε σύγκρουση με την Βουλγαρία, αφού η στήριξη στον<br />
έκπτωτο Βασιλέα θα συνεπαγόταν αναγνώριση και εγγύηση εδαφικής ακεραιότητας. Η<br />
Βουλγαρία τότε θα έπρεπε να αποχωρήσει από την ήδη κατακτημένη ανατολική<br />
Μακεδονία.<br />
Ο Βενιζέλος εκτός από τα προβλήματα στο εσωτερικό μέτωπο, είχε να<br />
αντιμετωπίσει και την αντιδραστική στάση της Ιταλίας1 και της Ρωσίας, στο ζήτημα της<br />
εκθρόνισης. Οι πρέσβεις και των δύο χωρών προσπάθησαν να μεταπείσουν τον<br />
Ζοννάρ πριν επιδώσει το τελεσίγραφο στον Ζαΐμη2. Αιτία για αυτή τη στάση ήταν ο<br />
ίδιος ο Βενιζέλος, ο οποίος ως μόνος πόλος εξουσίας, στην Ελλάδα, θα ήταν αρκετά<br />
δυνατός, ώστε να διεκδικήσει αποτελεσματικά όσα εδάφη επέβαλλαν οι εθνικοί στόχοι.<br />
Οι διεκδικήσεις αυτές ήταν και ο λόγος για τον οποίο επιθυμούσε τόσο πολύ την<br />
πολεμική έξοδο της χώρας, πιστεύοντας στην καταλληλότητα της διεθνούς συγκυρίας. Η<br />
Ιταλία εποφθαλμιούσε τη Βόρεια Ήπειρο και τη διατήρηση του ελέγχου στα<br />
Δωδεκάνησα, ενώ η Ρωσία επιθυμούσε τον έλεγχο των στενών. Η Ελλάδα εάν τελικά<br />
εξασφάλιζε τα παραπάνω εδάφη, ως ανταμοιβή για την πολεμική της προσπάθεια, θα<br />
ήταν η νέα περιφερειακή δύναμη στην περιοχή, ελαττώνοντας την ρωσική και Ιταλική<br />
επηροή. Ήταν ζωτικής σημασίας και για τις δύο αυτές δυνάμεις, να μην υπάρχει ισχυρός<br />
πόλος εξωτερικής πολιτικής στην Ελλάδα. Η ήττα των Ιταλών στο Καπορέτο και η<br />
γερμανοσοβιετική συνθήκη (Μπρεστ Λιτόφσκ) μετά τη ρωσική κατάρρευση,<br />
υποβάθμισαν τις αντιδράσεις τους, χωρίς αυτό να σημαίνει εγκατέλειψαν τα σχέδιά<br />
τους.<br />
______________________________________________________________________<br />
<span style="font-size: xx-small;">1. Η Ιταλία παρά το σύμφωνο συμμαχίας με την Γερμανία, κήρυξε πόλεμο στις Κεντρικές Αυτοκρατορίες στις 23 Μαΐου 1915, μετά</span><br />
<span style="font-size: xx-small;">από πακέτο προσφορών της Entente, που περιλάμβαναν περιοχές της Αλβανίας αλλά και τα Δωδεκάνησα.</span><br />
<span style="font-size: xx-small;">2.Διον. Α. Κόκκινου, ο.π., σελ. 1220</span><br />
<br />
<b> ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ</b><br />
<b> ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ</b><br />
<u>5.1. Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΥΝΔΡΟΜΗ</u><br />
Παρά την έξοδο της χώρας στον πόλεμο, η απαιτούμενη οικονομική ενίσχυση,<br />
από την Entente, δεν ήρθε, παρά μόνο στο τέλος του 1917 και τη συμμετοχή των<br />
ελληνικών δυνάμεων στις επιχειρήσεις του βαλκανικού μετώπου. Επίσης, οι σύμμαχοι,<br />
εξακολουθούσαν να αποφεύγουν την ρητή εγγύηση της ελληνικής εδαφικής<br />
ακεραιότητας, και την εκπλήρωση των αλυτρωτικών αιτημάτων της χώρας. Παρά τις<br />
προφορικές διαβεβαιώσεις τους, ήταν εύλογο να ενισχυθούν οι εσωτερικές αντιδράσεις<br />
και το κλίμα ανησυχίας και αβεβαιότητας. Επιπλέον είχε ανακύψει και νέο πρόβλημα.<br />
Μετά από τρία χρόνια πολέμου, οι σύμμαχοι φαίνονταν διατεθειμένοι να προβούν σε<br />
παραχωρήσεις προς τη Σόφια, προκειμένου να την αποσπάσουν από τον αντίπαλο<br />
συνασπισμό. Αυτός ο κίνδυνος έγινε ακόμα πιο απειλητικός για την Ελλάδα όταν τον<br />
Αύγουστο του 1918 αντικαταστάθηκε ο γερμανόφιλος πρωθυπουργός της Βουλγαρίας<br />
Ραντοσλάβωφ ,από τον, φιλικά προσκείμενο στην Entente, Μαλίνωφ. Παρά τις<br />
αντιδράσεις των Αθηνών του Βουκουρεστίου και του Βελιγραδίου, η ιδέα δημιουργίας<br />
αυτόνομης Μακεδονίας αποτελούσε σοβαρό αντικείμενο διαβουλεύσεων,<br />
υποστηριζόμενο από την δυτική Ευρώπη και από την Αμερική. Ο κίνδυνος εξαλείφθηκε<br />
από την γενική επίθεση που εξαπέλυσαν οι σύμμαχοι με τη συμμετοχή και συμβολή<br />
ελληνικών δυνάμεων. Η επιτυχία της επίθεσης στις 15 Σεπτεμβρίου οδήγησε στην<br />
διάσπαση του γερμανοβουλγαρικού μετώπου και τελικά στην συνθηκολόγηση της<br />
Βουλγαρίας στις 29 του ίδιου μήνα. Η Βουλγαρία δεν ήταν πια σε θέση να ζητήσει<br />
τίποτα.<br />
Τον τελευταίο χρόνο του πολέμου οι πλήρως συγκροτημένες μονάδες του<br />
Ελληνικού Στρατού, προσέφεραν σημαντικότατο έργο στην επιτυχή διεξαγωγή των<br />
πολεμικών επιχειρήσεων. Ακόμα και πριν την επαναστατική κίνηση της τριανδρίας<br />
(Βενιζέλου, Κουντουριώτη και Δαγκλή), μεμονωμένα στελέχη των ενόπλων δυνάμεων<br />
συμμετείχαν εθελοντικά στις επιχειρήσεις του μακεδονικού μετώπου, κάνοντας αισθητή<br />
την παρουσία του Ελληνικού Στρατού. Ειδικά η αποφασιστική συμβολή τους στην μάχη<br />
του Σκρα στις 30 Μαΐου απεκατέστησε το κύρος και την εμπιστοσύνη προς τα ελληνικά<br />
στρατεύματα και ενθάρρυνε τους συμμάχους για τον προγραμματισμό της γενικής<br />
επίθεσης του Σεπτεμβρίου. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, η δύναμη των ελληνικών<br />
μονάδων αναλογούσε στο 34% των συμμαχικών στρατευμάτων. Η συμμετοχή των<br />
ελληνικών όπλων στην έκβαση της τελικής νίκης ήταν καθοριστική.<br />
<br />
Με τη συνθηκολόγηση της, στη Θεσσαλονίκη, η Βουλγαρία, αναγκάστηκε να<br />
αποχωρήσει από όλα τα ελληνικά και σερβικά εδάφη, να κηρύξει αποστράτευση, να<br />
παραδώσει το πολεμικό της υλικό στους συμμάχους και να παραχωρήσει τον έλεγχο<br />
του σιδηροδρομικού της δικτύου. Επίσης, επέτρεπε την χρήση των εδαφών της από τα<br />
συμμαχικά στρατεύματα μέχρι τον τερματισμό του πολέμου, ενώ τα γερμανοαυστριακά<br />
στρατεύματα έπρεπε να αποχωρήσουν από τα βουλγαρικά εδάφη. Ένα μήνα αργότερα<br />
στις 30 Οκτωβρίου συνθηκολόγησε η Τουρκία, στο Μούδρο της Λήμνου. Με τη συνθήκη<br />
η Τουρκία αναγκάστηκε σε αποστράτευση, παράδοση του ελέγχου των στενών και του<br />
Βοσπόρου, τον έλεγχο του σιδηροδρομικού της δικτύου και άλλων στρατηγικών<br />
θέσεων. Στα τέλη του Νοεμβρίου ήταν η σειρά της Γερμανίας να παραδεχτεί την<br />
επικράτηση των δυνάμεων της Συνεννόησης και να προχωρήσει σε συνθηκολόγηση.<br />
Η, με δραστικές μεθόδους του Βενιζέλου, ένταξη της Ελλάδας στο πλευρό των<br />
Συμμάχων, έστω και ενάμιση χρόνο πριν το τέλος του τετραετούς πολέμου, φαίνεται εκ<br />
του αποτελέσματος δικαιωμένη. Η Ελλάδα κέρδισε το δικαίωμα να καθίσει στο τραπέζι<br />
των διπλωματικών διαπραγματεύσεων με το μέρος των νικητών. Αντίθετα, οι αντίπαλοι<br />
της χώρας, στις αλυτρωτικές της διεκδικήσεις, βρίσκονταν στο στρατόπεδο των<br />
ηττημένων. Σε προηγούμενες σελίδες είδαμε πολλούς παράγοντες που επηρέασαν την<br />
τελική έκβαση. Δεν μπορούμε να ξέρουμε ποια θα ήταν η τροπή της ιστορίας, αν η<br />
Ελλάδα είχε ακολουθήσει διαφορετικό δρόμο. Η προσέγγιση ενός πιθανού διαφορετικού<br />
αποτελέσματος, είναι τόσο καλύτερη, όσο πληρέστερη είναι η πληροφόρησή μας, από<br />
ποικίλες πρωτογενείς πηγές. Δεν είναι δυνατό, όμως, να μην εκφραστεί το ερώτημα τι<br />
θα είχε συμβεί, εάν η Ελλάδα σύσσωμα, με όλες της τις δυνάμεις ενωμένες και<br />
συνταγμένες στις εθνικές επιδιώξεις, συμμετείχε από την αρχή στον πόλεμο, στο<br />
πλευρό των συμμάχων; Αν και το ερώτημα θα μείνει αναπάντητο το σίγουρο είναι πως<br />
η θέση μιας χώρας στο διεθνή στίβο, είναι πολύ ισχυρότερη, όταν στο εσωτερικό της<br />
επικρατεί ομοψυχία και εθνική συσπείρωση.<br />
<u>5.2 Η ΣΥΝΔΙΑΣΚΕΨΗ ΤΗΣ ΕΙΡΗΝΗΣ</u><br />
Τα προβλήματα που είχαν προκύψει μετά τον πόλεμο, μεταξύ των αντιπάλων,<br />
καθώς και άλλα που πριν το 1914, απαιτούσαν την λύση τους. Για το λόγο αυτό, στις 5<br />
Ιανουαρίου 1919 συνήλθε στη γαλλική πρωτεύουσα συνδιάσκεψη που έμεινε γνωστή<br />
με το όνομα «Συνδιάσκεψη των Παρισίων». Οι εργασίες κράτησαν έναν περίπου χρόνο<br />
λήγοντας με την υπογραφή της συνθήκης του Νεϊγί. Στα πλαίσια της συνδιάσκεψης<br />
έλαβαν χώρα και οι διαπραγματεύσεις για τη Συνθήκη των Σεβρών έξι μήνες αργότερα.<br />
Συμμετέχοντες της συνδιάσκεψης ήταν οι Ιταλία, Γαλλία, Μεγάλη Βρετανία, ΗΠΑ και η<br />
Ιαπωνία, και εκπροσωπούνταν με δύο μέλη η κάθε μία χώρα. Για την επίλυση των<br />
θεμάτων κλήθηκαν να συμμετάσχουν και μικρότερες δυνάμεις που είχαν λάβει μέρος<br />
στον πόλεμο, εφόσον θα συζητούνταν θέματα που τις αφορούσαν. Η ελληνική<br />
αποστολή έλαβε μέρος στην συνδιάσκεψη με αρχηγό τον Πρωθυπουργό της Ελευθέριο<br />
Βενιζέλο.<br />
Στο τέλος της συνδιάσκεψης, το έργο των 52 επιτροπών οδήγησε στην<br />
υπογραφή πέντε πολυμερών συνθηκών ειρήνης. Δύο από αυτές αφορούσαν άμεσα την<br />
Ελλάδα. Η Συνθήκη του Νεϊγί που ρύθμιζε θέματα σχετικά με τη Βουλγαρία και των<br />
Σεβρών που ρύθμιζε τα σχετικά με την Τουρκία (27 Νοεμβρίου 1919 και 10 Αυγούστου<br />
1920 αντίστοιχα). Τα θέματα που συζητήθηκαν και αφορούσαν την Ελλάδα, βασίζονταν<br />
σε υπόμνημα που κατέθεσε ο Βενιζέλος στο Ανώτατο Συμβούλιο. Το υπόμνημα ήταν<br />
τόσο πλήρες «ώστε δεν ήτο αναγκαίον να το συμπληρώσει και να προβεί εις γενικήν<br />
εισήγησιν». Αυτά ανακοινώθηκαν από τον πρόεδρο της υποεπιτροπής που είχε<br />
αναλάβει την εξέταση των ελληνικών εδαφικών διεκδικήσεων.<br />
Ο κατακερματισμός των κεντρικών αυτοκρατοριών, έδινε την ευκαιρία για<br />
ανάδειξη περιφερειακών δυνάμεων. Ο Βενιζέλος με το υπόμνημά του και την συμμετοχή<br />
του στις εργασίες της συνδιάσκεψης προσπάθησε να εξαργυρώσει τη συμμετοχή στον<br />
πόλεμο, ζητώντας περιοχές με ελληνικό πληθυσμό που βρίσκονταν υπό ξένη κατοχή. Η<br />
Βόρεια Ήπειρος, η Θράκη, τα Δωδεκάνησα, περιοχές της Μ. Ασίας και η Κύπρος<br />
περιλαμβάνονταν σε αυτές. Η εφαρμογή της αρχής των εθνών που εξέφρασε ο<br />
πρόεδρος των ΗΠΑ, Γούντροου Γουίλσον, ευνοούσε την θετική επίλυση των ελληνικών<br />
θεμάτων, όσο βεβαίως αυτά δεν επηρέαζαν, σε μεγάλο βαθμό, τα γενικότερα<br />
γεωπολιτικά συμφέροντα των ισχυρών. Είναι γεγονός πως οι δυνάμεις που καθόριζαν<br />
το νέο status quo του πλανήτη, επικαλούνταν τις έννοιες περί δικαίου ή αυτοδιάθεσης<br />
των λαών όταν αυτό συμβάδιζε με τι επιδιώξεις τους. Στο πνεύμα αυτό<br />
πραγματοποιήθηκε και ο διαμελισμός της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, με τέτοιο τρόπο<br />
ώστε να εξυπηρετούνται τα οικονομικά τους συμφέροντα και οι ιμπεριαλιστικές τους<br />
βλέψεις.<br />
<u>5.3. ΤΟ ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ</u><br />
Μέσα σ’ αυτό το κλίμα έπρεπε να ελιχθεί ο Βενιζέλος, στην προσπάθεια του να<br />
πείσει τους συμμάχους για την ταύτιση των συμφερόντων τους με αυτά της Ελλάδας.<br />
Επικαλούμενος την αυτοδιάθεση των λαών ζητούσε παραχώρηση εδαφών, όπου<br />
βρίσκονταν Έλληνες σε μεγάλο ποσοστό. Επίσης προκειμένου να προστατευθούν οι<br />
χριστιανικοί πληθυσμοί από διώξεις, ζητούσε την παραχώρηση στην Ελλάδα των<br />
εδαφών στα οποία ζούσαν. Οι ελληνικές διεκδικήσεις σύμφωνα με το υπόμνημα<br />
Βενιζέλου περιγράφονται παρακάτω ανά περιοχή:<br />
<br />
ΒΟΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΣ: Οι Έλληνες της περιοχής ανέρχονταν σε<br />
230.000. Η Ελλάδα ζητούσε την επιδίκαση μεγάλου μέρους του<br />
πληθυσμού στην Ελλάδα, με γεωγραφική κατανομή που να<br />
ικανοποιεί και την Αλβανία1. Η διεκδίκηση ενισχυόταν από<br />
συνημμένα ιστορικά στοιχεία που καταδεικνύαν την ελληνικότητα της<br />
περιοχής. Κατόπιν συμφωνίας Αθηνών και Ρώμης, η Ιταλία θα<br />
καταλάμβανε τον Αυλώνα, ενώ η Ελλάδα τη Β. Ήπειρο. Τελική<br />
απόφαση θα λαμβανόταν από το συνέδριο της ειρήνης στο Παρίσι.<br />
ΘΡΑΚΗ: Η περιοχή περιλάμβανε 730.000 περίπου Έλληνες<br />
(και στη Κωνσταντινούπολη). Με βάση την αρχή των εθνοτήτων η<br />
Ελλάδα ζητούσε να συμπεριλάβει την Θράκη στα σύνορά της παρά<br />
την επιθυμία της Βουλγαρίας για έξοδο στο Αιγαίο. Η κατάδειξη των<br />
προβλημάτων που δημιουργούσε η Βουλγαρία και οι διαχρονικές της<br />
διεκδικήσεις στην περιοχή, ενίσχυε την ελληνική θέση.<br />
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ: Σύμφωνα με το άρθρο 12 του<br />
διαγγέλματος του Αμερικάνου πρόεδρου2, ο Βενιζέλος ζητούσε την<br />
Κωνσταντινούπολη, η οποία ήταν για αιώνες ελληνική. Ήταν έδρα<br />
του Οικουμενικού Πατριαρχείου, διέθετε 233 ελληνικά σχολεία με<br />
30.000 μαθητές και μεγάλο ποσοστό των κατοίκων της ήταν<br />
Έλληνες. Διευκρινιζόταν πως λόγω της ιδιομορφίας της, η<br />
Κωνσταντινούπολη και στενά, μπορούσαν αποτελέσουν ένα διεθνές<br />
κράτος, κάτω από την προστασία της Κοινωνίας των Εθνών, η οποία<br />
θα όριζε και τον διοικητή του κράτους3.<br />
ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ: Επικαλούμενος και πάλι το διάγγελμα του<br />
Γουίλσον, ο Βενιζέλος ζητούσε περιορισμό της οθωμανικής<br />
κυριαρχίας σε περιοχές που το τουρκικό στοιχείο ήταν<br />
πολυαριθμότερο. Στη δυτική Μ. Ασία (συμπεριλαμβανομένων των<br />
νήσων Ίμβρου, Σάμου, Λέσβου, Ικαρίας, Χίου, Δωδεκανήσων και<br />
______________________________________________________________________<br />
<span style="font-size: xx-small;">1.Αρετή Τούντα Φεργάδη, ο.π., σελ.144</span><br />
<span style="font-size: xx-small;">2.Προς το τέλος του πολέμου ο Γουίλσον σε διάγγελμα του ανακοίνωσε 14 άρθρα στα οποία θα στηρίζονταν οι ειρηνευτικές</span><br />
<span style="font-size: xx-small;">διαπραγματεύσεις. Όλα τα άρθρα ήταν δομημένα με βάση τις αρχές του δικαίου, τις εθνικές ελευθερίες και την κατάργηση της</span><br />
<span style="font-size: xx-small;">μυστικής διπλωματίας. Δυστυχώς από τους εκπροσώπους των εθνών που έλαβαν μέρος στη συνδιάσκεψη, ο μόνος ιδεολόγος ήταν ο αμερικάνος πρόεδρος. Από όλους τους υπόλοιπους, γινόταν χρήση των άρθρων Γουίλσον μόνον όταν εξυπηρετούσαν τα</span><br />
<span style="font-size: xx-small;">συμφέροντά τους.</span><br />
<span style="font-size: xx-small;">3.Η πρόταση αυτή έγινε, προφανώς, για να προλάβει αντιδράσεις των συμμάχων των οποίων τα συμφέροντα θα θίγονταν από τον ελληνικό έλεγχο της περιοχής.</span><br />
<br />
Καστελόριζου ) ζούσαν 1.400.000 Έλληνες. Προκειμένου οι περιοχές<br />
αυτές να προστατευθούν και να αναπτυχθούν ελεύθερα, ζητούσε τα<br />
εδάφη αυτά να αποτελέσουν αυτόνομο ελληνικό κράτος.<br />
ΝΗΣΙΑ ΑΙΓΑΙΟΥ ΠΕΛΑΓΟΥΣ: Για όλα τα νησιά του Αιγαίου,<br />
τα οποία κατείχε de facto η Ελλάδα, ζητούσε να αποδοθούν οριστικά<br />
στην Ελλάδα. Το ίδιο ζητούσε και για τα Δωδεκάνησα καθώς ήταν<br />
ελληνικά από αρχαιοτάτων χρόνων.<br />
ΠΟΝΤΟΣ: Αν και στην περιοχή Τραπεζούντας και Αδάνων<br />
κατοικούσαν πάνω από 350.000 Έλληνες, δεν ήταν το<br />
πολυαριθμότερο στοιχείο. Στην περίπτωση αυτή ήταν δυνατό να<br />
συμπεριληφθούν οι ελληνικοί πληθυσμοί σε ένα ανεξάρτητο Αρμενικό<br />
κράτος1.<br />
Η θέση της Ελλάδας, στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, ήταν αρκετά ισχυρή.<br />
Αφ’ ενός η επιμονή του Βενιζέλου, για συμπόρευση με την Entente, του έδινε το<br />
δικαίωμα να διεκδικεί. Η συμμετοχή της χώρας στον πόλεμο είχε, όπως είδαμε,<br />
αποφασιστική σημασία και έπρεπε να ανταμειφθεί. Αφ’ εταίρου οι διακηρύξεις των<br />
ισχυρών και ιδιαίτερα η αρχή της αυτοδιάθεσης των λαών, όπλιζαν την ελληνική<br />
διπλωματία με δυνατότητες που δεν ήταν εύκολο να παραμεριστούν, μπροστά σε<br />
συμφέροντα. Η διπλωματική ιδιοφυία του Έλληνα πρωθυπουργού είχε οδηγήσει την<br />
Ελλάδα σε πλεονεκτική θέση. Από το 1915 είχε δηλώσει σε ομιλία του, « Πρέπει να<br />
κατανοηθεί ότι αι μεγάλαι δυνάμεις, όλαι των επιδιώκουν τα ιδικά των συμφέροντα.<br />
Αλλά επί του ανατολικού ζητήματος, όπου ευρίσκονται και τα ιδικά μας συμφέροντα, αι<br />
δύο δυτικαί δυνάμεις είναι κατά τη γνώμη μου, εκείναι τα συμφέροντα των οποίων<br />
συμπίπτουν με τα ιδικά μας1». Ο Βενιζέλος δεν δίστασε να ανταποκριθεί ακόμα και<br />
μετά το τέλος του πολέμου, στην αίτηση των Γάλλων, για συνδρομή στην εκστρατεία<br />
εναντίον των Μπολσεβίκων. Το εκστρατευτικό σώμα των 24.000 ανδρών ήταν ένα<br />
ακόμα «χαρτί» στα χέρια του πρωθυπουργού. Οι σύμμαχοι έπρεπε να ξεπληρώσουν με<br />
κάποιο τρόπο την ιδιοτελή αφοσίωση του Βενιζέλου. Η ώρα για την εκπλήρωση του<br />
οράματος της «Ελλάδας των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών» είχε έρθει. Δεν<br />
μπορούμε, παρά να αναγνωρίσουμε την ικανότητα του μεγάλου αυτού ηγέτη να<br />
διαβλέπει τις ευκαιρίες και την εξαιρετική ακρίβεια με την οποία αντιλαμβανόταν το κλίμα<br />
στις διεθνείς σχέσεις. Το σημαντικότερο όλων, όμως, είναι πως είχε τον τρόπο να<br />
εκμεταλλεύεται τις καταστάσεις προς όφελος της χώρας. Χαρακτηριστικά αναφέρει, στο<br />
προσωπικό του ημερολόγιο ο διοικητής του βρετανικού στρατού Χένρι Ουίλσον « Ο<br />
1. Κων/νος Σβολόπουλος, ο.π., σελ. 144<br />
2.Μάικλ Λιούελλυν Σμιθ, στο ΠΑΡΝΕΛ, Ιστορία του 20ου Αιώνος, εκδ. Χρυσός Τύπος, σελ. 620,<br />
<br />
Βενιζέλος χρησιμοποιεί, κατά βούλησή του, τους τρεις καλαμαράδες ( Λόυντ Τζορτζ,<br />
Κλεμανσώ, Γουίλσον) για η επίτευξη των σκοπών του1.<br />
______________________________________________________________________<br />
<span style="font-size: xx-small;">1. Κων/νος Σβολόπουλος, ο.π., σελ. 145-146</span><br />
<b><br /></b>
<b> ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ</b><br />
<b> ΟΙ ΔΙΑΠΡΑΓΜΑΤΕΥΣΕΙΣ</b><br />
<u>6.1. ΒΟΡΕΙΑ ΗΠΕΙΡΟΣ</u><br />
Παρά τις πολύ καλές προοπτικές που είχαν δημιουργηθεί και την πολύτιμη<br />
βοήθεια που προσέφερε η γενική κινητοποίηση πολιτικών, οικονομικών, διπλωματικών,<br />
δημοσιογραφικών, ακόμα και επιχειρηματικών προσωπικοτήτων, του εσωτερικού αλλά<br />
και του εξωτερικού, οι διαπραγματεύσεις δεν ήταν εύκολες. Η Ιταλία, που από το 1913<br />
είχε επιδιώξει τη δημιουργία του κράτους της Αλβανίας, είχε εντάξει σ’ αυτό και την Β.<br />
Ήπειρο, παρά την απελευθέρωση της από τον Ελληνικό Στρατό. Η πιθανότητα<br />
ενσωμάτωσης της περιοχής αυτής στην Ελλάδα προκαλούσε έντονες αντιδράσεις από<br />
την Ιταλική πλευρά. Η πλειοψηφία των μελών της ειδικής επιτροπής που κλήθηκε να<br />
εξετάσει το θέμα τάχθηκε υπέρ μεγάλου μέρους των ελληνικών αιτημάτων. Η εξέλιξη<br />
αυτή οδήγησε στην υπογραφή της συμφωνίας Βενιζέλου – Τιττόνι στις 29 Ιουλίου του<br />
1919, η οποία ρύθμιζε τις ελληνοιταλικές διαφορές. Σύμφωνα μ’ αυτή τα Δωδεκάνησα,<br />
πλην της Ρόδου, εκχωρούνταν στην Ελλάδα, ενώ η Ιταλία δεχόταν και τις διεκδικήσεις<br />
στη Β. Ήπειρο, με κάποιες διαφοροποιήσεις. Ταυτόχρονα η ελληνική πλευρά θα<br />
υποστήριζε την ιταλική παρουσία στην Αλβανία και την κυριαρχία της στον Αυλώνα<br />
και τη γύρω περιοχή. Τα στενά της Κέρκυρας θα ουδετεροποιούνταν και η παράκτια<br />
ηπειρωτική ζώνη θα αποστρατικοποιούνταν σε βάθος 25 χιλιομέτρων. Η συμφωνία<br />
τελικά δεν κράτησε πολύ αφού, η Ιταλία συνέχιζε την προκλητική της στάση,<br />
παρουσιάζοντας διάφορα προσκόμματα στην εφαρμογή των αποφάσεων για την<br />
επέκταση των ελληνικών συνόρων.<br />
<u>6.2 ΘΡΑΚΗ</u><br />
Τα πράγματα ήταν πιο απλά στην περίπτωση της Θράκης. Τα εδάφη της, πριν<br />
τον πόλεμο, κατείχαν οι ηττημένες πια χώρες, ενώ ο πληθυσμός της ήταν στο<br />
μεγαλύτερο μέρος του ελληνικός. Αν και οι Βούλγαροι επικαλούνταν το δικαίωμα τους<br />
για έξοδο στο Αιγαίο, δεν εισακούσθηκαν. Οι βιαιοπραγίες που είχαν πράξει στην<br />
ανατολική Μακεδονία, κατά τη διάρκεια του πολέμου, μαζί με τον παράγοντα της<br />
εθνολογικής σύνθεσης έδρασαν υπέρ των ελληνικών αιτημάτων. Η Ιταλία αντίθετη, κατά<br />
παράδοση, με οποιαδήποτε αύξηση του ελληνικού παράγοντα στα Βαλκάνια,<br />
υποστήριζε τις Βουλγαρικές θέσεις, μέχρι την υπογραφή του συμφώνου Βενιζέλου –<br />
Τιττόνι. Τον Οκτώβριο του 1919 δόθηκε εντολή κατάληψης της δυτικής Θράκης στην<br />
<br />
Ελλάδα σε συνεργασία με τους συμμάχους. Με την υπογραφή της συνθήκης του Νεϊγί<br />
την 27η Νοεμβρίου του ίδιου έτους η Βουλγαρία έπρεπε να «παραιτηθεί από κάθε<br />
δικαίωμα και κάθε τίτλο1» και να παραχωρήσει τα καταληφθέντα εδάφη στους<br />
συμμάχους. Στη συνέχεια με ομόφωνη εισήγηση της ειδικής επιτροπής, η δυτική Θράκη<br />
θα εκχωρούνταν στην Ελλάδα.<br />
Την ίδια στιγμή και στα πλαίσια όρου της ανωτέρω συνθήκης, υπογράφτηκε<br />
διμερής συμφωνία μεταξύ Ελλάδος και Βουλγαρίας, η οποία ρύθμιζε μειονοτικά<br />
γλωσσικά και φυλετικά ζητήματα. Η εφαρμογή της συντέλεσε στην εθνολογική<br />
ομοιογένεια των περιοχών της Μακεδονίας και της δυτικής Θράκης.<br />
Περισσότερο προβληματική ήταν η περίπτωση της ανατολικής Θράκης. Η<br />
ελληνική αντιπροσωπεία πάντως κατάφερε να δοθεί εντολή στα ελληνικά στρατεύματα,<br />
να προελάσουν και να ελέγξουν την περιοχή, τον Ιούνιο του 1920. Ειδικά μετά την<br />
καταστολή της εξέγερσης του Τούρκου συνταγματάρχη Τζαφέρ Ταγιάρ και την ανάθεση<br />
της διοίκησης της ανατολικής Θράκης σε ελληνικά χέρια, διαφαινόταν η πρόθεση να<br />
εκχωρηθεί όλη η περιοχή ( πλην Κωνσταντινούπολης) στην Ελλάδα. Οι σύμμαχοι για να<br />
αντιμετωπίσουν το εθνικιστικό κίνημα που αναπτυσσόταν μέσα στην Τουρκία, το<br />
Μάρτιο του ίδιου έτους είχαν καταλάβει και την Κωνσταντινούπολη, με συμμετοχή και<br />
ελληνικών δυνάμεων. Ωστόσο, η πιθανότητα παραχώρησης της Πόλης στην Ελλάδα<br />
μάλλον ήταν απίθανη. Λόγω της ιδιαιτερότητας της περιοχής, όπως και αυτής των<br />
στενών, η προσέγγιση που παρουσιαζόταν στο υπόμνημα Βενιζέλου ήταν μάλλον πιο<br />
ρεαλιστική. Με την υπογραφή της συνθήκης των Σεβρών, στις 28 Ιουλίου του 1920, η<br />
ανατολική Θράκη παραχωρήθηκε στην Ελλάδα, ενώ, τελικά, η κυριαρχία της<br />
Κωνσταντινούπολης παρέμεινε στην Τουρκία. Για τα στενά οριζόταν πως η ναυσιπλοΐα,<br />
μέσω αυτών, θα ήταν ελεύθερη για όλα τα πλοία και αερόπλοια, τόσο σε καιρό ειρήνης,<br />
όσο και σε καιρό πολέμου.<br />
<u>6.3 ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ</u><br />
Αν και ήταν φανερό πως οι μεγάλες δυνάμεις, εκτός από τις ΗΠΑ επιθυμούσαν<br />
και επεδίωκαν τον διαμελισμό των εδαφών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, το ζήτημα<br />
της Μ.Ασίας προκαλούσε αναπόφευκτα συγκρούσεις στους κόλπους της<br />
συνδιάσκεψης. Οι ΗΠΑ αμφισβητούσαν την θέληση των Ελλήνων της Ιωνίας να<br />
ενωθούν με την Ελλάδα2. Οι Ιταλοί είχαν σοβαρές βλέψεις στην περιοχή, διεκδικώντας<br />
εδάφη από τα Δαρδανέλια μέχρι τη Μερσίνα (ΝΑ Μ. Ασία) και εσωτερικά μέχρι το<br />
______________________________________________________________________<br />
<span style="font-size: xx-small;">1. Κων/νος Σβολόπουλος, ο.π., σελ. 148</span><br />
<span style="font-size: xx-small;">2. Το ίδιο, σελ. 150</span><br />
<span style="font-size: xx-small;">3. Δημήτρη Φωτιάδη, Σαγγάριος: Εποποιία και Καταστροφή στη Μ. Ασία, Τα Φοβερά Ντοκουμέντα, εκδ. Φυτράκη 1974, σελ. 15</span><br />
<br />
Αφιον Καραχισάρ και το Ικόνιο. Η Γαλλία από την άλλη ζητούσε μια εδαφική ζώνη με<br />
έξοδο προς τη Μερσίνα και τα Άδανα και ενδοχώρα ως το Σιβάς. Η Αγγλία τέλος<br />
εποφθαλμιούσε τη Μεσοποταμία και τα πετρέλαιά της3. Μέσα σε αυτό το συγκρουσιακό<br />
κλίμα οι ελληνικές διεκδικήσεις έμοιαζαν ουτοπικές. Ωστόσο ο πραξικοπηματικός<br />
τρόπος με τον οποίο η Ιταλία κατέλαβε την Αττάλεια και η ενδείξεις πως θα<br />
καταλάμβανε και την περιοχή της Σμύρνης με το βιλαέτι του Αϊδινίου, ώθησαν τις<br />
υπόλοιπες δυνάμεις, ομόφωνα, να δώσουν εντολή για κατάληψη της Σμύρνης στον<br />
Βενιζέλο. Όταν τελικά υπογράφηκε η συνθήκη των Σεβρών, εκτός από τους όρους που<br />
αφορούσαν τη Θράκη, την Κωνσταντινούπολη και τα στενά που είδαμε σε προηγούμενη<br />
παράγραφο, περιείχε και όρους για το μικρασιατικό ζήτημα. Οι πιο σημαντικοί όροι<br />
συνοψίζονται ως εξής:<br />
1. Η Σμύρνη και το βιλαέτι του Αϊδινίου θα διοικηθούν για πέντε<br />
χρόνια από ελληνική διοίκηση, υπό την ψιλή κυριαρχία του<br />
Σουλτάνου. Μετά τα πέντε χρόνια, δημοψήφισμα των κατοίκων<br />
θα καθορίσει το μέλλον της περιοχής.<br />
2. Η Ελλάδα αποκτά την κυριαρχία όλων των νησιών του Αιγαίου<br />
(συμπεριλαμβανομένων των Ίμβρου και Τενέδου). Η Ιταλία<br />
παραχωρεί την κυριαρχία των Δωδεκανήσων, πλην της Ρόδου.<br />
Αν η Αγγλία παραχωρήσει στην Ελλάδα την Κύπρο, τότε και η<br />
Ιταλία πρέπει να επιτρέψει στον πληθυσμό της Ρόδου να<br />
αποφασίσει για την τύχη του, όχι όμως πριν περάσουν<br />
δεκαπέντε έτη από την υπογραφή της συμφωνίας.<br />
3. Ο τουρκικός στρατός δεν πρέπει να υπερβαίνει τις 50.000<br />
άνδρες. Από αυτούς 15.000 θα διατίθενται για την επιτήρηση<br />
των συνόρων και οι υπόλοιποι θα εκτελούν χρέη χωροφυλακής.<br />
Δεν έχουν το δικαίωμα διατήρησης πυροβολικού και άλλων<br />
τεχνικών όπλων. Στην οργάνωσή τους θα μετέχουν<br />
υποχρεωτικά και αξιωματικοί των συμμάχων .<br />
4. Η τουρκική αεροπορία διαλύεται ως όπλο, ενώ το ναυτικό<br />
περιορίζεται σε 7 κανονιοφόρους και 6 τορπιλοβόλα, για<br />
επιτήρηση των ακτών.<br />
<br />
5. Η Τουρκία θα πληρώσει πολεμικές αποζημιώσεις και μέχρι την<br />
εξόφλησή τους, η χώρα θα βρίσκεται υπό διεθνή οικονομικό<br />
έλεγχο.<br />
6. Αναγνωρίζεται ανεξάρτητο αρμενικό κράτος στη<br />
βορειοανατολική Τουρκία, με έξοδο στη Μαύρη Θάλασσα και<br />
κουρδικό στα σύνορα με την Περσία.<br />
Συνολικά η Τουρκία έχανε τα 4/5 των εδαφών1, που κατείχε πριν τον πόλεμο, αν<br />
υπολογίσουμε και τη Μέση Ανατολή που κράτησαν Βρετανοί και Γάλλοι ( Ιράκ, Συρία,<br />
και Λίβανο). Η δικαίωση των επιλογών Βενιζέλου ήταν πλέον γεγονός, καθώς το όραμα<br />
του μεγάλου ηγέτη πήρε σάρκα και οστά. Εκτός από την Θράκη (ανατολική και δυτική)<br />
τα νησιά του Αιγαίου ήταν πια ελληνικά. Η Σμύρνη και το βιλαέτι του Αϊδινίου<br />
κατοικούνταν κατά κύριο λόγο από Έλληνες. Το, μετά από πέντε χρόνια, αποτέλεσμα<br />
του δημοψηφίσματος, ασφαλώς θα οριστικοποιούσε την ελληνική κατοχή.<br />
Τη συνθήκη των Σεβρών αποτελούσαν τετρακόσια σχεδόν άρθρα, τα<br />
σημαντικότερα των οποίων παρουσιάστηκαν στην προηγούμενη παράγραφο. Η<br />
συνθήκη χαρακτηρίστηκε ως ένα διπλωματικό αριστούργημα. Το αριστούργημα αυτό<br />
δυστυχώς ήταν πολύ εύθραυστο και τα προβλήματα άρχισαν σχεδόν αμέσως.<br />
______________________________________________________________________<br />
<span style="font-size: xx-small;">1. Δημήτρη Φωτιάδη, ο.π., σελ. 17</span><br />
<br />
<b> ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΒΔΟΜΟ</b><br />
<b> Η ΕΝΑΡΞΗ ΤΗΣ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗΣ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑΣ</b><br />
<u>7.1 ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ</u><br />
Στο προηγούμενο κεφάλαιο είδαμε πως τον Μάιο του 1919 δόθηκε εντολή στην<br />
Ελλάδα για απόβαση στρατευμάτων στην Σμύρνη. Στις 15 του ίδιου μήνα ο ελληνικός<br />
στρατός αποβιβαζόταν στη μικρασιατική πόλη, μέσα σε ατμόσφαιρα ενθουσιασμού. Η<br />
απόβαση δεν ήταν αναίμακτη. Σε συμπλοκές με ταραχοποιούς σκοτώθηκαν 47 Έλληνες<br />
στρατιωτικοί. Οι εστίες αντίστασης ήταν μικρές και μετά από εκκαθαριστικές<br />
επιχειρήσεις λίγων ημερών η τάξη αποκαταστάθηκε. Ύπατος αρμοστής ορίστηκε ο<br />
Αριστείδης Στεργιάδης1, στενός φίλος του Βενιζέλου, από την εποχή της επανάστασης<br />
του Θέρισσου.<br />
Παράλληλα το τουρκικό εθνικιστικό κίνημα αύξανε την δύναμή του και διαχώριζε<br />
τη θέση του από την επίσημη πολιτική του Σουλτάνου, δηλώνοντας πως δεν είναι<br />
ανεκτή η ξένη κατοχή εδαφών, που ανήκουν στον τουρκικό λαό2. Το κίνημα απειλούσε<br />
όλο το συμμαχικό οικοδόμημα της συνθήκης, περιλαμβανομένων και των<br />
αγγλογαλλικών περιοχών ελέγχου. Αψιμαχίες και μικρές μάχες μεταξύ ελληνικών<br />
τμημάτων και Τούρκων άτακτων (τσέτες) ή ανασυγκροτημένων τμημάτων του τουρκικού<br />
στρατού εδείχναν πως έπρεπε να ληφθούν μέτρα. Για τις ελληνικές δυνάμεις ο έλεγχος<br />
της περιοχής δεν ήταν εύκολος, καθώς ήταν δέσμιες της ζώνης ελέγχου. Τα τουρκικά<br />
τμήματα είχαν την πρωτοβουλία δρώντας ελεύθερα έξω από τα όρια της ζώνης. Η<br />
αδυναμία του ελληνικού στρατού να καταλάβει στρατηγικά σημεία στην ενδοχώρα,<br />
άφησε τα περιθώρια για πλήρη αναδιοργάνωση του τουρκικού στρατού.<br />
Κύριος εκφραστής του τουρκικού εθνικοαπελευθερωτικού κινήματος ήταν ο<br />
συνταγματάρχης Μουσταφά Κεμάλ, ήρωας της Καλλίπολης3. Από τον Μάιο του 1919 ο<br />
Κεμάλ, παράλληλα με την ελληνική απόβαση στη Μ. Ασία, διαμόρφωνε το σχέδιο<br />
αντίδρασης στις επιβαλλόμενες συνθήκες, μετά την ήττα της Οθωμανικής<br />
Αυτοκρατορίας. Αυτό προέβλεπε όσο το δυνατόν μεγαλύτερη εθνική συσπείρωση,<br />
πόλεμο φθοράς στα ξένα στρατεύματα, προσωρινή υποχώρηση στους Έλληνες,<br />
δημιουργία συμμαχιών με ξένα κράτη, εκμετάλλευση των αντιθέσεών τους. Ενδεικτικό<br />
______________________________________________________________________<br />
<span style="font-size: xx-small;">1. Ο ρόλος του στην μετέπειτα καταστροφή είναι αμφιλεγόμενος. Η υπεροπτική του στάση τον έφερε πολλές φορές σε σύγκρουση με τους στρατιωτικούς. Οι μικρασιάτες τον κατηγορούσαν για μεροληψία υπέρ των Τούρκων και κυρίως, πως δεν τους προειδοποίησε για την επερχόμενη καταστροφή. Αντίθετα μέχρι την τελευταία στιγμή τους καθησύχαζε ενώ ο ίδιος διέφυγε στη Γαλλία λίγο πριν την πτώση.</span><br />
<span style="font-size: xx-small;">2.Πέτρου Σιούσιουρα, Πτυχές της Ελληνικής Εξωτερικής Πολιτικής στο Μεσοπόλεμο, εκδ. Σιδέρης, Αθήνα 2003, σελ 27</span><br />
<span style="font-size: xx-small;">3.Γεννημένος στην Θεσσαλονίκη, έμεινε γνωστός με το όνομα Κεμάλ Ατατούρκ (πατέρας όλων των Τούρκων)</span><br />
<br />
του κεμαλικού εθνικισμού, είναι η επιλογή της Άγκυρας ως πρωτεύουσας του νέου<br />
τουρκικού κράτους και όχι η Κωνσταντινούπολη που είναι άρρηκτα δεμένη με με το<br />
Βυζάντιο και τη Χριστιανοσύνη. Παρά την γέννηση του στην πολυπολιτισμική<br />
Θεσσαλονίκη, απέκτησε απόλυτα εθνικιστική συνείδηση. Η πολιτική του πλήρους<br />
εκτουρκισμού του εναπομείναντος μέρους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας θα<br />
προκαλούσε πολλές διώξεις στους μη τουρκικούς πληθυσμούς.<br />
Η σύμπραξη της Ελλάδας με τους συμμάχους δεν διήρκεσε πολύ. Αρκετά<br />
γρήγορα οι υπογεγραμμένες συνθήκες ήρθαν σε σύγκρουση με τα γεωπολιτικά και<br />
οικονομικά συμφέροντα. Η Ιταλία αρχικά, που έτσι κι αλλιώς ήταν αντίθετη στη ελληνική<br />
επέκταση στην Μ. Ασία, και η Γαλλία στην συνέχεια, αν και όχι φανερά έπαψαν, να<br />
στηρίζουν την ελληνική εμπλοκή στην περιοχή. Εκείνη τη χρονική περίοδο, κάθε χώρα<br />
προσπαθούσε να ικανοποιήσει τα δικά της συμφέροντα, ενώ ταυτόχρονα προσπαθούσε<br />
να εμποδίσει τα άλλα κράτη να αυξήσουν τη δύναμή τους. Μόνος σύμμαχος της<br />
Ελλάδας παρέμεινε η Μεγάλη Βρετανία, χωρίς όμως να μεταφράζει την υποστήριξή της<br />
σε υλική ή στρατιωτική βοήθεια.<br />
Καθώς οι εθνικιστές του Κεμάλ πύκνωναν τις τάξεις τους και οι ένοπλες δυνάμεις<br />
τους δυνάμωναν μέρα με τη μέρα, οι Σύμμαχοι προσπαθούσαν να έρθουν σε επαφή και<br />
συνεννόηση με τον Κεμάλ, προκειμένου να εξασφαλίσουν μελλοντικά οφέλη. Αυτό έγινε<br />
εντονότερο, μετά την αδυναμία του ελληνικού στρατού να δώσει μια αποφασιστική μάχη<br />
με τις κεμαλικές δυνάμεις, παρά την προέλαση στο εσωτερικό της ενδοχώρας. Την<br />
ελληνική προέλαση, είχαν εξουσιοδοτήσει οι σύμμαχοι1, προκειμένου να αντιμετωπιστεί<br />
αποτελεσματικά η τουρκική απειλή. Τα τουρκικά ένοπλα τμήματα δεν παρενοχλούσαν<br />
μόνο τις ελληνικές δυνάμεις, αλλά και τις Γαλλικές στην Κιλικία2. Επίσης η βρετανική<br />
παρουσία στα Δαρδανέλια απειλούνταν, και οι ελληνικές δυνάμεις δρούσαν ως<br />
ανάχωμα σ’ αυτή την απειλή.<br />
Η αρχή του τουρκικού εθνικού κράτους έγινε με τη σύσταση της μεγάλης<br />
επαναστατικής συνέλευσης, τον Απρίλιο του 1920 στην Άγκυρα. Νωρίτερα, τον<br />
Ιανουάριο με το «Εθνικό Σύμφωνο», οι εθνικιστές όριζαν τα όρια του νέου κράτους, από<br />
τον Έβρο ως την αρχή των αραβικών περιοχών. Τότε άρχισε να διαφαίνεται πως η<br />
ολοκληρωτική σύγκρουση με τις εθνικιστικές δυνάμεις ήταν αναπόφευκτη. Η σκέψη<br />
κατά πόσο θα ήταν δυνατή μια οριστική νίκη, άρχισε να προβληματίζει αρκετούς<br />
Έλληνες μεταξύ των οποίων και τον ίδιο τον ύπατο αρμοστή Στεργιάδη.<br />
Παρά την εμφάνιση αρνητικών παραγόντων, τον Ιούλιο του 1920, όπως είδαμε<br />
______________________________________________________________________<br />
<span style="font-size: xx-small;">1.Κωνσταντίνος Σβολόπουλος, ο.π., σελ. 153</span><br />
<span style="font-size: xx-small;">2. Στην Κιλικία δραστηριοποιούνταν δύο τουρκικές μεραρχίες, αντιμετωπίζοντας τα γαλλικά αποικιακά στρατεύματα, τα οποία</span><br />
<span style="font-size: xx-small;">υπέστησαν οδυνηρές ήττες.</span><br />
<br />
και στο προηγούμενο κεφάλαιο, η υπογραφή της συνθήκης των Σεβρών επισημοποίησε<br />
την ελληνική παρουσία στη Μικρά Ασία. Παρά την υπογραφή της συνθήκης, από την<br />
επίσημη οθωμανική κυβέρνηση, η επαναστατική εθνοσυνέλευση της Άγκυρας<br />
κατάγγειλε την συνθήκη και την επίσημη κυβέρνηση ως προδοτική και ζήτησε από τον<br />
τουρκικό λαό να ενωθεί μαζί της στον αγώνα κατά της συνθήκης. Η ανταπόκριση του<br />
μεγαλύτερου μέρους του τουρκικού λαού ενίσχυσε τις τάξεις του εθνικιστικού στρατού. Η<br />
στάση των Συμμάχων στη συνέχεια δεν μπορεί παρά να οδηγήσει στο συμπέρασμα<br />
πως αφ’ ενός οι Γάλλοι και οι Ιταλοί είχαν μετανιώσει για την ελληνική επέκταση,<br />
αδιαφορώντας πια να υποστηρίξουν την αρχική εντολή. Αφ’ εταίρου οι Βρετανοί<br />
αρνούμενοι την υλική και στρατιωτική βοήθεια, ουσιαστικά χρησιμοποιούσαν την<br />
Ελλάδα ως μαξιλάρι για την προστασία των δικών τους δυνάμεων στην Μέση Ανατολή.<br />
Αυτό ήταν άλλωστε και το νόημα, τόσο της εντολής για απόβαση, όσο και της<br />
εξουσιοδότησης για τη διεύρυνση της ζώνης ελέγχου των 120 χιλιομέτρων. Έτσι τον<br />
Ιούνιο η ζώνη είχε φτάσει στα 150 χιλιόμετρα, στη γραμμή Πάνορμος, Προύσα Ουσάκ.<br />
Με αυτό τον τρόπο παρεμβάλλονταν οι ελληνικές δυνάμεις, ανάμεσα στις τουρκικές και<br />
τις βρετανικές στα στενά. Απασχολούσαν επίσης μεγάλο μέρος του τουρκικού<br />
δυναμικού από τις επιχειρήσεις στη Κιλικία, εναντίον των Γάλλων, οι οποίοι<br />
διαπίστωναν πως τα οφέλη ήταν πολύ μικρότερα από το κόστος διατήρησης της<br />
περιοχής1.<br />
<u>7.2. ΟΙ ΕΚΛΟΓΕΣ ΤΟΥ 1920</u><br />
Εκτός από τα προβλήματα που δημιουργούσε ο τουρκικός εθνικισμός και η<br />
στάση των συμμάχων, δεν έλειπαν και τα προβλήματα στο εσωτερικό. Αμέσως μετά την<br />
επιτυχία της υπογραφής της συνθήκης των Σεβρών, έγινε απόπειρα δολοφονίας του<br />
Βενιζέλου στη Λυών. Αυτή πυροδότησε έξαρση των αντιβασιλικών εκδηλώσεων στην<br />
Ελλάδα. Αποκορύφωμα των εκδηλώσεων ήταν ο φόνος του Ιωνά Δραγούμη, στους<br />
Αμπελόκηπους2. Αμέσως μετά την ανάρρωση του πρωθυπουργού και την επιστροφή<br />
του στην Αθήνα, η αντιπολίτευση ζητούσε επιμόνως εκλογές, με τη δικαιολογία πως<br />
είχαν εξαλειφθεί οι λόγοι που είχαν επιβάλει την επαναφορά της βουλής των Λαζάρων3.<br />
Στις 25 Σεπτεμβρίου ο Αλέξανδρος παρέδωσε το διάταγμα για τη διενέργεια εκλογών.<br />
Δύο ημέρες αργότερα, ένας πίθηκος δάγκωσε τον Βασιλιά με αποτέλεσμα να πεθάνει<br />
από σηψαιμία. Ορίστηκε αντιβασιλέας ο Π. Κουντουριώτης μέχρι να επιλυθεί το<br />
πρόβλημα της διαδοχής και η χώρα μπήκε σε τροχιά εκλογών. Οι αντιβενιζελικοί<br />
_________________________________________________________________________________________________________<br />
<span style="font-size: xx-small;">1. Δημήτρη Φωτιάδη, ο.π., σελ. 31</span><br />
<span style="font-size: xx-small;">2.Το ίδιο, σελ. 23</span><br />
<span style="font-size: xx-small;">3.Έτσι ονομαζόταν η σύνθεση της βουλής που είχε διαλύσει ο Κωνσταντίνος και επανέφερε ο Βενιζέλος μετά την επικράτηση της εθνικής άμυνας το 1917.</span><br />
<br />
κατέβαιναν στις εκλογές με δύο συνθήματα. Πρώτο το « ψωμί ελιά και Κώτσο Βασιλιά»<br />
και δεύτερο την υπόσχεση των βουλευτών της αντιπολίτευσης να τερματίσουν τις<br />
πολεμικές επιχειρήσεις και να επιστρέψουν οι Έλληνες στρατιώτες στα σπίτια τους<br />
(οίκαδε). Στις 15 Νοεμβρίου οι φιλοβασιλικοί κέρδισαν τις εκλογές1 και σχημάτισαν<br />
κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον Δημήτριο Ράλλη. Η αλλαγή της κυβέρνησης<br />
προκάλεσε διώξεις και εκκαθαρίσεις βενιζελικών αξιωματούχων της δημόσιας διοίκησης<br />
και του στρατού. Ο Αντιστράτηγος Αναστάσιος Παπούλας ήταν πλέον ο επικεφαλής<br />
των ελληνικών δυνάμεων στη Μ. Ασία, ενώ εμπειροπόλεμα στελέχη των Ενόπλων<br />
Δυνάμεων αντικαταστάθηκαν από ανυπότακτους του 1917 -1920. Παραδόξως (και<br />
ατυχώς), αν και υπέβαλε την παραίτηση, του ο μισητός από τους μικρασιάτες Έλληνες<br />
Στεργιάδης, παρέμεινε ύπατος αρμοστής στη Σμύρνη.<br />
Το πρώτο μείζον θέμα που κλήθηκε να επιλύσει η νέα κυβέρνηση ήταν αυτό της<br />
επανόδου του Κωνσταντίνου στο θρόνο και ο τρόπος που θα αυτό θα γινόταν εφικτό.<br />
Αποφασίστηκε διενέργεια δημοψηφίσματος, από το οποίο όμως δήλωσαν πως θα<br />
απείχαν οι βενιζελικοί, πιστεύοντας πως, δεδομένης της κατάστασης, το αποτέλεσμα θα<br />
ήταν νοθευμένο. Πέντε ημέρες πριν τη διενέργεια του δημοψηφίσματος εκδηλώθηκε η<br />
πρώτη συμμαχική αντίδραση. Ο Γάλλος πρωθυπουργός Λεγκ2 ανακοίνωσε, στη γαλλική<br />
βουλή, την έντονη αντίδραση στην επάνοδο του Κωνσταντίνου στην Ελλάδα. Ήταν<br />
αδιανόητο με αυτές τις συνθήκες να συνεχιστεί η υποστήριξη της Γαλλίας προς την<br />
Ελλάδα. Η Δηλώσεις του Λεγκ διαβιβάστηκαν τηλεγραφικά και στην ελληνική<br />
κυβέρνηση, η οποία τις ανακοίνωσε τροποποιημένα στον ελληνικό λαό, για να μην<br />
προκληθούν αντιδράσεις στη διαδικασία επανόδου του Κωνσταντίνου3. Αγνοώντας τις<br />
γαλλικές δηλώσεις και μην λαμβάνοντας υπ’ όψη την μεταστροφή των συμμαχικών<br />
θέσεων, η ελληνική κυβέρνηση ευνόησε τις τουρκικές προσπάθειες. Μόνο οι Βρετανοί,<br />
διατηρούσαν την ηθική έστω υποστήριξή τους προς την Ελλάδα, ουσιαστικά όμως<br />
χωρίς βοήθεια άφηναν πλέον μόνη της τη χώρα στην περιπέτεια που είχε εμπλακεί.<br />
<u>7.3 Η ΑΛΛΑΓΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΤΩΝ ΣΥΜΜΑΧΩΝ</u><br />
Η Ελλάδα δεν λειτουργούσε πλέον υπό συμμαχική εντολή και ο πόλεμος ήταν<br />
πια ελληνοτουρκικός. Νομοτελειακά ήταν καταδικασμένος σε αποτυχία4, ειδικά από τη<br />
στιγμή που, ανοικτά πια, οι Ιταλοί προσέφεραν την υποστήριξή τους στις εθνικιστικές<br />
δυνάμεις του Κεμάλ. Παράλληλα η Σοβιετική Ένωση άρχισε την υλική και οικονομική<br />
______________________________________________________________________<br />
<span style="font-size: xx-small;">1. Ο Βενιζέλος δεν κατάφερε να εκλεγεί βουλευτής στην Αττική. Μετά την ήττα του αποχώρησε για την Γαλλία αφού πρώτα είχε συστήσει στον Αρχιστράτηγο Παρασκευόπουλο, τηλεγραφικώς, να πειθαρχήσει στις εντολές της νέας κυβέρνησης.</span><br />
<span style="font-size: xx-small;">2.Ο Λεγκ ανέλαβε την εξουσία στη Γαλλία μετά την ανάδειξη του Μιλλεράν ως προέδρου της γαλλικής δημοκρατίας.</span><br />
<span style="font-size: xx-small;">3.Δημήτρη Φωτιάδη, ο.π., σελ. 29</span><br />
<span style="font-size: xx-small;">4. Πέτρος Σιούσουρας, ο.π., σελ. 29</span><br />
<br />
υποστήριξη στους Τούρκους, ως αντίβαρο στη βρετανική κυριαρχία στην περιοχή. Οι<br />
ΗΠΑ, μετά την ήττα του Γουίλσον στις προεδρικές εκλογές, επέστρεψαν στην πολιτική<br />
του απομονωτισμού, μένοντας μακριά από τις εξελίξεις στην Ευρώπη και τη Μ. Ασία.<br />
Οι νέες αυτές συνθήκες απαιτούσαν, από τη νέα πολιτική ηγεσία, να πάρει πολύ<br />
κρίσιμες αποφάσεις, για την εξωτερική της πολιτική και να εξετάσει σε βάθος τις<br />
νέες ισορροπίες. Θα περίμενε κάποιος υπό αυτές τις συνθήκες και με βάση την<br />
προεκλογική δέσμευση, για άμεση παύση του πολέμου, να τερματιστούν οι επιχειρήσεις<br />
στην Μ. Ασία. Αντίθετα συνεχίστηκε η προσπάθεια επιβολής των όρων της συνθήκης<br />
μέσω της στρατιωτικής της δύναμης. Η πάταξη κάθε ένοπλης αντίστασης, από τους<br />
εθνικιστές και η καταστροφή των βάσεων τους στο εσωτερικό, θα έφερνε την Ελλάδα σε<br />
θέση ισχύος. Η ανάγκη αντιμετώπισης των τούρκικων ένοπλων τμημάτων είχε<br />
οδηγήσει, πριν τις εκλογές, τον ελληνικό στρατό σε εκκαθαριστικές επιχειρήσεις, έξω<br />
από την αρχική ζώνη ελέγχου. Λίγο πριν τις εκλογές του Νοεμβρίου, όπως έχουμε ήδη<br />
αναφέρει, η ελληνικές δυνάμεις είχαν προωθηθεί στη γραμμή Πάνορμου, Προύσας και<br />
Ουσάκ (κατ’ εντολή των συμμάχων). Η, χωρίς υλική ή στρατιωτική βοήθεια, προέλαση<br />
του ελληνικού στρατού, είχε αποδείξει το αξιόμαχο του για μια ακόμα φορά.<br />
Παρουσιαζόταν όμως και μια αδυναμία, να παρασυρθούν οι τουρκικές δυνάμεις σε μια<br />
αποφασιστική μάχη, ώστε να εξουδετερωθούν πλήρως. Το Γενικό επιτελείο είχε τη<br />
γνώμη να διευρυνθεί η γραμμή Προύσας - Ουσάκ ανατολικότερα, στις στρατηγικές<br />
θέσεις Εσκί Σεχίρ – Αφιόν Καραχισάρ ή να συμπτυχθούν οι δυνάμεις στην αρχική ζώνη<br />
ελέγχου, δεδομένου ότι η υπάρχουσα θέση δεν προσέφερε κανένα στρατιωτικό όφελος.<br />
Την τελική απόφαση θα έπαιρνε η κυβέρνηση εκτιμώντας τους διπλωματικούς και<br />
εσωτερικούς παράγοντες. Η κοινή γνώμη πάντως στην Ελλάδα, ήταν αντίθετη με την<br />
υποχώρηση στα δυτικά1. Ο Ράλλης βρισκόταν σε δίλλημα, καθώς αυτός ήταν θετικός<br />
στην προοπτική της σύμπτυξης. Ο ίδιος ο Βενιζέλος την είχε εισηγηθεί στον<br />
πρωθυπουργό, μαζί με την πρόθεσή του να αναλάβει διπλωματική πρωτοβουλία στο<br />
εξωτερικό2.<br />
Στις 29 Ιανουαρίου έλαβε χώρα, σύσκεψη κορυφής των Συμμάχων στο Παρίσι.<br />
Ένα από τα θέματα που συζητήθηκαν ήταν και αυτό της συνθήκης των Σεβρών. Ο νέος<br />
Γάλλος πρωθυπουργός Α. Μπριάν και ο Ιταλός πρέσβης, κόμης Σφόρτσα, επέμεναν<br />
πως λόγω των καταστάσεων (επάνοδος Κωνσταντίνου) η αναθεώρηση της συνθήκης<br />
ήταν επιβεβλημένη. Αντίθετα, ο Λόυντ Τζορτζ τηρούσε φιλελληνική στάση λέγοντας πως<br />
1.Το όραμα της Μεγάλης Ελλάδας, παρά την ήττα του Βενιζέλου, ήταν ενισχυμένο από τις μεγάλες επιτυχίες και τις θυσίες του<br />
στρατού, κατά την προέλαση στο εσωτερικό της Μ. Ασίας<br />
2.Κατά τη διάρκεια της αυτοεξορίας του στη Γαλλία, ο Βενιζέλος διαπίστωσε την μεταστροφή του κλίματος στη διεθνή σκηνή.<br />
Προκειμένου να μην καταρρεύσουν ,όσα είχαν μέχρι τότε επιτευχθεί, αποφάσισε να συνεργαστεί με τους αντιπάλους του, θέτοντας<br />
τον εαυτό του στη διάθεση του πρωθυπουργού, για δράση στο εξωτερικό.<br />
3.Δημήτρη Φωτιάδη, ο.π., σελ 38<br />
<br />
«δεν είναι δυνατό να τους εγκαταλείψουμε επειδή σε μια στιγμή άκαιρου ενθουσιασμού ο<br />
ελληνικός λαός επέλεξε κυβερνήτη που δεν μας αρέσει3». Ο πραγματικός λόγος ήταν ο<br />
κίνδυνος να αναγκαστούν οι Βρετανοί να αποχωρήσουν από τα στενά, αφού οι<br />
εθνικιστές μετά την επιτυχή αντιμετώπιση των Ελλήνων, θα στρέφονταν εναντίον τους.<br />
Τελικά αποφασίστηκε να συγκληθεί ειδική διάσκεψη στο Λονδίνο στις 21<br />
Φεβρουαρίου. Σ’ αυτή εκτός από την Ελλάδα και την οθωμανική Τουρκία θα έπαιρνε<br />
μέρος και αντιπροσωπεία των εθνικιστών Τούρκων ως ισότιμη της επίσημης τουρκικής<br />
αντιπροσωπείας.<br />
<u>7.4 Η ΔΙΑΣΚΕΨΗ ΤΟΥ ΛΟΝΔΙΝΟΥ</u><br />
Ο Ράλλης έλαβε την πρόσκληση για τη διάσκεψη στις 26 Ιανουαρίου και<br />
προσπάθησε να πείσει τους υπουργούς του, να ηγηθεί ο ίδιος της αντιπροσωπείας με<br />
βοηθό του τον Βενιζέλο. Ο υπουργός στρατιωτικών, τότε, Δ. Γούναρης παραιτήθηκε για<br />
να ακολουθήσει η παραίτηση του ίδιου του Ράλλη. Στη θέση του επιλέχθηκε ο Ν.<br />
Καλογερόπουλος από τον Κωνσταντίνο. Οι γνωστές φιλογαλλικές θέσεις του νέου<br />
πρωθυπουργού, ήλπιζαν πως θα ανέτρεπε την αρνητική στάση των Γάλλων1.<br />
Ζητούμενο πλέον της νέας κυβέρνησης ήταν η διατήρηση των κεκτημένων. Η επίσημη<br />
αναγνώριση των Τούρκων εθνικιστών, μέσω της πρόσκλησης για τη διάσκεψη του<br />
Λονδίνου, υποβάθμισε τη θέση της Ελλάδας και δυσκόλεψε ακόμα περισσότερο τις<br />
διαπραγματεύσεις που θα πραγματοποιούνταν. Είναι ατυχές το γεγονός πως σ’ αυτή τη<br />
δύσκολη, για το έθνος, συγκυρία δεν ηγείται της χώρας ο Ελ. Βενιζέλος. Ακόμα πιο<br />
ατυχές είναι το γεγονός πως τα πολιτικά πάθη τύφλωσαν την κρίση των κυβερνόντων,<br />
οι οποίοι αρνούμενοι να αποδεχτούν την αδυναμία τους στα διπλωματικά θέματα, δεν<br />
δέχτηκαν τη βοήθεια του Βενιζέλου. Για μια ακόμα φορά οι εσωτερικές αντιπαλότητες,<br />
υπερίσχυσαν της ανάγκης για εθνική ομοψυχία σε κρίσιμες περιόδους και σοβαρότατα<br />
εθνικά θέματα.<br />
Στις 21 Φεβρουαρίου ξεκίνησε η διάσκεψη, με την Ελλάδα να αντιπροσωπεύεται<br />
από τον Ν. Καλογερόπουλο. Αρχικά Γάλλοι και Ιταλοί πρότειναν την αποστολή<br />
διασυμμαχικής επιτροπής, με έργο την διερεύνηση της πληθυσμιακής σύνθεσης των<br />
περιοχών της Σμύρνης, και της ανατολικής Θράκης. Αυτό θα σήμαινε την αφορμή για<br />
αλλαγή των συμφωνιών που έγιναν με τη συνθήκη των Σεβρών. Η άμεση απόρριψη της<br />
πρότασης από την ελληνική πλευρά, οδήγησε τελικά στην εξής πρόταση2: Αυτονομία<br />
της περιοχής της Σμύρνης, με χριστιανό, μη Έλληνα, αρμοστή διορισμένο από την<br />
Κοινωνία των Εθνών και περιορισμό των ελληνικών στρατευμάτων στην πόλη της<br />
______________________________________________________________________<br />
<span style="font-size: xx-small;">1.Δημήτρη Φωτιάδη, ο.π., σελ. 39</span><br />
<span style="font-size: xx-small;">2.Κωνσταντίνου Σβολόπουλου, ο.π. σελ. 161</span><br />
<br />
Σμύρνης. Πέρα από όποιες ελληνικές επιφυλάξεις, το σχέδιο θα έβγαζε τη χώρα από το<br />
αδιέξοδο που είχε εγκλωβιστεί, με το κεφάλι ψηλά. Δυστυχώς οι Τούρκοι εθνικιστές του<br />
Κεμάλ, αρνήθηκαν κατηγορηματικά την παρουσία ελληνικών στρατευμάτων στη Σμύρνη<br />
αλλά και στην ανατολική Θράκη.<br />
Στη διάσκεψη του Λονδίνου, πραγματοποιήθηκε μια επίσημη διαφοροποίηση των<br />
συμμάχων σε σχέση με τη συνθήκη των Σεβρών. Γάλλοι και Ιταλοί επιθυμούσαν την<br />
αλλαγή των όρων υπέρ των Τούρκων, με σκοπό να μειώσουν την αυξανόμενη δύναμη<br />
της Βρετανίας και της Ελλάδας στην περιοχή, προς όφελος της δικής τους επιρροής.<br />
Ταυτόχρονα προωθούσαν οικονομικές και εμπορικές συμφωνίες με τους<br />
εθνικιστές, ενισχύοντας την διεθνή τους υπόσταση. Οι Βρετανοί από την άλλη, με τον<br />
φιλέλληνα Λόυντ Τζορτζ συνέχιζαν να στηρίζουν τις συμφωνίες της συνθήκης των<br />
Σεβρών. Όπως, όμως έχουμε ήδη αναφέρει, η στήριξη παρέμενε σε διπλωματικό<br />
επίπεδο, οπότε και αυτή στη συνέχεια άρχισε να φθίνει.<br />
Έτσι ενώ η ελληνική πλευρά δεν πέτυχε κάτι στη διάσκεψη, οι εθνικιστές πέρα από<br />
την de facto αναγνώρισή τους, έκλεισαν μυστικές συμφωνίες τόσο με την Γαλλία όσο και<br />
με την Ιταλία, ανατρέποντας στην ουσία τους όρους της συνθήκης των Σεβρών. Οι<br />
Γάλλοι αποχώρησαν από την Κιλικία και οι Ιταλοί από την Αττάλεια. Συμφωνήθηκε<br />
επίσης η πώληση πολεμικού υλικού. Την ίδια περίοδο οι Τούρκοι εγκαινιάζουν μια<br />
στενότερη επαφή και συνεργασία με τη Σοβιετική Ένωση, με αποκορύφωμα, τη σύναψη<br />
συμφώνου φιλίας, μεταξύ τους στις 16 Μαρτίου. Οι Σοβιετικοί βοήθησαν ποικιλοτρόπως<br />
τον πολεμικό αγώνα του κεμαλικού στρατού. Δεν πρέπει να ξεχνάμε, πως ο Βενιζέλος<br />
είχε στείλει εναντίον των μπολσεβίκων 24.000 στρατιώτες στην Ουκρανία τον Ιούνιο του<br />
1919, μετά από γαλλικό αίτημα και με αντάλλαγμα, τη γαλλική υποστήριξη στη Μ. Ασία.<br />
Οι Τούρκοι πλέον αναγνωρίζονταν, ουσιαστικά διεθνώς και με ηγέτη τον Κεμάλ<br />
διεκδικούσαν δυναμικά τη θέση τους στην περιοχή. Στην Ελλάδα από την άλλη, η νέα<br />
κυβέρνηση προσπαθούσε να προσαρμοστεί σε καταστάσεις για τις οποίες δεν ήταν<br />
έτοιμη. Είχε αποφασίσει την συνέχεια της μικρασιατικής εκστρατείας, χωρίς σαφή<br />
στρατηγική, χωρίς την συμμαχική υποστήριξη, και με δυνάμεις καταπονημένες από τους<br />
συνεχείς αγώνες του έθνους.<br />
<br />
<b>ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΟΔΓΟΟ</b><br />
<b> Η ΑΡΧΗ ΤΟΥ ΤΕΛΟΥΣ</b><br />
<u>8.1 Η ΠΡΟΕΛΑΣΗ ΠΡΟΣ ΑΝΑΤΟΛΑΣ</u><br />
Κατά τη διάρκεια τη διάσκεψης του Λονδίνου, ο Καλογερόπουλος με τον Γούναρη<br />
αποφάσισαν τη συνέχιση της εκστρατείας μέχρι τη τελική νίκη, την οποία θεωρούσαν<br />
απολύτως εφικτή. Σε συνάντηση μάλιστα με τον Άγγλο πρωθυπουργό, του μετέφεραν<br />
τις απόψεις τους για το θέμα. Η απάντηση του Λόυντ Τζορτζ ενθάρρυνε ιδιαίτερα τον<br />
Γούναρη, αν και δεν ήταν παρά κούφια λόγια. Η Μεγάλη Βρετανία ευχόταν κάθε<br />
επιτυχία στην ανέκαθεν φίλη Ελλάδα, και προσδοκούσε σε στενή μελλοντική<br />
συνεργασία. Για υλική και στρατιωτική συνδρομή, πάντως, δεν έγινε λόγος. Οι δηλώσεις<br />
του Λόυντ Τζορτζ, που ο Γούναρης θεωρούσε προσωπική του επιτυχία, έδωσαν στην<br />
ελληνική κυβέρνηση και το πράσινο φως για την μέχρι τέλους προσπάθεια.<br />
Μερικές μέρες αργότερα, σχεδόν αμέσως μετά το τέλος των συνομιλιών στο<br />
Λονδίνο, ο Γούναρης διέταξε την προετοιμασία για άμεση εκτέλεση επιχειρήσεων, προς<br />
κατάληψη του Εσκί Σεχήρ και της Κιουτάχειας. Προς ενίσχυση της προσπάθειας<br />
ανακλήθηκαν τρεις κλάσεις εφέδρων. Η επίθεση εκδηλώθηκε στις 23 Μαρτίου του 1921,<br />
ακολουθώντας ένα σχέδιο μάλλον παράδοξο, αφού επέβαλλε την απόκλιση των δύο<br />
σωμάτων στρατού που θα λάμβαναν μέρος. Έτσι ενώ στο νότο οι ελληνικές δυνάμεις<br />
κατέλαβαν το Αφιόν Καραχισάρ, στο βορά τα αποτελέσματα δεν ήταν ευνοϊκά. Το Γ’<br />
Σώμα Στρατού συνάντησε μεγάλη αντίσταση στην περιοχή Ιν Ονού1 και αναγκάστηκε<br />
τελικά σε υποχώρηση στις αρχικές του θέσεις στην Προύσα. Η ανάγκη ευθυγράμμισης<br />
του μετώπου, προκειμένου να μην απομονωθεί το Α’ Σώμα, επέβαλλαν την υποχώρηση<br />
και από το Αφιόν Καραχισάρ πίσω στο Ουσάκ. Ο στρατηγικός αντικειμενικός σκοπός,<br />
να παρασύρουν τις τουρκικές δυνάμεις σε μια αποφασιστική μάχη, προκειμένου μέσω<br />
της ήττας να εξαναγκαστούν σε διαπραγματεύσεις συνθηκολόγησης, δεν καρποφόρησε.<br />
Αντίθετα ισχυροποίησε την θέση των εθνικιστών, προκαλώντας κρίση στην Αθήνα. Ο<br />
Καλογερόπουλος παραιτήθηκε και τη θέση του ανέλαβε ο Γούναρης.<br />
Η δύσκολη θέση της χώρας χειροτέρεψε ακόμα περισσότερο, όταν νέα<br />
συμμαχική πρόταση πάνω στο μικρασιατικό έκανε την εμφάνισή της τον Ιούνιο. Η νέα<br />
πρόταση ήταν ακόμα πιο ευνοϊκή για τους Τούρκους καθώς οι ελληνικές δυνάμεις θα<br />
έπρεπε να εκκενώσουν την Μ. Ασία.<br />
Στην εξέλιξη αυτή, η κυβέρνηση αποφάσισε νέα επίθεση, με σκοπό να πετύχει<br />
______________________________________________________________________<br />
<span style="font-size: xx-small;">1. Από την τοποθεσία αυτή πήρε το όνομά του ο Ισμέτ Ινονού καθώς ήταν διοικητής των δυνάμεων που απώθησαν το ελληνικό Γ’ Σώμα Στρατού.</span><br />
<br />
αποφασιστική νίκη επί των Τούρκων, μεταβαλλόντας έτσι τις εις βάρος της Ελλάδας<br />
συνθήκες. Για την προετοιμασία της επίθεσης έφτασε στη Σμύρνη και ο Κωνσταντίνος<br />
συνοδευόμενος από τον Γούναρη. Στις 25 Ιουνίου ξεκίνησε γενική επίθεση, σε όλο το<br />
εύρος του μετώπου. Μετά από σκληρές μάχες, τα τουρκικά στρατεύματα αναγκάσθηκαν<br />
σε υποχώρηση, ανατολικά του ποταμού Σαγγάριου. Η υποχώρηση των Τούρκων είχε<br />
ως αποτέλεσμα:<br />
1. Να δημιουργήσει ψευδαίσθηση οριστικής νίκης<br />
2. Να δημιουργήσει στην Ευρώπη την εντύπωση πως ο ελληνικός<br />
στρατός είχε πετύχει όλους τους αντικειμενικούς σκοπούς του.<br />
3. Την απώλεια της σιδηροδρομικής γραμμής που ένωνε την<br />
Άγκυρα με τον Βόσπορο και το Ικόνιο, κόβοντας έτσι τη γραμμή<br />
από όπου εφοδίαζαν τους Τούρκους οι Ιταλοί και οι Γάλλοι.<br />
Και ενώ στην Ελλάδα επικρατούσε κλίμα ενθουσιασμού, στην Κιουτάχεια1 έλαβε<br />
χώρα πολεμικό συμβούλιο, με σκοπό να καθοριστούν οι ενέργειες που έπρεπε να<br />
γίνουν, ώστε να εκμεταλλευθούν την ευνοϊκή κατάσταση. Η αισιοδοξία, λόγω της<br />
πρόσφατης επιτυχίας και η πεποίθηση πως ο τουρκικός στρατός ήταν διαλυμένος<br />
οδήγησαν στη λήψη απόφασης συνέχισης της προέλασης ανατολικά του Σαγγάριου.<br />
Σκοπός της ενέργειας ήταν να προλάβουν να χτυπήσουν τον εχθρό στις βάσεις του<br />
κοντά στην Άγκυρα πριν του δοθεί η ευκαιρία να ανασυνταχθεί.<br />
Στις 21 Ιουλίου εκδηλώθηκε άριστα οργανωμένη αντεπίθεση του Ισμέτ, η οποία<br />
παρ’ ολίγο να κυκλώσει το Γ’ Σώμα και να το εξουδετερώσει. Ο κίνδυνος<br />
απομακρύνθηκε χάρη στη έγκαιρη επέμβαση της πρώτης μεραρχίας. Αν και η<br />
αντεπίθεση απέτυχε, φάνηκε πως ο τουρκικός στρατός κάθε άλλο παρά διαλυμένος<br />
ήταν2. Την 1η Αυγούστου άρχισε και πάλι η ελληνική προέλαση, μέσω της Αλμυράς<br />
Ερήμου, προς τον Σαγγάριο. Τελικά η αναμέτρηση έλαβε χώρα στο κεντρικό<br />
μικρασιατικό υψίπεδο, στις παρυφές των βουνών που περιβάλλουν την Άγκυρα. Η μάχη<br />
κράτησε 22 μέρες και νύκτες με μεγάλες απώλειες και για τις δύο πλευρές. Ο ίδιος ο<br />
Κεμάλ δήλωνε πως «δεν ήταν μια μάχη μεταξύ δύο στρατών. Ήταν η ολοκληρωτική<br />
σύγκρουση δύο λαών που πολεμούσαν για την ύπαρξή τους χρησιμοποιώντας όλες τις<br />
______________________________________________________________________<br />
<span style="font-size: xx-small;">1.Ο Αντιστράτηγος Αν. Παπούλας, που καταγόταν από το Μεσολόγγι, εισήλθε νικητής στην πόλη του εκπορθητή της γενέτειρας του.</span><br />
<span style="font-size: xx-small;">2.Δημήτρη Φωτιάδη, ο.π., σελ. 61</span><br />
<br />
υλικές και ηθικές τους δυνάμεις1»<br />
<u>8.2. Η ΤΕΛΜΑΤΩΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ</u><br />
Η κούραση των ελληνικών στρατευμάτων, λόγω έλλειψης εφεδρειών, τα<br />
προβλήματα εφοδιασμού, και οι μεγάλες απώλειες οδήγησαν στην απόφαση για<br />
διακοπή των επιθετικών επιχειρήσεων. Η εξέταση των στοιχείων από το επιτελείο,<br />
έδειχνε πως η εξακολούθηση της προέλασης ήταν εξαιρετικά παρακινδυνευμένη και<br />
πολύ δύσκολο να υποστηριχθεί. Η αδυναμία της ελληνικής πλευράς να υπερκεράσει την<br />
τουρκική άμυνα και να καταλάβει την Άγκυρα, δίνοντας συντριπτικό πλήγμα, οδήγησε<br />
στην σύμπτυξη πίσω στη γραμμή Εσκί Σεχήρ – Αφιόν Καραχισάρ και Μαιάνδρου<br />
ποταμού, όπου και σταθεροποιήθηκε (μήκους 700 χιλιομέτρων). Η μάχη του Σαγγάριου<br />
ήταν η τελευταία επιθετική ενέργεια του ελληνικού στρατού στη Μ. Ασία. Είχαν διατεθεί<br />
όλες οι δυνάμεις, σε έμψυχο και άψυχο υλικό, σ’ αυτή την τελευταία προσπάθεια μιας<br />
αποφασιστικής ολοκληρωτικής νίκης, χωρίς όμως θετικό αποτέλεσμα. Έτσι ενώ η<br />
τουρκική πλευρά ενισχυόταν συνεχώς σε πολεμικό υλικό από την Ιταλία τη Γαλλία και τη<br />
Σοβιετική Ένωση, η Ελλάδα αδυνατούσε να αναπληρώσει τις απώλειες της, χάνοντας<br />
τη δυνατότητα λήψης άλλης επιθετικής πρωτοβουλίας. Στην αποτυχία της θερινής<br />
επίθεσης είχε συμβάλει και η άρνηση των Βρετανών να πουλήσουν πολεμικό υλικό<br />
τηρώντας, αυστηρά, τη στάση ουδετερότητας που είχαν αποφασίσει οι σύμμαχοι τον<br />
Απρίλιο2. Η απόφαση αυτή βεβαίως δεν εμπόδιζε τους Ιταλούς και τους Γάλλους να<br />
εφοδιάζουν τον Κεμάλ, καταπατώντας την απόφαση για ουδετερότητα που<br />
προφασίζονταν οι Βρετανοί.<br />
Η τελμάτωση των επιχειρήσεων επέδρασε αρνητικά στο ηθικό των ελληνικών<br />
μονάδων και ανησυχία στο εσωτερικό της χώρας. Ο Παπούλας έστειλε έκθεση στην<br />
κυβέρνηση με τη εκτίμηση του για την κατάσταση. Η κυβέρνηση βρισκόμενη σε πλήρη<br />
αμηχανία καθυστερούσε να απαντήσει. Ωστόσο η στρατιά αγωνιούσε, γιατί η<br />
σοβαρότητα της κατάστασης απαιτούσε άμεσηαντιμετώπιση. Ο Παπούλας<br />
επικοινώνησε, τηλεγραφικώς, με την Αθήνα μη διστάζοντας να προτείνει και πολιτική<br />
λύση στο πρόβλημα, « Επίτευξιν ταχείας ανακωχής κατόπιν μέχρι σήμερον επιτυχιών θα<br />
ήτο αρίστη λύσις και από ηθικής απόψεως και συμφέροντος στρατεύματος3». Η<br />
απάντηση, που τελικά δόθηκε στον Παπούλα, είναι χαρακτηριστική της αδυναμίας του<br />
Γούναρη να λάβει απόφαση και αποποιούμενος κάθε ευθύνη, διέταξε τη στρατιά να<br />
______________________________________________________________________<br />
<span style="font-size: xx-small;">1. Κωνσταντίνος Σβολόπουλος, ο.π. , σελ. 164</span><br />
<span style="font-size: xx-small;">2. Πέτρος Σιούσιουρας, ο.π. , σελ. 30</span><br />
<span style="font-size: xx-small;">3.Δημήτρη Φωτιάδη, ο.π., σελ, 106</span><br />
<br />
πράξει σύμφωνα με το στρατιωτικό συμφέρον, απαλλασσόμενη από κάθε πολιτική<br />
σκέψη και πολιτικό αντικειμενικό σκοπό.<br />
<u>8.3. ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΑΠΟΜΟΝΩΣΗ</u><br />
Παράλληλα ο Γούναρης ξεκίνησε περιοδεία στο εξωτερικό σε μια προσπάθεια<br />
εξασφάλισης πόρων, καθώς υπέρογκα ποσά απαιτούνταν για την συντήρηση της<br />
μικρασιατικής στρατιάς και τα ταμεία ήταν πια άδεια. Οι προσπάθειες του δεν βρήκαν<br />
ανταπόκριση, καθώς ο Γάλλος πρωθυπουργός δήλωνε, πως η Ελλάδα δεν μπορούσε<br />
ναι περιμένει τίποτα από την Γαλλία όσο ο Κωνσταντίνος βασίλευε στην Ελλάδα. Στο<br />
Λονδίνο η κατάσταση ήταν πιο θερμή μεν, αοριστόλογη δε. Ο Λόρδος Κόρζον τόνισε,<br />
στην ελληνική αντιπροσωπεία, το λάθος της Ελλάδας να μην αποδεχτεί τις συμμαχικές<br />
προτάσεις, στην διάσκεψη του Λονδίνου. Θεώρησε πιθανή μια πολιτική λύση με ακόμα<br />
μεγαλύτερες θυσίες από ελληνικής πλευράς, η οποία όμως θα έβγαζε από το αδιέξοδο<br />
τη χώρα. Ο Γούναρης, τηλεγραφικά, πρότεινε στην Αθήνα την αποδοχή των όρων. Σε<br />
αίτηση του για δάνειο η αγγλική κυβέρνηση τον παρέπεμψε σε ιδιωτικές τράπεζες. Το<br />
μόνο, τελικά, που έλαβε ο Γούναρης ήταν μια πρόσκληση για διάσκεψη στις Κάννες,<br />
όπου θα συζητούνταν το ελληνικό ζήτημα, στις αρχές του επόμενου χρόνου. Επόμενη<br />
στάση της ελληνικής αντιπροσωπείας ήταν η Ρώμη. Πριν τις εκλογές, η Ιταλία<br />
υποστήριζε μυστικά του Κωνσταντινικούς, προσπαθώντας να μειώσει τη δύναμη του<br />
Βενιζέλου, τον οποίο θεωρούσε επικίνδυνο για τα σχέδια της στην περιοχή. Πίστευαν,<br />
μάλιστα, πως πράγματι θα αποσύρονταν οι Έλληνες από τη Μ. Ασία, όπως<br />
προεκλογικά δήλωναν. Από τη στιγμή όμως που ακολουθούσαν την ίδια πολιτική, δεν<br />
είχαν λόγο πια να υποστηρίζουν τις κινήσεις των φιλοβασιλικών1.<br />
Η διάσκεψη των Καννών διακόπηκε μετά από κυβερνητική κρίση που ξέσπασε<br />
στη Γαλλία. Οι εργασίες της θα επαναλαμβάνονταν στο Παρίσι μετά τη διευθέτηση της<br />
κρίσης. Στο Παρίσι έγινε πρόταση από Βρετανούς, Γάλλους και Ιταλούς, να αποχωρήσει<br />
ο ελληνικός στρατός από την Μ. Ασία, να αποστρατικοποιηθεί η ανατολική Θράκη, να<br />
αλλάξει το καθεστώς της Κωνσταντινούπολης, ενώ την προστασία των μειονοτήτων θα<br />
αναλάμβανε η Κοινωνία των Εθνών. Η τουρκική πλευρά, βρισκόμενη πια σε θέση<br />
ισχύος, δεν δέχτηκε αυτούς τους όρους. Η διάσκεψη δεν ολοκληρώθηκε, λόγω νέας<br />
κρίσης, στην Ιταλία αυτή τη φορά και αναβλήθηκε επ’ αόριστο. Ο Γούναρης<br />
αναγκάστηκε να μεταβεί και πάλι στο Λονδίνο. Αυτή τη φορά συνάντησε πλήρη άρνηση,<br />
ακόμα και αυτής έστω της ηθικής υποστήριξης. Για την ακρίβεια, στα αιτήματά του η<br />
Βρετανική κυβέρνηση δεν έκανε ούτε τον κόπο να απαντήσει. Απελπισμένος και<br />
ταπεινωμένος, ο πρωθυπουργός, επέστρεψε στην Ελλάδα μετά από πέντε μηνών<br />
______________________________________________________________________<br />
<span style="font-size: xx-small;">1. Δημήτρη Φωτιάδη, ο.π., σελ. 161</span><br />
<br />
άσκοπη περιπλάνηση στην Ευρώπη. Επικρίθηκε εντονότατα στη Βουλή και<br />
ανασχημάτισε την κυβέρνηση, σε μια προσπάθεια να μην χάσει την εμπιστοσύνη του<br />
κοινοβουλίου. Αναγκάστηκε τελικά να παραιτηθεί τον Μάιο του ‘22. Την θέση του<br />
ανέλαβε ο Ν. Στράτος, ο οποίος καταψηφίστηκε, για να ακολουθήσει η κυβέρνηση<br />
Πρωτοπαπαδάκη. Η κατάσταση, για τη νέα κυβέρνηση, ήταν υπερβολικά δύσκολη,<br />
καθώς είχε οδηγηθεί σε τέλμα σε όλα τα επίπεδα. Στην προσπάθεια να βρεθεί<br />
λύση, κατέληξαν σε δύο κατευθύνσεις. Η μία ήταν, πρόταση για τη δημιουργία<br />
αυτόνομου μικρασιατικού κράτους. Το κράτος θα βρισκόταν κάτω από την κυριαρχία<br />
της Τουρκίας, με βασικές του αρχές την ισονομία και ισοπολιτεία χριστιανών και<br />
μουσουλμάνων. Η δεύτερη, πιο επιθετική, ήταν προσπάθεια κατάληψης της<br />
Κωνσταντινούπολης ως μέσο πίεσης για τη σύναψη συμφωνίας1. Η πρώτη<br />
προσέκρουσε στην τουρκική αδιαλλαξία και η δεύτερη, μετά την κατηγορηματικά<br />
αρνητική στάση των Συμμάχων και την απειλή χρήσης βίας, εγκαταλείφθηκε.<br />
Την κατάσταση χειροτέρεψε και η επιλογή της κυβέρνησης να πάψει τον<br />
Παπούλα από διοικητή των στρατευμάτων στη Μ. Ασία2 και να τον αντικαταστήσει με<br />
τον Αντιστράτηγο Χατζηανέστη3. Ο νέος Διοικητής της στρατιάς, μετά από<br />
δεκαπενθήμερη επιθεώρηση του μετώπου, βρήκε την κατάσταση λίαν ικανοποιητική, το<br />
ηθικό του στρατεύματος υψηλό και δήλωσε στην κυβέρνηση και τον Βασιλέα πως<br />
οποιαδήποτε επίθεση του εχθρού θα τον οδηγούσε σε ήττα.<br />
Στο αντίπαλο στρατόπεδο, οι τουρκικές δυνάμεις γίνονταν όλο και πιο ισχυρές<br />
και με ακμαίο ηθικό προετοιμάζονταν για την δυναμική τους αντεπίθεση. Η από καιρό<br />
αναμενόμενη αντεπίθεση ξεκίνησε το πρωί της 13ης Αυγούστου με επίκεντρο το Αφιόν<br />
Καραχισάρ. Η εσφαλμένη διάταξη των ελληνικών μονάδων, η απόσταση από τις<br />
γραμμές ανεφοδιασμού και κυρίως η απόσταση του στρατηγείου από το μέτωπο,<br />
οδήγησαν σύντομα σε κατάρρευση. Ο Χατζηανέστης, βρισκόμενος στη Σμύρνη, εξέδιδε<br />
διαταγές εκτός πραγματικότητας ενώ την ίδια ώρα αιχμαλωτίζονταν πολλές μονάδες.<br />
Άλλες υποχωρούσαν άτακτα προς τα παράλια. Τα υποχωρούντα ελληνικά στρατεύματά<br />
ακολουθούσε πλήθος προσφύγων, που αναζητούσαν προστασία, κινούμενο προς τη<br />
Σμύρνη και την Ελλάδα στη συνέχεια. Η περιπέτεια που είχε εμπλακεί η χώρα, από το<br />
1914, κατέληγε με τον πιο τραγικό τρόπο για το έθνος.<br />
______________________________________________________________________<br />
<span style="font-size: xx-small;">1.Κωνσταντίνου Σβολόπουλου, ο.π., σελ. 166</span><br />
<span style="font-size: xx-small;">2.Την άνοιξη του ’22 του έγινε πρόταση από την επιτροπή ενικής άμυνας Κων/πολης να ηγηθεί κινήματος με σκοπό την</span><br />
<span style="font-size: xx-small;">αυτονόμηση της Κων/πολης και της Σμύρνης υπό την προστασία των συμμάχων, στα πλαίσια της συνθήκης των Σεβρών. Η</span><br />
<span style="font-size: xx-small;">επιλογή του ονόματος του Παπούλα ήταν αποτέλεσμα της αφατρίαστης στάσης με την οποία διοικούσε το στράτευμα, του</span><br />
<span style="font-size: xx-small;">πατριωτισμού του και του κύρους που εξέπεμπε. Δυστυχώς παρότι ενημέρωσε την Αθήνα, για τις προθέσεις της επιτροπής, ο</span><br />
<span style="font-size: xx-small;">Στεργιάδης τον διέβαλε, με αποτέλεσμα να θεωρηθεί ύποπτος κινήματος και να απομακρυνθεί από τη διοίκηση του στρατεύματος.</span><br />
<span style="font-size: xx-small;">3.Η επιλογή Χατζηανέστη είναι περίεργη, καθώς το 1916 του είχε αφαιρεθεί η διοίκηση της V μεραρχίας λόγω ανικανότητας</span><br />
<span style="font-size: xx-small;">διοίκησης, από τον υπουργό στρατιωτικών τότε Δ. Γούναρη, με την σύμφωνη γνώμη του Κωνσταντίνου.</span><br />
<br />
<b> ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΝΑΤΟ</b><br />
<b> Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ</b><br />
<u>9.1 ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑΣ</u><br />
Ο ελληνικός πληθυσμός της Σμύρνης και οι πρόσφυγες που είχαν συγκεντρωθεί<br />
στην πόλη ζούσαν πια στιγμές αγωνίας, μένοντας απροστάτευτοι, αφού οι ελληνικές<br />
στρατιωτικές μονάδες εκκένωναν την περιοχή. Μέχρι τις 4 Σεπτεμβρίου είχε<br />
αποχωρήσει και ο τελευταίος Έλληνας στρατιώτης από μικρασιατικό έδαφος. Τα<br />
τουρκικά στρατεύματα μπήκαν στην πόλη στις 27 Αυγούστου και εγκαταστάθηκε<br />
τουρκική διοίκηση υπό τον Νουρεντίν Πασά. Ο ίδιος υποδαύλισε το πογκρόμ που<br />
ακολούθησε κατά των Ελλήνων και Αρμενίων. Το απόγευμα της ημέρας που ανέλαβε τη<br />
διοίκηση παρέδωσε, στον τουρκικό όχλο, τον Μητροπολίτη Σμύρνης Χρυσόστομο1 και<br />
άλλους δημογέροντες, τους οποίους βασάνισαν και τελικά σκότωσαν με φρικτό τρόπο.<br />
Το απόγευμα της 31ης Αυγούστου ξεκίνησε πυρκαγιά στην αρμένικη συνοικία. Η φωτιά<br />
επεκτάθηκε γρήγορα και στην ελληνική, λόγω ισχυρών ανέμων. Υπάρχουν άπειρες<br />
μαρτυρίες, πως η πυρκαγιά , ήταν αποτέλεσμα εμπρησμού από τη μεριά των Τούρκων.<br />
Τούρκοι έριχναν βενζίνη, αντί νερού, και στρατιώτες εμπόδιζαν Έλληνες και Αρμένιους,<br />
να διαφύγουν προκειμένου να μην καούν ζωντανοί. Ο πρόξενος των ΗΠΑ Χόρτον<br />
αναφέρθηκε ξεκάθαρα στις προσπάθειες εθνικής εκκαθάρισης εναντίον των<br />
χριστιανικών κοινοτήτων και τη συμμετοχή του τουρκικού όχλου στις σφαγές, τις<br />
βιαιοπραγίες και τους εμπρησμούς. Με αυτό τον τραγικό τρόπο ξεκίνησε ο ξεριζωμός<br />
της, από αιώνες, ελληνικής παρουσίας στα ιωνικά εδάφη.<br />
Είναι εύκολο να κατηγορηθούν οι μεταβενιζελικές κυβερνήσεις για ανικανότητα ή<br />
ακόμα και για προδοσία, από τη στιγμή που ο στρατός, στη Μ. Ασία, αφέθηκε να<br />
αντιμετωπίσει μόνος τη μοίρα του, χωρίς εφόδια, για έναν περίπου χρόνο. Μεγάλο<br />
μερίδιο ευθύνης για την τραγική τύχη των μικρασιατικών χριστιανικών πληθυσμών<br />
φέρουν οι Μεγάλες Δυνάμεις, οι οποίες πρόδωσαν την Ελλάδα, πριν ακόμα την ήττα<br />
του Βενιζέλου και την επάνοδο του Κωνσταντίνου. Όταν τους δόθηκε η αφορμή να<br />
εκδηλώσουν και φανερά την προδοσία τους, κατηγόρησαν για τη στάση τους αυτή την<br />
ίδια την Ελλάδα. Έτσι κι αλλιώς η Ιταλία από την αρχή ήταν εχθρική απέναντι στην<br />
ελληνική επέκταση στην Μ. Ασία, ενώ η Γαλλία πριν ακόμα την υπογραφή της συνθήκης<br />
των Σεβρών είχε μετανιώσει για την εντολή που έδωσε στην Ελλάδα2. Η βρετανική<br />
υποστήριξη ήταν, έτσι κι αλλιώς, χωρίς αντίκρισμα, αφού δεν μεταφράστηκε<br />
______________________________________________________________________<br />
<span style="font-size: xx-small;">1. Ο Χρυσόστομος είχε διακριθεί για την δράση του στη Μακεδονία, την εποχή του Μακεδονικού αγώνα κατά των Βουλγάρων.</span><br />
<span style="font-size: xx-small;">2. Τη θέση αυτή είχε εκφράσει ο Κλεμανσώ στον Λόυντ Τζορτζ λίγο καιρό πριν την υπογραφή της συνθήκης των Σεβρών.</span><br />
<br />
ποτέ, σε κάτι παραπάνω από θερμά λόγια. Η ελληνική προσπάθεια εξυπηρετούσε τα<br />
βρετανικά συμφέροντα, με μηδενικό κόστος για την αγγλική κυβέρνηση. Η<br />
σύγκρουση συμφερόντων μεταξύ Ελλάδας και Συμμάχων δημιούργησε τις<br />
προϋποθέσεις για την τελική καταστροφή. Η παραμονή του Βενιζέλου στην εξουσία<br />
είναι πιθανό να είχε σώσει την Ελλάδα. Ας μην ξεχνάμε πως η συμμετοχή της Ελλάδας<br />
στον Α’ ΠΠ ήταν δικό του έργο, ενώ η συνδρομή των ελληνικών όπλων είχε<br />
αποφασιστική σημασία για την τελική νίκη των συμμάχων. Ακόμα και η συμμετοχή στην<br />
εκστρατεία της Ουκρανίας ήταν ένα διπλωματικό ατού, στα χέρια του Βενιζέλου και<br />
μόνο. Ο ίδιος με τη στάση του, είχε υποχρεώσει τους συμμάχους να αποδεχτούν το<br />
μεγαλύτερο μέρος των διεκδικήσεών του. Η παραμονή του στην εξουσία ίσως να μην<br />
έδινε άλλοθι στην αλλαγή πολιτικής των Συμμάχων. Οπωσδήποτε, λόγω της<br />
διπλωματικής του οξυδέρκειας, θα είχε έγκαιρα διαγνώσει προθέσεις ενάντιες στο<br />
εθνικό συμφέρον και θα είχε προβεί σε κατάλληλες ενέργειες. Η απόφαση του Βενιζέλου<br />
να προχωρήσει σε εκλογές, τη στιγμή που δεν είχε ολοκληρωθεί η προσπάθεια,<br />
επικρίθηκε από φίλους και εχθρούς εντονότατα. Δυστυχώς, ενώ λαός είχε πιστέψει στην<br />
μεγάλη ιδέα, δεν άφησε τον εμπνευστή της να την ολοκληρώσει, ενώ εμπιστεύτηκε<br />
πολιτικούς, που όλα τα προηγούμενα χρόνια κατήγγειλαν την πολιτική Βενιζέλου.<br />
Οι μεταβενιζελικές κυβερνήσεις και κυρίως ο Γούναρης ακολούθησαν μια<br />
πολιτική που δεν την πίστευαν1, συνέχισαν έναν αγώνα που, χωρίς την συγκατάθεση<br />
των Συμμάχων, θεωρούνταν καταδικασμένος. Επιπλέον η προώθηση αμφιβόλου<br />
ικανότητας αξιωματικών, με βάση την πολιτική τους τοποθέτηση και οι τραγικοί χειρισμοί<br />
των καταστάσεων, ήταν επόμενο να εκμηδενίσει την τιτάνια προσπάθεια που κατέβαλε<br />
ο Ελληνικός Στρατός στη Μ. Ασία και να οδηγήσει στην καταστροφή. Πριν ακόμα<br />
σφραγιστεί η τύχη του ελληνισμού της Μ. Ασίας, αρνήθηκαν την βοήθεια του Βενιζέλου,<br />
για να μην καρπωθεί τις όποιες διπλωματικές επιτυχίες. Η πολιτική απειρία, η<br />
πρωτοφανής αδεξιότητα2 και οι κοντόφθαλμα μικροκομματικές επιδιώξεις, σε<br />
συνδυασμό με τα έντονα πολιτικά πάθη και την συμφεροντολογική πολιτική των<br />
συμμάχων, οδήγησαν στην αποτυχία της μικρασιατικής εκστρατείας και την καταστροφή<br />
της Σμύρνης.<br />
<u>9.2 ΤΟ ΚΙΝΗΜΑ ΤΩΝ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΩΝ</u><br />
Μετά την εκκένωση της Μ. Ασίας από τα ελληνικά στρατεύματα κατέφυγαν στη<br />
Λέσβο και την Χίο3. Στις 11 Σεπτεμβρίου εκδηλώθηκε κίνημα, με ηγετική ομάδα την<br />
______________________________________________________________________<br />
<span style="font-size: xx-small;">1.Δημήτρη Φωτιάδη, ο.π., σελ. 36</span><br />
<span style="font-size: xx-small;">2.Πέτρου Σιούσιουρα, ο.π., σελ. 31</span><br />
<span style="font-size: xx-small;">3.Το ίδιο σελ. 32</span><br />
<br />
επαναστατική επιτροπή, που δημιουργήθηκε στην Αθήνα, από τους Συνταγματάρχες<br />
Νικόλαο Πλαστήρα, Στυλιανό Γονατά και τον Αντιπλοίαρχο Δημήτριο Φωκά. Η επιτροπή<br />
ζήτησε την παραίτηση της κυβέρνησης και του Κωνσταντίνου από τον θρόνο, υπέρ του<br />
διαδόχου Γεωργίου του Β’. Ζήτησε επίσης την διάλυση της Βουλής και προέβη σε<br />
ενίσχυση του στρατού στη Θράκη. Στις 13 Σεπτεμβρίου σχηματίστηκε κυβέρνηση υπό<br />
τον Σωτήριο Κροκιδά, ενώ στις 14 παραιτήθηκε ο Κωνσταντίνος και μετέβη στο<br />
Παλέρμο της Ιταλίας, όπου και απεβίωσε στο τέλος του έτους.<br />
Αμέσως μετά την ορκομωσία της νέας κυβέρνησης ο Κροκιδάς όρισε ανακριτική<br />
επιτροπή, με πρόεδρο τον σκληροπυρηνικό Στρατηγό Θεόδωρο Πάγκαλο, για<br />
διερεύνηση ευθυνών των πολιτικών προσώπων από το 1920 και μετά. Μετά τη<br />
διατύπωση κατηγοριών οι φερόμενοι ως υπεύθυνοι της καταστροφής παραπέμφθηκαν<br />
σε δίκη από έκτακτο στρατοδικείο που δημιουργήθηκε για τις ανάγκες της υπόθεσης.<br />
Τελικά δικάστηκαν οι πολιτικοί Δ. Γούναρης, Π. Πρωτοπαπαδάκης, Ν. Θεοτόκης, Γ.<br />
Μπαλτατζής, Ν. Στράτος και οι στρατιωτικοί Γ. Χατζηανέστης, Μ. Γούδας και Ξ.<br />
Στρατηγός. Όλοι οι πολιτικοί και ο Χατζηανέστης κρίθηκαν ένοχοι εσχάτης προδοσίας<br />
και εκτελέστηκαν λίγο αργότερα την 15η Νοεμβρίου του ’22. Ουσιαστικά επρόκειτο για<br />
πολιτική δίκη με γνωστό, από την αρχή, αποτέλεσμα. Οι έξι που εκτελέστηκαν ήταν<br />
εξιλαστήρια θύματα της τρομερής τραγωδίας που υπέστη ο ελληνισμός. Η κατηγορία<br />
της εσχάτης προδοσίας δύσκολα μπορεί να σταθεί νομικά. Μάλιστα ο ίδιος ο Βενιζέλος<br />
που βρισκόταν στο εξωτερικό, για τις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις, προσπάθησε να<br />
επέμβει προκειμένου να μην εκτελεστούν οι έξι1 . Ο ίδιος, άλλωστε δήλωσε, το 1929,<br />
πως όλοι έπραξαν ότι ήταν δυνατό από την πλευρά τους για να αποφευχθεί η<br />
καταστροφή2.<br />
Η υπόθεση της δίκης των έξι, όπως έμεινε τελικά γνωστή, αλλά κυρίως η<br />
θανατική καταδίκη των κατηγορούμενων πολιτικών, δημιούργησε αρνητικές εντυπώσεις<br />
στο εξωτερικό. Οι Βρετανοί μάλιστα απείλησαν με ανάκληση του Πρέσβη τους από την<br />
Αθήνα. Την πρόθεση αυτή την τόνισε ιδιαίτερα και ο Βενιζέλος στον πρωθυπουργό, με<br />
τηλεγράφημα, φοβούμενος για την έκβαση των διαπραγματεύσεων της συνδιάσκεψης<br />
της Λοζάνης, που εκείνη την περίοδο ξεκινούσε τις εργασίες της.<br />
Η ελληνική εμπλοκή στη Μ. Ασία, τυπικά, τερματίστηκε την 11η Οκτωβρίου με την<br />
υπογραφή ανακωχής στα Μουδανιά. Εκεί αποφασίστηκαν η άμεση αποχώρηση των<br />
ελληνικών δυνάμεων από την ανατολική Θράκη, αποκατάσταση των τουρκικών αρχών<br />
στην περιοχή και διατήρηση των ευρωπαϊκών στρατευμάτων στην ουδέτερη ζώνη των<br />
στενών. Τελική απόφαση για το καθεστώς των στενών θα λαμβάνονταν κατά<br />
______________________________________________________________________<br />
<span style="font-size: xx-small;">1. Πέτρου Σιούσιουρα, ο.π., σελ. 37</span><br />
<span style="font-size: xx-small;">2.Το ίδιο, σελ. 31</span><br />
<br />
την συνδιάσκεψη που θα ακολουθούσε δυο μήνες αργότερα στη Λωζάνη1.<br />
Στην Ελλάδα δεν έμενε παρά να δεχτεί τις αποφάσεις των Μουδανιών. Η<br />
ενίσχυση του στρατεύματος στη περιοχή της Θράκης ασφαλώς δημιουργούσε<br />
προϋποθέσεις για κατάληψη της Κωνσταντινούπολης, ως μέσο πίεσης για επίτευξη<br />
καλύτερων όρων. Ο Πάγκαλος θεωρούσε εφικτή αυτή την ενέργεια κυρίως λόγω της μη<br />
ύπαρξης τουρκικών στρατευμάτων στη Θράκη. Η κυβέρνηση δεν έδωσε την<br />
συγκατάθεση της, για κατάληψη της Πόλης, για να μην έρθει σε σύγκρουση με τους<br />
Συμμάχους, τη στιγμή μάλιστα, που ενόψει των διαπραγματεύσεων, ήταν απαραίτητη η<br />
συμμαχική κατανόηση. Αυτή ήταν και η άποψη του Βενιζέλου, ο οποίος κλήθηκε να<br />
αναλάβει την ηγεσία της αντιπροσωπείας της χώρας στην επικείμενη συνδιάσκεψη.<br />
1.Κωνσταντίνου Σβολόπουλου, ο.π., σελ. 168<br />
<br />
<b>ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΚΑΤΟ</b><br />
<b> Η ΣΥΝΔΙΑΣΚΕΨΗ ΤΗΣ ΛΟΖΑΝΗΣ</b><br />
10.1 ΟΙ ΔΙΑΠΡΑΓΜΑΤΕΥΣΕΙΣ<br />
Οι ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις ξεκίνησαν στα τέλη του 1922 στην Λοζάνη της<br />
Ελβετίας και κράτησαν μέχρι τα τέλη Ιουλίου του επόμενου έτους. Στις εργασίες της<br />
συμμετείχαν οι Μ. Βρετανία, Γαλλία, Ιταλία, Ιαπωνία, Γιουγκοσλαβία, Ρουμανία και<br />
φυσικά οι δύο αντιμαχόμενοι Ελλάδα και Τουρκία. Σκοπός της διάσκεψης ήταν η τελική<br />
χάραξη των συνόρων, οι πολεμικές αποζημιώσεις, ο καθορισμός του καθεστώτος των<br />
στενών και η επίλυση πληθυσμιακών και άλλων θεμάτων, προς επίτευξη μιας διαρκούς<br />
ειρήνης στα Βαλκάνια και τη Ν.Α. Μεσόγειο γενικότερα.<br />
Η επικράτηση των Τούρκων εθνικιστών στη Μ. Ασία μετά τη νίκη τους επί του<br />
Ελληνικού Στρατού, είχε μετατρέψει την Τουρκία από μια ηττημένη χώρα, σε μια<br />
υπολογίσιμη περιφερειακή δύναμη, ανατρέποντας τις παλαιότερες συμφωνίες. Η νέα<br />
θέση της Τουρκίας στη διεθνή σκηνή, συνέβαλε στη στάση που τήρησε η τουρκική<br />
αντιπροσωπεία στην Λοζάνη. Ο επικεφαλής της αποστολής, Ισμέτ Πασάς1, από την<br />
πρώτη στιγμή έθεσε στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων διεκδικήσεις που θα<br />
μπορούσαν να χαρακτηριστούν απαράδεκτες, από όλες τις συμμετέχουσες δυνάμεις<br />
στην διάσκεψη2. Μεταξύ άλλων διεκδικούσαν εδάφη δυτικά του Έβρου, υπερβολικά<br />
υψηλές αποζημιώσεις, εκατομμυρίων χρυσών λιρών και απομάκρυνση του<br />
Πατριαρχείου από την Κωνσταντινούπολη.<br />
Αυτή η τουρκική στάση δημιούργησε προβλήματα στην πορεία των εργασιών, με<br />
αποτέλεσμα να δημιουργηθούν εκ νέου σενάρια για έναρξη επιχειρήσεων. Ο Βενιζέλος<br />
εκτιμώντας πως θα εξασφάλιζε την υποστήριξη των συμμάχων ή έστω την ανοχή τους,<br />
προέτρεψε στην προετοιμασία για ανακατάληψη της ανατολικής Θράκης3. Σύμφωνα με<br />
τον ίδιο, προκειμένου να προχωρήσουν σε επιχειρήσεις έπρεπε να:<br />
1. Να εξασφαλισθεί το αξιόμαχο του στρατεύματος στην<br />
περιοχή της Θράκης (κατάλληλη προετοιμασία,<br />
εφοδιασμός, ανύψωση ηθικού κπλ).<br />
______________________________________________________________________<br />
<span style="font-size: xx-small;">1. Μετέπειτα Ισμέτ Ινονού</span><br />
<span style="font-size: xx-small;">2.Διον. Α. Κόκκινου, ο.π., τόμος 4, σελ. 1340</span><br />
<span style="font-size: xx-small;">3.Η προηγούμενη ενίσχυση και αναδιοργάνωση της στρατιάς Έβρου, από τον Πάγκαλο, αφ’ ενός είχε ανεβάσει το ηθικό του</span><br />
<span style="font-size: xx-small;">στρατεύματος, αφ’ εταίρου είχε δημιουργήσει τις προϋποθέσεις να χρησιμοποιηθούν οι δυνάμεις αυτές ως ισχυρό διαπραγματευτικό χαρτί.</span><br />
<br />
2. Να επιτραπεί η είσοδος του στόλου στην Προποντίδα<br />
προκειμένου να εμποδίσουν τις τουρκικέςμεταφορές<br />
στρατευμάτων στην ανατολική Θράκη.<br />
3. Να αποσπασθεί η γιουγκοσλαβική υποστήριξη, σε<br />
περίπτωση εμπλοκής της Βουλγαρίας1.<br />
Οι Τούρκοι με τη αδιαλλαξία τους οδηγούσαν τις συνομιλίες σε αδιέξοδο. Η<br />
πιθανότητα επιθετικής ενέργειας τον Μάιο ήταν ιδιαίτερα έντονη. Είναι χαρακτηριστική η<br />
τηλεγραφική επικοινωνία μεταξύ Αλεξανδρή2, κυβέρνησης και Βενιζέλου. Ενημέρωνε<br />
την Αθήνα, πως στις 27 του Μαΐου η αποστολή θα κατήγγειλε την ανακωχή για να<br />
ξαναρχίσουν οι εχθροπραξίες, αν βέβαια μέχρι τότε δεν είχε επιτευχθεί συμφωνία. Για<br />
την επιτυχή εκτέλεση των επιχειρήσεων, ζητούσε να ληφθούν μέτρα για την εξασφάλιση<br />
της βουλγαρικής ουδετερότητας, την γρήγορη προέλαση του στρατού και την<br />
παρεμπόδιση των Τούρκων να περάσουν στη Θράκη από τον στόλο ή τους συμμάχους<br />
και τέλος για τον επαρκή εφοδιασμό του στρατού.<br />
Η απάντηση της κυβέρνησης είναι χαρακτηριστική, όχι μόνο της αισιοδοξίας,<br />
αλλά και της επιθυμίας να ισχυροποιηθεί η θέση της χώρας και να ανακτηθεί κάποιο,<br />
έστω, από το χαμένο έδαφος της συνθήκης των Σεβρών:<br />
« Η κυβέρνησις εξετάσασα όλας τας απόψεις και έχουσα<br />
κατηγορηματικήν την γώμην του Αρχηγού του Στρατού, ότι και εις την<br />
μάλλον δυσμενή περίπτωσιν, καθ’ ην δεν θα επιτραπεί η διέλευσης του<br />
Στόλου δια των Στενών, αι στρατιωτικαί επιχειρήσεις από ξηράς<br />
θεωρούνται εξησφαλισμέναι, απεδέχθη παμψηφεί ως μόνην δια την<br />
Ελλάδα συμφέρουσα λύσιν την ταχυτέρα ανάλυψιν της επιθέσεως κατά<br />
των Τούρκων. Ο Στρατός έχει εφόδια επαρκή και ο Στόλος αφθόνους<br />
γαιάνθρακας. Έχομεν πλήρη συνείδηση του μεγέθους της<br />
λαμβανομένης σήμερον αποφάσεως και παρασκευάσαντες ταύτην<br />
στρατιωτικώς, όσο ήτο ανθρωπίνως δυνατόν καλύτερον, υπό τας<br />
συνθήκας υφ’ ας ευρέθημεν, αποδυόμεθα εις τον αγώνα πλήρεις<br />
ελπίδος. Είθε ο συνδυασμός των στρατιωτικών και διπλωματικών<br />
επιτυχιών να απόδώσει τους καλυτέρους διά την τόσον<br />
ταλαιπωρηθήσαν Πατρίδα μας καρπούς. Παρακαλέι, είδησις προς<br />
καταγγελίαν ανακωχής παρ’ ημών να γίνει όσο το δυνατόν<br />
______________________________________________________________________<br />
<span style="font-size: xx-small;">1.Πέτρου Σιούσιουρα, ο.π., σελ. 40</span><br />
<span style="font-size: xx-small;">2.Μέλος της ελληνικής αντιπροσωπείας και παρολίγον αντικαταστάτης του Βενιζέλου.</span><br />
<br />
εγκαιρότερον, καθ’ όσον παρέλευσις χρόνου είναι επ’ ωφελεία του<br />
εχθρού1».<br />
Είναι εύκολα διακριτή η αλλαγή της στάσης της ελληνικής κυβέρνησης, σε σχέση<br />
με τις προηγούμενες. Η χώρα έπαψε να κινείται συρμένη από γεγονότα. Αντίθετα<br />
σχεδίαζε με προσοχή και αποφασιστικότητα, βήματα που θα οδηγούσαν τις εξελίξεις ή<br />
έστω θα την κρατούσαν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων με το κεφάλι ψηλά.<br />
Οι εξελίξεις αυτές είχαν σαν αποτέλεσμα, την τελευταία στιγμή ο Ισμέτ Πασάς να<br />
υποχωρήσει και να ξαναρχίσουν οι διαπραγματεύσεις υπό άλλο πνεύμα. Όλο πλέον το<br />
δυναμικό της χώρας και όλα τα διαπραγματευτικά μέσα χρησιμοποιήθηκαν για την<br />
επίτευξη όσο το δυνατό καλύτερων αποτελεσμάτων στη συνθήκη που θα έκλεινε το<br />
κεφάλαιο Μεγάλη Ιδέα για το ελληνισμό. Την 24η Ιουλίου 1923 ο Βενιζέλος ανακοίνωσε,<br />
στον πρωθυπουργό Γονατά και τον αρχηγό της επανάστασης Πλαστήρα την υπογραφή<br />
της συνθήκης. Ο ίδιος σημειώνει, στο τηλεγράφημά του, πως δεν πρόκειται σαφώς για<br />
θρίαμβο, αλλά για μια συνθήκη που επιτρέπει στην Ελλάδα να επιστρέψει υπερήφανα<br />
στην ειρηνική της ζωή και να αφοσιωθεί με όλες της τις δυνάμεις στα μεγάλα εσωτερικά<br />
προβλήματα περιλαμβανομένου και του προσφυγικού2.<br />
<u>10.2 ΤΟ ΝΕΟ ΕΔΑΦΙΚΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ</u><br />
Η συνθήκη της Λοζάνης περιλάμβανε 143 κύρια άρθρα τα οποία ρύθμιζαν τα<br />
θέματα που αναφέρθηκαν στη αρχή του κεφαλαίου. Τα νέα σύνορα της χώρας<br />
διαμορφώθηκαν όπως περίπου είχαν ανακοινωθεί από τους Συμμάχους τον Σεπτέμβριο<br />
του ’22 και διατυπώθηκαν στα Μουδανιά την 11η Οκτωβρίου του ίδιου έτους. Ο ποταμός<br />
Έβρος ήταν η νέα συνοριακή γραμμή Ελλάδας – Τουρκίας, αφήνοντας έτσι την<br />
ανατολική Θράκη στην Τουρκία. Η αξίωση του Ισμέτ για διεξαγωγή δημοψηφίσματος<br />
στη δυτική Θράκη και επιστροφή των Καραγάτς και Διδυμότειχου στην Τουρκία, όπως<br />
προέβλεπε η συμφωνία της Κωνσταντινούπολης το 1913, προσέκρουσε στις θέσεις των<br />
Συμμάχων. Με την ίδια λογική θα έπρεπε να διεξαχθεί δημοψήφισμα στην<br />
Κωνσταντινούπολη και την Καλλίπολη. Επίσης η στρατηγική σημασία του Διδυμότειχου<br />
και του Καραγάτς εκμηδενιζόταν λόγω της αποστρατικοποίησης σε βάθος 30<br />
χιλιομέτρων. Εξάλλου η μετανάστευση πολλών Ελλήνων από την ανατολική στη δυτική<br />
Θράκη είχαν διαμορφώσει μια εθνολογικά ξεκάθαρη κατάσταση.<br />
Η Τουρκία αμφισβήτησε και την κυριότητα των νησιών του Β.Α. Αιγαίου (Ίμβρο,<br />
Τένεδο και Σαμοθράκη), ενώ απαίτησε και καθεστώς αυτονομίας για Λήμνο, Λέσβο,<br />
Χίο, Σάμο, Ικαρία. Το κύριο επιχείρημα για αυτή την απαίτηση ήταν ότι στα ελληνικά<br />
______________________________________________________________________<br />
<span style="font-size: xx-small;">1.Πέτρου Σιούσιουρα, ο. π., σελ. 41<br />
2.Διον. Α. Κόκκινου, ο.π., τόμος 4 σελ. 1341</span><br />
<br />
χέρια, αυτά θα ήταν απειλή για τα μικρασιατικά παράλια, υπονομεύοντας τη<br />
σταθερότητα στην περιοχή. Η ελληνική αντιπροσωπεία απάντησε προτάσσοντας την<br />
ελληνικότητα των νήσων και την αποδοχή της κυριαρχίας της Ελλάδας σε αυτά, από την<br />
Οθωμανική Αυτοκρατορία. Επί πλέον τα νησιά δεν χρησιμοποιήθηκαν σαν ορμητήριο<br />
ποτέ, ακόμα και κατά τη διάρκεια της μικρασιατικής εκστρατείας. Τελικά συμφωνήθηκε η<br />
παραχώρηση Ίμβρου και Τενέδου στην Τουρκία, παρά την ελληνικότητα τους, με τον<br />
όρο όμως της αυτοδιοικήσεως. Επίσης θεσμοθετήθηκε και η αποστρατικοποίηση τους,<br />
όπως ακόμα της Λήμνου και της Σαμοθράκης. Για τα υπόλοιπα νησιά αναγνωρίστηκε η<br />
ελληνική κυριαρχία, με μόνη υποχρέωση τη μερική αποστρατικοποίηση τους. Οι<br />
στρατιωτικές δυνάμεις των νησιών έπρεπε να έχουν καθαρά ρόλο άμυνας1.<br />
<u>10.3 Η ΑΝΤΑΛΛΑΓΗ ΠΛΗΘΥΣΜΩΝ</u><br />
Για πρώτη φορά έγινε λόγος για ανταλλαγή πληθυσμών, μεταξύ Ελλάδας και<br />
Τουρκίας, το 1914 από τον Βενιζέλο. Ήταν μια λύση που θα σταματούσε τις διώξεις του<br />
ελληνικού στοιχείου που βρισκόταν υπό τουρκικό ζυγό, κάθε φορά που οι δύο χώρες<br />
έρχονταν σε αντιπαράθεση. Το ζήτημα αυτό ατόνησε, λόγω του ξεσπάσματος του<br />
Α’ΠΠ. Μετά την μικρασιατική καταστροφή, η ανταλλαγή πληθυσμών αναδύθηκε εκ<br />
νέου. Η επιθυμία και των δύο χωρών να είναι όσο το δυνατόν πιο καθαρές, εθνολογικά,<br />
μετά και από τον καθορισμό των συνόρων τους, ήταν ο βασικός παράγοντας επιδίωξης<br />
μιας συμφωνίας ανταλλαγής πληθυσμών.<br />
Η πολιτική της εθνικής καθαρότητας του νέου τουρκικού κράτους, εκφρασμένη<br />
από την εθνικιστική ηγεσία, είχε σαν αποτέλεσμα εκτοπίσεις του ελληνικού στοιχείου,<br />
καταστροφή περιουσιών, βιασμών και πλήθους άλλων βιοπραγιών και διώξεων, με<br />
σκοπό τη φυσική εξόντωση ή τον εξαναγκασμό των Ελλήνων σε φυγή από την χώρα2.<br />
Η ελληνική πλευρά εκτίμησε πως οι συνθήκες ήταν τέτοιες που δεν επέτρεπαν<br />
επιστροφή των προσφύγων στις πατρογονικές τους εστίες. Η πρόβλεψη ήταν ότι το<br />
κύμα προσφύγων θα συνέχιζε να ρέει προς την Ελλάδα, αφού δεν υπήρχε δυνατότητα<br />
πίεσης της Τουρκίας να σεβαστεί τον ελληνικό πληθυσμό και η διεθνής κοινότητα<br />
έδειχνε απρόθυμη να εμπλακεί στα εσωτερικά της. Έτσι η νέα πολιτική ηγεσία της<br />
Ελλάδας ζήτησε από την Κοινωνία Των Εθνών, να μεσολαβήσει προκειμένου να<br />
αποδεχτεί η Τουρκία συμφωνία για την ανταλλαγή. Οι Τούρκοι από την άλλη πλευρά,<br />
αντιδρούσαν στην ανταλλαγή. Με τους διωγμούς που ασκούσαν, οι Έλληνες δεν είχαν<br />
______________________________________________________________________<br />
<span style="font-size: xx-small;">1.Η αποστρατικοποίηση των νησιών ήταν συνδεδεμένη με αυτή των Στενών. Έτσι καταργήθηκε όταν οι Τούρκοι, μετά τη συνθήκη του Μοντρέ, στρατικοποίησαν τα Στενά. Τα υπόλοιπα νησιά απαλλάχθηκαν από τη μερική στρατικοποίηση μετά την εκδηλούμενη απειλή από την πλευρά της Τουρκίας και το δικαίωμα της νόμιμης άμυνας που παρέχει ο καταστατικός χάρης του ΟΗΕ<br />
2. Χιλιάδες ήταν οι πρόσφυγες που κατέφυγαν σε εδάφη μη ελεγχόμενα από τους Τούρκους, για να σωθούν από τις θηριωδίες<br />
τους.</span><br />
<br />
άλλη οδό από την φυγή. Παράλληλα η διατήρηση των μουσουλμανικών και τουρκικών<br />
πληθυσμών σε ελληνικά εδάφη θα έδινε στην Τουρκία μελλοντικά διπλωματικά<br />
ερείσματα. Τελικά η διεθνής πίεση για την επίτευξη τελικής λύσης ανάγκασε τους<br />
Τούρκους να υποχωρήσουν. Η ανταλλαγή θα ήταν υποχρεωτική, με εξαίρεση, έπειτα<br />
από έντονο ελληνικό αίτημα, την Κωνσταντινούπολη1, Ίμβρο, Τένεδο και τη δυτική<br />
Θράκη. Στο πλαίσιο αυτό της συμφωνίας ορίστηκε και το καθεστώς λειτουργίας του<br />
Πατριαρχείου. Οι Τούρκοι επιθυμούσαν την απομάκρυνση του, από το τουρκικό<br />
έδαφος, με την αιτιολογία πως λειτουργούσε ως πολιτικός θεσμός. Με παρέμβαση του ο<br />
Βενιζέλος τόνισε την ιστορική ανάγκη διατήρησης του Πατριαρχείου στην Πόλη. Εξ<br />
άλλου ο Σουλτάνος Μοχάμετ ΙΙ τη επομένη της άλωσης αναγνώρισε τα προνόμια του<br />
Πατριάρχη. Μετά από πρότασή του για απομάκρυνση του εν ενεργεία Πατριάρχη2 και<br />
ύστερα από διαβεβαιώσεις ότι το Πατριαρχείο θα είχε αυστηρά και μόνο θρησκευτικές<br />
αρμοδιότητες, έγινε αποδεκτή η παραμονή του στην Κωνσταντινούπολη.<br />
Η υποχρεωτική ανταλλαγή των πληθυσμών επισημοποίησε την οριστική<br />
απομάκρυνση των Ελλήνων από τις προαιώνιες εστίες τους στα εδάφη της Ιωνίας και<br />
της ανατολικής Θράκης.<br />
<u>10.4. ΠΟΛΕΜΙΚΕΣ ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΕΙΣ</u><br />
Το θέμα των αποζημιώσεων και η επίλυση του δημιούργησε αρκετές περιπέτειες.<br />
Η υπερβολικές τουρκικές απαιτήσεις λίγο έλειψε να οδηγήσουν σε σύγκρουση, όπως<br />
είδαμε και στην αρχή του κεφαλαίου. Η ελληνική δυνατότητα χρήσης της στρατιάς<br />
Έβρου για ανακατάληψη της Θράκης δεν ήταν άγνωστη από την Τουρκία. Η χρήση της<br />
ως διαπραγματευτικό χαρτί από τον Βενιζέλο είχε ως αποτέλεσμα την υποχώρηση των<br />
Τούρκων από την απαίτηση αυτή.<br />
Η ελληνική αντιπροσωπεία αναγνώριζε το δικαίωμα των Τούρκων να<br />
αποζημιωθούν. Το κύμα των χιλιάδων προσφύγων που κατέφυγαν στην Ελλάδα όμως,<br />
δημιουργούσε τεράστια οικονομικά προβλήματα στη χώρα, ώστε αδυνατούσε να<br />
ανταπεξέλθει σε νέα οικονομικά βάρη. Δεδομένης της αναγνώρισης του δικαιώματος<br />
της Τουρκίας από την ελληνική πλευρά, το πρόβλημα λύθηκε με πρόταση του Γάλλου<br />
Στρατηγού Πελλέ, να παραχωρηθεί το Καραγάτς στους Τούρκους και να παραιτηθούν<br />
από χρηματικές απαιτήσεις. Η συμφωνία και τον δύο πλευρών σε αυτή τη λύση έβγαλε<br />
από το αδιέξοδο και την ενδεχόμενη νέα πολεμική αναμέτρηση τις δύο χώρες.<br />
Οι όροι που υπέγραψε η Ελλάδα στη Λοζάνη σαφώς δεν αντανακλούν στο<br />
μεγαλείο της επιτυχίας των Σεβρών. Ωστόσο η δυτική Θράκη αποδιδόταν οριστικά στην<br />
1. Η παροικία της Πόλης βρισκόμενη πάντα υπό καθεστώς καταπίεσης και ενίοτε διωγμών από 279.788 χιλιάδες που αριθμούσε το<br />
1924, σήμερα δεν ξεπερνά τις 3.000, σε αντίθεση με τους μουσουλμάνους, της Θράκης, που αύξησαν τον πληθυσμότους.<br />
2.Αρετή Τούντα Φεργάδη, ο.π., σελ. 191<br />
<br />
Ελλάδα, όπως και τα νησιά του Αιγαίου, πλην των νήσων Ίμβρου και Τενέδου. Η<br />
πληθυσμιακή ομοιογένεια της χώρας αυξήθηκε και τέθηκαν οι βάσεις για μια εξωτερική<br />
πολιτική στηριζόμενη σε ρεαλιστικότερους εθνικούς στόχους. Ταυτόχρονα τερματιζόταν<br />
μια πολύχρονη προσπάθεια που ξεκίνησε το 1912 και είχε απορροφήσει τεράστιους<br />
πόρους από το δυναμικό της. Η Ελλάδα μπορούσε πια να αφιερωθεί στα μεγάλα<br />
εσωτερικά της προβλήματα και στην αποκατάσταση των σχέσεων της με τις μεγάλες<br />
ευρωπαϊκές δυνάμεις, ακόμα και στην δημιουργία σχέσεων με την Τουρκία, σχέσεις που<br />
επέβαλαν τόσο η γειτονία, όσο και το εμπορικό και οικονομικό συμφέρον1.<br />
______________________________________________________________________<br />
<span style="font-size: xx-small;">1.Αρετή Τούντα Φεργάδη, ο.π., σελ. 204</span><br />
<br />
<b>ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΝΔΕΚΑΤΟ<br />
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ</b><br />
Η χρονική περίοδος 1914 – 1922 είναι μια από της σημαντικότερες για την<br />
ελληνική ιστορία. Η μελέτη της, σε όλα τα επίπεδα, αποκαλύπτει όλο το μεγαλείο των<br />
Ελλήνων και συγχρόνως τα ελαττώματα που τους χαρακτηρίζουν. Ο λαός μας συνηθίζει<br />
να λέει πως η ιστορία επαναλαμβάνεται. Στην πραγματικότητα αυτό που συμβαίνει, είναι<br />
η επανάληψη συμπεριφορών. Έτσι και στη συγκεκριμένη χρονική περίοδο, οι<br />
προσωπικές φιλοδοξίες, η απουσία ομοψυχίας η αποποίηση ευθυνών και η αδυναμία<br />
συνεργασίας για τον κοινό σκοπό, ήταν μερικά από τα χαρακτηριστικά της ελληνικής<br />
συμπεριφοράς. Αν οι πολιτικοί ηγέτες μπορούσαν να ξεπεράσουν αυτά τα<br />
χαρακτηριστικά, δεν υπάρχει αμφιβολία πως τα αποτελέσματα θα ήταν διαφορετικά.<br />
Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε τι ακριβώς θα είχε συμβεί, όμως είναι σίγουρο πως δεν<br />
θα είχε διχαστεί το έθνος. Είναι επίσης βέβαιο πως δεν θα υπήρχαν τα έκτακτα<br />
στρατοδικεία και οι εκτελέσεις εξιλαστήριων θυμάτων. Υπό αυτό το πρίσμα, η εξαγωγή<br />
συμπερασμάτων και η αξιοποίηση τους για την αποφυγή μελλοντικών λαθών, είναι το<br />
ζητούμενο κάθε ιστορικής μελέτης.<br />
Την περίοδο 1912 – 1913 στην πολιτική σκηνή της Ελλάδας, κυριαρχούσαν τα<br />
ίδια πρόσωπα. Οι τεράστιας σημασίας, διπλωματικές και στρατιωτικές, επιτυχίες<br />
βοήθησαν τη χώρα να γίνει υπολογίσιμη δύναμη στα Βαλκάνια. Η ευφυής πολιτική του<br />
Ελευθέριου Βενιζέλου και η εμπνευσμένη διοίκηση του στρατεύματος, από τον<br />
Κωνσταντίνο, συνδυασμένες οδήγησαν το έθνος σε στιγμές δόξας μέσα σε κλίμα<br />
ομοψυχίας και σύνταξης στον κοινό σκοπό. Έναν χρόνο αργότερα, τα ίδια πρόσωπα<br />
ήλθαν σε ρήξη. Η μεταξύ τους σύγκρουση επέδρασε ισχυρά πάνω στον θερμόαιμο λαό.<br />
Η επακόλουθη δημιουργία πολιτικών παθών, δεν αξιολογήθηκε και κατέληξε να διχάσει<br />
την Ελλάδα κυριολεκτικά και μεταφορικά. Μετά την αποχώρηση του Βασιλέως το 1917,<br />
η πολιτική δημόσιας τάξης, που ακολούθησε η κυβέρνηση Βενιζέλου, δεν σίγασε τα<br />
πολιτικά πάθη. Ο ενθουσιασμός, που προκλήθηκε από την εκπλήρωση των<br />
αλυτρωτικών επιδιώξεων, καταλάγιασε για λίγο την ένταση. Όταν όμως ο Βενιζέλος<br />
ηττήθηκε, στις εκλογές του ’20, οι αντίπαλοι του βρήκαν την ευκαιρία να εκδικηθούν για<br />
τις διώξεις που είχαν υποστεί. Η νέα κυβέρνηση του Ράλλη, όπως και οι μετέπειτα<br />
Καλογερόπουλου και Γούναρη, απέτυχαν με τη σειρά τους να ξεπεράσουν αυτά τα<br />
προβλήματα. Η συνέχιση της πολεμικής προσπάθειας με το έθνος διχασμένο, τη στιγμή<br />
που όλο το δυναμικό, σε όλα τα επίπεδα, έπρεπε να προσφέρει τις υπηρεσίες του, ήταν<br />
παρακινδυνευμένη. Τα τραγικά γεγονότα της μικρασιατικής καταστροφής οφείλονται,<br />
κατά μεγάλο μέρος στις πολιτικές πρακτικές, όλων των παρατάξεων της εποχής.<br />
Η εσωτερική κατάσταση στην Ελλάδα, διαμόρφωσε και την εξωτερική της<br />
πολιτική. Πριν τον πόλεμο και στα πρώτα χρόνια του, η χώρα παρουσίαζε δύο<br />
πρόσωπα. Η ασαφής στάση απέναντι στους αντίπαλους συνασπισμούς έδωσε την<br />
ευκαιρία σε όλους τους αντιμαχόμενους όχι μόνο να παραβιάσουν την ουδετερότητα<br />
της Ελλάδας, αλλά να αμφισβητήσουν και την κυριαρχία της. Τα εδάφη της<br />
καταπατήθηκαν, χρησιμοποιήθηκαν για στρατιωτικούς σκοπούς και οι κάτοικοι της<br />
υπέστησαν τις διώξεις και τη βία των Βούλγαρων. Για την κατάσταση αυτή ευθύνονται<br />
και ο Κωνσταντίνος και ο Βενιζέλος. Από τη μια ο Βασιλιάς απέρριπτε την πολεμική<br />
συμμετοχή της Ελλάδας, ακόμα και όταν οι Γερμανοί επέτρεπαν στους συμμάχους τους<br />
να καταλάβουν την Μακεδονία και να πράξουν βιαιότητες εναντίον του πληθυσμού.<br />
Από την άλλη, ο Βενιζέλος επέλεξε την οδό του διχασμού, αποσκοπώντας στην<br />
εκπλήρωση των εθνικών στόχων. Αν και το αποτέλεσμα δικαίωσε τις προβλέψεις του,<br />
η πολιτική του διχασμού είχε τίμημα βαρύ για την χώρα. Εντοπίζουμε όμως κάποια<br />
ελαφρυντικά και για τους δύο ηγέτες. Ο Κωνσταντίνος, δεν ήθελε να εκτεθεί η χώρα,<br />
πολεμώντας στο πλευρό των συμμάχων, αφού ο ίδιος πίστευε απόλυτα στην<br />
επικράτηση των κεντρικών αυτοκρατοριών. Γνωρίζοντας όμως την αγγλική υπεροπλία<br />
στη θάλασσα δεν επεδίωξε και την συμμαχία με τη Γερμανία προστατεύοντας την<br />
Ελλάδα από το αγγλικό ναυτικό. Ο Βενιζέλος, αντίθετα, ήταν σίγουρος για τη νίκη της<br />
Entente. Από την αρχή πίστευε επίσης πως και οι Τούρκοι και οι Βούλγαροι θα<br />
συμμετείχαν στον πόλεμο στο πλευρό της Γερμανίας. Θεωρώντας, ο Βενιζέλος, τη<br />
σύγκρουση και με τις δύο χώρες μελλοντικά δεδομένη, ήταν μοναδική ευκαιρία να τους<br />
αντιμετωπίσει η χώρα με ισχυρούς συμμάχους δίπλα της.<br />
Μετά την αποχώρηση του Κωνσταντίνου, την πρώτη φορά, η χώρα ξεκαθάρισε<br />
την εξωτερική της πολιτική, με αποτέλεσμα την συμμετοχή της στον πόλεμο. Η<br />
συμμετοχή αυτή, όπως και η εκστρατεία της Ουκρανίας χρησιμοποιήθηκαν με τον<br />
καλύτερο τρόπο από τον Πρωθυπουργό. Οι διπλωματικές του ικανότητες ήταν<br />
αδιαμφισβήτητες. Το υπόμνημα που κατέθεσε στην συνδιάσκεψη των Παρισίων, με τις<br />
ελληνικές διεκδικήσεις ήταν αριστοτεχνικά συνταγμένο. Ειδικά στην περίπτωση της Μ.<br />
Ασίας και της Κωνσταντινούπολης δεν διεκδίκησε την ελληνική κυριαρχία στις περιοχές,<br />
αλλά άφηνε την πρώτη σε ειδικό αυτόνομο καθεστώς και τη δεύτερη υπό την<br />
προστασία της Κοινωνίας Των Εθνών, ως διεθνές κράτος. Η εντολή που δόθηκε για<br />
κατάληψη της Σμύρνης ασφαλώς και δεν μπορούσε να αγνοηθεί. Οι εθνικοί πόθοι<br />
εκπληρώνονταν με τον καλύτερο τρόπο. Όχι απλά αυτόνομη Σμύρνη, αλλά υπό<br />
ελληνική κατοχή και με δυνατότητα μελλοντικής ένταξης στην Ελλάδα.<br />
<br />
Τα λάθη του πρόσφατου παρελθόντος και τα πολιτικά πάθη, όμως, δεν άφησαν<br />
στον εμπνευστή του σχεδίου την ολοκλήρωση του έργου. Το μεγαλύτερο ίσως λάθος<br />
του Βενιζέλου, είναι η αποδοχή του αιτήματος της αντιπολίτευσης για εκλογές. Αν και το<br />
μεγαλείο της εθνικής επιτυχίας ήταν σχεδόν καθολικά αποδεκτό στην Ελλάδα, ο<br />
Βενιζέλος έχασε τις εκλογές και αποχώρησε από την χώρα απογοητευμένος. Οι<br />
πολιτικοί του αντίπαλοι προσπάθησαν να εκμεταλλευτούν τις επιτυχίες του Κρητικού<br />
πολιτικού, αντιστρέφοντας την πολιτική τους. Οι κινήσεις τους όμως έγιναν χωρίς<br />
κάποιο προηγούμενο σχεδιασμό, με αποτέλεσμα, τη δυσαρέσκεια των συμμάχων.<br />
Όπως είδαμε και στο αντίστοιχο κεφάλαιο, Γάλλοι και Ιταλοί περίμεναν στη γωνία την<br />
Ελλάδα. Η επιστροφή του Κωνσταντίνου τους έδωσε την αφορμή να απομονώσουν<br />
διπλωματικά τη χώρα με όλα τα επακόλουθα. Αν εκείνη τη στιγμή ο Κωνσταντίνος<br />
αρνούνταν την επιστροφή του στο θρόνο και άφηνε στη θέση του κάποιο διάδοχο, ίσως<br />
οι εξελίξεις να είχαν πάρει άλλο δρόμο.<br />
Η εκστρατεία στη Μικρά Ασία ξεκίνησε ως μέτρο επιβολής της τάξης σε μια χώρα<br />
ηττημένη. Η ανάγκη προστασίας των χριστιανικών και κυρίως των ελληνικών<br />
πληθυσμών οδήγησε τα ελληνικά στρατεύματα στα ιωνικά εδάφη. Σαφώς και η<br />
επέκταση της ζώνης ελέγχου δεν ανήκε στα αρχικά σχέδια. Κρίθηκε όμως σκόπιμη μετά<br />
την άρνηση των εθνικιστών να συμμορφωθούν με τη συνθήκη των Σεβρών. Η<br />
μεταβενιζελικές κυβερνήσεις έμπλεξαν σε μια κατάσταση εξαιρετικά δύσκολη. Από τη<br />
μια η συνέχιση των επιχειρήσεων ήταν αναγκαία και από τη άλλη δεν υπήρχε<br />
προοπτική βοήθειας από καμία πλευρά. Αντίθετα, οι Τούρκοι είχαν πια όλα τα<br />
πλεονεκτήματα. Αυτή η κατάσταση, σε συνδυασμό με τα σοβαρότατα λάθη της<br />
πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας, μεγεθύνουν την τιτάνια προσπάθεια του ελληνικού<br />
στρατού στη Μικρά Ασία. Το σοβαρότερο πρόβλημα για την εξέλιξη της εκστρατείας<br />
μετά την ήττα των φιλελευθέρων στις εκλογές του ’20, ήταν η έλλειψη σαφούς<br />
στρατηγικής. Στην αρχική φάση της εκστρατείας η κατάσταση ήταν δεδομένη. Η<br />
ελληνική εμπλοκή στην περιοχή είχε αστυνομικό χαρακτήρα και προέκυπτε από<br />
συμμαχικές εντολές. Οι Τουρκικές παρενοχλήσεις απαίτησαν αλλαγή στον τρόπο<br />
δράσης και την επέκταση της ζώνης ελέγχου, χωρίς όμως να οδηγούν σε έναν<br />
ολοκληρωτικό αγώνα μακριά από τις γραμμές εφοδιασμού. Η επιλογή των<br />
κυβερνήσεων να παρασυρθούν σε έναν αγώνα φθοράς, ενάντια σε έναν εχθρό που<br />
δυνάμωνε μέρα με τη μέρα, αποδείχτηκε ολέθρια. Η εξέλιξη των επιχειρήσεων δεν<br />
βασίστηκε πάνω σε προσεκτικό σχεδιασμό και κατάλληλη προετοιμασία, ενώ και οι<br />
αντικειμενικοί σκοποί ήταν αμφιβόλου αξίας. Η κατάσταση έγινε ακόμα πιο δύσκολη<br />
μετά την απόφαση να σταματήσει η προέλαση προς την Άγκυρα. Κατά την υποχώρηση<br />
οι ελληνικές δυνάμεις απλώθηκαν σε ένα μέτωπο εύρους 700 χιλιομέτρων. Οι Τούρκοι<br />
έσπασαν εύκολα τις γραμμές και το μέτωπο κατέρρευσε οδηγώντας αρκετές μονάδες<br />
σε αιχμαλωσία και τις υπόλοιπες σε φυγή, αδυνατώντας να προστατέψουν και τους<br />
πρόσφυγες που ακολουθούσαν.<br />
Ο επίλογος της τραγικής κατάληξης της εκστρατείας ήταν η συνθήκη της<br />
Λοζάνης. Η προσπάθειες της ελληνικής αντιπροσωπείας μπορεί να μην αποτέλεσαν<br />
διπλωματικό θρίαμβο, έφεραν όμως ένα αξιοπρεπές αποτέλεσμα για την χώρα μετά<br />
από την καταστροφή που υπέστη. Σίγουρα αν συγκριθεί με αυτή των Σεβρών δεν<br />
μπορεί παρά να προκαλεί θλίψη για αυτά που χάθηκαν. Δεν πρέπει όμως να ξεχνούμε<br />
πως με την επικύρωση της τα σύνορα μας έφτασαν μέχρι τον Έβρο και η ελληνική<br />
κυριαρχία επισημοποιήθηκε στα νησιά του Αιγαίου.<br />
Το χρονικό διάστημα που καλύπτει αυτή η μελέτη, σημάδεψε τον ελληνικό λαό<br />
βαθιά. Ακόμα και σήμερα, η αναφορά στα γεγονότα της μικρασιατικής περιπέτειας<br />
προκαλεί έντονο ενδιαφέρον και πικρία. Αν και έχουν περάσει εκατό σχεδόν χρόνια, τα<br />
γεγονότα της περιόδου έφεραν την Ελλάδα τόσο κοντά στην εκπλήρωση των<br />
αλυτρωτικών πόθων και της αίγλης του παρελθόντος, που ο πόνος για τις χαμένες<br />
πατρίδες δεν μπορεί να καταλαγιάσει. Αυτό ενισχύεται και από τον ξεριζωμό του<br />
ελληνικού στοιχείου της Μ. Ασίας, οι απόγονοι του οποίου εξακολουθούν να διατηρούν<br />
άσβεστη τη μνήμη των τραγικών γεγονότων της εποχής. Ο τρόπος που διαμορφώθηκαν<br />
τα γεγονότα σε επίπεδο διπλωματίας και εξωτερικής πολιτικής, χρήζει ενδελεχούς<br />
μελέτης, όχι μόνο για ιστορικούς λόγους, αλλά κυρίως γιατί ο ερευνητής θα αποκτήσει<br />
μια συνολική εικόνα για τον τρόπο που ασκείται, διαχρονικά, η εξωτερική πολιτική, τόσο<br />
της Ελλάδας, όσο και των ισχυρών δυνάμεων του πλανήτη.<br />
<br />
<b> ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ</b><br />
1. Δ. Δρογίδη, Βαλκάνια η γη της φωτιάς, έκδοση Τζιαμπίρη - Πυραμίδα<br />
2. Αλ. Αδ. Κύρου, Ελληνική εξωτερική πολιτική, βιβλιοπωλείο της Εστίας<br />
3. Διον. Α. Κόκκινου, Ιστορία της νεωτέρας Ελλάδος, εκδόσεις Μέλισσα<br />
4. Αρετή Τούντα – Φεργάδη, Θέματα Ελληνικής Διπλωματικής Ιστορίας 1912 – 1941,<br />
εκδ. Σιδέρης<br />
5. Purnell, Ιστορία του 20ου Αιώνος, εκδ. Χρυσός Τύπος,<br />
6. Δ. Φωτιάδη, Σαγγάριος: Εποποιία και Καταστροφή στη Μ. Ασία, Τα Φοβερά<br />
Ντοκουμέντα, εκδ. Φυτράκη<br />
7. Π. Σιούσιουρα, Πτυχές της Ελληνικής Εξωτερικής Πολιτικής στο Μεσοπόλεμο, εκδ.<br />
Σιδέρης,<br />
8. Γ. Βεντήρη, Η Ελλάς του 1910 – 1920, Αθήνα 1931</div>
i-know.grhttp://www.blogger.com/profile/07400229464291980397noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5853046852495646077.post-53055908696725520662016-01-03T22:20:00.000+02:002016-01-03T22:20:31.429+02:00Λεβαντίνοι στην Κωνσταντινούπολη<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<b>Ο όρος Λεβαντίνοι και η γένεση μιας εθνοθρησκευτικής ομάδας</b><br /><br />Ο όρος «Λεβαντίνοι» μόλις το 19ο αιώνα έπαψε να αναφέρεται σε όλους τους μη μουσουλμάνους κατοίκους των λιμανιών της ανατολικής Μεσογείου, αλλά δήλωνε πλέον μόνο τους ρωμαιοκαθολικούς, οι περισσότεροι από τους οποίους προέρχονταν από ευρωπαϊκές χώρες.<br /><br />Οι Λεβαντίνοι διαφέρουν από τις άλλες εθνοθρησκευτικές ομάδες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας κυρίως εξαιτίας του γεγονότος ότι δεν ανήκουν σε μία συγκεκριμένη εθνότική ομάδα. Σε αντίθεση μάλιστα με τους <br />
<a name='more'></a>ελληνορθόδοξους και τους Αρμένιους, δεν επιχείρησαν να διεκδικήσουν μια κοινή εθνοτική καταγωγή. Οι λίγες μάλιστα περιγραφές της συγκεκριμένης εθνοθρησκευτικής ομάδας που προέρχονται από Λεβαντίνους και χρονολογούνται μόλις στις αρχές του 20ού αιώνα τονίζουν το μεικτό εθνοτικό της χαρακτήρα, επιβεβαιώνοντας με αυτόν τον τρόπο ένα πολύ διαδεδομένο κλισέ της ευρωπαϊκής δημοσιογραφίας εκείνης της εποχής. Έχοντας όμως ως αφετηρία τις πηγές, είμαστε υποχρεωμένοι να σταθούμε κριτικά απέναντι σε αυτή την εικόνα. Τα μητρώα των καθολικών ενοριών μάς προσφέρουν το υλικό που είναι απαραίτητο για να παρακολουθήσουμε τη γένεση αυτής της υπερεθνικής πληθυσμιακής ομάδας.<br /><br />Η διαδικασία γένεσης των Λεβαντίνων διήρκεσε αρκετούς αιώνες και μάλιστα μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα ήταν ιδιαίτερα δυναμική. Πρόκειται για μια ομάδα που συγκροτήθηκε μόνο κοινωνικοοικονομικά και πολιτισμικά, χωρίς να έχει παράλληλα και μια πολιτική και θεσμική υπόσταση. Και όμως, παρά το μειονέκτημα αυτό, αφού δε γινόταν μια συνειδητή προσπάθεια αφομοίωσης των νέων μεταναστών που έρχονταν από την Ευρώπη, στην πράξη επιδείκνυε μια αξιοσημείωτη ικανότητα ενσωμάτωσης.<br /><br />
<b>Οι καθολικοί των νησιών και οι καθολικοί του Πέρα</b><br /><br />Η διαδικασία γένεσης της συγκεκριμένης ομάδας είναι δυνατό να χωριστεί σε πολλές χρονικές περιόδους: Αρχικά υπήρχαν οι απόγονοι των Ιταλών, κυρίως Ενετών και Γενουατών, εμπόρων και αποίκων, οι οποίοι είχαν εγκατασταθεί στην περιοχή του Αιγαίου πριν από, κυρίως όμως μετά, την Δ΄ Σταυροφορία, και οι οποίοι παρέμειναν στο Λεβάντε και μετά την κατάκτηση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς. Ορισμένοι από αυτούς παρέμειναν ως Οθωμανοί υπήκοοι ή ως ξένοι με νομικά προνόμια, και κάποιοι άλλοι ως κάτοικοι των βενετοκρατούμενων μέχρι το 17ο αιώνα νησιών του Αιγαίου, με εξαίρεση την Τήνο που παρέμεινε υπό βενετική κυριαρχία μέχρι το 1718. Αυτός ο καθολικισμός, ανάμεικτος με ελληνικά πολιτισμικά στοιχεία, είχε πολύ μεγάλη επιρροή στη Χίο και τη Νάξο, κυρίως όμως στην Τήνο, τη Σύρο και τη Σαντορίνη· πολλά καθολικά μοναχικά τάγματα, από τους καπουτσίνους μέχρι τους λαζαριστές, δραστηριοποιούνταν στο Λεβάντε. Αυτούς τους εξελληνισμένους κατοίκους των νησιών θα τους ονομάζουμε στο εξής καθολικούς των νησιών, ώστε να διακρίνονται από τους καθολικούς κατοίκους της συνοικίας Πέρα της Κωνσταντινούπολης.<br /><br />Ενώ οι καθολικοί των νησιών δε διέφεραν καθόλου από τους ορθόδοξους νησιώτες όσον αφορά στη γλώσσα και τον τρόπο ζωής τους και δραστηριοποιούνταν κατά κανόνα είτε στη ναυτιλία και την αλιεία, είτε ως τεχνίτες –συχνά πλανόδιοι– και γεωργοί, στο Πέρα κυριαρχούσαν οικογένειες που κατάγονταν από Γενουάτες πατρικίους και επηρέαζαν σε μεγάλο βαθμό την ανατολική πολιτική των Ευρωπαϊκών Δυνάμεων με την ιδιότητα του δραγουμάνου (μεταφραστή) των ευρωπαϊκών πρεσβειών ή, μέχρι την οριστική άνοδο των Φαναριωτών, ακόμα και της ίδιας της Υψηλής Πύλης. Είχαν συνδεθεί πολύ στενά μεταξύ τους μέσω γάμων και αποτελούσαν μια συμπαγή ομάδα, η οποία μάλιστα διεκδίκησε ακόμα και τίτλους ευγένειας σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα. Και αυτοί επίσης μιλούσαν ελληνικά και ακολουθούσαν τις συνήθειες των ντόπιων ως προς τα ήθη και την ενδυμασία.<br /><br />Κατά τον ύστερο 17ο και κυρίως το 18ο αιώνα επήλθε μια πρώτη διεύρυνση της ομάδας των Λεβαντίνων, τόσο εξαιτίας της εμφάνισης των ναυτικών δυνάμεων της Αγγλίας και της Ολλανδίας, όσο και εξαιτίας της ενισχυμένης οικονομικής παρουσίας της Γαλλίας, που από το 16ο αιώνα είχε αναλάβει επίσημα το ρόλο του προστάτη των καθολικών της Ανατολής. Η διεύρυνση αυτή αφορούσε και στον αριθμό των μελών της ομάδας αλλά και στην εξάπλωσή τους στο χώρο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Το Πέρα συνέχισε να αποτελεί το κέντρο των διπλωματικών δραστηριοτήτων των καθολικών, ενώ στη Σμύρνη κυριαρχούσε χωρίς αμφιβολία το εμπόριο. Γύρω στο 1800, οι Λεβαντίνοι του Πέρα και του Γαλατά συγκροτούσαν μια σχετικά μικρή κοινότητα που αριθμούσε 2.400 μέλη. Γύρω στο 1900, στο Γαλατά και στο Πέρα ζούσαν περίπου 60.000 Λεβαντίνοι και Ευρωπαίοι, δηλαδή περίπου το 3% του πληθυσμού. Αυτή η αύξηση είναι το αποτέλεσμα μιας μαζικής μετανάστευσης κυρίως από την Ευρώπη αλλά και από τα νησιά, από τη Μικρά Ασία και από την Εγγύς Ανατολή.<br /><br /><b>Οι καθολικοί μετανάστες</b><br /><br />Το 19ο αιώνα συγχωνεύτηκαν μέσω γάμων οι καθολικοί μετανάστες από την Ευρώπη με τους καθολικούς μετανάστες από τη λεκάνη της ανατολικής Μεσογείου –Δαλματούς, Μαλτέζους και Ιόνιους– και με τους καθολικούς ή ουνίτες Αρμένιους και Άραβες που μετανάστευσαν στην Κωνσταντινούπολη για να ξεφύγουν από τον πόλεμο, την καταδίωξη και την οικονομική ένδεια. Αυτή η διαδικασία συγχώνευσης διήρκεσε σχεδόν έναν αιώνα, ολοκληρώθηκε δηλαδή σε μεγάλο βαθμό μόλις το 1900. Τα μητρώα γάμων των καθολικών ενοριών δείχνουν ότι τα ποσοστά ενδογαμίας μεταξύ των καθολικών μεταναστών είναι υψηλά, διαφέρουν όμως ανάλογα με τη γεωγραφική προέλευσή τους. Ειδικά οι μετανάστες που κατάγονταν από την Ανατολική Μεσόγειο, προπαντός οι Μαλτέζοι, συγκροτούσαν συμπαγείς συνομαδώσεις κοινής καταγωγής ακόμα και μέχρι το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα.<br /><br />Οι λόγοι που οδηγούσαν τους Ευρωπαίους μετανάστες στον οθωμανικό χώρο του Αιγαίου ήταν ποικίλοι, γεγονός που διαφοροποιούσε και τις συμπεριφορές τους σε σχέση με την ενσωμάτωσή τους. Από την εποχή της Γαλλικής Επανάστασης η μετανάστευση λειτούργησε ως καθρέφτης της ευρωπαϊκής ιστορίας: τους Γάλλους βασιλικούς ακολούθησαν οι οπαδοί του Ναπολέοντα –μεταξύ τους και ο Savary, υπουργός αστυνομίας – για να ακολουθήσουν στη συνέχεια Πολωνοί και Ούγγροι μετανάστες και Ιταλοί καρμπονάροι, οπαδοί του Ματσίνι και γαριβαλδινοί. Συχνά επίσης η διαφορά μεταξύ των πολιτικών μεταναστών και των ανθρώπων με παραβατική συμπεριφορά ήταν αρκετά ρευστή.<br /><br />Ο τύπος του τυχοδιώκτη αποτελεί μια ιδιαιτερότητα της ανατολικής Μεσογείου που αξίζει να μελετηθεί σε βάθος. Σε τυπικές πόλεις-λιμάνια όπως ο Γαλατάς δεν πρέπει να υποτιμούμε τις διαρκείς πληθυσμιακές μεταβολές. Με την έναρξη της περιόδου του <a href="http://iknowgr.blogspot.gr/2012/05/blog-post_22.html" target="_blank">Τανζιμάτ</a> βελτιώθηκαν οι συνθήκες ζωής των χριστιανών στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και ταυτόχρονα μεγάλωσε η ζήτηση για Ευρωπαίους ειδικούς που ανέλαβαν τον εκσυγχρονισμό του κράτους. Αυτοί με τη σειρά τους, για να είναι σε θέση να ζουν σύμφωνα με τις ευρωπαϊκές συνήθειες, οι οποίες είχαν πια υιοθετηθεί και από τους ντόπιους και κυρίως από τις μη μουσουλμανικές ελίτ, χρειάζονταν ένα μεγάλο αριθμό επαγγελματικά εξειδικευμένων μεταναστών, από κομμωτές μέχρι κατασκευαστές αμαξών. Η πλειονότητα αυτών των μεταναστών ήταν άνδρες, με την αναλογία μεταξύ ανδρών και γυναικών να υπολογίζεται σε 5:1. Πολλοί από αυτούς παρέμειναν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και παντρεύτηκαν ντόπιες καθολικές. Κατ’ αυτό τον τρόπο Γάλλοι, Βρετανοί και Γερμανοί μετά από μία γενιά εντάσσονταν στην τοπική καθολική κοινότητα και αφομοιώνονταν πολιτισμικά μέσω του γλωσσικού τους εξελληνισμού.<br /><br />Οι μετανάστες από τη νότια Ευρώπη, κυρίως από την Ιταλία, αφομοιώνονταν τόσο γρήγορα μέσω των γάμων, ώστε σε μια προξενική στατιστική του 1905 από την Κωνσταντινούπολη το 75% των κατόχων ιταλικού διαβατηρίου χαρακτηρίζονται ως Λεβαντίνοι. Μέχρι το 1900 είχε εξαλειφθεί πλήρως η πρακτική της ενδογαμίας που ακολουθούνταν στο πλαίσιο της καθολικής κοινότητας. Η υπεροχή των ανδρών σε σχέση με τις γυναίκες και η υποχώρηση της ιδεολογικής συνοχής που δημιουργούσε η καθολική εκκλησία οδήγησε στην επέκταση της γαμήλιας αγοράς στην ελληνορθόδοξη και την αρμένικη, σε μικρότερη έκταση ακόμα και στην εβραϊκή κοινότητα. Οι μεικτοί γάμοι αυξήθηκαν σημαντικά στις αρχές του 20ού αιώνα.<br /><br />Με την ανάμειξη των Ευρωπαίων καθολικών, των κατοίκων του Πέρα και των καθολικών των νησιών με Άραβες και Αρμένιους καθολικούς, καθώς και με μετανάστες από την ανατολική Μεσόγειο και μέλη των μη μουσουλμανικών μιλλέτ, δημιουργήθηκε γύρω στα 1900 μια ομάδα η οποία είχε απολέσει κάθε έννοια καταγωγής και η οποία ακριβώς λόγω του καθολικού δόγματος διακρινόταν για τον εμφανώς ευρωπαϊκό τρόπο ζωής –ιδιαίτερα όσον αφορά στην υλική κουλτούρα (καταναλωτικά αγαθά, ενδυμασία και κατοικία) – και το ειδικό νομικό της καθεστώς.<br /><br /><b>Το νομικό καθεστώς των Λεβαντίνων</b><br /><br />Αυτό το νομικό καθεστώς δεν αποτελούσε ιδιαιτερότητα των Λεβαντίνων, αφού και μέλη της ορθόδοξης, της αρμενικής και της εβραϊκής εθνοθρησκευτικής συσσωμάτωσης (μιλλέτ) μπορούσαν να ανήκουν σε διαφορετικές νομικές κατηγορίες. Οι Λεβαντίνοι όμως διέφεραν από αυτές τις ομάδες επειδή κατά κανόνα απολάμβαναν ένα προνομιακό νομικό καθεστώς. Οι Λεβαντίνοι ήταν καθολικοί που διέμεναν μόνιμα στον ισλαμικό κόσμο και επομένως έπρεπε να προσαρμοστούν στο ισλαμικό κρατικό και κοινωνικό μοντέλο. Το ισλαμικό δίκαιο διακρίνει τους μη μουσουλμάνους σε υπηκόους υποκείμενους σε φορολογία (zimmi) και σε ξένους που ήταν απαλλαγμένοι από εισφορές και οι οποίοι βεβαίως μπορούσαν να παραμείνουν στην ισλαμική επικράτεια μόνο για ένα περιορισμένο χρονικό διάστημα (Harbis).<br /><br />Ήδη από το 1453 οι Λεβαντίνοι ανήκαν και στις δύο αυτές κατηγορίες, αφού ο Μωάμεθ Β’ αντιμετώπιζε τους Γενουάτες, που μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης είχαν παραμείνει στο Γαλατά, ως Οθωμανούς υπηκόους που ήταν υποχρεωμένοι να καταβάλλουν κεφαλικό φόρο. Μόνο όσοι Γενουάτες έμποροι ήταν εγκαταστημένοι προσωρινά στην Οθωμανική Αυτοκρατορία λογίζονταν ως harbi, όπως ακριβώς και οι Βενετοί με τους οποίους ο Μωάμεθ Β’ υπέγραψε το 1454 μια εμπορική συμφωνία. Αυτή η σύμβαση λειτούργησε ως πρότυπο για μεταγενέστερες συμβάσεις που υπογράφτηκαν με τη Γαλλία, την Αγγλία την Ολλανδία, την Πρωσία, την Αυστρία και τη Σουηδία, και με τις οποίες συμβάσεις απονεμήθηκαν προνόμια σε harbi-Φράγκους, τα οποία κάτω από τη διπλωματική πίεση των ευρωπαϊκών δυνάμεων επεκτείνονταν διαρκώς και στις αρχές του 19ου αιώνα περιλάμβαναν τα εξής: φορολογική ατέλεια, δικαστική δικαιοδοσία των προξένων σε δικαστικές διαφορές μεταξύ ξένων και το 19ο αιώνα επίλυση των διαφορών μεταξύ Οθωμανών και ξένων από μεικτά δικαστήρια, γεγονός που δείχνει ότι οι ξένοι είχαν de facto εξαιρεθεί από το οθωμανικό νομικό σύστημα. Σύμφωνα πάντα με τα προνόμια που είχαν απονεμηθεί στους Λεβαντίνους, η σύλληψη ξένων από τις οθωμανικές αρχές επιτρεπόταν μόνο παρουσία ενός διπλωμάτη, ενώ προβλεπόταν και η προστασία της κατοικίας. Σύντομα η ισχύς αυτών των προνομίων επεκτάθηκε, ώστε να συμπεριλαμβάνει και τους Οθωμανούς υπηκόους - υπαλλήλους των ευρωπαϊκών προξενείων και πρεσβειών, εξέλιξη που προπάντων αφορούσε τους δραγουμάνους, πολλοί από τους οποίους ήταν Λεβαντίνοι. Αυτοί ως προστατευόμενοι μπορούσαν να μεταβιβάσουν, ακόμα και να κληροδοτήσουν αυτά τα προνόμια στις οικογένειές τους. Στο β΄ μισό του 18ου και στο α΄ μισό του 19ου αιώνα οι Ευρωπαίοι διπλωμάτες μοίραζαν, ακριβέστερα πουλούσαν τέτοια μπεράτια και σε ραγιάδες (reaya) χωρίς να είναι διπλωμάτες. Σύμφωνα με την οθωμανική ορολογία των μπερατιών τα προνομιούχα αυτά πρόσωπα χαρακτηρίζονταν φερμανλήδες (fermanlı) ή μπερατλήδες (beratli). Πολλοί Λεβαντίνοι, ορθόδοξοι, Αρμένιοι και Εβραίοι ζιμμήδες (zimmi) κατείχαν τέτοια μπεράτια. Οι ευρωπαϊκές δυνάμεις μοίρασαν γενναιόδωρα την προστασία τους και με αυτόν τον τρόπο δημιούργησαν ομάδες επιρροής στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.<br /><br />Στο α΄ μισό του 19ου αιώνα όχι μόνο η απόκτηση, αλλά και η αλλαγή προστασίας ήταν εξαιρετικά εύκολη. Αυτή η εξέλιξη άνοιξε διάπλατα το δρόμο για μια τυχοδιωκτική συμπεριφορά: Επιτήδειοι ζιμμήδες μπορούσαν να αλλάζουν προστάτες ανάλογα με την επιρροή και την αυστηρότητα του νομικού συστήματος της εκάστοτε δύναμης. Δεν απολάμβαναν όμως όλοι οι Λεβαντίνοι παρόμοια προνόμια. Οι λεβαντίνοι ζιμμήδες –κατά κύριο λόγο καθολικοί των νησιών, καθώς και Άραβες και Αρμένιοι καθολικοί– δε συγκρότησαν μιλλέτ με αποτέλεσμα να μη διαθέτουν κάποια εκπροσώπηση, αναγνωρισμένη από την Υψηλή Πύλη. Επισήμως η καθολική εκκλησία δεν επιδίωκε να διατηρεί επαφές με την οθωμανική κυβέρνηση, αφού αυτό το ρόλο τον είχε παραδοσιακά αναλάβει η γαλλική πρεσβεία. Εξαιτίας της μετανάστευσης καθολικών ζιμμήδων από τη Μικρά Ασία και τον αραβικό κόσμο αλλά και της δημιουργίας του μιλλέτ των Αρμένιων καθολικών (1831) ανέκυψε το ζήτημα του νομικού καθεστώτος της συγκεκριμένης ομάδας. Το ζήτημα αυτό λύθηκε χάρη στις προσπάθειες του αποστολικού βικάριου της Κωνσταντινούπολης στην αρχή της δεκαετίας του 1840 με την ίδρυση μιας «Κοινότητας των Λατίνων ραγιάδων (reaya)» με επικεφαλής ένα βεκίλη. Πρόκειται για αξίωμα που αναλάμβαναν σχεδόν αποκλειστικά μέλη της οικογένειας Βαρταλίθη στην περιοχή Πέρα-Γαλατά.<br /><br />Καθώς οι Λατίνοι ραγιάδες δεν ήταν οργανωμένοι σε μιλλέτ, η θέση τους ήταν εξαρχής αδύναμη και ως εκ τούτου τα μέλη τους προσπαθούσαν ακόμα να εξασφαλίσουν την προστασία κάποιας ευρωπαϊκής δύναμης. Άλλωστε, η διάσπαση των Λεβαντίνων σε harbi, προστατευόμενους και ζιμμήδες, παρεμπόδιζε την από κοινού πολιτική δράση της συγκεκριμένης εθνοθρησκευτικής ομάδας, αφού οι Λεβαντίνοι ούτε κατά διάνοια δεν κατάφεραν να αναπτύξουν πολιτικές πρωτοβουλίες σύμφωνα με το πρότυπο των άλλων εθνοθρησκευτικών ομάδων με μεγαλύτερη συνοχή όπως οι ελληνορθόδοξοι και οι γρηγοριανοί Αρμένιοι. Σε ατομικό επίπεδο επιδίωκαν την κοινωνικοοικονομική τους ανέλιξη μέσω της απόκτησης ευρωπαϊκών εγγράφων.<br /><br /><b>Η κοινωνική δομή των Λεβαντίνων</b><br /><br />Η κοινωνική δομή των Λεβαντίνων άλλαξε σημαντικά το 19ο αιώνα εξαιτίας της γοργής αύξησης του πληθυσμού τους. Ήδη από τα μέσα του 19ου αιώνα είχε προχωρήσει αρκετά η κοινωνική διαφοροποίηση της πάλαι ποτέ μικρής και συμπαγούς κοινότητας των καθολικών εμπόρων και δραγουμάνων: οι Λεβαντίνοι συγκρότησαν μια εμπορική αστική τάξη ακολουθώντας τα ευρωπαϊκά πρότυπα και μιμούμενοι την υλική κουλτούρα και τον τρόπο ζωής των Γάλλων αστών πριν από τους Έλληνες και τους Αρμένιους.<br /><br />Η ανάπτυξη του εμπορίου παρείχε σε πολλές φτωχές οικογένειες τεχνιτών και εμπόρων τη δυνατότητα κοινωνικής ανόδου, την ίδια στιγμή που οικογένειες παλιών δραγομάνων περνούσαν σε δεύτερη μοίρα, καθώς στο διπλωματικό πεδίο παραγκωνίζονταν από Ευρωπαίους διπλωμάτες καριέρας με εκπαίδευση ανατολιστή, όπως ήταν ο Hammer-Purgstall, ενώ η αριστοκρατική τους καταγωγή τους κρατούσε μακριά από το εμπόριο. Όπως συνέβη και στην περίπτωση της ευρωπαϊκής αριστοκρατίας, μερικές οικογένειες συνδέθηκαν με τους κοινωνικά ανερχόμενους έμπορους και τραπεζίτες. Πριν από τη διείσδυση των μεγάλων ευρωπαϊκών τραπεζών που σημειώθηκε μετά τον Κριμαϊκό πόλεμο και κυρίως μετά από τη Μεγάλη Κρίση του Ανατολικού Ζητήματος (1878), οι επονομαζόμενοι Τραπεζίτες του Γαλατά αποτελούσαν τον πυρήνα της οθωμανικής οικονομικής ελίτ. Σε αυτό το πλαίσιο η οικονομική ελίτ των Λεβαντίνων φρόντιζε να διατηρεί στενές επαφές με τους Έλληνες, Αρμένιους και Εβραίους τραπεζίτες της αυτοκρατορίας.<br /><br />Στο β΄ μισό του 19ου αιώνα αυτή η ελίτ διευρύνθηκε με μετανάστες από την Ευρώπη, υψηλόβαθμους υπαλλήλους, αξιωματικούς, μηχανικούς, τραπεζίτες και μεγαλέμπορους, οι οποίοι όμως πολύ συχνά κράτησαν αποστάσεις από τα ανώτερα στρώματα των Λεβαντίνων, στάση που εκτός των άλλων αντικατοπτρίζεται και στην όξυνση του λόγου των Ευρωπαίων περί των Λεβαντίνων. Η μετανάστευση αυτή προκάλεσε και τη δημιουργία ενός μέχρι το 1800 ανύπαρκτου ακόμα μεσαίου στρώματος που περιλάμβανε εξειδικευμένους τεχνίτες, καταστηματάρχες, δασκάλους και νέους ελεύθερους επαγγελματίες όπως δικηγόρους, γιατρούς και δημοσιογράφους, και προσπαθούσε να ανταποκριθεί στην ανάγκη για υιοθέτηση ευρωπαϊκών προτύπων ζωής στο χώρο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Τα κατώτερα στρώματα της εθνοθρησκευτικής ομάδας των Λεβαντίνων γνώρισαν επίσης μεγάλη αύξηση εξαιτίας της μετανάστευσης ενός ναυτικού προλεταριάτου, το οποίο τελικά αφομοιώθηκε και εξελληνίστηκε σε κάποιο βαθμό μέσω της στενής επαφής του με τα ελληνικά κατώτερα στρώματα. Παρόμοιες εξελίξεις σημειώθηκαν και σε σχέση με τα παραβατικά στρώματα ("υπόκοσμο") στο Πέρα και το Γαλατά, τα οποία γνώρισαν σημαντική αύξηση ειδικά κατά την περίοδο του Κριμαϊκού πολέμου.<br /><br /><b>Τα βασικά χαρακτηριστικά των Λεβαντίνων</b><br />Τα εθνοτικά, νομικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά των Λεβαντίνων που παρουσιάστηκαν μέχρι στιγμής και τα οποία υπονοούν περισσότερο τις αρνητικές τοποθετήσεις παρά τα συνεκτικά στοιχεία, μας κάνουν να αναζητήσουμε αυτά ακριβώς τα βασικά χαρακτηριστικά της ομάδας των Λεβαντίνων: τι είναι αυτό που τους καθιστά ομάδα από τη στιγμή που δεν είχαν συγκροτήσει ένα μιλλέτ, αλλά πολιτικά και θεσμικά κινούνταν διαρκώς μεταξύ του οθωμανικού κράτους και των ευρωπαϊκών δυνάμεων; Καταρχάς το δόγμα, το γεγονός ότι ανήκαν στη ρωμαιοκαθολική εκκλησία, κάτι που τους διαφοροποιούσε από τους Αρμένιους και Άραβες ουνίτες και στα μάτια των Οθωμανών τους έκανε Φράγκους, οι οποίοι το 18ο και κυρίως το 19ο και τον 20ό αιώνα απολάμβαναν ένα υψηλό κοινωνικό status που τροφοδοτούνταν αφενός από το προνομιούχο νομικό τους καθεστώς και αφετέρου κατά το 19ο και τον 20ό αιώνα από τη λειτουργία της ευρωπαϊκής κουλτούρας και του ευρωπαϊκού τρόπου ζωής ως προτύπων για την οθωμανική κοινωνία. Σε μια κοινωνία όπως η οθωμανική, που ήταν οργανωμένη με βάση το θρήσκευμα, η πίστη αποτελούσε βασικό κριτήριο για τη θεσμική ένταξη του ατόμου και για την ταυτότητά του. Για μια μικρή ομάδα που για πολύ μεγάλο διάστημα δεν απειλούνταν μόνο από τους μουσουλμάνους, αλλά κυρίως από τους Ορθόδοξους και τους Αρμένιους, και η οποία ήταν υποχρεωμένη να διεκδικήσει όλες τις υπηρεσίες που της παρείχε το μιλλέτ των χριστιανών, το καθολικό δόγμα λειτουργούσε ως ένα ιδιαίτερα κρίσιμο στοιχείο ταυτότητας.<br /><br />Οι παλιές οικογένειες Λεβαντίνων1 εκδήλωναν μέχρι και αργά στον 20ό αιώνα εμφανώς την πίστη τους στην επίσημη εκκλησία, γεγονός που τους διαφοροποιούσε από τους μετανάστες που έφταναν από την Ευρώπη. Οι Λεβαντίνοι δεν εκδήλωναν τον καθολικισμό τους μόνο στις θρησκευτικές τελετές. Τα μέλη των παλιών οικογενειών και η ελίτ των νεότερων μεταναστών αναλάμβαναν τα σημαντικότερα αξιώματα στις περισσότερες κοσμικές αδελφότητες και τους καθολικούς συλλόγους που γνώρισαν μεγάλη άνθηση μετά τον Κριμαϊκό πόλεμο. Στο Πέρα συγκεντρώθηκαν γύρω από την παλιά Comunità S. Anna οι σημαντικότερες οικογένειες δραγουμάνων, ενώ το 19ο αιώνα ιδρύθηκε η φιλανθρωπική ένωση Artigiana di Pietà, η οποία υποστηριζόταν από τον ίδιο το σουλτάνο και τους πρεσβευτές και λειτουργούσε ως πλαίσιο επικοινωνίας για τις ελίτ των Λεβαντίνων των Ευρωπαίων, ακόμα και των Οθωμανών χριστιανών υπηκόων. Αυτή η καθολική υποδομή περιλάμβανε επίσης και ένα καλά οργανωμένο σχολικό σύστημα, νοσοκομεία, πτωχοκομεία και γηροκομεία, παρέχοντας έτσι στις ελίτ των Λεβαντίνων ένα ευρύ πεδίο κοινωνικής και φιλανθρωπικής δράσης σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά αλλά και τα ντόπια πρότυπα. Αρκεί να σκεφτεί κανείς τα παράλληλα ιδρύματα των Ελλήνων και των Αρμενίων.<br /><br />Άλλος ένας συνεκτικός δεσμός με ιδιαίτερα μεγάλη σημασία ήταν οι συγγενικές σχέσεις. Οι περισσότεροι εξωτερικοί παρατηρητές συμφωνούν ότι όσον αφορά την έννοια της οικογένειας οι Λεβαντίνοι συχνά ήταν υπερβολικοί. Μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα, και με την εξαίρεση των κατώτερων στρωμάτων, δεν παρατηρήθηκαν μεικτοί γάμοι σε σχέση με το θρήσκευμα. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα οι οικογένειες των δραγουμάνων και των εμπόρων να ακολουθούν μια κατευθυνόμενη γαμήλια πολιτική. Η γενεαλογική έρευνα μπόρεσε να ανασυγκροτήσει τα ιδιαιτέρως εκτεταμένα δίκτυα σχέσεων αυτών των ομάδων. Η συνεργασία στον επιχειρηματικό βίο και κυρίως όσον αφορά στον ανταγωνισμό με τους ελληνορθόδοξους, τους Αρμένιους και τους Εβραίους ήταν στενά συνδεδεμένη με τις οικογενειακές σχέσεις. Οι εμπορικοί οδηγοί της Κωνσταντινούπολης μας παρέχουν πολυάριθμα σχετικά παραδείγματα: θρησκεία, οικογένεια και επιχείρηση αποτελούσαν συστατικά στοιχεία της ομάδας.<br /><br /><b>Οι επαφές με άλλες εθνοθρησκευτικές ομάδες</b><br />Παρά την έλλειψη θεσμικού πλαισίου, οι Λεβαντίνοι ήταν υπαρκτοί ως κοινωνική και οικονομική ενότητα και υπό αυτή την έννοια μπορούσαν να συγκριθούν με τα μιλλέτ των χριστιανών.<br /><br />Εμφανίζονται στην κοινωνική και οικονομική ζωή της αυτοκρατορίας ως μια ομάδα σαφώς διακριτή από τους εκτός αυτής ευρισκόμενους. Ειδικά στον επιχειρηματικό βίο και στο δημόσιο χώρο οι σχέσεις των Λεβαντίνων με κοινωνικά όμοιά τους μέλη των μη μουσουλμανικών ελίτ ήταν πολύ στενές: το χρηματιστήριο του Γαλατά, τα μεικτά δικαστήρια, τα εμπορικά επιμελητήρια, τα καζίνο που λειτούργησαν το 19ο αιώνα, τα νέα ευρωπαϊκά ξενοδοχεία, εστιατόρια, αίθουσες διαλέξεων και καφέ και τα πάρκα στο Πέρα λειτούργησαν ως χώροι επικοινωνίας των διαφόρων ελίτ. Στην κατώτερη πλευρά της κοινωνικής ιεραρχίας οι Λεβαντίνοι συναντούσαν μέλη των άλλων εθνοθρησκευτικών ομάδων σε καπηλειά, καφενεία, πανδοχεία και πορνεία του λιμανιού.<br /><br />Η διάλυση της θρησκευτικά ομοιογενούς συνοικίας των Λεβαντίνων ήταν αποφασιστικής σημασίας για την εντατικοποίηση των επαφών μεταξύ των εθνοθρησκευτικών ομάδων. Οι κατάλογοι διευθύνσεων του Πέρα αποδεικνύουν ότι γύρω στο 1900 ούτε στο επίπεδο του δρόμου αλλά ούτε και της πολυκατοικίας υπήρχαν πλέον εθνοθρησκευτικοί διαχωρισμοί. Το αποφασιστικό κριτήριο ήταν πια η κοινωνική ένταξη. Έτσι σε δρόμους που κατοικούσαν μέλη των μεσαίων στρωμάτων ζούσαν Λεβαντίνοι, Έλληνες, Αρμένιοι και Εβραίοι υπάλληλοι και ελεύθεροι επαγγελματίες. Υπήρχαν ωστόσο κάποιες προτιμήσεις. Έτσι οι επαφές των ελληνόφωνων Λεβαντίνων με τους ορθόδοξους ήταν εντονότερες σε σχέση με τις αντίστοιχες μεταξύ Λεβαντίνων και Αρμενίων, ενώ η κοινωνική απόσταση που χώριζε τους Λεβαντίνους από τους σεφαρδίτες Εβραίους ήταν μεγαλύτερη σε σύγκριση με εκείνη που τους χώριζε από τους νεήλυδες Ασκεναζί από την κεντρική και ανατολική Ευρώπη, οι οποίοι θεωρούσαν τους εαυτούς τους περισσότερο Ευρωπαίους.<br /><br />Στην επικοινωνία τους με μέλη άλλων εθνοθρησκευτικών ομάδων οι Λεβαντίνοι απολάμβαναν ένα ιδιαίτερα υψηλό status ως φορείς της ευρωπαϊκής κουλτούρας στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Όμως σε καμιά περίπτωση δε θα τους χαρακτηρίζαμε κινητήριους μοχλούς του εκσυγχρονισμού της οθωμανικής κοινωνίας. Λειτούργησαν ως πρότυπα για την υιοθέτηση της υλικής κουλτούρας της Ευρώπης –κυρίως στη μόδα– αλλά οι φορείς των εξειδικευμένων γνώσεων στη διοίκηση, το στρατό, τη βιομηχανία, την εκπαίδευση κλπ. και οι κύριοι βηματοδότες του εκσυγχρονισμού ήταν οι νεήλυδες ειδικοί από την Ευρώπη οι οποίοι συμπεριφέρονταν συνειδητά ως Ευρωπαίοι και φρόντιζαν να διαφοροποιούνται αυστηρά από τους Λεβαντίνους.<br /><br /><b>Τα «παιχνίδια με τις ταυτότητες»</b><br />Οι Λεβαντίνοι, ως θεσμικά ανύπαρκτη ομάδα, αποτελούν παράδειγμα για μια εξαιρετικά εύκαμπτη και ευέλικτη προσαρμογή σε ένα γοργά εξελισσόμενο πολιτικό, νομικό και κοινωνικό πλαίσιο. Αυτή όμως η ευελιξία δεν αφορά παρά μόνο τα εξωτερικά χαρακτηριστικά της ταυτότητας των Λεβαντίνων, δηλαδή τη στρατηγική της επικοινωνίας με τις ευρωπαϊκές και οθωμανικές αρχές από την εύνοια των οποίων εξαρτιόταν το προνομιακό νομικό καθεστώς των Λεβαντίνων. Ο πυρήνας της ταυτότητάς τους, ο οποίος αφορούσε την πίστη στη θρησκεία και στην ομάδα η οποία καθοριζόταν σε μεγάλο βαθμό με όρους συγγένειας, παρέμενε ανέπαφος σε μεγάλο βαθμό. Αυτή η εσωτερική νομιμοφροσύνη είναι δύσκολα ανιχνεύσιμη στις πηγές, επειδή έπρεπε να παραμείνει κρυφή και για τις αρχές, από τη γραφειοκρατική δραστηριότητα των οποίων προέρχονται και οι περισσότερες ειδήσεις για τους Λεβαντίνους. Τελικά θα πρέπει να διακρίνουμε τη συμπεριφορά της ομάδας από τις συμπεριφορές των μεμονωμένων ατόμων.<br /><br />Για τις στρατηγικές των Λεβαντίνων σε σχέση με την ταυτότητά τους η Γαλλίδα ιστορικός Marie-<br />Carmen Smyrnelis χρησιμοποιεί τον όρο «παιχνίδι των ταυτοτήτων». Αυτό το παιχνίδι χαρακτηρίζεται από την ταυτόχρονη παρουσία των Λεβαντίνων μέσα και ανάμεσα σε δύο πολιτικά συστήματα ακριβώς μέσω της κατά το δυνατόν τέλειας αξιοποίησης των πλεονεκτημάτων που τους παρείχαν αυτά τα συστήματα. Πλάι στα στοιχεία της εσωτερικής ταυτότητας των Λεβαντίνων –πίστη και συγγενικές σχέσεις– εμφανίζονται και παράγοντες όπως η σχέση τους με το χώρο και η γλώσσα. Η εσωτερική σχέση των Λεβαντίνων με το ζωτικό τους χώρο είναι αναμφισβήτητη, δεν ξεπερνά όμως τα όρια της συνοικίας ή το πολύ της πόλης στην οποία ήταν εγκατεστημένοι. Οι Λεβαντίνοι του Πέρα πολύ λίγο ενδιαφέρονταν για τις τύχες των Λεβαντίνων της Σμύρνης και αντίστροφα, και αυτό παρά τις συγγενικές και κοινωνικές σχέσεις που είχαν πιθανόν αναπτύξει. Αυτός ο τοπικός κατακερματισμός δεν ξεπεράστηκε ποτέ και εμπόδιζε τις όποιες διστακτικές προσπάθειες πολιτικής χειραφέτησης. Ο περίγυρος λοιπόν τους παρείχε απλώς τη δυνατότητα ανάπτυξης μιας τοπικής ταυτότητας και σε καμιά περίπτωση δε θα μπορούσε να θεωρηθεί ως συστατικό χαρακτηριστικό του συνόλου της συγκεκριμένης εθνοθρησκευτικής ομάδας.<br /><br />Αντίστοιχη ήταν η κατάσταση και με τη γλώσσα. Πολύ περισσότερο μάλιστα που η πολυγλωσσία –κατά κανόνα ελληνικά, ιταλικά, γαλλικά και τουρκικά– ήταν η συνήθης κατάσταση, παρότι, όσον αφορά στη σημασία και τη λειτουργία των γλωσσών, σημειώθηκαν αλλαγές στη διάρκεια του 19ου αιώνα. Έτσι, μετά το 1850 τα γαλλικά πήραν τη θέση των ιταλικών, της παλιάς καθομιλουμένης γλώσσας του Λεβάντε. Στην πραγματικότητα όμως η κατεξοχήν γλώσσα των Λεβαντίνων ήταν η τρέχουσα δημοτική ελληνική. Άλλωστε οι ελληνορθόδοξοι βρίσκονταν πιο κοντά στους Λεβαντίνους όσον αφορά στη γλώσσα και τη νοοτροπία απ’ οποιαδήποτε άλλη εθνοθρησκευτική ομάδα. Έντυπα κείμενα γραμμένα στα φραγκοχιώτικα (ελληνικά με λαττινικούς χαρακτήρες) χρησιμοποιούνταν ακόμα και για θρησκευτικούς σκοπούς. Εξάλλου αυτή την εκδοχή των ελληνικών χρησιμοποιούσαν και για τη σύνταξη ιδιωτικών επιστολών, τραγουδιών, ακόμα και συμβολαίων. Αυτή η γλώσσα, σε αντίθεση με την καθαρεύουσα που καλλιεργούσαν οι ορθόδοξες ελίτ, περιείχε αρκετούς νεωτερισμούς επειδή ήταν πολύ κοντά σε μια μοντέρνα και φροντισμένη δημοτική.<br /><br />Μέχρι τη δεκαετία του 1860 η ομάδα των Λεβαντίνων με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που αναφέρθηκαν πιο πάνω αναπτύχθηκε χωρίς να αντιμετωπίζει ιδιαίτερα προβλήματα. Η ανάγκη επακριβούς καθορισμού της ταυτότητάς τους και της θέσης τους στο πεδίο του ανταγωνισμού μεταξύ της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και των προστατριών ευρωπαϊκών δυνάμεων δεν είχε ακόμα προκύψει. Η αλλαγή υπηκοότητας και σχέσης προστασίας ανάλογα με τα προσωπικά συμφέροντα του καθενός από αυτούς –είτε πρόκειται για θεσμικά είτε για επιχειρηματικά συμφέροντα– αποτελούσε συνηθισμένο φαινόμενο. Τελικά όμως οι Οθωμανοί μεταρρυθμιστές και οι Ευρωπαίοι διπλωμάτες ήρθαν, κατ’ εξαίρεση, σε συνεννόηση για να μπορέσουν να ελέγξουν αυτή την οφθαλμοφανή κατάχρηση. Έτσι, το 1863 έθεσαν αυστηρούς περιορισμούς στο καθεστώς των προστατευμένων, το οποίο πια απονεμόταν αποκλειστικά σε Οθωμανούς υπαλλήλους που υπηρετούσαν στο διπλωματικό τομέα. Μάλιστα το καθεστώς της προστασίας ήταν αυστηρά προσωπικό και διαρκούσε μόνο για όσο διάστημα τα πρόσωπα αυτά ασκούσαν τα καθήκοντά τους. Σε συνέχεια των παραπάνω η Οθωμανική Αυτοκρατορία εισήγαγε το 1869 τη δική της υπηκοότητα. Τα μέτρα αυτά υιοθετήθηκαν και από τις δύο πλευρές με στόχο να περιορίσουν τις γκρίζες ζώνες που υπήρχαν στο νομικό τους σύστημα και να περιορίσουν τη χωρίς υποχρεώσεις εκμετάλλευση των προτερημάτων που προσέφεραν τα δύο συστήματα. Ταυτόχρονα οι ευρωπαϊκές δυνάμεις επέκτειναν την ευρωπαϊκή αντίληψη περί εθνικού κράτους και στους ομοεθνείς τους που ήταν εγκαταστημένοι στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και άσκησαν πίεση για εθνικοποίηση των «παροικιών» τους στο Πέρα και το Γαλατά, την ώρα που αυτές αναδιοργανώνονταν στο εσωτερικό τους μέσω της δημιουργίας εθνικού χαρακτήρα υποδομών (σχολεία, νοσοκομεία, εμπορικά επιμελητήρια, σύλλογοι διαχείρισης του ελεύθερου χρόνου). Όποιος δε δήλωνε ξεκάθαρα την αποδοχή της νέας εθνικής ταυτότητας διέτρεχε τον κίνδυνο αποκλεισμού από την «παροικία» και υποβιβασμού στο καθεστώς του Οθωμανού υπηκόου, γεγονός που αποτελούσε σταθερά το μεγαλύτερο φόβο των Λεβαντίνων.<br /><br />Το ίδιο αδύναμοι βρίσκονταν οι τελευταίοι απέναντι στην πιθανότητα αναθεώρησης των διομολογήσεων από τις οθωμανικές αρχές. Από τις μεταρρυθμίσεις της περιόδου του <a href="http://iknowgr.blogspot.gr/2012/05/blog-post_22.html" target="_blank">Τανζιμάτ</a> δεν είχαν να περιμένουν κάτι θετικό, αφού κάθε προσπάθεια εκσυγχρονισμού του κράτους και της κοινωνίας είχε ως αποτέλεσμα τον περιορισμό προνομίων που ήταν ζωτικής σημασίας για τους Λεβαντίνους. Επειδή τα μέλη της ελίτ των Λεβαντίνων κατείχαν κορυφαίες θέσεις στο πλαίσιο των εθνικών παροικιών, δεν ήταν πρόθυμοι να αναλάβουν την προάσπιση των συμφερόντων της ομάδας συνολικά. Αυτή η έλλειψη ηγεσίας διευκόλυνε τη γοργά εξελισσόμενη διαδικασία της εξωτερικής εθνικοποίησης και αφομοίωσης των Λεβαντίνων από την εκάστοτε προστάτιδα δύναμη. Λίγο μετά το 1900 αυτή η αλλαγή επηρέασε και τις υπερεθνικές δομές της εκκλησίας. Η ταύτιση με το εθνικό κράτος ήταν ένα μήνυμα που είχε συγκεκριμένο σκοπό και μεταδιδόταν κάθε φορά ανάλογα με τους αποδέκτες του.<br /><br />Όσον αφορά στην κοινωνικοπολιτισμική πραγματικότητα και την καθημερινή ζωή, η κατάσταση άλλαξε ελάχιστα μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα. Στις παραμονές του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου τα περιθώρια ελιγμών μεταξύ των δύο συστημάτων που παραδοσιακά διέθεταν οι Λεβαντίνοι είχαν σχεδόν εξαφανιστεί: η αυστηρότερη νομοθεσία των ευρωπαϊκών δυνάμεων σε σχέση με τα διαβατήρια έθετε πλέον ως προϋπόθεση για την απόκτηση υπηκοότητας κάποιας ευρωπαϊκής χώρας τη μόνιμη εγκατάσταση του ενδιαφερόμενου στη χώρα αυτή. Το καθεστώς της προστασίας δεν παρείχε πια προστασία από τις επεμβάσεις των οθωμανικών αρχών και η αλλαγή θεσμικού καθεστώτος ήταν πια σχεδόν αδύνατη εξαιτίας των αυστηρών ελέγχων όχι μόνο των οθωμανικών, αλλά και των ευρωπαϊκών αρχών.<br /><br />Αργότερα, όταν υπό την εξουσία των Νεότουρκων η εθνοποιητική διαδικασία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας πέρασε σε μια αποφασιστική περίοδο κατά την οποία αναγγελλόταν η απομάκρυνση από τις εθνοθρησκευτικές κοινωνικές δομές, το τέλος των Λεβαντίνων ήταν πια ορατό. Τώρα καλούνταν να πληρώσουν το γεγονός ότι στο παρελθόν κινούνταν σταθερά ανάμεσα στα δύο συστήματα. Σε αντίθεση με άλλες ομάδες χριστιανών που ζούσαν στη Οθωμανική Αυτοκρατορία, όπως οι Ελληνορθόδοξοι, οι Γρηγοριανοί Αρμένιοι, οι Βούλγαροι, ακόμα και οι Αρωμούνοι, οι Λεβαντίνοι δεν κατάφεραν να συγκροτήσουν το δικό τους έθνος. Αυτή η αδυναμία εξηγείται από την ενδιάμεση θεσμική τους θέση μεταξύ της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και των εκάστοτε προστατριών τους δυνάμεων. Άλλωστε τους έλειπαν και όλες οι ουσιώδεις προϋποθέσεις για κάτι τέτοιο: ένας ικανός αριθμός μελών, ένας περιχαρακωμένος γεωγραφικός χώρος, μια κοινή γλώσσα ή η δυνατότητα ανάπτυξης μιας εθνικής επίσημης γλώσσας, μια ηγετική ομάδα με την ικανότητα διατύπωσης πολιτικών αιτημάτων. Πέρα και πάνω απ’ όλα όμως τους έλειπε η θέληση να διαμορφώσουν το μέλλον τους εντός του οθωμανικού συστήματος.<br /><br />Οι Λεβαντίνοι ήταν μια απολιτική ομάδα. Τα διαβατήρια και τα μπεράτια θεωρούνταν εγγύηση για την κοινωνική και οικονομική ευημερία της ομάδας και έτσι οι Λεβαντίνοι προτίμησαν να αποδεχτούν έστω και εξωτερικά τη νέα ταυτότητα που προπαγάνδιζαν οι προστάτες τους. Το καθεστώς των διομολογήσεων που προερχόταν από το Μεσαίωνα θεωρούνταν αναχρονιστικό στην εποχή των εθνικών κρατών και από τους Οθωμανούς και από τις ευρωπαϊκές δυνάμεις. Το ίδιο ξεπερασμένη φάνταζε στις αρχές του 20ού αιώνα η συγκρότηση της ταυτότητας των Λεβαντίνων με αποκλειστικά θρησκευτικά κριτήρια. Η διαδικασία κοινωνικού εκσυγχρονισμού αγνόησε τους Λεβαντίνους. Δεν τους κατάστρεψε, αλλά μάλλον τους άφησε να εξαφανιστούν ως ομάδα. Οι περισσότεροι Λεβαντίνοι δεν κατάφεραν να αντιμετωπίσουν με επιτυχία τα συνεχιζόμενα εμπόδια που τέθηκαν στην επαγγελματική δραστηριότητα των ξένων στην Τουρκία μετά το 1923, αλλά ούτε και την ξενοφοβία που χαρακτήριζε τη νομοθεσία της νέας Τουρκικής Δημοκρατίας.<br /> <br /><br />1. Χαρακτηριστικά ονόματα Λεβαντίνων το 1800: Arlaud, Beuf, Boyer, Castagne, Crespin, Dalmas, Dejean , Gravier (καταγόμενοι από τη Γαλλία). Για καθολικούς γεννημένους στα νησιά και την Κωνσταντινούπολη: Babacari, Ballari, Caro, Castelli, Corpi, Corpi-Giustiniani, Dapei, Dhamalà, Drossa, Gallici, Lapiera, Livadhari, Magnifico, Mamachi, Marcello, Marcopoli, Mazzolini, Peri, Privileggio, Rugieri, Salgani, Sari, Stefano, Timoni, Xanthachi.<br />
<br />
<a href="http://kassiani.fhw.gr/constantinople/Forms/fLemma.aspx?lemmaid=11410&contlang=57" target="_blank">Author(s) : Schmitt Oliver (12/14/2007)Translation : Καραχρήστος ΙωάννηςFor citation: Schmitt Oliver, «Λεβαντίνοι στην Κωνσταντινούπολη»,Encyclopaedia of the Hellenic World, ConstantinopleURL: <http: id="11410" l.aspx="" www.ehw.gr="">Levantiner in Konstantinopel (12/4/2008 v.1) Λεβαντίνοι στην Κωνσταντινούπολη (5/28/2009 v.1) Levantines in Constantinople - has not been published yet </http:></a><br />
<br />
<a href="http://kassiani.fhw.gr/constantinople/Forms/fLemmaBodyExtended.aspx?lemmaID=11056" target="_blank"><br /></a>
<a href="http://kassiani.fhw.gr/constantinople/Forms/fLemmaBodyExtended.aspx?lemmaID=11056" target="_blank">Levantiner in Konstantinopel</a><br /><br />Author(s) : Schmitt Oliver (12/14/2007)<br /><br />For citation: Schmitt Oliver, "Levantiner in Konstantinopel", 2007,<br />Encyclopaedia of the Hellenic World, Constantinople<br />URL: <http: id="11056" l.aspx="" www.ehw.gr=""><br />Levantiner in Konstantinopel (12/4/2008 v.1) Λεβαντίνοι στην Κωνσταντινούπολη (5/28/2009 v.1) Levantines in Constantinople - has not been published yet <br /><br /><b><br />1. Der Terminus "Levantiner" und die Genese einer ethnokonfessionellen Gruppe</b><br /><br />Der Terminus "Levantiner" wird erst in jüngster Zeit von der Forschung in einheitlicher Form verwendet worden. Im 19. Jhd. kristallisierte sich eine Verengung des Begriffs heraus, der nicht mehr alle nichtmuslimischen Bewohner ostmittelmeerischer Hafenstädte bezeichnet, sondern nur noch die überwiegend europäischstämmigen Katholiken des römischen Ritus.<br /><br />Die Levantiner unterscheiden sich von den anderen ethnokonfessionellen Gruppen des osmanischen Reiches vor allem durch ihren supranationalen Charakter. Im Gegensatz etwa zu orthodoxen Griechen und den Armeniern unternahmen sie auch nicht ansatzweise den Versuch, eine gemeinsame ethnische Herkunft zu beanspruchen. Im Gegenteil, die wenigen Selbstaussagen von Levantinern, die erst zu Beginn des 20. Jahrhunderts entstanden sind, betonen den ethnischen Mischcharakter der Gruppe und bestätigen damit ein in der europäischen Publizistik der Zeit gängiges Klischee. Dieses Bild gilt es anhand der Quellen kritisch zu hinterfragen. Die Register der katholischen Pfarreien bieten die Daten, die zur Rekonstruktion der Genese einer übernationalen Gruppe benötigt werden. Die Genese der Levantiner erstreckt sich über mehrere Jahrhunderte und blieb bis zu Beginn des 20. Jahrhunderts ein äußerst dynamischer Prozess. Die Levantiner bieten dabei das Beispiel einer nur sozioökonomisch und kulturell, nicht aber politisch und verfassungsrechtlich existenten Gruppe, die trotz dieses – vermeintlichen - Nachteils faktisch – denn eine bewusste Assimilation der Neuzuwanderer aus Europa wurde nicht betrieben – eine ausgeprägte Integrationskraft aufwies.<br /><br /><b>2. Die Inselkatholiken und die Peroten</b><br /><br />Die Entstehung der Gruppe lässt sich in mehrere zeitliche Etappen gliedern: am Anfang standen die Nachfahren italienischer, vorwiegend venezianischer und genuesischer Kaufleute und Siedler, die sich vor und vor allem nach dem vierten Kreuzzug im Ägäisraum niedergelassen hatten und nach der osmanischen Eroberung Konstantinopels in der Levante geblieben waren; zum einen als osmanische Untertanen bzw. rechtlich privilegierte Ausländer, zum anderen als Bewohner der bis in das 17. Jahrhundert, im Falle von Tinos bis 1718, venezianisch beherrschten Ägäisinseln. Dieser ägäische Katholizismus griechischer Kulturprägung spielte auf den Inseln Chios, Naxos, vor allem aber Tinos, Syros und Santorin eine sehr bedeutende Rolle; viele katholische Orden, von den Kapuzinern bis zu den Lazaristen, waren in der Levante aktiv. Diese gräzisierten Inselbewohner sollen im folgenden als Inselkatholiken bezeichnet und so von den sog. Peroten, den katholischen Bewohnern des Konstantinopler Vororts Pera, unterschieden werden. Während die Inselkatholiken sich in Sprache und Lebensweise kaum von den orthodoxen Bewohnern der Inseln unterschieden und in der Regel in der Seefahrt, der Fischerei, dem einfachen Handwerk – oft als Wanderarbeiter – und der Landwirtschaft tätig waren, dominierten in Pera Geschlechter, die sich auf genuesische Patrizierfamilien zurückführten und als Dragomane/Übersetzer bei den europäischen Gesandtschaften und bis zum endgültigen Aufstieg der Phanarioten auch bei der Pforte die Orientpolitik der Mächte im wesentlichen prägten. Durch Heiratsbündnisse eng miteinander verflochten, bildeten sie eine kompakte Gruppe, die den Anspruch auf adligen Rang nach europäischem Muster erhob; auch sie sprachen Griechisch und folgten in Kleidung und Sitten einheimischen Vorbildern. Im späten 17. und besonders im 18. Jahrhundert erfolgte durch das Auftreten der Seemächte England und Holland und das verstärkte wirtschaftliche Engagement Frankreichs, seit dem 16. Jahrhundert offizielle Schutzmacht der Levantekatholiken, eine erste Erweiterung der Gruppe, sowohl zahlenmässig wie auch räumlich. In Pera blieb die Diplomatie Schwerpunkt der katholischen Bewohner, in Smyrna dominierte eindeutig der Handel. Um 1800 bildeten die Levantiner in Pera und dem Hafenviertel Galata eine verhältnismässig kleine 2400 Personen zählende Gemeinschaft. Um 1900 lebten in Galata- Pera rund 60.000 Levantiner und Europäer, d.h. rund 3% der Stadtbevölkerung. Dieser Zuwachs ist das Ergebnis einer massiven Zuwanderung vor allem aus Europa, doch auch von den Inseln, aus Kleinasien und dem Nahen Osten.<br /><br /><b>3. Die katholischen Zuwanderer</b><br /><br />Im 19. Jahrhundert verschmolzen durch Heiraten katholische Zuwanderer aus Europa mit katholischen Migranten aus dem Ostmittelmeerraum – Dalmatiner, Maltesen und Ionier – und katholischen bzw. unierten Armeniern und Arabern, die vor Krieg, Verfolgung und wirtschaftlicher Not nach Konstantinopel abgewandert waren. Dieser Verschmelzungsprozess dauerte beinahe ein Jahrhundert lang und war erst um 1900 weitgehend abgeschlossen. Die Heiratsregister der Pfarreien belegen, dass die katholischen Zuwanderer aus Ost und West ein in unterschiedlichem Masse hohes Endogamieverhalten zeigen: besonders die ostmediterranen Zuwanderer, v.a. die Maltesen, bildeten noch im letzten Viertel des 19. Jahrhunderts kompakte Herkunftsgemeinschaften.<br /><br />Die Zuwanderer aus Europa gelangten aus unterschiedlichen Motiven in den osmanischen Ägäisraum; daher ist ihr Integrationsverhalten differenziert zu betrachten. Seit der französischen Revolution ist die Einwanderung ein Spiegel der europäischen Geschichte: auf französische Royalisten folgten Anhänger Napoleons – darunter etwa sein Polizeiminister Savary -, dann aber polnische und ungarische Emigranten und italienische Carbonari, Mazzinianer und Garibaldisten. Häufig war der Unterschied zwischen politischen Emigranten und Kriminellen fliessend. Der Abenteurer ist ein eigener ostmediterraner Typus, der eine genauere Untersuchung verdiente. Das fluktuierende Bevölkerungselement ist in den typischen Hafenstädten wie Galata nicht zu unterschätzen. Mit dem Beginn des Tanzimat verbesserten sich die Lebensumstände von Christen im osmanischen Reich, und zugleich wuchs der Bedarf an europäischen Spezialisten für die Modernisierung des Reichs, diese wiederum benötigten für die Fortführung eines europäischen Lebensstils, der auch von der einheimischen, besonders der nichtmuslimischen Elite übernommen wurde, eine grosse Zahl von beruflich spezialisierten Zuwanderern - vom Friseur bis zum Kutschenbauer. Diese Einwanderer waren überwiegend Männer – man geht von einem Verhältnis von 5:1 Männer: Frauen aus. Viele von ihnen blieben im osmanischen Reich und heirateten einheimische Katholikinnen. Franzosen, Briten, Deutsche wurden so innerhalb von einer Generation in die einheimische katholische Gemeinschaft integriert und kulturell - durch sprachliche Gräzisierung - assimiliert. Die Zuwanderer aus Südeuropa, v.a. Italien, wurden durch Heiraten derart rasch assimiliert, dass im Jahre 1905 in einer Konsulatsstatistik von Konstantinopel 75% der Inhaber eines italienischen Passes als Levantiner bezeichnet wurden. Um 1900 waren die letzten Reste endogamer Inseln innerhalb der katholischen Gemeinschaft weitgehend verschwunden. Der Männerüberschuss und die schwindende ideologische Bindekraft der katholischen Kirche führten zu einer Expansion in das griechisch- orthodoxe und armenische, in geringerem Masse in das jüdische Milieu. Konfessionelle Mischehen nahmen zu Beginn des 20. Jahrhunderts sehr stark zu. Um 1900 waren durch die Vermischung katholischer Europäer, Peroten und Inselkatholiken mit arabischen und armenischen Katholiken und den ostmediterranen Zuwanderern sowie Angehörigen der nichtmuslimischen Millets eine Gruppe entstanden, die jeden Herkunftscharakter verloren hatte und sich durch die katholische Konfession, einen betont europäischen Lebensstil – besonders sichtbar in der materiellen Kultur: Konsumgüter, Kleidung und Wohnung – und eine besondere Rechtsstellung auszeichnete.<br /><br /><b>4. Die Rechtsstellung der Levantiner</b><br /><br />Diese Rechtsstellung war keine Eigentümlichkeit der Levantiner, da auch Angehörige der orthodoxen, armenischen und jüdischen Millets verschiedenen rechtlichen Kategorien angehören konnten. Die Levantiner unterschieden sich aber von diesen Gruppen dadurch, dass sie in der Regel eine privilegierte Rechtsstellung besassen. Levantiner sind katholische Christen, die im islamischen Machtbereich dauerhaft leben und sich daher dem islamischen Staats- und Gesellschaftsmodell anpassen müssen. Das islamische Recht unterscheidet bei Nichtmuslimen zwischen steuerpflichtigen Untertanen (zimmis oder reayas) und von Abgaben befreiten Ausländern, die freilich nur eine beschränkte Zeit Wohnsitz im islamischen Machtbereich haben dürfen (sog. Harbis). Von Anfang an, d.h. seit 1453, gehörten Levantiner beiden Kategorien an, denn Mehmed II. betrachtete die nach der Halosis in Galata verbliebenen Franken, d.h. Genuesen, als osmanische – kopfsteuerpflichtige – Untertanen. Nur zeitweilig sich aufhaltende genuesische Kaufleute galten aber als Harbis, ebenso die Venezianer, mit denen Mehmed II. 1454 einen Handelsvertrag abschloss, in dem modellhaft für spätere Abkommen gleichen Typs mit Frankreich, England, den Niederlanden, Preussen, Österreich, Schweden usw. die besonderen Vorrechte der Harbi- Franken festgelegt waren, Vorrechte, die auf diplomatischen Druck der europäischen Mächte im Laufe der Zeit eine immer weitere Ausdehnung erfuhren und zu Beginn des 19. Jahrhunderts folgende Elemente umfassten: Steuerfreiheit, konsulare Gerichtsbarkeit bei Streitfällen zwischen zwei Ausländern, im 19. Jahrhundert gemischte Gerichte bei Streitfällen zwischen Osmanen und Ausländern: de facto also wurden Ausländer dem osmanischen Rechtssystem entzogen; polizeilicher Zugriff der osmanischen Behörden auf Ausländer nur in Anwesenheit eines Diplomaten, Schutz des Domizils. Diese Privilegien wurden bald auch auf die osmanischen Angestellten der europäischen Konsulate und Gesandtschaften ausgedehnt, was v.a. die Dragomane, unter ihnen viele Levantiner, betraf. Als sog. Schutzgenossen/Protégés konnten sie diese Privilegien auf ihre Familie übertragen und sogar vererben. In der zweiten Hälfte des 18. Jhd.s und der ersten Hälfte des 19. Jhd.s verteilten bzw. verkauften die europäischen Diplomaten derartige Schutzbriefe auch an Reayas, die nicht im diplomatischen Dienst standen. Nach den osmanischen Bezeichnungen der Schutzbriefe wurden diese privilegierten Personen als Fermanlı bzw. Beratlis/Barattario/barataire bezeichnet. Viele levantinische, orthodoxe, armenische und jüdische Zimmis erwarben derartige Schutzbriefe, die europäischen Mächte bauten zudem durch eine grosszügige Vergabe Anhängerschaften im osmanischen Reich auf. In der ersten Hälfte des 19. Jhd.s gestaltete sich der Erwerb, aber auch der Wechsel der Schutzgenossenschaft ausserordentlich leicht. Dies öffnete einem opportunistischen Verhalten Tür und Tor: geschickte Zimmis wechselten den Schutz je nach Einfluss und Strenge des Rechtssystems der jeweiligen Macht. Doch nicht alle Levantiner kamen in den Genuss derartiger Privilegien. Die levantinischen Zimmis – überwiegend Inselkatholiken sowie katholische Araber und Armenier - bildeten kein Millet und hatten daher keine von der Pforte anerkannte Vertretung. Die katholische Amtskirche pflegte keine offiziellen Beziehungen zur osmanischen Regierung, dies wurde traditionell von der französischen Botschaft übernommen. Durch die Zuwanderung von Zimmi-Katholiken aus Kleinasien und dem arabischen Raum und die Schaffung eines armenisch- katholischen Millets (1831) stellte sich die Frage nach der Rechtsstellung dieser Gruppe. Gelöst wurde sie auf Betreiben des apostolischen Vikariats von Konstantinopel zu Beginn der vierziger Jahre durch die Schaffung einer „Gemeinschaft der lateinischen Rayas“ unter einem Vekil, der in Galata-Pera erblich von der Familie Vartalithi gestellt wurde. Da die Latin rayası kein Millet bildeten, war ihre Stellung von Anfang an her schwach, und ihre Angehörigen bemühten sich weiterhin um europäische Schutzbriefe. Die rechtliche Zersplitterung der Levantiner auf vollwertige Harbis, Schutzgenossen und Zimmis verhinderte ein gemeinsames politisches Agieren der Gruppe, politische Bestrebungen nach dem Vorbild der geschlossen auftretenden orthodoxen Griechen und gregorianischen Armenier vermochten die Levantiner auch nicht ansatzweise zu entwickeln. Individuell bemühten sie sich um einen sozioökonomischen Aufstieg durch Erlangung europäischer Papiere.<br /><br /><b>5. Die gesellschaftliche Struktur der Levantiner</b><br /><br />Die gesellschaftliche Struktur der Levantiner war durch das rasante Wachstum der Gruppe im 19. Jhd. einem tiefgreifenden Wandel unterworfen. Schon um die Mitte des 19. Jhd.s war die soziale Ausdifferenzierung vormals kleiner kompakter katholischer Kaufmanns- bzw. Dragomangemeinschaften weit vorangeschritten: früher als die Griechen und Armenier bildeten die Levantiner ein Wirtschaftsbürgertum nach europäischem Vorbild, das materielle Kultur und Lebensstil des bewunderten Modells Frankreich nachahmten. Der Aufschwung des Handels ermöglichte vielen ärmeren Handwerker- und Händlerfamilien den sozialen Aufstieg, gleichzeitig wurden die alten Dragomangeschlechter in den Hintergrund gedrängt: in der Diplomatie wurden sie durch europäische Karrierediplomaten mit orientalistischer Ausbildung (man denke nur an einen Hammer- Purgstall) verdrängt, ihr Adelsdünkel hielt sie vom Handel fern. Nach dem Vorbild des europäischen Adels verbanden sich einige Familien mit den sozialen Aufsteigern aus Handel und Bankwesen. Vor dem Auftreten der europäischen Grossbanken nach dem Krimkrieg und besonders nach der Grossen Orientkrise bildeten die sog. Galata Bankers den Kern der osmanischen Finanzwelt; in diesem Rahmen pflegte die levantinische Finanzelite enge Kontakte zu den griechischen, armenischen und jüdischen Bankiers des Reiches. In der zweiten Hälfte des 19. Jhd.s vergrösserten Zuwanderer aus Europa, hohe Beamte, Offiziere, Ingenieure, Bankiers, Grosskaufleute, diese Elite, grenzten sich aber nicht selten deutlich gegen die levantinische Oberschicht ab, was sich u.a. in einer Verschärfung des europäischen Levantinerdiskurses widerspiegelt. Die Zuwanderung beförderte auch die Ausbildung einer um 1800 noch kaum vorhandenen Mittelschicht aus Fachhandwerkern, Ladenbesitzern, Lehrern und neu: Freiberuflern wie Anwälten, Ärzten und Journalisten, die alle die Nachfrage nach Attributen europäischen Lebens im osmanischen Reich befriedigten. Die Unterschicht wuchs aber durch die Zuwanderung von maritimem Proletariat an, das durch den engen Kontakt zur griechischen Unterschicht teilweise assimiliert, d.h. gräzisiert wurden. Ähnliches gilt für das besonders im Krimkrieg explosionsartig gewachsene kriminelle Milieu in Galata und Pera.<br /><br /><b>6. Die gruppenkonstitutiven Elemente</b><br /><br />Die bisher vorgestellten ethnischen, rechtlichen und sozialen Charakteristika der Levantiner, die alle eher auf Verwerfungslinien denn auf einigende Momente hindeuten, werfen die Frage nach den gruppenkonstitutiven Elementen auf. Was machte die Levantiner, die kein Millet bildeten, sondern politisch und rechtlich zwischen dem osmanischen Staat und den europäischen Mächten oszillierten, zu einer Gruppe? Zunächst und vor allem die Konfession, die Zugehörigkeit zur katholischen Kirche des römischen Ritus, die sie auch von den unierten Armeniern und Arabern abhob und in den Augen der osmanischen Gesellschaft zu „Franken“ machte, die im 18. und besonders im 19. und 20.Jhd. ein hohes Sozialprestige genossen, das sich aus ihrer privilegierten Rechtsstellung und im 19./20.Jhd. aus dem Vorbildcharakter der europäischen Kultur und Lebensweise speiste. In einer konfessionell organisierten Gesellschaft wie dem osmanischen Reich bildete der Glaube das zentrale Moment der rechtlichen Zugehörigkeit und der Identität. Als kleine und lange Zeit nicht nur von den Muslimen, sondern v.a. von den Orthodoxen und den Armeniern bedrohte Gruppe - das gilt besonders für die katholischen Zimmis, die die Dienste der christlichen Millets z.B. für Prozesse und Begräbnisse in Anspruch nehmen mussten - wirkte die katholische Konfession als ausserordentlich starkes Moment der Identität. Die alteingesessenen Levantinerfamilien1 pflegten bis weit in das 20. Jhd. hinein eine ausgeprägte Treue zur Amtskirche und setzten sich so von den Zuwanderern aus Europa deutlich ab. Ihren Katholizismus lebten die Levantiner nicht nur in den Gottesdiensten, vielmehr bekleideten die alten Geschlechter und die Elite der Neuzuwanderer die wichtigsten Ämter in der grossen Zahl von Laienbruderschaften und katholischen Vereinen, die nach dem Krimkrieg eine grosse Blüte erlebten. In Pera gruppierte sich um die alte Comunità von S. Anna der Kern der Dragomanfamilien, im 19. Jhd. wurde die karitative Vereinigung Artigiana di Pietà gegründet, die vom Sultan und den Botschaftern unterstützt wurde und der levantinischen, europäischen, aber auch der osmanisch- christlichen Elite als Plattform der Kommunikation diente. Diese katholische Infrastruktur umfasste insbesondere auch ein gut ausgebautes Schulwesen, Krankenhäuser, Armen- und Altenasyle und bot der levantinischen Elite ein weites Welt des sozialen und karitativen Engagements nach europäischem, aber auch einheimischen Vorbild - man denke besonders an die parallelen Einrichtungen der Griechen und Armenier.<br /><br />Ein Bindeglied von kaum zu überschätzender Bedeutung waren die Verwandtschaftsbeziehungen; die meisten auswärtigen Beobachter stimmen darin überein, dass der Familiensinn der Levantiner „bis ins Extrem getrieben sei“. Bis zum Ende des 19. Jhd.s kam es mit Ausnahme der Unterschicht kaum zu konfessionellen Mischehen; dafür pflegten die Dragoman- und Kaufmannfamilien eine gezielte Heiratspolitik; die genealogische Forschung hat umfangreiche Beziehungsnetzwerke freigelegt, die im wesentlichen die Gruppe trugen und ausmachten. Eng mit diesen familiären Beziehungen verbunden war die Zusammenarbeit im Geschäftsleben besonders in Konkurrenz zu den orthodoxen Griechen, Armeniern und Juden. Die Handelsalmanache von Konstantinopel listen hiefür zahlreiche Beispiele auf. Konfession, Familie und Geschäft waren konstitutive Elemente der Gruppe.<br /><br /><b>7. Die interkonfessionellen Kontakte</b><br /><br />Trotz einer fehlenden rechtlichen Klammer existierten die Levantiner als soziale und wirtschaftliche Einheit und sind in diesem Sinne mit den christlichen Millets zu vergleichen.<br /><br />Als von der Aussenwelt deutlich als eigene Einheit aufgefasste Gruppe traten die Levantiner im gesellschaftlichen und wirtschaftlichen Leben des Reiches auf. Besonders im Geschäftsleben und im öffentlichen Raum gestalteten sich die Beziehungen zu sozial gleich gestellten Angehörigen der nichtmuslimischen Millets eng: die Börse von Galata, die gemischten Gerichte, die Handelskammern, die im 19. Jhd. eingerichteten Kasinos, die neuen europäischen Hotels, Restaurants, Lektüreclubs und Cafés, die Parks von Pera waren Schauplätze der Elitenkommunikation. Am unteren Ende der sozialen Skala trafen Levantiner und Angehörige anderer ethnokonfessioneller Gruppen in den Schenken, Kaffeehäusern, Mietwohnungen und Bordellen der Hafenviertel zusammen.<br /><br />Von entscheidender Bedeutung für die Intensivierung des interkonfessionellen Kontakts war die Auflösung konfessionell homogener levantinischer Viertel. Die Adressverzeichnisse von Pera etwa belegen, dass um 1900 selbst auf der Ebene der Strasse und des Mehrfamilienhauses keine ethnokonfessionellen Schranken mehr bestanden. Entscheidend war das Kriterium der sozialen Zugehörigkeit, so lebten in Strassen der Mittelschicht levantinische, griechische, armenische und jüdische Angestellte und Freiberufler zusammen. Wahrnehmbar sind jedoch gewisse Präferenzen, so war der Kontakt zwischen den gräkophonen Levantinern und Orthodoxen wesentlich intensiver als etwa zwischen Levantinern und Armeniern, die soziale Distanz zu den sephardischen Juden war grösser als zu den neuzugewanderten, sich europäischer gebenden Aschkenasen aus Mittel- und Ostmitteleuropa. In der Kommunikation mit Angehörigen anderer ethnokonfessioneller Gemeinschaften genossen die Levantiner zwar das Prestige des Europäertums, als Vermittler europäischer Kultur, hier: als Motor allgemein der Modernisierung der osmanischen Gesellschaft, kann man sie jedoch kaum bezeichnen. Sie nahmen eine Vorbildrolle bei der Übernahme der materiellen Kultur Europas - besonders in der Mode - ein, die Vermittler von Fachwissen in Verwaltung, Militär, Industrie, Unterrichtswesen usw. und die eigentlichen Schrittmacher der Modernisierung waren aber neuzugewanderte Spezialisten aus Europa, die bewusst als Europäer auftraten und sich von den Levantinern scharf abgrenzten.<br /><br /><b>8. Die Identitätsstrategien der Levantiner</b><br /><br />Als verfassungsrechtlich inexistente Gruppe sind die Levantiner ein Beispiel für eine äusserst flexible und geschmeidige Anpassung an sich rasch verändernde politische, rechtliche und gesellschaftliche Rahmenbedingungen. Diese Flexibilität kennzeichnet aber nur die äussere Identität der Levantiner, d.h. die Strategie in der Kommunikation mit den europäischen bzw. osmanischen Behörden, von deren Wohlwollen die privilegierte Rechtsstellung der Levantiner abhing. Weitgehend unberührt blieb die innere Identität, die Loyalität zur Konfession und zur verwandtschaftsmässig definierten Gruppe. Diese innere Loyalität ist in den Quellen schwer fassbar, da sie vor den Behörden, aus deren Amtsstuben die Nachrichten zu den Levantiner fast ausschliesslich stammen, verborgen werden musste. Schliesslich ist zu differenzieren zwischen dem Verhalten der Gruppe und der einzelnen Individuen, diese Kategorien gliedern die folgenden Bemerkungen. Für die Identitätsstrategien der Levantiner ist von der Pariser Historikerin Marie-Carmen Smyrnelis der Begriff des „Spiels der Identitäten“ verwendet worden. Dieses Spiel ist durch die Existenz in und zwischen zwei politischen Systemen unter optimaler Ausnützung von deren Vorteilen gekennzeichnet.<br /><br />Neben die Elemente der inneren Identität der Levantiner - Glaube und Verwandtschaftsbeziehungen – treten die Faktoren Raumbezug und Sprache. Eine innere Verbundenheit zum unmittelbaren Lebensraum ist unverkennbar, doch geht sie nicht über das Stadtviertel und die Stadt hinaus. Die Peroten interessierten sich nur wenig für das Schicksal der Smyrnioter Levantiner - und umgekehrt, dies trotz verwandtschaftlicher und geschäftlicher Beziehungen. Diese räumliche Fragmentierung wurde nie überwunden und behinderte die zaghaften Ansätze politischer Emanzipation. Die lebensräumliche Umgebung bot nur eine lokale Identität und kam als konstitutives Element der Gesamtgruppe nicht in Frage.<br /><br />Genauso wenig spielte eine gemeinsame Sprache eine Rolle; vielmehr war die Mehrsprachigkeit - in der Regel Griechisch, Italienisch, Französisch und Türkisch- an der Tagesordnung, wobei die Bedeutung und Funktion im Laufe des 19. Jhds. Änderungen unterworfen waren, so lief das Französische der alten Umgangssprache der Levante, dem Italienischen, nach 1850 den Rang ab. Am ehesten ist das Volksgriechische als Sprache der Levantiner zu bezeichnen. Überhaupt standen die orthodoxen Griechen den Levantinern von allen ethnokonfessionellen Gruppen des osmanischen Reiches in Sprache und Mentalität am nächsten. Frankochiotika-Texte wurden für kirchliche Zwecke sogar gedruckt, daneben finden sich Privatbriefe, Lieder und sogar Verträge in dieser Sonderform des Griechischen, die im Gegensatz zu der von den Orthodoxen kultivierten Reinsprache sprachlich innovativ, weil einer modernen gepflegten Dimotiki sehr nahe, war.<br /><br />Bis in die sechziger Jahre des 19. Jhd.s entwickelte sich die Gruppe mit den genannten Charakteristika ohne grössere äussere Beeinträchtigungen. Die Frage einer Präzisierung ihrer Identität und ihrer Stellung im Spannungsfeld von osmanischem Reich und ihren Schutzmächten stellte sich nicht. Der Wechsel von Staatsangehörigkeit und Schutzverhältnis ganz nach persönlichem – rechtlichem und geschäftlichem – Vorteil war eine gängige Erscheinung. Die osmanischen Reformer und die europäische Diplomatie fanden aber schliesslich ausnahmsweise zusammen, um diesen offenkundigen Missbräuchen einen Riegel zu schieben, und schränkten 1863 den Protégéstatus massiv ein – verliehen wurde er nur noch den tatsächlichen osmanischen Angestellten im diplomatischen Dienst und zwar ad personam und nur für die Dauer der Dienstzeit - und 1869 führte das osmanische Reich eine eigene Staatsbürgerschaft ein. Diese Massnahmen wurden von beiden Seiten ergriffen, um rechtliche Grauzonen zu beseitigen und das von Pflichten losgebundene Profitieren von Vorzügen beider Systeme zu unterbinden. Gleichzeitig übertrugen die europäischen Mächte das europäische Konzept des Nationalstaates auch auf ihre Konationalen im osmanischen Reich und schufen den Nationalisierungsdruck auf ihre „Kolonien“ (Niederlassungen) in Galata und Pera, indem diese durch den Aufbau einer nationalen Infrastruktur (Schulen, Krankenhäuser, Handelskammern, Vereinswesen, Freizeitgestaltung) zu straff organisierten Vertretungen der jeweiligen Machtinteressen umgestaltet wurden. Wer kein klares Bekenntnis zu der neuen nationalen Identität ablegte, drohte aus der „Kolonie“ ausgeschlossen zu werden und zum osmanischen Untertanen herabzusinken - und dies war stets die grösste Furcht der Levantiner. Ebenso machtlos standen sie der Unterhöhlung der Kapitulationen durch die osmanischen Behörden gegenüber. Den Tanzimatreformen vermochten sie kaum positive Seiten abzugewinnen, da jede Modernisierung von Staat und Gesellschaft die Beseitigung der für die Levantiner so wichtigen Privilegien nach sich zog. Da die levantinische Elite Spitzenpositionen in den nationalen Kolonien übernommen hatte, fehlte ihr das Interesse, sich für die Gesamtgruppe einzusetzen. Das Fehlen einer Gruppenführung erleichterte den rasch voranschreitenden Prozess der – äusserlichen - Ethnisierung und identitätsmässigen Assimilierung der Levantiner an die jeweilige Schutzmacht. Kurz nach 1900 waren auch die übernationalen kirchlichen Strukturen von diesem Wandel erfasst worden. Das Bekenntnis zum Nationalstaat war eine zweckorientierte Botschaft, die adressatengerecht kommuniziert wurde. An der soziokulturellen Realität, der Weiterexistenz der Gruppe im Alltag, änderte sich bis zum Beginn des 20. Jhd.s nur wenig. Am Vorabend des ersten Weltkrieges war der Spielraum der Levantiner zwischen den beiden Systemen jedoch beinahe verschwunden: verschärfte Passgesetze der Mächte machten den Erwerb einer europäischen Staatsangehörigkeit von der Wohnsitznahme im entsprechenden Land abhängig, der Protégéstatus vermochte kaum noch vor den Übergriffen der osmanischen Behörden zu schützen, das Wechseln des Rechtsstatus war angesichts der genauen Kontrolle durch die osmanischen und europäischen Behörden kaum mehr möglich.<br /><br />Spätestens als unter den Jungtürken die Ethnisierung und Nationalisierung des osmanischen Staates in eine entscheidende Phase getreten war, als die Abkehr von der konfessionellen Gesellschaftsstruktur sich ankündigte, war das Ende der Levantiner absehbar. Jetzt rächte es sich, dass sie stets zwischen beiden Systemen laviert hatten. Im Gegensatz zu anderen christlichen Gruppen im osmanischen Reich, so etwa den orthodoxen Griechen, den gregorianischen Armeniern, den Bulgaren und sogar den Aromunen gelangten die Levantiner nicht zu einer auch nur ansatzweisen Ausbildung einer eigenen Nation. Begründet lag dies in ihrer rechtlichen Zwischenstellung zwischen dem osmanischen Reich und ihren Schutzmächten; dann fehlten ihnen auch sonst alle wesentlichen Voraussetzungen: eine ausreichende Zahl, räumliche Geschlossenheit, eine gemeinsame Sprache – bzw. die Möglichkeit der Entwicklung einer nationalen Hochsprache, eine eigene Führungsschicht mit der Fähigkeit, politische Interessen zu formulieren - vor allem aber fehlte der Wille, eine politische Zukunft innerhalb des osmanischen Systems aufzubauen. Die Levantiner waren eine unpolitische Gruppe. Pass und Schutzbrief wurden als Rückversicherung für die soziale und wirtschaftliche Existenz verstanden, und so zogen die Levantiner es vor, das von ihren Schutzmächten propagierte neue Identitätsmuster äusserlich anzunehmen. Die aus dem Mittelalter stammenden Kapitulationen waren im Zeitalter des Nationalstaates zu einem für das osmanische Reich wie die europäischen Mächte ärgerlichen Anachronismus geworden, ebenso überholt wirkte zu Beginn des 20. Jhd.s der rein konfessionelle Identitätsbezug der Levantiner. Die gesellschaftliche Modernisierung ging über die Levantiner hinweg - sie zerstörte die Gruppe nicht, eher liess sie sie verschwinden. Den nach 1923 verhängten weitgehenden Berufsverboten für Ausländer und der ausländerfeindlichen Gesetzgebung der jungen türkischen Republik mussten die meisten Levantiner weichen.<br /><br /> <br /><br />1. Typische Namen waren um 1810: aus Frankreich stammend: Arlaud, Beuf, Boyer, Castagne, Crespin, Dalmas, Dejean , Gravier; Inselkatholiken bzw. in Konstantinopel geborene Katholiken: Babacari, Ballari, Caro, Castelli, Corpi, Corpi- Giustiniani, Dapei, Dhamalà, Drossa, Gallici, Lapiera, Livadhari, Magnifico, Mamachi, Marcello, Marcopoli, Mazzolini, Peri, Privileggio, Rugieri, Salgani, Sari, Stefano, Timoni, Xanthachi.</http:></div>
i-know.grhttp://www.blogger.com/profile/07400229464291980397noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-5853046852495646077.post-429383839729267862016-01-03T22:03:00.000+02:002016-01-03T22:03:46.076+02:00Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<table cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="float: left; margin-right: 1em; text-align: left;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEixjLkmxjG0BciRZd4Mrf3uqoRIo8QChwHrEyRhbNsYiYakEfDzTYpV6RAWEFEoAFLiiKcVGQQZa7g5ZbZDqxMTjm7UEBFPNNxTPw8r6cYJzZJMsoilm4ObrOij5MacP9lRdo0CCmKCsPtH/s1600/Paparrigopoulos.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; margin-bottom: 1em; margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEixjLkmxjG0BciRZd4Mrf3uqoRIo8QChwHrEyRhbNsYiYakEfDzTYpV6RAWEFEoAFLiiKcVGQQZa7g5ZbZDqxMTjm7UEBFPNNxTPw8r6cYJzZJMsoilm4ObrOij5MacP9lRdo0CCmKCsPtH/s400/Paparrigopoulos.jpg" width="310" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><i><span style="font-size: xx-small;">Φωτογραφία από wikipedia</span></i></td></tr>
</tbody></table>
<b>Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος</b><br />
<br />
<br />
<u>Καταγωγή – Οικογένεια</u><br />
<br />
Ο Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος, ιστοριογράφος και καθηγητής της ιστορίας του ελληνικού έθνους στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1815. Ο πατέρας του Δημήτριος, με καταγωγή από τη Βυτίνα της Πελοποννήσου, είχε εγκατασταθεί στην Κωνσταντινούπολη μετά τα Ορλωφικά και ασχολούνταν πολύ επιτυχώς με εμπορικές και <br />
<a name='more'></a>τραπεζικές δραστηριότητες. Αυτές οι δραστηριότητες διακόπηκαν βίαια το 1821, όταν ο ίδιος ο Δημήτριος Παπαρρηγόπουλος, ένας από τους γιους του και άλλα μέλη της οικογένειάς του εκτελέστηκαν από τους Οθωμανούς, στο πλαίσιο των αντιποίνων για το ξέσπασμα της Ελληνικής Επανάστασης. Η οικογενειακή τραγωδία ανάγκασε τη μητέρα του ιστοριογράφου, την Ταρσία (το γένος Νικοκλή), να καταφύγει με τα παιδιά της στην Οδησσό, πόλη της Ρωσίας με ευημερούσα ελληνική παροικία. Εκεί ο Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος και ο αδελφός του Πέτρος, μετέπειτα καθηγητής της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, φοίτησαν στο περίφημο γαλλικό λύκειο Richelieu.<br />
<br />
Το 1830 ο Παπαρρηγόπουλος μετοίκησε στην Ελλάδα. Δεν έκανε εγκύκλιες σπουδές, αλλά υπήρξε μαθητής του Γεωργίου Γενναδίου, όπως άλλωστε και ο αδελφός του Πέτρος. Το 1834 διορίστηκε γραφέας στη Γραμματεία (δηλαδή το Υπουργείο) της Δικαιοσύνης και την ίδια χρόνια επιφορτίστηκε με τη σύνταξη στη γαλλική γλώσσα των πρακτικών της δίκης του Θεοδώρου Κολοκοτρώνη από τη βαβαρική αντιβασιλεία. Εκεί υπηρέτησε επί έντεκα χρόνια, φτάνοντας μέχρι το βαθμό του παρέδρου.<br />
<br />
Το 1841 παντρεύτηκε τη Μαριώρα Αφθονίδη, κόρη του εμποροκτηματία Γεωργίου Αφθονίδη, που είχε διατελέσει ισχυρός αξιωματούχος του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως. Από αυτό το γάμο γεννήθηκαν τρία παιδιά: ο Δημήτριος, γνωστός μετέπειτα ποιητής, η Αγλαΐα και η Ελένη.<br />
<br />
Ο Παπαρρηγόπουλος απολύθηκε από την υπηρεσία του το 1845, με το περίφημο ψήφισμα περί «ετεροχθόνων». Το ίδιο συνέβη και με δύο αδελφούς του, που επίσης κατείχαν θέσεις στο Υπουργείο Δικαιοσύνης. Οι αδελφοί Παπαρρηγόπουλοι διαμαρτυρήθηκαν για την απόλυσή τους με επιστολή που δημοσιεύτηκε στις εφημερίδες Χρόνος και Ελπίς. Η επιστολή, η οποία ήταν έντονα φορτισμένη συναισθηματικά, με αναφορές στην εκτέλεση του πατέρα και του αδελφού τους, κατέληγε ως εξής: «Ας κρίνη ήδη το κοινόν, αν υπάρχη νόμος ανθρώπινος ή οιαδήποτε ερμηνεία ικανή ν’ αφαιρέση από του μετώπου των τέκνων τοιούτου ανθρώπου την ανεξίτηλον σφραγίδα του πολίτου Έλληνος».1<br />
<br />
<b><u>Το ιστορικό έργο του Παπαρρηγόπουλου</u></b><br />
<br />
Ο Παπαρρηγόπουλος δημοσίευσε το πρώτο ιστοριογραφικό έργο του το 1843, με τίτλο Περί της εποικίσεως σλαβικών τινών φυλών εις την Πελοπόννησον. Επρόκειτο για μια προσπάθεια ανασκευής των επιχειρημάτων του Γερμανού ιστοριογράφου Jakob Philip Fallmerayer περί εκσλαβισμού των Ελλήνων στη διάρκεια των Βυζαντινών χρόνων.2 Την επόμενη χρονιά δημοσιεύτηκε το δεύτερο έργο του Παπαρρηγόπουλου, το οποίο έφερε τον τίτλο Το τελευταίον έτος της ελληνικής ελευθερίας, όπου ο ιστοριογράφος υποστήριζε ότι η άλωση της Κορίνθου από τους Ρωμαίους είχε γίνει το 145 και όχι το 146 π.Χ.<br />
<br />
Η απόλυσή του από το Υπουργείο Δικαιοσύνης τον έκανε να αφιερωθεί στις επιστημονικές του ενασχολήσεις, και σειρά είχαν πλέον οι μεγάλες ιστοριογραφικές συνθέσεις. Αρχικά στράφηκε προς τη συγγραφή εκπαιδευτικών εγχειριδίων, και δη παγκόσμιων ιστοριών. Το 1845 εξέδωσε μια μετάφραση-διασκευή του γνωστού εγχειριδίου του Γάλλου παιδαγωγού David Lévi Alvarès Nouveaux éléments d’histoire générale, υπό τον τίτλο Στοιχεία της Γενικής Ιστορίας κατά το σύστημα του Γάλλου Λευί. Το βιβλίο προοριζόταν για τη διδασκαλία της ιστορίας στη Μέση Εκπαίδευση και η συγγραφή του εντασσόταν στην προσπάθειά του να διοριστεί καθηγητής στο Γυμνάσιο των Αθηνών. Το Υπουργείο Παιδείας ενέκρινε τη χρήση του βιβλίου ως διδακτικού βοηθήματος, γεγονός που επέσυρε τη μήνιν του Γρηγορίου Παπαδόπουλου, ο οποίος κατείχε τη θέση του καθηγητή της Ιστορίας στο Γυμνάσιο των Αθηνών. Ακολούθησε μια ανταλλαγή αλληλοεπικριτικών κειμένων μεταξύ των δύο λογίων. Από τη διαμάχη, η οποία πήρε πολιτικές διαστάσεις και στην οποία ενεπλάκησαν και ορισμένες αθηναϊκές εφημερίδες, κερδισμένος βγήκε ο Παπαρρηγόπουλος, ο οποίος διορίστηκε το 1846 καθηγητής της Ιστορίας στο Γυμνάσιο των Αθηνών.<br />
<br />
Με την έναρξη του σχολικού έτους 1846-1847, ανήγγειλε ότι θα δίδασκε εκτάκτως στο Γυμνάσιο των Αθηνών σειρά μαθημάτων υπό τον τύπο διαλέξεων πάνω στην ιστορία της Ελλάδας, από την υποταγή της στους Ρωμαίους μέχρι την Επανάσταση του 1821. Δημοσίευσε μάλιστα τρία από τα εισαγωγικά μαθήματά του στη γαλλική γλώσσα, στο περιοδικό Le moniteur grec, που εκδιδόταν στην Αθήνα.3 Τα δύο πρώτα από αυτά τα κείμενα μεταφράστηκαν αργότερα στα ελληνικά για λογαριασμό του περιοδικού Πανδώρα.4 Αποτελούν μάλιστα έναν από τους θεμέλιους λίθους της ελληνικής εθνικής ιστοριογραφίας, ένεκα του χαρακτήρα τους, που ήταν ταυτόχρονα απολογιστικός και προγραμματικός. Απολογιστικός, διότι αποτύπωναν το τι είχε γίνει μέχρι τότε, από Έλληνες και ξένους λογίους, προς την κατεύθυνση της συγγραφής μιας συνολικής και πλήρους ιστορίας του ελληνικού έθνους, και προγραμματικός, διότι, όπου ο Παπαρρηγόπουλος επισήμαινε συναφή προβλήματα, πρότεινε την αναζήτηση λύσεων προς συγκεκριμένες κατευθύνσεις.<br />
<br />
Ο Παπαρρηγόπουλος δίδαξε στο Γυμνάσιο των Αθηνών τέσσερα περίπου χρόνια. Το 1849 εξέδωσε τον πρώτο τόμο του Εγχειριδίου της γενικής ιστορίας, που ήταν αφιερωμένος στην αρχαία ιστορία. Με το βιβλίο αυτό είχε την πρόθεση να αντικαταστήσει τα Στοιχεία της Γενικής Ιστορίας, που είχαν ξεσηκώσει τόσες αντιδράσεις. Αυτή τη φορά ο Έλληνας ιστοριογράφος είχε βασιστεί σε έργα Γερμανών συναδέλφων του, και κυρίως του Friedrich Christoph Schlosser, ο οποίος έμελλε να του ασκήσει έντονη επιρροή καθ’ όλη τη διάρκεια της επιστημονικής καριέρας του. Τελικά, δημοσίευσε το 1853 άλλον έναν τόμο του Εγχειριδίου της γενικής ιστορίας, αφιερωμένο στη μεσαιωνική ιστορία. Αντίθετα, ο τρίτος τόμος, που θα αφορούσε τη νεότερη ιστορία, δεν ολοκληρώθηκε ποτέ, διότι η προσοχή του ιστοριογράφου είχε πλέον εστιαστεί στη συγγραφή μιας ιστορίας του ελληνικού έθνους από την Αρχαιότητα μέχρι τα Νεότερα χρόνια.<br />
<br />
Οι προσπάθειες του Παπαρρηγόπουλου τελεσφόρησαν και το 1853 εκδόθηκε η Ιστορία του ελληνικού έθνους από των αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι της σήμερον, προς διδασκαλίαν των παίδων, ένα διδακτικό εγχειρίδιο που επίσης προοριζόταν για το γυμνάσιο. Εντωμεταξύ όμως είχαν αποδώσει και οι προσπάθειές του να καταλάβει θέση στο Πανεπιστήμιο των Αθηνών. Σε αυτό συντέλεσε τα μέγιστα η συνδρομή του οικογενειακού του φίλου και προστάτη Κωνσταντίνου Σχινά, άλλοτε καθηγητή της Ιστορίας στο ίδιο πανεπιστήμιο και τότε πρέσβη της Ελλάδας στο Μόναχο, ο οποίος μεσολάβησε για την απονομή στον Παπαρρηγόπουλο (1850) διδακτορικού τίτλου in absentia από το Πανεπιστήμιο του Μονάχου, λόγω του σημαντικού ιστοριογραφικού έργου του. Τελικά, διορίστηκε το 1851 έκτακτος καθηγητής της Ιστορίας των αρχαίων εθνών, στην έδρα δηλαδή που είχε χηρέψει μετά την αποχώρηση του Σχινά.5<br />
<br />
Ο Παπαρρηγόπουλος προήχθη σε τακτικό καθηγητή το 1857, ενώ αργότερα χρημάτισε και πρύτανης του πανεπιστημίου. Με την εξαίρεση του θερινού εξαμήνου του ακαδημαϊκού έτους 1851-1852 και παρά τις όποιες μικρές διαφοροποιήσεις στους τίτλους των μαθημάτων του, ο ιστοριογράφος δίδαξε στο πανεπιστήμιο ένα και μόνο μάθημα, αυτό με το οποίο ταυτίστηκε τόσο επιστημονικά όσο και συγγραφικά, την Ιστορία του ελληνικού έθνους: αρχαία, μεσαιωνική και νεότερη.<br />
<br />
<b> <u>Η Ιστορία του ελληνικού έθνους</u></b><br />
<br />
Στα χρόνια που ακολούθησαν κυριάρχησε η συγγραφή του πεντάτομου μνημειώδους έργου του ιστοριογράφου με τίτλο Ιστορία του ελληνικού έθνους, από των αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι των νεωτέρων, χάριν των πολλών εξεργασθείσα (Αθήνα 1860-1874),6 το οποίο αποτελεί το κορυφαίο κείμενο του ελληνικού ιστορισμού. Η δημοσίευση της Ιστορίας του Παπαρρηγόπουλου συνάντησε πολλές αντιδράσεις, που είχαν κυρίως να κάνουν με το γεγονός ότι το έργο, όπως άλλωστε δήλωνε και ο υπότιτλός του, είχε εκλαϊκευτικό χαρακτήρα. Αντιδράσεις υπήρξαν όμως και για τις ίδιες τις απόψεις του ιστοριογράφου. Από τη μία μεριά, επιφανείς συνεχιστές της κοραϊκής παράδοσης, όπως ο Στέφανος Κουμανούδης, τού άσκησαν κριτική για τον τρόπο με τον οποίο πραγματευόταν την Αρχαία Μακεδονική και τη Βυζαντινή περίοδο,7 εντάσσοντάς τες πλήρως στο γενικό σώμα της ιστορίας του ελληνικού έθνους και επιμένοντας στην «ελληνικότητά» τους.8 Από την άλλη, δεν ήταν λίγοι εκείνοι που ωθούμενοι από τοπικιστικά ή προσωπικά κίνητρα, επιδιώκοντας δηλαδή να υπογραμμίσουν τη συνεισφορά τη δική τους ή των συντοπιτών τους στην Επανάσταση του 1821 ή και να πλέξουν το εγκώμιο συγκεκριμένων ιστορικών προσωπικοτήτων, καταλόγισαν στον Παπαρρηγόπουλο άγνοια και μεροληψία σε ό,τι είχε να κάνει με την παρουσίαση των γεγονότων που είχαν οδηγήσει στη δημιουργία του ελληνικού κράτους.9<br />
<br />
Ο Παπαρρηγόπουλος δημοσίευσε και μια αναθεωρημένη εκδοχή της πεντάτομης Ιστορίας του, κατά την τριετία 1885-1888, στην οποία διατήρησε ωστόσο τον εκλαϊκευτικό χαρακτήρα της. Δημοσίευσε επίσης αναρίθμητα κείμενα στον ημερήσιο και τον περιοδικό Τύπο της χώρας, από τα οποία ξεχωρίζουν εκείνα στις στήλες του περιοδικού Πανδώρα.<br />
<br />
<u><b>Η πολιτική δράση του Παπαρρηγόπουλου</b></u><br />
Με τον Παπαρρηγόπουλο εγκαινιάζεται μια παράδοση ενεργής παρουσίας των επαγγελματιών ιστορικών (και καθηγητών ιστορίας) στα πολιτικά πράγματα της χώρας – μια παράδοση που θα συνεχιζόταν κυρίως με το Σπυρίδωνα Λάμπρο και τον Παύλο Καρολίδη.10 Σε δύο περιπτώσεις ασχολήθηκε ενεργά με την πολιτική δημοσιογραφία: το 1847 εξέδωσε την Εθνική και το 1858 τον Έλληνα. Επρόκειτο για βραχύβια εγχειρήματα που αποσκοπούσαν στη στήριξη πολιτικών φίλων του οι οποίοι βρίσκονταν σε δεινή πολιτική θέση: του Ιωάννη Κωλέττη στην πρώτη περίπτωση και του βασιλιά Όθωνα στη δεύτερη.<br />
<br />
Ιδιαίτερα ευαίσθητος στο θέμα της εικόνας της Ελλάδας στη διεθνή κοινή γνώμη, συμμετείχε στη συντακτική επιτροπή του περίφημου Spectateurdel’Orient, του περιοδικού-βήματος για τις ελληνικές θέσεις σχετικά με το Ανατολικό Ζήτημα, που εκδιδόταν στη γαλλική γλώσσα κατά την εποχή του Κριμαϊκού πολέμου. Πρέπει επίσης να σημειώσουμε τη συμμετοχή του με την ιδιότητα του προέδρου τόσο στην παρακρατική-παραστρατιωτική οργάνωση «Εθνική Άμυνα», όσο και στο ημιεπίσημο όργανο της ελληνικής πολιτιστικής προπαγάνδας, το «Σύλλογο προς Διάδοσιν των Ελληνικών Γραμμάτων»,11 καθώς και τον ενεργό ρόλο του στην ίδρυση και λειτουργία του Φιλολογικού Συλλόγου «Παρνασσός».<br />
<br />
Ο ίδιος θα επισήμαινε πάντως ότι εκπλήρωσε «το προς την πατρίδα καθήκον» κυρίως με δύο ενέργειες: α) την έκδοση της Histoire de la civilisation hellénique (Παρίσι 1878) –της γαλλικής μετάφρασης της συνοπτικής εκδοχής της πεντάτομης Ιστορίας του, που είναι γνωστή ως Επίλογος–12 και β) την προσπάθειά του να επηρεάσει τον περίφημο χαρτογράφο Kiepert στο πλαίσιο του συνεδρίου του Βερολίνου, προκειμένου η χαρτογράφηση της Μακεδονίας να εξυπηρετήσει τις ελληνικές εθνικές διεκδικήσεις.13 Ο Παπαρρηγόπουλος πέθανε το 1891 στην Αθήνα, έχοντας κερδίσει περίοπτη θέση στο πάνθεο των Ελλήνων λογίων του 19ου αιώνα.<br />
<br />
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------<br />
1. Βλ. Λάιος, Γ., «Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος, Α΄ (1814-1851)», Μνημοσύνη 5 (1974-1975), σελ. 284-324.<br />
<br />
2. Βλ. Βελουδής, Γ., Ο Jakob Philipp Fallmerayer και η γένεση του Ελληνικού ιστορισμού (Αθήνα 1982)· Σκοπετέα, Ε., Φαλμεράυερ. Τεχνάσματα του αντιπάλου δέους (Αθήνα 1997).<br />
<br />
3. Βλ. Paparrigopoulos, C., “Histoire de la régénération du peuple grec. Introduction”, Le Moniteur grec Γ΄: 70-71 (1846).<br />
<br />
4. Βλ. Παπαρρηγόπουλος, Κ., «Εισαγωγή εις την ιστορίαν της αναγεννήσεως του ελληνικού έθνους», Πανδώρα Α΄: 9-10 (1850).<br />
<br />
5. Βλ. Καραμανωλάκης, Β.Δ., Η συγκρότηση της ιστορικής επιστήμης και η διδασκαλία της ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών (1837-1932) (Αθήνα 2006), σελ. 95.<br />
<br />
6. Σημειώνεται ότι οι δύο πρώτοι τόμοι φέρουν ολόκληρο αυτόν τον τίτλο, από τον τρίτο και τον τέταρτο έχει αφαιρεθεί το «εξεργασθείσα», ενώ από τον πέμπτο παραλείπεται και το «χάριν των πολλών».<br />
<br />
7. Βλ. ενδεικτικά Δημαράς, Κ.Θ., Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος. Η εποχή του, η ζωή του, το έργο του (Αθήνα 1986), σελ. 178 κ.εξ.<br />
<br />
8. Βλ. Kitromilides, P.M., “On the intellectual content of Greek nationalism. Paparrigopoulos, Byzantium and the Great Idea”, στο Ricks, D. – Magdalino, P. (επιμ.), Byzantium and the modern Greek identity (London 1998), σελ. 25-33· Κουμπουρλής, Γ., «Εννοιολογικές πολυσημίες και πολιτικό πρόταγμα. Ένα παράδειγμα από τον Κ. Παπαρρηγόπουλο», Τα Ιστορικά 15: 28-29 (1998), σελ. 31-58.<br />
<br />
9. Βλ. Δημαράς, Κ.Θ., Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος. Η εποχή του, η ζωή του, το έργο του (Αθήνα 1986), σελ. 58, 297, 320-321 και 471· Κουμπουρλής, Γ., «Ο Καραϊσκάκης του Παπαρρηγόπουλου», Ελευθεροτυπία, ένθετο περιοδικό Ιστορικά (αφιέρωμα: «Γ. Καραϊσκάκης»), (28 Μαρτίου 2002), σελ. 128.<br />
<br />
10. Βλ. Κουμπουρλής, Γ., «Όταν οι ιστορικοί μιλούν για τον εαυτό τους. Ο ρόλος του εθνικού ιστορικού στους πρωτοπόρους της ελληνικής εθνικής σχολής», στο Κιτρομηλίδης, Π.Μ. – Σκλαβενίτης, Τ.Ε. (επιμ.), Ιστοριογραφία της νεότερης και σύγχρονης Ελλάδας 1833-2002, Δ΄ Διεθνές Συνέδριο Ιστορίας. Πρακτικά, Τόμος Α΄ (Αθήνα 2004), σελ. 81-101· Καραμανωλάκης, Β.Δ., Η συγκρότηση της ιστορικής επιστήμης και η διδασκαλία της ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών (1837-1932) (Αθήνα 2006), σελ. 371.<br />
<br />
11. Βλ. σχετικά Δημαράς, Κ.Θ., Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος. Η εποχή του, η ζωή του, το έργο του (Αθήνα 1986), σελ. 241-243, 345 και 476· Βούρη, Σ., Εκπαίδευση και εθνικισμός στα Βαλκάνια. Η περίπτωση της βορειοδυτικής Μακεδονίας (1870-1904) (Αθήνα 1992)· Βούρη, Σ., Πηγές για την ιστορία της Μακεδονίας. Πολιτική και εκπαίδευση (1875-1907) (Αθήνα 1994)· Καράβας, Σ., «Ο Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος και οι εθνικές διεκδικήσεις (1877-1885)», στο Ιστοριογραφία της νεότερης και σύγχρονης Ελλάδας, Δ΄ Διεθνές Συνέδριο Ιστορίας. Πρακτικά, Τόμος Α΄ (Αθήνα 2004), σελ. 149-169.<br />
<br />
12. Βλ. Παπαρρηγόπουλος, Κ., Επίλογος της Ιστορίας του Ελληνικού Έθνους. Μετά πίνακος αλφαβητικού των κυρίων ονομάτων των περιεχομένων εις τους πέντε τόμους της ιστορίας ταύτης (Αθήνα 1877).<br />
<br />
13. Βλ. Δημαράς, Κ.Θ., Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος. Η εποχή του, η ζωή του, το έργο του (Αθήνα 1986), σελ. 349 και 335 κ.εξ.<br />
<br />
Κουμπουρλής Ιωάννης (1/22/2008)<br />
For citation: Κουμπουρλής Ιωάννης, «Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος», 2008,<br />
<a href="http://kassiani.fhw.gr/constantinople/Forms/fLemmaBodyExtended.aspx?lemmaID=11158" target="_blank">Encyclopaedia of the Hellenic World, ConstantinopleURL: <http: id="11158" l.aspx="" www.ehw.gr="">Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος (12/17/2009 v.1)</http:></a></div>
i-know.grhttp://www.blogger.com/profile/07400229464291980397noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5853046852495646077.post-20673700791589746282015-12-29T22:46:00.000+02:002016-01-03T22:47:36.555+02:00Καστοριάδης, η πανουργία της αυτονομίας<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />«Οι μόδες περνούν, το στιλ παραμένει», μότο που βλέπουμε να επαληθεύεται κατά τα τελευταία χρόνια, περίοδο της ελληνικής, αλλά και παγκόσμιας <br />
<a name='more'></a>χρηματοπιστωτικής κρίσης, όπου παρατηρείται μια ιδιάζουσα αναζωπύρωση του ενδιαφέροντος για το έργο του Κορνήλιου Καστοριάδη. Ιδιάζουσα, διότι με αφετηρία τις κινητοποιήσεις από τους λεγόμενους «αγανακτισμένους» στην πλατεία Συντάγματος, αλλά και σε ολόκληρη την Ελλάδα, καθίσταται πλέον ορατότερη μια προσπάθεια οικειοποίησης του Καστοριάδη, η οποία συντελείται τόσο από συνιστώσες της Αριστεράς όσο και από πληθώρα αναρχικών ομάδων.<br />Στις σύντομες παρατηρήσεις που ακολουθούν σκοπός δεν είναι να διερευνηθούν οι λόγοι για τους οποίους η αρχική καχυποψία, ενίοτε και απόρριψη του καστοριαδικού έργου από την Αριστερά και η επιφυλακτικότητα ή η συγκρατημένη συμπάθεια του αναρχικού χώρου δίνουν τη θέση τους σε μια βεβιασμένη, και γι' αυτό ίσως ενθουσιώδη, απόπειρα οικειοποίησης, αλλά να διασαφηνιστεί γιατί αυτή η απόπειρα δεν αποτελεί παρά μια μόδα που θα περάσει.<br />Οσο και αν λησμονείται ή απωθείται, ο Καστοριάδης όχι απλώς θεωρήθηκε προδότης από την Αριστερά, αλλά εξακολουθεί να θεωρείται μέχρι σήμερα από την κομμουνιστική Αριστερά. Ανεξάρτητα όμως από τον ετεροπροσδιορισμό του Καστοριάδη, παραμένει αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι ο ίδιος δεν θεωρεί τον εαυτό του αριστερό. Ηδη από το 1965, έχοντας υποβάλει σε δριμεία κριτική όλες τις πτυχές του μαρξικού έργου, περιγράφει με τον πλέον κατηγορηματικό τρόπο τη χρεοκοπία του μαρξισμού συνολικά, για να διατυπώσει το περίφημο δίλημμα σύμφωνα με το οποίο είτε παραμένει κανείς μαρξιστής είτε επαναστάτης. Ο Καστοριάδης θα επιμείνει διά βίου απαρασάλευτα στην ορθότητα αυτής της απόρριψης καταδικάζοντας στο θεωρητικό πεδίο τον λενινισμό, τον σταλινισμό, τον τροτσκισμό, τον μαοϊσμό και στο πολιτικό πεδίο, όχι απλώς το καθεστώς της ΕΣΣΔ, αλλά συλλήβδην τα καθεστώτα του λεγόμενου υπαρκτού σοσιαλισμού. Ο Καστοριάδης καταδικάζει το καθεστώς της Κούβας και την επαναστατική ρητορική των Κάστρο και Τσε Γκεβάρα, όπως επίσης το γιουγκοσλαβικό πείραμα της αυτοδιαχείρισης ή την κινεζική πολιτιστική επανάσταση, τα ποικίλα επαναστατικά κινήματα μαρξιστικής εμπνεύσεως τόσο στη<br />Λατινική Αμερική όσο και στην αφρικανική ήπειρο, αλλά και την ευρωπαϊκή<br />σοσιαλδημοκρατία. Μάλιστα, η τελευταία δεν αποτελεί παρά τμήμα ενός αστερισμού δυτικών καθεστώτων τα οποία, σε αντίθεση με τα καθεστώτα ολικού γραφειοκρατικού καπιταλισμού, χαρακτηρίζονται από τον Καστοριάδη ως φιλελεύθερες ολιγαρχίες.<br />Ωστόσο και παρά το γεγονός της οξείας πολεμικής που ασκεί ο Καστοριάδης στις δυτικές κοινωνίες, δεν διστάζει ποτέ, γι' αυτό θεωρώ ότι είναι λανθασμένη η ταξινόμησή του ως αναρχικού, να υπερασπιστεί σθεναρά τον φιλελεύθερο χαρακτήρα τους ως κληρονομιά του Διαφωτισμού και μέρος της επαναστατικής παράδοσης των νεότερων χρόνων. Αυτή η θετική σημασιοδότηση του φιλελεύθερου χαρακτήρα των δυτικών κοινωνιών τον οδηγεί ακόμη και στο να ταχθεί υπέρ της στρατιωτικής επέμβασης των ΗΠΑ στον πρώτο πόλεμο του Κόλπου. Ομως ο Καστοριάδης δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως αναρχικός για έναν επιπλέον λόγο: Στην περιγραφή μιας αυτόνομης κοινωνίας, όπως αυτή αναπτύσσεται στο «Πάνω στο περιεχόμενο του σοσιαλισμού», συναντούμε την ύπαρξη κράτους και κεντρικής κυβέρνησης. Σε αντίθεση με τους αναρχικούς οι οποίοι προκρίνουν έναντι του κράτους τις αυτόνομες τοπικές κοινότητες και συνδυασμούς αυτών, είτε σε ομοσπονδιακή μορφή είτε σε μορφή συμπολιτειών, ο Καστοριάδης όχι απλώς δεν αποκλείει την εγκαθίδρυση μιας αυτόνομης κοινωνίας στη βάση ενός κράτους, αλλά επιχειρηματολογεί υπέρ αυτού λόγω της αναγκαιότητας για την ύπαρξη μιας κεντρικής αρχής προκειμένου να καταστεί εφικτός ο συντονισμός των κοινωνικών λειτουργιών. <br />Τα προηγηθέντα δεν εγγράφονται σε ένα εγχείρημα «ορθής» ανάγνωσης ή<br />υπεράσπισης της καστοριαδικής σκέψης. Η καστοριαδική σκέψη δεν χρήζει<br />υπεράσπισης ούτε από τους μαρξιστές, ούτε από τους αναρχικούς, ούτε από τους φιλελεύθερους, ούτε ακόμη και από τους ίδιους τους καστοριαδικούς, όρος οξύμωρος, ωστόσο ταιριαστός για να περιγράψει ορισμένους μελετητές του έργου του. Θα έπρεπε μάλλον να υπερασπιστούμε τους εαυτούς μας απέναντι στον Καστοριάδη υπό την έννοια ότι η σκέψη του ενίοτε χρησιμεύει ως άλλοθι, όχι απλώς για τη διανοητική μας νωχέλεια, αλλά και για μια μορφή ετερονομίας υπό το ένδυμα της αυτονομίας. Με άλλα λόγια, δεν γίνεται κανείς αυτόνομος ακολουθώντας κάποιον, ακόμη και αν αυτός μας διδάσκει τη σημασία της αυτονομίας. Επιπλέον, η θεωρητική ενασχόληση με την έννοια της αυτονομίας, αναμφίβολα επωφελής, αν δεν συνοδεύεται από και δεν μετουσιώνεται σε πρακτικές φιλίας, έρωτα, συνεργασίας, αν, εν ολίγοις, δεν αποτελεί μέρος μιας επιμέλειας εαυτού η οποία εκδιπλώνεται στην καθημερινότητα ως τρόπος του βίου, δεν μας καθιστά αυτόνομους, όπως ακριβώς η ανάγνωση του μενού ενός εστιατορίου δεν μπορεί να χορτάσει την πείνα μας. Η καστοριαδική σκέψη, προτρέποντάς μας να γίνουμε αυτόνομοι, μοιάζει να θέλει να μας λυτρώσει από κάθε είδους λυτρωτές. Την ακολουθούμε γοητευμένοι στα σταυροδρόμια του λαβυρίνθου, παρότι μας προειδοποιεί να μην ακολουθούμε κανέναν. Ισως ήρθε ο καιρός να λυτρωθούμε και από όσους μας υπόσχονται τη λύτρωση από τους λυτρωτές.<br />
<br /><a href="https://www.academia.edu/19864920/%CE%9A%CE%B1%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%81%CE%B9%CE%AC%CE%B4%CE%B7%CF%82_%CE%AE_%CE%B7_%CF%80%CE%B1%CE%BD%CE%BF%CF%85%CF%81%CE%B3%CE%AF%CE%B1_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%B1%CF%85%CF%84%CE%BF%CE%BD%CE%BF%CE%BC%CE%AF%CE%B1%CF%82" target="_blank">Δημοσιευμένο στο Πέντε οικουμενικοί έλληνες στοχαστές, Οι εκδόσεις των<br />συναδέλφων, 2014.</a><br />
<a href="https://www.academia.edu/19864920/%CE%9A%CE%B1%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%81%CE%B9%CE%AC%CE%B4%CE%B7%CF%82_%CE%AE_%CE%B7_%CF%80%CE%B1%CE%BD%CE%BF%CF%85%CF%81%CE%B3%CE%AF%CE%B1_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%B1%CF%85%CF%84%CE%BF%CE%BD%CE%BF%CE%BC%CE%AF%CE%B1%CF%82" target="_blank">Θεφάνης Τάσης </a></div>
i-know.grhttp://www.blogger.com/profile/07400229464291980397noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5853046852495646077.post-24693718591285106472015-12-29T17:22:00.001+02:002015-12-29T17:22:28.615+02:00Η παράνομη μετανάστευση - Ευρώπη και Ελλάδα<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
Η παγκοσμιοποίηση έχει οδηγήσει στην ελεύθερη μετακίνηση ιδεών και ανθρώπων, χωρίς, όμως, να έχουν καθορισθεί συγκεκριμένες πολιτικές για την αποτελεσματική διείσδυση τους και την αποτροπή πιθανών κινδύνων. Η έλλειψη αυτών των πολιτικών γίνεται πιο εμφανής και επικίνδυνη ως προς το φαινόμενο της άφιξης μεταναστών στην Ευρώπη και, ιδιαίτερα στη Ελλάδα. Επισημαίνεται, επίσης, ότι ακόμη πιο επικίνδυνη πλέον γίνεται η παράνομη μετανάστευση, η οποία καθορίζεται από το οικονομικό και κοινωνικό υπόβαθρο των χωρών προέλευσης αλλά και από τις συνθήκες και τις ευκαιρίες απασχόλησης, που επικρατούν στις χώρες αυτές (Adnett, 1996).<br />
<a name='more'></a><br /><br /> Οι κυριότεροι παράγοντες που οδηγούν στην αύξηση του φαινομένου της παράνομης μετανάστευσης θεωρούνται οι περισσότερες ευκαιρίες απασχόλησης και εισοδήματος για τους παράνομους μετανάστες αλλά και ο σύνθετος χαρακτήρας του γεωγραφικού περιβάλλοντος, ο οποίος αποτρέπει τον αποτελεσματικό έλεγχο των συνόρων και τον περιορισμό της παράνομης μετανάστευσης (Bhagwati, 1988). <br /><br /> Οι ελληνικές κυβερνήσεις έχουν προσπαθήσει να ελέγξουν την παράνομη μετανάστευση, εφαρμόζοντας συγκεκριμένα προγράμματα νομιμοποίησης, αποτελεσματικής φρούρησης των συνόρων και απέλασης των παράνομων μεταναστών μετά τη σύλληψή τους. Για τον αποτελεσματικό έλεγχο των συνόρων έχουν προχωρήσει και στη σύναψη συμφωνιών με γειτονικές χώρες, χωρίς, όμως, να έχει προωθηθεί η εφαρμογή ενός σταθερού συστήματος αντιμετώπισης του προβλήματος (Gidarakou, 2013). <br /><br /> Όμως, το φαινόμενο αυτό γίνεται εντονότερο στις μέρες μας, απειλώντας την εθνική ταυτότητα, τη συνοχή και την εύρυθμη λειτουργία των ευρωπαϊκών κρατών και της χώρας μας. Μπορεί οι παράνομοι μετανάστες να αποτελούν φθηνό εργατικό δυναμικό, όμως, η αυξημένη διείσδυση τους στο εσωτερικό των ευρωπαϊκών κρατών προκαλεί την ανησυχία των σύγχρονων κοινωνιών, ενώ καλλιεργεί και έντονα ξενοφοβικά αισθήματα (Epstein, 1997). <br /><br /> <br />Το τελευταίο διάστημα , λοιπόν, η μαζική ροή μεταναστών στον ευρωπαϊκό χώρο δια μέσου της Ελλάδας και της Τουρκίας αποδεικνύει ότι η μετακίνηση και η εγκατάστασή τους αποτελούν ένα σοβαρό πολιτικό ζήτημα. Αποδεικνύεται, επίσης, ότι κάθε χώρα δεν διαθέτει από μόνη της τους απαραίτητους αμυντικούς μηχανισμούς για την αντιμετώπιση του συγκεκριμένου ζητήματος και για τη σωστή διαχείριση των προβλημάτων που ανακύπτουν από την εμφάνιση αυτού του φαινομένου και για αυτό απαιτείται η επίδειξη μιας ενιαίας μεταναστευτικής πολιτικής (Παπαθεοδώρου, 2003).<br /> <br /><br /> <u><b>Η ΠΑΡΑΝΟΜΗ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ</b></u><br /> <u><br />Γενικά περί μετανάστευσης</u><br /><br /> <br />Για να ξεκινήσουμε να μιλάμε για παράνομη μετανάστευση καλό θα ήταν να ορίσουμε κατ’ αρχήν τον όρο μετανάστευση. Τι είναι λοιπόν η μετανάστευση. Μετανάστευση είναι η ατομική ή ομαδική μετακίνηση ανθρώπων σε ένα τόπο διαφορετικό από εκείνο της μέχρι τώρα μόνιμης παραμονής τους.<br /><br />Η μετανάστευση μπορεί να είναι : <br /><br /><b><u>α. Αναγκαστική μετανάστευση:</u></b> είναι αυτή που προκαλείται από την εσκεμμένη ή άθελη δημιουργία ή και πρόκληση δυσμενών συνθηκών διαβίωσης είτε κοινωνικής ένταξης σε βάρος μιας περιορισμένης κατηγορίας ατόμων ή μερίδας ενός πληθυσμού, με σκοπό να προωθήσει τα άτομα αυτά σε βεβιασμένη απόφαση προς μετανάστευση, εγκαταλείποντας το σημείο κατοικίας του.<br /><b><br /><u>β. Βίαιη μετανάστευση:</u></b> είναι αυτή που επιβάλλεται σε άτομα ή κοινωνικά σύνολα χωρίς να αφήνεται κανένα περιθώριο επιλογής μεταξύ παραμονής, έστω και με δυσμενείς όρους ή κάποιας μετεγκατάστασης, όπως στην περίπτωσης της αναγκαστικής μετανάστευσης. Παραδείγματα, μπορούμε να αναφέρουμε τον διωγμό πληθυσμών, όπως συνέβη το 1922 στη Μικρά Ασία. <br /><b><br /><u>γ. Σύγχρονη μετανάστευση:</u></b> ονομάζεται η μετανάστευση που προκαλείται από οικονομικά αίτια, (οικονομική μετανάστευση), όπως για παράδειγμα η αναζήτηση σε άλλο χώρο καλύτερης αμειβόμενης εργασίας των Ελλήνων εργατών στις δεκαετίες ’60 και ’70 προς Γερμανία και Βέλγιο. <br /><br /> <b><u>δ. Συντηρητική μετανάστευση:</u></b> ορίζεται με βάση τα παραπάνω, η μετανάστευση που διατηρεί αμετάβλητο τον τρόπο ζωής που ακολουθούσε ο μετανάστης πριν την μετακίνησή του.<br /><b><br /> <u>ε. Καινοτόμος μετανάστευση:</u></b> είναι αυτή κατά την οποία επέρχεται ολική ή μερική μεταβολή του τρόπου ζωής του μετανάστη.<br /><br /> <b><u>στ. Αρχαϊκή μετανάστευση:</u></b> είναι η μετακίνηση, που δεν προκαλείται όπως η σύγχρονη από οικονομικά αίτια, αλλά από τον τρόπο ζωής των μετακινούμενων, όπως οι νομαδικοί λαοί ή από την αδυναμία εξασφάλισης φυσικών πόρων συντήρησης όταν πρόκειται για εγκατάλειψη γης. <br /><br /> ζ. Τέλος, υπάρχει και η μετανάστευση που επιβάλλεται από μεγάλες φυσικές ή γεωλογικές μεταβολές όπως είναι η έκρηξη ενός ηφαιστείου ή ένας τεράστιος σεισμός με κατολισθήσεις, που εξαναγκάζει τους πληθυσμούς να εγκαταλείψουν επειγόντως ένα χώρο που μεταβλήθηκε σε μη κατοικήσιμος. Αυτή η μετανάστευση είναι αναγκαστική. <br /><br />Αναλόγως του χρόνου διακρίνεται σε: <br /><br />• Προσωρινή : όταν μετά την εκπλήρωση των στόχων που επεδίωκε ο μετανάστης επιστρέφει στον τόπο του.<br /><br />• Μόνιμη : όταν εγκαθίσταται μόνιμα στο νέο του τόπο χωρίς να έχει την διάθεση να επιστρέψει.<br /><br />Τα αίτια της μετανάστευσης είναι πολύμορφα και συνοψίζονται στην προσπάθεια αποφυγής πιεστικών παραγόντων της ζωής και στην αναζήτηση καλύτερων συνθηκών διαβίωσης. Μπορεί να είναι πολιτικά (διωγμοί λόγω πολιτικών πεποιθήσεων), επιβίωσης (διεξαγωγή πολεμικών συγκρούσεων), θρησκευτικά (διωγμοί λόγω θρησκευτικών απόψεων) ή οικονομικά που είναι και τα κυριότερα στην εποχή μας. Για να καθορίσουμε σαφέστερα τον όρο του «παράνομου μετανάστη» θα πρέπει να διευκρινίσουμε ότι παράνομος μετανάστης δεν είναι μόνο αυτός πού εισέρχεται με μη νόμιμα μέσα σε μια χώρα αλλά και αυτός ο οποίος ενώ εισήλθε νόμιμα στη χώρα παραμένει σε αυτή πέραν των χρονικών ορίων που προβλέπει ο νόμος. <br /><b></b><br />
<b><u></u></b><br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<b><u>Η έννοια της παράνομης μετανάστευσης</u></b><br /><br /> <br />Η έννοια της μετανάστευσης αναφέρεται σε μία δυναμική διαδικασία, η οποία υφίσταται ποικίλες μεταβολές, ως αποτέλεσμα των ευρύτερων μεταβολών που σημειώνονται σε διεθνή επίπεδο. Η μετανάστευση ουσιαστικά αποτελεί τη « τη φυσική μετάβαση ατόμων και ομάδων από µία κοινωνία σε κάποια άλλη» (Baldwin-Edwards, 2001)) ή τη μεταφορά ανθρώπινου και εργατικού δυναμικού από µία περιοχή σε κάποια άλλη (Castles & Kosack, 1973). Η μετανάστευση, επίσης, είναι «από τις παλαιότερες εκδηλώσεις στην ιστορία της συμβίωσης των λαών και πολλά πολιτιστικά στοιχεία και ολόκληροι πολιτισμοί οφείλονται στην εκδήλωση του φαινομένου αυτού (Τσαούση, 1996) <br /><br /> <br />Στη σημερινή εποχή η έννοια της μετανάστευσης αποκτά οικονομικό χαρακτήρα, προσδίδοντας μία διαφορετική σημασία στη συγκεκριμένη έννοια. Πριν αναλυθεί, όμως, η έννοια της παράνομης μετανάστευσης, πρέπει να γίνει σαφής η διάκριση αναμεσά στους πρόσφυγες και στους μετανάστες, καθώς υπάρχουν διαφορετικές πολιτικές αντιμετώπισής τους. <br /><br /> <br />Όπως είναι γνωστό, οι πρόσφυγες προστατεύονται από την Εθνική Σύμβαση της Γενεύης, καθώς τα ίδια τους τα κράτη αδυνατούν να τους προσφέρουν οποιαδήποτε προστασία και τους οδηγούν στην αναζήτηση ασύλου σε άλλες χώρες. Εξάλλου η αναζήτηση ασύλου αποτελεί υποχρέωση όλων των κρατών με βάση τις διεθνείς και τις εθνικές νομοθεσίες (Παπαθεοδώρου, 2003). Οι κατηγορίες, λοιπόν, των ανθρώπων, που αναζητούν καλύτερη τύχη σ άλλες χώρες είναι οι εξής :<br /> <br /><br />1) Πρόσφυγες: είναι τα άτομα, που έχουν λάβει πολιτικό άσυλο και με βάση τις εθνικές νομοθεσίες και τις διεθνείς συμβάσεις έχουν λάβει και άδεια αορίστου παραμονής στις χώρες υποδοχής, ενώ, επίσης, έχουν τη δυνατότητα να ενταχθούν πλήρως στην αγορά εργασίας. <br /> <br /><br />2) Άτομα αιτούντα άσυλο: έχουν εκδιωχθεί από τις χώρες τους λόγω πολιτικών ή άλλων αντιλήψεων τους, με αποτέλεσμα να έχουν υποβάλει αίτηση για χορήγηση ασύλου από τις χώρες υποδοχής. Μπορούν να αργαστούν και να θεωρούνται ενεργοί πολίτες, μόνο, όταν λάβουν το άσυλο. <br /><br /> <br />3) Μετανάστες: πρόκειται για τα άτομα, που επιλέγουν να εισέλθουν νόμιμα ή παράνομα στην Ελλάδα ή σε άλλες χώρες της Ευρώπης, με σκοπό την προσωρινή ή τη μόνιμη εγκατάστασή τους (Sarris, 1997). <br /><br /> <br />Θα πρέπει, επίσης, να επισημανθεί ότι η παράνομη μετανάστευση αναφέρεται στην παράνομη είσοδο ατόμων στις χώρες υποδοχής. Το φαινόμενο αυτό έχει αυξηθεί τις τελευταίες δεκαετίες, εντείνοντας τις ανησυχίες των εθνικών κυβερνήσεων και της Ε.Ε. Πρόκειται για ένα υπαρκτό πρόβλημα, που καλούνται να λύσουν οι λαοί της Ευρώπης, προκειμένου να αποτρέψουν τις αρνητικές συνέπειες του και τις πιθανές δυσλειτουργίες, που μπορούν να προκληθούν (Παπαθεοδώρου, 2003).<br /> <br /><br />Αξίζει να σημειωθεί ότι, με βάση στοιχεία του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, «κάθε χρόνο μεταναστεύουν περίπου 175 εκατομμύρια άνθρωποι, από αυτούς περίπου 159 εκατομμύρια κρίνονται ως διεθνείς μετανάστες, ενώ 16 εκατομμύρια αναγνωρίζονται ως πρόσφυγες» (Adnett, 1998)<br /><br /> Γενικότερα, θα λέγαμε ότι η μετανάστευση αποτελεί μία προσπάθεια μόνιμης ή παροδικής αναζήτησης νου τόπου εγκατάστασης. Οι αιτίες της μετανάστευσης έχουν πολιτικό, θρησκευτικό, οικονομικό και κοινωνικό χαρακτήρα και έχουν ποικίλες επιδράσεις στις χώρες υποδοχής τους, ιδιαίτερα όταν η είσοδος του γίνεται με παράνομο τρόπο. Τα πράγματα έχουν αλλάξει το τελευταίο διάστημα και πλέον η διακίνηση παράνομων μεταναστών από τις χώρες της Ασίας στη Βόρεια Ευρώπη μέσω Ελλάδας γίνεται με απόλυτα νόμιμες διαδικασίες στις χώρες τους και την υπογραφή συμβολαίου στο όνομα της «Χαβάλα» (Πόπωτας, 2015). <br /><br /> <br /><br />Συμβόλαιο «Χαβάλα»<br /><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiJW1iJpiEda98mSmuhGbM3WObDmvHAYTZviNRMATQfDt7evjYIoql3Hiq4mkrW-KgxrwAOTPyZrYo6Ju3XTJkExsnTD0T_RPv4VO3tcVPGqUs3ULRLfSsyJnhxZCF_bSh4vYGKGhyphenhyphenkrlYz/s1600/FullSizeRender-4.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiJW1iJpiEda98mSmuhGbM3WObDmvHAYTZviNRMATQfDt7evjYIoql3Hiq4mkrW-KgxrwAOTPyZrYo6Ju3XTJkExsnTD0T_RPv4VO3tcVPGqUs3ULRLfSsyJnhxZCF_bSh4vYGKGhyphenhyphenkrlYz/s400/FullSizeRender-4.jpg" width="300" /></a><br /> <br /> <br /><br /> Πιο συγκεκριμένα, λόγω της έντονης κρίσης, που επικρατεί στη Συρία, τα άτομα που διαφεύγουν από την εμπόλεμη περιοχή μπορούν να εισέλθουν πολύ εύκολα στην Τουρκία, λόγω της έλλειψης ελέγχων. Από την Τουρκία με τη βοήθεια των γνωστών δουλεμπόρων περνούν στη χώρα μας , αξιώνοντας να καταφύγουν, στη συνέχεια, κυρίως, στη Γερμανία και τη Σουηδία (Πόπωτας, 2015).<br /> <br /><b><u>Ελλάδα και Ευρώπη ως περιοχές υποδοχής μεταναστών</u></b><br /><br /> <br />Η μετανάστευση λαών και ατόμων αποτελεί ένα διαχρονικό φαινόμενο, ενώ η λαθρομετανάστευση αναφέρεται στην παράνομη μετανάστευση, η οποία διαφοροποιείται λόγω της μη νόμιμης μετακίνησης των πληθυσμών και της αδυναμίας επίσημης καταγραφής τους και ομαλής ενσωμάτωσης τους στις χώρες υποδοχής τους. «Το κύριο αίτιο του φαινομένου της μετανάστευσης και κατ’ επέκταση της λαθρομετανάστευσης είναι η αναζήτηση καλύτερων συνθηκών διαβίωσης σε χώρες οικονομικά, πολιτικά και κοινωνικά αναπτυγμένες» (Baldwin-Edwards 2002β: 168).<br /> <br /><u><b>Η μετανάστευση στην Ευρώπη</b></u><br /><br /> <br />Ορόσημο για τη μετανάστευση πληθυσμιακών ομάδων στον χώρο της Ευρώπης θεωρείται το τέλος του Β Παγκοσμίου Πολέμου. Όπως υποστηρίζεται, μετά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο, μεγάλές πληθυσμιακές ομάδες από τη Ν. Ευρώπη αναζήτησαν καλύτερες συνθήκες ζωής στη Β. και Δ. Ευρώπη. Στις περιοχές αυτές, όμως, κατέφυγαν και μετανάστες από την Ασία, την Αφρική και την Καραϊβική. Βασικός παράγων για την επιλογή των βόρειων και δυτικών κρατών της Ευρώπης θεωρείται η βιομηχανική τους ανάπτυξη και η δυνατότητα παροχής θέσεων εργασίας (Baldwin-Edwards, 20010. <br /><br />Μία νέα χρονική περίοδο που έδωσε ώθηση στη μετανάστευση στις λεγόμενες δυτικές χώρες της Ευρώπης, αποτελεί η κατάρρευση των κομμουνιστικών καθεστώτων, που οδήγησε κατοίκους της Ανατολικής και Κεντρικής Ευρώπης να αναζητήσουν καλύτερες συνθήκες διαβίωσης σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Με τον τρόπο αυτό δημιουργήθηκε ένα νέο μεταναστευτικό κύμα, που οφείλει την ενίσχυσή του σε πολιτικούς λόγους (Παπαθεοδώρου, 2003). <br /><br /> <a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgcVph7NmVyhYjdMMvG05VqQhSEEQWAhJB3XwIpy_31YJQpl4IQ-3CwOtargka7Q5QoYzui6icrlvAHJlRSNMp80uYMmeK80SdVnGaYzpX5AqricL5IgEJjbvdIvJtBG___KU1FFT8VD36d/s1600/Picture1.png" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="248" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgcVph7NmVyhYjdMMvG05VqQhSEEQWAhJB3XwIpy_31YJQpl4IQ-3CwOtargka7Q5QoYzui6icrlvAHJlRSNMp80uYMmeK80SdVnGaYzpX5AqricL5IgEJjbvdIvJtBG___KU1FFT8VD36d/s400/Picture1.png" width="400" /></a><br /><br /> <br /><br />Με βάση στατιστικά στοιχεία, οι μεταναστευτικές εισροές εντείνονται στον χώρο της Ευρώπης κατά τις περιόδους 1985-1992, ενώ η αύξηση αυτή επαναλαμβάνεται και τα τελευταία 3 χρόνια. Είναι χαρακτηριστικό ότι «στο σύνολο των χωρών της Ε.Ε η ετήσια μεταναστευτική εισροή ατόμων ξένης υπηκοότητας από 800.000 περίπου το 1985 έφθασε το 1,8 εκατομμύρια το 1992 για να μειωθεί στη συνέχεια στο 1,3 εκατομμύρια. Τα τελευταία χρόνια ο αριθμός αυτός είναι της τάξης του 1,6 εκατομμυρίων το χρόνο» (Παπαθεοδώρου, 2003). Τέλος, το τελευταίο διάστημα εντείνεται το κύμα λαθρομετανάστευσης στον χώρο της Ε.Ε, καθώς οι χώρες της αποτελούν πηγή ελπίδας για τους λαθρομετανάστες, λόγω της αναβαθμισμένης ποιότητάς ζωής τους. <br /><u><b><br /> Η Ελλάδα ως μεταναστευτικός κόμβος</b></u><br /><br />Μια από τις χώρες της Ευρώπης που τα τελευταία χρόνια αποτελεί μεταναστευτικό κόμβο είναι η χώρα μας. Όπως τα περισσότερα ευρωπαϊκά κράτη και η Ελλάδα δέχτηκε μετανάστες λόγω των σημαντικών γεωπολιτικών μεταβολών, που σημειώθηκαν στην Α. και Κ. Ευρώπη. Από τα τέλη της δεκαετίας του 1990 η Ελλάδα έχει υποδεχθεί: <br /><br /> <br /><br />1. Παλιννοστούντες ομογενείς από τις πρώην Σοβιετικές Δημοκρατίες <br /><br />2. Έλληνες ομογενείς Αλβανικής υπηκοότητας (Βορειοηπειρώτες). <br /><br />3. Οικονομικούς μετανάστες από χώρες εκτός Ε.Ε (Τριανταφυλλίδου, 2010)<br /><br />Γράφημα 1<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhxBtMEsp7Lle8i4S8naRIbUrznWu5hTtmTNgT3_QlhsmGgfEyjKqlIBOGAcJfgNfZLsh3lWIMkOGoEBF_ktNYA8JDWzXwJsQXJ9iT2WzkRkylzUw9gUIknAp9I3ewZxLgBmulMc9NC63tz/s1600/Picture2.png" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="261" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhxBtMEsp7Lle8i4S8naRIbUrznWu5hTtmTNgT3_QlhsmGgfEyjKqlIBOGAcJfgNfZLsh3lWIMkOGoEBF_ktNYA8JDWzXwJsQXJ9iT2WzkRkylzUw9gUIknAp9I3ewZxLgBmulMc9NC63tz/s400/Picture2.png" width="400" /></a></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiBZe0OLPQh_ol_LcUzgJCEsY5WCIz1vaFD72x-as7cTd2CECKGghe3HxP5uVP6UDIf3ug9cR_v7IeSubRu8KNm8YaC22UQulhnJnEOdkJ9gy_ZrgkA8pjgEZTIsetnNGx7RcXAUWUo1h7K/s1600/Picture5.png" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><br /></a></div>
<i>Πηγή : ΕΛΑΣ</i><br /><br />Η Ελλάδα από χώρα αναχώρησης μεταναστών προς άλλες χώρες στο παρελθόν, μετατράπηκε από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 σε χώρα υποδοχής μεγάλου αριθμού μεταναστών. Σύμφωνα με την απογραφή που έγινε το 2011 το 52,7 % των αλλοδαπών που διαμένουν στην Ελλάδα είναι Αλβανοί, το 8,3 % είναι Βούλγαροι, το 5,1% Ρουμάνοι, το 3,7% Πακιστανοί και το 3% Γεωργιανοί. Θα πρέπει, όμως, να επισημανθεί ότι σήμερα ο αριθμός των αλλοδαπών που είναι παράνομοι αυξάνεται διαρκώς, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να καταγραφούν με ακρίβεια ζουν ή εργάζονται στη χώρα μας (Παπαστεργίου, αχρονολόγητο). <br /><br /><br />Σε γενικές γραμμές οι παράνομοι μετανάστες στην Ελλάδα είναι περισσότεροι σε σχέση με τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Μία από τις βασικότερες αιτίες για το φαινόμενο αυτό θεωρείται η ελληνική γραφειοκρατία, που ευθύνεται για τη καθυστέρηση των διαδικασιών πολιτογράφησης των μεταναστών, που ζουν για μεγάλο χρονικό διάστημα στη χώρα μας (Παπαστεργίου, αχρονολόγητο). <br /> <br /><br />Γράφημα 2<br /><br /> <a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgZDoU90JTbyYhw-uiZegi_-ddCg4Lt5s1XaiQ9WPi47jMD_Af7miU-Hs1I3q4JNOwvULLORegKBldIMji4jEm4TY1EMMEczuqHjKBklAc9Dwt3gSEWBbj2Sr5a7bFglZDuPgwEpKGh2R6W/s1600/Picture3.png" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="316" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgZDoU90JTbyYhw-uiZegi_-ddCg4Lt5s1XaiQ9WPi47jMD_Af7miU-Hs1I3q4JNOwvULLORegKBldIMji4jEm4TY1EMMEczuqHjKBklAc9Dwt3gSEWBbj2Sr5a7bFglZDuPgwEpKGh2R6W/s640/Picture3.png" width="640" /></a><br /><br /><i>Πηγή : ΕΛΑΣ</i><br /><br /> <br />Ουσιαστικά, η καίρια γεωγραφική θέση της Ελλάδας την έχει μετατρέψει σε βασικό χώρο εισροής μεγάλων μεταναστευτικών κυμάτων, ενώ για πολλούς η εισροή παράνομων μεταναστών διευκολύνεται από την έλλειψη μεταναστευτική πολιτικής και από την αδυναμία φύλαξης των ελληνικών συνόρων (Τριανταφυλλίδου, 2012). <br /><br /><i> Γράφημα 3</i><br /><br /><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg_OwN7JlzBPnRHQ4Sim_dzjxSF-NfGTcFYdUyp-Xlf2GzH_zcQb2orkprxgETGPa8H9jNejshyphenhyphens0whmbANOYCVKwLtQ6tzECuat9hUDLw8vHxmdvQTfgnzP_b6lL2Ip808MeQqg2KXZmLa/s1600/Picture4.png" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="417" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg_OwN7JlzBPnRHQ4Sim_dzjxSF-NfGTcFYdUyp-Xlf2GzH_zcQb2orkprxgETGPa8H9jNejshyphenhyphens0whmbANOYCVKwLtQ6tzECuat9hUDLw8vHxmdvQTfgnzP_b6lL2Ip808MeQqg2KXZmLa/s640/Picture4.png" width="640" /></a><br /><br /><i>Πηγή : ΕΛΑΣ</i><br /><br /> <br />Επιπλέον, η γειτονική θέση της Ελλάδας με τα κράτη της Ανατολικής Ευρώπης. και των Βαλκανικών κρατών, στα οποία τα τελευταία χρόνια σημειώθηκαν έντονες κοινωνικοπολιτικές αναταραχές τη μετατρέπει σε μεταναστευτικό κόμβο.. Η Ελλάδα δέχεται, επίσης, μετανάστες από τις αναπτυσσόμενες χώρες της Βόρειας Αφρικής και της Ανατολικής Μεσογείου, ενώ το τελευταίο διάστημα μέσω του Αιγαίου αποτελεί χώρο εισροής μεγάλων μεταναστευτικών κυμάτων, που φτάνουν στα νησιά του Αιγαίου από την Τουρκία, ζητώντας δίοδο για τη μετάβασή τους στις δυτικές χώρες. (Καβουνίδης, 2008). <br /><br /><i> Γράφημα 4</i><br /><br /><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiBZe0OLPQh_ol_LcUzgJCEsY5WCIz1vaFD72x-as7cTd2CECKGghe3HxP5uVP6UDIf3ug9cR_v7IeSubRu8KNm8YaC22UQulhnJnEOdkJ9gy_ZrgkA8pjgEZTIsetnNGx7RcXAUWUo1h7K/s1600/Picture5.png" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="452" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiBZe0OLPQh_ol_LcUzgJCEsY5WCIz1vaFD72x-as7cTd2CECKGghe3HxP5uVP6UDIf3ug9cR_v7IeSubRu8KNm8YaC22UQulhnJnEOdkJ9gy_ZrgkA8pjgEZTIsetnNGx7RcXAUWUo1h7K/s640/Picture5.png" width="640" /></a><br /> <br /><br /><i>Πηγή : ΕΛΑΣ</i><br /><br /> <br />Ειδικότερα , τα αίτια μετανάστευσης στην Ελλάδα θεωρούνται ότι είναι τα εξής :<br /><br />· Αποτελεί χώρα της Ν. Ευρώπης και θεωρείται πιο εύκολη η πρόσβαση τους σε αυτήν.<br /><br />· Γεωγραφική θέση και μορφολογία εδάφους<br /><br />· Οικονομικά αίτια <br /><br />· Έλλειψη συστηματικής και οργανωμένης μεταναστευτικής πολιτικής (Αμίτσης και Λαζαρίδης, 2001).<br /><br /> <br /> <u><b>Η ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΤΩΝ ΠΑΡΑΝΟΜΩΝ ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ</b></u><br /> <br /><br /><u><b>Επιδράσεις παράνομης μετανάστευσης στην Ευρώπη</b></u><br /><br /> <br />Η Ευρώπη εξακολουθεί, λοιπόν, να αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα κέντρα υποδοχής μεταναστών, καθώς δέχεται τους μετανάστες που προσπαθούν μέσω της Ελλάδας και της Τουρκίας να εισέλθουν στα ευρωπαϊκά κράτη, αναζητώντας καλύτερες συνθήκες διαβίωσης. Η Ευρώπη λόγω του ιδιαίτερου τρόπου λειτουργίας της αντιμετωπίζει το θέμα αυτό ως ιδιαίτερα σημαντικό, καθώς οι επιδράσεις του αφορούν τα περισσότερα ευρωπαϊκά κράτη και καθορίζουν τον τρόπο λειτουργίας τους. <br /><br /> Έμφαση, όμως, πρέπει να δοθεί και στο ότι η παράνομη μετανάστευση αποδεικνύει τη δυνατότητα εκμετάλλευσης της κατάργησης των συνόρων και παράνομης διέλευσης τους από τα ευρωπαϊκά εδάφη. Με τον τρόπο αυτό, όμως, επιβεβαιώνεται η έλλειψη κανόνων για τη μεταφορά των μεταναστών, ενώ σε αρκετές περιπτώσεις προβληματισμό προκαλεί ο κίνδυνος της ζωής των μεταναστών ( Epstein, 1997).<br /><i><b><br /></b></i><style>@font-face {
font-family: "Times New Roman";
}@font-face {
font-family: "宋体";
}@font-face {
font-family: "Calibri";
}@font-face {
font-family: "Arial";
}p.MsoNormal { margin: 0pt 0pt 0.0001pt; font-family: Calibri; }span.msoIns { text-decoration: underline; color: blue; }span.msoDel { text-decoration: line-through; color: red; }div.Section0 { page: Section0; }</style><br />
<i><br /></i><i> Γράφημα 5</i><br />
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi9Q6DpkE-ohaxJ-edEoMnxhm5XYOq5x63IoT-7BVoDrzHTm_XYwSEuAt1ckit4jQnT_RalC3_t6Ch3SioQ8ryPhbYrC2DdkFJC8ycF39qqVYEsIHNr9sajmU0y4vp0mCIx0XozrnAeG2Si/s1600/Picture6.png" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="354" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi9Q6DpkE-ohaxJ-edEoMnxhm5XYOq5x63IoT-7BVoDrzHTm_XYwSEuAt1ckit4jQnT_RalC3_t6Ch3SioQ8ryPhbYrC2DdkFJC8ycF39qqVYEsIHNr9sajmU0y4vp0mCIx0XozrnAeG2Si/s640/Picture6.png" width="640" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><style>@font-face {
font-family: "Times New Roman";
}@font-face {
font-family: "宋体";
}@font-face {
font-family: "Calibri";
}@font-face {
font-family: "Arial";
}p.MsoNormal { margin: 0pt 0pt 0.0001pt; font-family: Calibri; }span.msoIns { text-decoration: underline; color: blue; }span.msoDel { text-decoration: line-through; color: red; }div.Section0 { page: Section0; }</style><div class="MsoNormal">
<b><span style="font-family: Arial; font-size: 11,0000pt; font-weight: bold; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-spacerun: 'yes';">Μετανάστες, 2010</span></b></div>
</td></tr>
</tbody></table>
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjbe-B9qItjxkFtLFpyvgG4E19xKZfnISgIBtvKt9v_HxxxMCQRAj19-Zyz5jDV-Fjb9tsG9_zOcClIMoMjy8vSHMKzhKy0_vppyBZ2fintMvxo7Kjk3YWHLt1RJQiVetLXnbSQY4rCokL4/s1600/Picture7.png" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"></a><br /> <br /> Επιπλέον, με την είσοδο των μεταναστών στα ευρωπαϊκά κράτη προωθείται η μαζική εισροή εκπροσώπων του τρίτου κόσμου στους παραγωγικούς και κοινωνικούς τομείς των ευρωπαϊκών κρατών. <br /> <br /><br /> Με την είσοδο των παράνομων μεταναστών επιβεβαιώνεται, επίσης, η αδυναμία της παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τα προβλήματα, που δημιουργεί. Ταυτόχρονα η κατάργηση των συνόρων διευκολύνει τη μετανάστευση και, ιδιαίτερα την παράνομη, που αλλοιώνει τα χαρακτηριστικά των σύγχρονων ευρωπαϊκών κρατών ,καθώς οι γραφειοκρατικές διαδικασίες και η έλλειψη κοινής μεταναστευτικής πολιτικής αδυνατούν να καθορίσουν τον ακριβή αριθμό των παράνομων μεταναστών. Άλλωστε οι μετανάστες για τους περισσότερους ευρωπαϊκούς λαούς αντιμετωπίζονται ως η φθηνή εργατική δύναμη, που θα συμβάλει στην αύξησή της παραγωγικότητας (Baldwin-Edwards, 2001). <br /><br /> Η ραγδαία αύξηση της μετανάστευσης μετατρέπει το θέμα της ελεύθερης εισόδου των παράνομων μεταναστών σε ευρύτερο ευρωπαϊκό πρόβλημα, που θέτει προ των ευθυνών της την Ευρώπη. Μία Ευρώπη, όμως, η οποία δεν μπορεί να αντιμετωπίσει με συστηματικό τρόπο το πρόβλημα, καθώς δεν διαθέτει τα απαραίτητα μέσα αλλά, κυρίως, δεν έχει συγκροτημένη και ενιαία μεταναστευτική πολιτική. Ουσιαστικά, δηλαδή, η παράνομη μετανάστευση θέτει προ των ευθυνών της την ηγεσία της Ευρώπης, η οποία οφείλει να αναζητήσει άμεσα τρόπους για την επίλυση του προβλήματος και για την προστασία των κρατών – μελών της, αναπτύσσοντας ενιαία μεταναστευτική πολιτική (Gidarakou, 2013). <br /><br /> <u><b>Επιδράσεις παράνομης μετανάστευσης στην Ελλάδα</b></u> <br /><br />Από τις αρχές της δεκαετίας του 1990, η Ελλάδα αποτελεί μία από τις σημαντικότερες χώρες υποδοχής των μεταναστών, ενώ το 1/10 περίπου του πληθυσμού της χώρας αποτελείται από μετανάστες, που προέρχονταν, κυρίως, από την περιοχή των Βαλκανίων και ιδιαίτερα από την Αλβανία. Η παράνομη μετανάστευση στην Ελλάδα αυξάνεται, όμως, με ραγδαίους ρυθμούς το τελευταίο διάστημα, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται ποικίλα προβλήματα και να εντείνεται ο προβληματισμός για την αύξηση του φαινομένου. Με βάση στατιστικά στοιχεία της ΕΛΑΣ, παρουσιάζεται η αδυναμία προστασίας των θαλάσσιων συνόρων της Ελλάδας, καθώς το πρώτο 7μηνο του 2015 εισήλθαν 156.726 παράνομοι μετανάστες, ενώ το πρώτο 7μηνο του 2014 είχαν εισέλθει μόλις 32.070 και όλο το 2014 77.163.<br /><br /> Η είσοδος των παράνομων μεταναστών δημιουργεί ποικίλα προβλήματα σε διαφόρους τομείς της ελληνικής οικονομικής και κοινωνική ζωής και αλλοιώνει τη σύσταση του ελληνικού πληθυσμού.. Εντοπίζονται, όμως δυσκολίες για τον απολογισμό και την αξιολόγηση της παρουσίας τους, καθώς υπάρχουν ελάχιστα στατιστικά στοιχεία, σχετικά με την αριθμητική παρουσία τους. Με την είσοδο των παράνομων μεταναστών υποστηρίζεται ότι αισθητές είναι οι επιρροές στο ποσοστό της ανεργίας, στο ισοζύγιο πληρωμών και στους ρυθμούς ανάπτυξης των εμπορικών σχέσεων. Όμως, η άφιξη των μεταναστών καθορίζει και «τη ζήτηση για εκπαίδευση, υπηρεσίες υγείας και γενικότερα για τις απαραίτητες κοινωνικές υποδομές, αποδεικνύοντας ότι ουσιαστικά επηρεάζει ποικίλους τομείς της καθημερινότητας των εθνικών κρατών» (Leventi, 2004), <br /><br />Η μεγάλη εισροή μεταναστών στην Ελλάδα έχει αλλοιώσει την ευρύτερη εικόνα της, αν και η γενικότερη αξιολόγηση της παρουσίας τους και της επίδρασης τους στη λειτουργία της ελληνικής κοινωνίας καθορίζεται από το αν διαμένουν μόνιμα ή παράνομα στην Ελλάδα και αν έχουν ενσωματωθεί στην ελληνική κοινωνία (Χλέτσος, 2002). Όμως, σήμερα οι περισσότεροι μετανάστες είναι παράνομοι, καθώς δεν έχουν τα απαιτούμενα έγγραφα για τη νομιμοποίηση της παρουσίας τους στην Ελλάδα. <br /><br />Ιδιαίτερη βαρύτητα, όμως, για την ελληνική οικονομία αποτελεί το ότι εργάζονται παράνομα, γεγονός που έχει ποικίλες επιπτώσεις για την ελληνική κοινωνία. Οι μετανάστες που ζούσαν μέχρι τώρα στην Ελλάδα κατάγονταν από 27 διαφορετικές χώρες με την Αλβανία να κατέχει το 55,6% του μεταναστευτικού πληθυσμού, ενώ το υπόλοιπο 17% προερχόταν από πρώην ανατολικές χώρες. Από αυτούς υπολογίζεται ότι το 50% περίπου απασχολείται, ενώ οι υπόλοιποι μετανάστες είναι άνεργοι. Η πλειοψηφία των μεταναστών (78,6%) ζει στις αστικές περιοχές και το 21,4% στις αγροτικές περιοχές (ΙΜΕΠΟ, 2005) . Όμως το τελευταίο διάστημα παρατηρείται αλλαγή στην εθνολογική σύσταση των μεταναστών, καθώς οι περισσότεροι προέρχονται από τον χώρο της Συρίας και της ευρύτερης περιοχής. <br /><br /> <br />Τα άτομα αυτά ήρθαν στη χώρα μας, αναζητώντας καλύτερες συνθήκες διαβίωσης και επέλεξαν να εγκατασταθούν, κυρίως, σε αγροτικές περιοχές, συμβάλλοντας με την παρουσία τους στην ανάπτυξη της αγροτικής οικονομίας, «καθώς αποτελούσαν φθηνό εργατικό δυναμικό, την ίδια ώρα που οι Έλληνες δεν δέχονταν να αναλάβουν αγροτικές εργασίες. Ουσιαστικά, διείσδυσαν στην ελληνική αγορά εργασίας , λόγω της έλλειψης ελληνικών εργατικών χεριών στον τομέα αυτό» (ΙΜΕΠΟ, 2005). <br /><br /> Με τον τρόπο αυτό, επισημαίνεται από πολλούς ότι ενισχύεται η παραοικονομία αλλά και δημιουργούνται οι συνθήκες για την ενίσχυση της ελληνικής οικονομικής ύφεσης. Θεωρείται, δηλαδή, ότι οι παράνομοι μετανάστες αντικαθιστούν τους Έλληνες ανειδίκευτους εργάτες και με την είσοδο τους στην αγορά εργασίας δημιουργούν ποικίλα προβλήματα σε διάφορους τομείς της ελληνικής οικονομίας (Fakiolas, 2010).<br /><br />Η άφιξη, όμως, και η εγκατάσταση των παράνομων μεταναστών οδηγεί και στην ενίσχυση του ρατσισμού, καλλιεργώντας στερεότυπες αντιλήψεις και δημιουργώντας αισθήματα φόβου, ανασφάλειας και καχυποψίας απέναντι στην παρουσία τους και στην ενσωμάτωσή τους στην ελληνική κοινωνία (Karakasidou, 2007). <br /><u><b><br /> <br />Λόγοι που καθιστούν προβληματική την παρουσία τους</b></u><br /><br /> <br />Το φαινόμενο της παράνομης μετανάστευσης παίρνει τεράστιες διαστάσεις στις μέρες μας, προκαλώντας έντονη ανησυχία στις ηγεσίες των ευρωπαϊκών κρατών, καθώς πολλοί θεωρούν ότι η αθρόα είσοδός τους στα ευρωπαϊκά εδάφη αποτελεί απειλή για την Ελλάδα και για τα υπόλοιπα ευρωπαϊκά κράτη. Η παρουσία τους επισημαίνεται ότι λειτουργεί εις βάρος της πολιτικής σταθερότητας της Ελλάδας και των Ευρωπαϊκών κρατών, καθώς μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη ακραίων καταστάσεων και στην επικράτηση ακραίων ιδεολογιών, οι οποίες μπορούν να δημιουργήσουν ποικίλα προβλήματα στο εσωτερικό των ευρωπαϊκών κρατών (Λιανός, 2004).. <br /><br /> Δεν είναι λίγοι μάλιστα, αυτοί που ταυτίζουν την παρουσία των παράνομων μεταναστών με την ανάπτυξη της τρομοκρατίας και της εκδήλωσης τρομοκρατικών ενεργειών, που προκαλούν πλήγματα σε ποικίλους τομίας της καθημερινότητας των κρατών – μελών τη Ευρώπης. Επιπλέον υποστηρίζεται ότι η παρουσία τους θέτει σε κίνδυνο τη δημόσια υγεία με την πιθανή μεταφορά λοιμωδών ασθενειών. Σε αρκετές περιπτώσεις δημιουργούνται εστίες μόλυνσης από την κατάληψη εγκαταλελειμμένων κτηρίων στα κέντρα των μεγάλων αστικών κέντρων, αναζητώντας χώρους διαβίωσης (Παπαθεοδώρου, 2003) <br /><br /> Απειλή, όμως, μπορεί να αποτελέσει η παρουσία τους και για τη δημόσια τάξη και ασφάλεια. Η παράνομη εγκατάσταση τους ταυτίζεται με την αύξηση της εγκληματικότητας και την εργασιακή εκμετάλλευση τους. Παράλληλα, απειλείται η κοινωνική συνοχή των χωρών υποδοχής, καθώς δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για ενίσχυση ενός κλίματος ανασφάλειας και αύξησης των φαινόμενων ρατσισμού και ξενοφοβίας. Στο πλαίσιο αυτό, όμως, δυσχεραίνει η προσπάθεια ένταξης και ενσωμάτωσης τους στις κοινωνίες υποδοχής, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να προσαρμοστούν στις νέες κοινωνικές και πολιτισμικές συνθήκες. Η αδυναμία κοινωνικής ενσωμάτωσης τους θεωρείται βασική αιτία αύξησης της εγκληματικότητας και της τρομοκρατίας και διατάραξης της κοινωνικής συνοχής (Λιανός, 2003). <br /><br /> <br /> Αξίζει να επισημανθεί ότι η αύξηση των παράνομων μεταναστών τις περισσότερες φορές δημιουργεί «πληθυσμιακή ανισορροπία» λόγω της αύξησης του πληθυσμού των χωρών υποδοχής και την αύξηση της γεννητικότητας, με αποτέλεσμα τη μείωση της γήρανσης των κατοίκων αυτών των χωρών. Εκτός, όμως, από τις πληθυσμιακές ανακατατάξεις δυσλειτουργίες μπορούν να δημιουργήσουν και τα κοινωνικά προβλήματα που εντείνονται και οι δημογραφικές ανακατέψεις που δημιουργούνται (Αμίτσης, 2001). <br /><br /> <br /> <i>Γράφημα 6</i><br /><br /><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjbe-B9qItjxkFtLFpyvgG4E19xKZfnISgIBtvKt9v_HxxxMCQRAj19-Zyz5jDV-Fjb9tsG9_zOcClIMoMjy8vSHMKzhKy0_vppyBZ2fintMvxo7Kjk3YWHLt1RJQiVetLXnbSQY4rCokL4/s1600/Picture7.png" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="418" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjbe-B9qItjxkFtLFpyvgG4E19xKZfnISgIBtvKt9v_HxxxMCQRAj19-Zyz5jDV-Fjb9tsG9_zOcClIMoMjy8vSHMKzhKy0_vppyBZ2fintMvxo7Kjk3YWHLt1RJQiVetLXnbSQY4rCokL4/s640/Picture7.png" width="640" /></a><br /><i><br /> Πηγή : ΕΛΑΣ</i><br /><br /> <br /> Η παρουσία τους απειλεί, επίσης, τις εθνικές αλλά και την ευρύτερη ευρωπαϊκή οικονομία, καθώς για την αντιμετώπιση των προβλημάτων τους, απαιτείται η δέσμευση κοινοτικών πόρων. Ταυτόχρονα η έξοδος τους στην αγορά εργασίας μπορεί να οδηγήσει σε ενίσχυση της παραοικονομίας και να αυξήσει τα φαινόμενα διαφθοράς στη δημόσια διοίκηση αλλά και να λειτουργήσει εις βάρος του τουρισμού. Τέλος, διατυπώνεται η άποψή ότι η παρουσία των παράνομων μεταναστών λειτουργεί εις βάρος της ασφάλειας των εθνικών κρατών, καθώς δημιουργούνται κλειστές κοινωνικές ομάδες, οι οποίες διακατέχονται από εχθρικές αντιλήψεις και μπορούν όχι μόνο να αλλοιώσουν τον πληθυσμό αλλά και να διαταράζουν την κοινωνική ισορροπία (Sarris, 1997).<br /><br /> <u><b>Ο κοινωνικός αποκλεισμός και η ρατσιστική αντιμετώπιση των μεταναστών</b></u><br /> <br /><br />Η παγκοσμιοποίηση και η κατάργηση των συνόρων αποτελεί βασικό παράγοντα για τη μαζική εισροή μεταναστών σε άλλες χώρες. Η οικονομική κρίση των τελευταίων ετών και η βαθύτατη οικονομική ύφεση έχουν δημιουργήσει αρνητικές συνθήκες για τους μετανάστες. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον τα δικαιώματά τους παραβιάζονται και καλλιεργούνται έντονα φαινόμενα ρατσισμού και ξενοφοβίας. Επιπλέον, η ρατσιστική αντιμετώπιση τους δημιουργεί διάφορα προβλήματα στην επιβίωσή τους και διαταράσσει την ψυχική τους ισορροπία (Τριανταφυλλίδου, 2010).<br /><br /> Η σημερινή μορφή του ρατσισμού αφορά όλες τις παγκόσμιες κοινωνίες. Ιδιαίτερα στην Ευρώπη, ο νέο - ρατσισμός εμφανίζεται στα τέλη της δεκαετίας του 1960 στη Γαλλία, ως πολιτική έκφραση και πρακτική της άκρας δεξιάς κατά του αυξανόμενου κύματος των μεταναστών, οι οποίοι έφθασαν από την Αφρική προς την Ευρώπη, Η θεωρία αυτή παρουσιάζεται ως η μόνη λύση στη συνεχή και ανεξέλεγκτη εισροή αλλοδαπών. Επιπλέον, υποστηρίζει το "φυσικό" δικαίωμα κάθε εθνικής ομάδας να προστατεύσει την ταυτότητά της, με απώτερο στόχο τη νομιμοποίηση της διακριτικής μεταχείρισης εις βάρος των άλλων (Παπαθεοδώρου, 2003) ,<br /><br /> Η ξενοφοβία βασίζεται σε κοινωνικά κατασκευασμένες εικόνες και ιδέες και, συνήθως, όχι σε λογικά ή αντικειμενικά γεγονότα.. Ο βασικός τρόπος για την προώθηση του ρατσισμού είναι η αρνητική προπαγάνδα για τους ξένους ή τις χώρες καταγωγής τους και η τάση αποκτήνωσης των άλλων, γεγονός που αποτελεί μια από τις πιο αρνητικές συνέπειες της ξενοφοβίας. Οι παράνομοι μετανάστες δεν μπορούν να ενσωματωθούν στις χώρες υποδοχής τους, γιατί θεωρούνται εγκληματίες και η παρουσία τους απειλεί την λειτουργία μιας εξιδανικευμένης κοινότητας, η οποία θα πρέπει, επίσης, να προστατεύεται. Για τον λόγο αυτό περιθωριοποιούνται και βιώνουν τον κοινωνικό αποκλεισμό (Παπαστεργίου, αχρονολόγητο). <br /><br /> <br />Η μεγάλη εισροή μεταναστών δημιουργεί πολύπλευρες επιπτώσεις στις χώρες υποδοχής, και δημιουργεί έντονα συναισθήματα εχθρικής αντιμετώπισής της. Με βάση τα διάφορα στοιχεία των κρατικών υπηρεσιών και τις διάφορες μελέτες, ο αριθμός των παράνομων μεταναστών είναι αυξημένος, ενώ αρκετοί από αυτούς απασχολούνται σε διάφορες οικονομικές δραστηριότητες, που συμβάλλουν στην παραγωγή, αλλά και αντικαθιστώντας τους Έλληνες εργαζόμενους και αυξάνοντας την ανεργία (Καβουνίδη, 2003). Όπως έχει ήδη αναφερθεί, οι παράνομοι μετανάστες συνέβαλαν σε μεγάλο βαθμό στην αύξηση της εγκληματικότητας, με αποτέλεσμα, με βάση όλα αυτά τα στοιχεία, να δημιουργούν φόβο, ανησυχία και στερεότυπες αντιλήψεις στους κατοίκους των χωρών υποδοχής τους (Πανούσης, 2008). <br /><br /> Με τον τρόπο αυτό ενισχύεται ο ρατσισμός, που μπορεί να εκδηλωθεί ακόμη και με τη μορφή βίας. Ο ρατσισμός αυτός οδηγεί τους μετανάστες στη γκετοποίηση και τον κοινωνικό αποκλεισμό, τροφοδοτώντας την ξενοφοβία και τη μισαλλοδοξία. . Οι κοινωνικές ομάδες που πλήττονται από την οικονομική ύφεση είναι φυσικό να διευκολύνουν την ανάπτυξη αυτών των συναισθημάτων έναντι των μεταναστών. Επιπλέον, στην εποχή της παγκοσμιοποίησης και την υποχώρηση του εθνικού κράτους, οι ανισότητες και τα κοινωνικά προβλήματα, μετατρέπονται σε εθνικό - πολιτιστικές στρατηγικές άμυνας.<br /><br /> Ο ρατσισμός είναι ένα από τα πιο σοβαρά προβλήματα των σύγχρονων κοινωνιών, διότι δημιουργεί στερεότυπα εναντίον των μεταναστών και εμποδίζει την κοινωνική τους ένταξη. Αυτές οι θεωρίες είναι επικίνδυνες και μπορούν μεσώ της προβολής τους από τα ΜΜΕ να οδηγήσουν στη δημιουργία ειδικών ταυτοτήτων. Τέλος, στο πλαίσιο αυτό η ταυτοποίηση των μεταναστών με τους εγκληματίες ενισχύει τον φόβο και την καχυποψία εναντίον τους και δημιουργεί τις προϋποθέσεις για αύξηση των κοινωνικών συγκρούσεων και διατάραξη της κοινωνικής ευρυθμίας (Λιανός, 2003)<br /><br /> <br /><u><b>ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΠΑΡΑΝΟΜΗΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗΣ</b></u><br /><br /><u><b> Νομοθετικό πλαίσιο – Πολιτικές Ευρώπης</b></u><br /><br /> <br />Οι διαρκείς εισροές μεταναστευτικών κυμάτων στις ευρωπαϊκές χώρες και η απειλή για την ασφάλεια τους και την προστασία των δικαιωμάτων των κατοίκων των ευρωπαϊκών κρατών κατέστησαν σαφή την ανάγκη επίδειξης κοινοτική δράσης για την αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος, αν και μέχρι σήμερα δεν υπάρχουν σαφή δείγματα διάθεσης διαμόρφωσης κοινής μεταναστευτικής πολιτικής (ΙΜΕΠΟ, αχρονολόγητο). <br /><br /> Αφετηρία για την προσπάθεια διαμόρφωσης κοινής ευρωπαϊκής μεταναστευτικής πολιτικής θεωρείται η υπογραφή της Συνθήκης του Schengen (1985), η οποία υπογράφηκε ως « εξω-κοινοτική πρωτοβουλία μεταξύ πέντε κρατών της Ευρωπαϊκής Κοινότητας , για τον έλεγχο των εξωτερικών συνόρων της Ένωσης και την ελεύθερη κυκλοφορία των πολιτών των κρατών- μελών στον Ενιαίο Ευρωπαϊκό Χώρο». <br /><br /> <br />Με την εφαρµογή της συνθήκης Schengen από τα κράτη µέλη, εφαρµόζεται στοιχειώδης έλεγχος, εξακρίβωσης της ταυτότητας του προσώπου που εισέρχεται στην επικράτεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο έλεγχος αυτός λαµβάνει χώρα, µε βάση τα ταξιδιωτικά έγγραφα που κοµίζει το άτοµο, τα οποία και υποχρεούται να φέρει µαζί του, κατά τη διάρκεια της τρίµηνης ή σε εξαιρετικές περιπτώσεις της εξάµηνης παραµονής του στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Μετά από την ολοκλήρωση του ελέγχου στα σύνορα, το άτοµο του οποίου τα στοιχεία εξακριβώθηκαν µπορεί να κυκλοφορήσει ελεύθερα στο έδαφος όλων των κρατών µελών. Βασικό µέσο λειτουργίας αυτής της διαδικασίας είναι το σύστηµα πληροφοριών Schengen (SIS). Το σύστηµα αυτό, είναι ένα κοινό σύστηµα πληροφοριών το οποίο επιτρέπει στα κράτη µέλη της Ε.Ε. να λαµβάνουν κατόπιν αίτησης πίνακες καταχωρήσεων προσώπων και αντικειµένων, κατά τη διενέργεια συνοριακών ελέγχων και διαπιστώσεων. Σκοπός της λειτουργίας του συστήµατος είναι η διασφάλιση της ασφάλειας και η προστασία της δηµόσιας τάξης των κρατών µελών. Είναι αξιοσηµείωτο, ότι στις 20/12/2006 εκδόθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ο Κανονισµός 1987/2006 αναφορικά µε τη δημιουργία, τη λειτουργία και τη χρήση του προγράμματος ανταλλαγής πληροφοριών Schengen δεύτερης γενιάς (SIS II). Με βάση αυτόν τον κανονισµό επιτρέπεται η αναµόρφωση του υφιστάµενου ελέγχου σε θέµατα συνοριακών ελέγχων. <br /><br /> <br />Με τη συνθήκη του Maastricht τίθεται το πρόβλημα των θεωρήσεων των καρτών των μεταναστών, ενώ με τη Συνθήκη του Άμστερνταμ (1997), επιχειρείται η «οργανωμένη αντιμετώπιση του μεταναστευτικού ρεύματος με την κοινοτικοποίηση θεμάτων πολιτικού ασύλου, θεωρήσεις αδειών κτλ» (ec.europa.eu).<br /><br /> Το 2005 προωθείται ένα «Σχέδιο πολιτικής πάνω στη νόμιμη μετανάστευση», στο οποίο περιγράφονται οι δράσεις της Ε.Ε για την νόμιμη μετανάστευση. Το ίδιο έτος προωθείται μία πρόταση οδηγίας για την εφαρμογή κοινών διαδικασιών για την επιστροφή των παράνομων μεταναστών στις χώρες τους. Τον Ιούλιο του 2006 εκδίδεται σχετικά με το θέμα αυτό μία ανακοίνωση, που αφορά τους κύριους στόχους για την καταπολέμηση της παράνομης μετανάστευσης. Τον Δεκέμβριο του 2008 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης προχωρούν στην έκδοση οδηγίας 2008/115/ΕΚ, σχετικά «με τους κοινούς κανόνες και διαδικασίες στα κράτη μέλη για την επιστροφή των παρανόμως διαμενόντων υπηκόων τρίτων χωρών» (ΙΜΕΒΟ, αχρονολόγητο). <br /><br />Με τη Συνθήκη της Λισαβόνας το 2009 επιβεβαιώνεται η πρόθεση της Ε.Ε για την αντιμετώπιση του προβλήματα της μετανάστευσης μέσω κοινής ευρωπαϊκής πολιτικής.(ec.europa.eu). Τέλος, οι τελευταίες εξελίξεις καθιστούν αναγκαία την κινητοποίηση των ευρωπαϊκών θεσμών και τη διαμόρφωση μιας αποτελεσματικής ενιαίας ευρωπαϊκής μεταναστευτικής πολιτικής. <br /> <br /><u><b>Νομοθετικό πλαίσιο – Πολιτικές Ελλάδας</b></u><br /><br /><br />Η Ελλάδα αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους μεταναστευτικούς κόμβους τις τελευταίες δεκαετίες. Η ανάγκη ενσωμάτωσης των μεταναστών και διασφάλισης της κοινωνικής ευρυθμίας οδήγησαν στη λήψη κάποιων νομοθετικών μέτρων, αν και μέχρι σήμερα η ελληνική μεταναστευτική πολιτική κρίνεται αναποτελεσματική. Βασική νομοθετική ρύθμιση θεωρείται η παροχή στους μετανάστες το 2001 της Πράσινης Κάρτας. <br /> <br /><br />Το 2002 ανακοινώθηκε από την τότε ελληνική κυβέρνησης το πρόγραμμα δράσης για την κοινωνική ολοκλήρωση για μετανάστες. Το συγκεκριμένο πρόγραμμα αφορούσε την ενσωμάτωση των μεταναστών στην αγορά εργασίας και την κατάρτισή τους. <br /><br /><br />Σύμφωνα με το Νόμο 3386/2005: «Η κοινωνική ένταξη αποσκοπεί στη χορήγηση δικαιωμάτων στους Πολίτες Τρίτων Χωρών, τα οποία διασφαλίζουν αφενός την αναλογικά ισότιμη συμμετοχή τους στην οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική ζωή της χώρας και, αφετέρου, αποβλέπουν στην υποχρέωση σεβασμού των θεμελιωδών κανόνων και αξιών της ελληνικής κοινωνίας» (παρ. 65, άρθρο 1, 4). Με τον Ν. 3242/ 2004, επίσης, ρυθμίζεται η επέκταση της προθεσμίας για την έκδοση των αδειών εργασίας και διαμονής στους μετανάστες. <br /><br /> Η ελληνική μεταναστευτική πολιτική βασίζεται στη σωστή διαχείριση της εισόδου μεταναστών στην χώρα, με βάση τον σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων των μεταναστών και την αντικειμενική άσκηση της δικαιοσύνης (Εθνική Στρατηγική για την ένταξη των πολιτών τρίτων χωρών, 2013). Όμως, οι δράσεις για την αντιμετώπιση του μεταναστευτικού ζητήματος εξακολουθούν να είναι περιορισμένες και για αυτό θεωρείται αναγκαία η εναρμόνιση της ελληνικής μεταναστευτικής πολιτικής με την αντίστοιχή ευρωπαϊκή, προκειμένου να υπάρχει αποτελεσματική αντιμετώπιση του προβλήματος. <br /><br /> <br /><u><b>Προτάσεις για αντιμετώπιση μετανάστευσης</b></u><br /><br />Η αύξηση του αριθμού των παράνομων μεταναστών και η απειλή τους για τη λειτουργία της Ε.Ε και των εθνικών κρατών καθιστούν αναγκαία την αναθεώρηση της μεταναστευτικής πολιτικής και τη λήψη νέων μέτρων , που θα καθορίζονται από τις απαιτήσεις και τις προκλήσεις της εποχής μας αλλά και από τις ιδιαίτερες συνθήκες των εθνικών κρατών Πανούσης, 2008). <br /><br /> Αυτό που αναμφισβήτητα επιβάλλεται είναι η διαμόρφωση μιας ενιαίας ευρωπαϊκής μεταναστευτικής πολιτικής, που θα καθορίζει τις βασικές αρχές για την αντιμετώπιση των μεταναστευτικών ρευμάτων και για την προστασία των κρατών – μελών της. Μία κοινή ευρωπαϊκή πολιτική είναι σαφές ότι θα δώσει πιο ποιοτικές και αποτελεσματικές λύσεις στο πρόβλημα, προστατεύοντας τον τρόπο λειτουργίας και αποτρέποντας φαινόμενα, που θα διαταράξουν τη λειτουργία της (Λιανός, 2003). <br /><br /><br /> Πολλοί υποστηρίζουν ότι είναι αναγκαία η «διακοπή των κοινοτικών ενισχύσεων προς τις χώρες προέλευσης που δε θα επιδείξουν πνεύμα συνεργασίας στη δίωξη των δικτύων που διακινούν παράνομους μετανάστες». Με τον τρόπο αυτό θα ασκηθεί πίεση για την αποτροπή της παράνομης μετανάστευσης και θα διωχθούν όλοι αυτοί που συντηρούν ή ενισχύουν τέτοιου είδους φαινόμενα (Τριανταφυλλίδου, 2010).<br /><br /> <br /> Στο πλαίσιο αυτό θεωρείται αναγκαία και η ενίσχυση των ελέγχων στα σύνορα, έτσι ώστε να περιοριστεί ο αριθμός των παράνομων μεταναστών. Συναφής είναι, επίσης, και η πρόταση για ευρεία συνεργασία των μελών της Ευρώπης στο θέμα της θεώρησης των διαβατηρίων (Τριανταφυλλίδου, 2010). <br /><br />Σύσταση Ευρωπαϊκής Ακτοφυλακής, με τη συμμετοχή προσωπικού και μέσων από όλες τις χώρες μέλη. Μια τέτοια δύναμη όμως, που θα περιπολεί συνεχώς, κυρίως στη Μεσόγειο και θα έχει δυνατότητα επέμβασης και μέσα στα χωρικά ύδατα όλων των συμμετεχόντων χωρών, Ταυτόχρονα, με αυτό τον τρόπο γίνεται δυνατός ο εντοπισμός και η εξάρθρωση των διεθνών κυκλωμάτων. <br /><br /> Επειδή οι χώρες του Νότου της Ευρώπης είναι αυτές που πλήττονται περισσότερο θεωρείται αναγκαία η αύξηση των κοινοτικών πόρων προς τις χώρες αυτές, για να αντιμετωπίζουν με επιτυχία τη μαζική εισροή παράνομων μεταναστών και να προστατεύσουν τους πληθυσμούς τους. Μόνο με την ενίσχυση της συνεργασίας τους άλλωστε οι λαοί της Ευρώπης θα καταφέρουν να αποτρέψουν τις αρνητικές συνέπειες της παράνομης μετανάστευσης. Για το λόγο αυτό καλούνται να προβούν σε ενημέρωση των ευρωπαϊκών λαών για τα θέματα αυτά και για τις πολιτικές που ακολουθούν (Πώποτας, 2015). <br /><br /> <br /> Απέλαση όσων βρίσκονται παράνομα, δεν έχουν ζητήσει πολιτικό άσυλο ή έχουν συλληφθεί για παράνομη πράξη, πλέον αυτής της παράνομης εισόδου στη χώρα. Ιδιαίτερης ευαισθησίας θέμα, είναι αυτό που αφορά οικονομικούς πρόσφυγες από γειτονικές χώρες, που ενδεχομένως υποθάλπουν γεωγραφικές διεκδικήσεις, (Αλβανία, Σκόπια, Τουρκία), αλλά και Ελλήνων παλιννοστούντων, που τα τελευταία χρόνια έχουν αυξήσει την παρουσία τους στην επικράτεια. Στη πρώτη περίπτωση, η απέλαση θα πρέπει να είναι άμεση, όπως άμεση να είναι και η απέλαση όσων από το σύστημα SIS II, θα γνωρίζουμε ότι αποτελούν εγκληματικά στοιχεία, ενώ στη δεύτερη περίπτωση, απαιτείται πλήρης αιτιολόγηση μέσω παραστατικών που να αποδεικνύουν την Ελληνικότητα αυτών. <br /><br />Η ευρωπαϊκή πολιτική για τη μετανάστευση θα πρέπει να κατευθυνθεί και προς τον περιορισμό των κρουσμάτων ρατσισμού και ξενοφοβίας, έτσι ώστε να διευκολυνθεί η ενσωμάτωση τους στις χώρες υποδοχής, ειδικά αν είναι νόμιμοι. Με την εφαρμογή των παραπάνω προτάσεων θα μπορούσε να δοθεί λύση στο πρόβλημα αυτό, αρκεί βέβαια η εφαρμογή των διαφόρων μέτρων να εντάσσεται σε μία ενιαία ευρωπαϊκή μεταναστευτική πολιτική. <br /><br /> <br /><u><b>ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ</b></u><br /><br /> <br />Είναι σαφές ότι με το φαινόμενο της μετανάστευσης παραβιάζονται τα ανθρώπινα δικαιώματα των μεταναστών αλλά και των κατοίκων των χωρών υποδοχής τους. Η μετανάστευση διακρίνεται για την πολιτική και οικονομική διάσταση της και χαρακτηρίζει τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες. Ο 21ος αιώνας είναι ο αιώνας της παγκοσμιοποίησης, η οποία εγγυάται την ελεύθερη κυκλοφορία των ιδεών, των αγαθών και των κεφαλαίων χωρίς, όμως, να εφαρμόζονται οι ίδιες πρακτικές και για τις μετακινήσεις του πληθυσμού. Για το λόγο αυτό, η μετακίνηση των ανθρώπων και την εγκατάστασή τους στις χώρες υποδοχής αποτελεί ένα πολιτικό ζήτημα.<br /><br /> <br /> Το πρόβλημα της αποτελεσματικής ενσωμάτωσης των μεταναστών στην Ε.Ε και του περιορισμού των παράνομων μεταναστών αποτελεί ένα από τα κεντρικά σημεία της συζήτησης στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων, με έμφαση σε θέματα διαχείρισης της διαφορετικότητας, της ισότητας και του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Όπως χαρακτηριστικά επισημαίνεται, «η Ευρώπη χρειάζεται μια θετική στάση απέναντι στη διαφορετικότητα και αξιόπιστες εγγυήσεις για τα θεμελιώδη δικαιώματα και την ίση μεταχείριση, που βασίζεται στον αμοιβαίο σεβασμό των διαφορετικών πολιτισμών και παραδόσεων» (Τριανταφυλλίδου, 2010).<br /><br /> <br /> Είναι γεγονός ότι ο άνθρωπος στην προσπάθειά του να αποκτήσει πρόσβαση στο δικαίωμα για μία καλύτερη ζωή ακόμα και αν αυτή αποτελεί μία ψευδαίσθηση, δεν θα σταματήσει να κινείται προς περιοχές και χώρες όπου αυτή η δυνατότητα «εν δυνάμει» μπορεί να του δοθεί. Συνεπώς είναι μάταιο να πιστεύουμε ότι το φαινόμενο της παράνομης μετανάστευσης μπορεί να σταματήσει. Είναι σαν να προσπαθούμε να τα βάλουμε με την ανθρώπινη φύση με προαποφασισμένο το τελικό αποτέλεσμα. Έτσι οι πολιτικές και οι δράσεις ορθά μέσω της Ε.Ε. κινούνται στον άξονα του ελέγχου του φαινομένου και όχι της εξαφάνισης του. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο σκέψης και λειτουργίας θα πρέπει να συμπεριλάβουμε και το γεγονός ότι τα γεωπολιτικά δρώμενα στον πλανήτη μας επηρεάζονται πλέον και από τις μορφές απειλών που βρίσκουν πεδίο εφαρμογής σε διεθνικές εγκληματικές δραστηριότητες, οι οποίες με τη σειρά τους διευκολύνονται σε πολύ μεγάλο βαθμό από την παγκοσμιοποίηση. Μία μορφή οργανωμένου εγκλήματος αποτελεί και το φαινόμενο της διακίνησης των παράνομων μεταναστών αφού αφενός μεν έχει καταδειχθεί η σχέση οργανωμένου εγκλήματος με τις οργανώσεις όπου διακινούν παράνομα μετανάστες, αφετέρου δε, λόγω του συγκεκριμένου προβλήματος έχουν αναληφθεί μία σειρά πρωτοβουλιών και ενεργειών στην ΕΕ προκειμένου να καταπολεμηθεί το συγκεκριμένο πρόβλημα. Έτσι τα σημαντικότερα στοιχεία που συνθέτουν το όλο φάσμα των απειλών υπό το πρίσμα της διεθνούς ασφάλειας, από την παράνομη διακίνηση μεταναστών που λαμβάνει χώρα σε ένα παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον είναι:<br /><br />1. To οργανωμένο έγκλημα με τις διεθνικές του διαστάσεις.<br /><br />2. Η απάτη που γίνεται σχετικά με τα πλαστά έγγραφα που είναι απαραίτητα για την διακίνηση των λαθρομεταναστών.<br /><br />3. Ο συνοριακός έλεγχος: Ελλιπής επιτήρηση.<br /><br />4. Η διεύρυνση της Ε.Ε.: Τα υπό ένταξη κράτη αποτελούν χώρες προέλευσης και διέλευσης λαθρομεταναστών.<br /><br />5. Η διαφθορά.<br /><br />6. Οι λιγότερο αυστηροί έλεγχοι των επιβατών που διέρχονται και εντός Ευρωζώνης έχει αρνητικά αποτελέσματα.<br /><br />7. Μη καταγεγραμμένοι πληθυσμοί: Η ελεύθερη διακίνηση των πολιτών μεταξύ των Κ-Μ της Ευρωζώνης κάνει δυνατή τη χρησιμοποίηση των ίδιων εγγράφων πιστοποίησης ταυτότητας συγχρόνως από περισσότερο από ένα άτομα. <br /><br />8. Ο φόβος των θυμάτων: Ο φόβος των παράνομων μεταναστών ότι θα εντοπιστούν και θα απελαθούν τους κάνει απρόθυμους να συνεργαστούν.<br /><br />9. Η αφέλεια των θυμάτων: Η πίστη των θυμάτων στις υποσχέσεις για μία καλύτερη ζωή.<br /><br />10. Η αφάνεια των θυμάτων : Από την στιγμή που οι παράνομοι μετανάστες στις χώρες προορισμού βρίσκονται στην αφάνεια είναι άγνωστα στο ευρύ κοινό και διαφεύγουν της προσοχής.<br /><br />Τέλος οι παραπάνω απειλές που σχετίζονται με την παράνομη μετανάστευση αφενός μεν επηρεάζουν την γεωοικονομία του Ευρωπαϊκού χώρου, αφετέρου δε την γεωστρατηγική αυτού και ειδικότερα το υποσύνολο της εσωτερικής ασφάλειας. Ωστόσο η γεωοικονομία και η γεωστρατηγική αποτελούν τις δύο διαστάσεις της γεωπολιτικής. Άρα η διακίνηση παράνομων μεταναστών ως μορφή διεθνικού εγκλήματος διαμορφώνει ένα γεωπολιτικό πλαίσιο, μέσα στο οποίο αναπτύσσονται δυναμικές και πρότυπα τόσο γεωοικονομικά όσο και γεωστρατηγικά, που συνθέτουν μία μη «στρατιωτική πλευρά ασφαλείας» στο χώρο της ΕΕ. Το γεγονός αυτό αποτελεί «ασύμμετρη απειλή» που υπονομεύει την ισχύ του ενιαίου γεωγραφικού, πολιτικού και οικονομικού χώρου της ΕΕ.<br /><br /><u><b>Βιβλιογραφία</b></u><br /> <br />1) Adnett, Nick (1996). European Labour Markets: analysis and policy. London: Addison Wesley Longman<br /><br />2) Baldwin-Edwards M (2001): Southern European Labour markets and Immigration: a structural and Functional Analysis, The Greek Labour Yearbook, 2001<br /><br />3) Bhagwati, Jagdish (1988). Global Interdependence and International Migration. Capital Technology, and Labor in the New Global Economy, ed. J. Cassing and E. Husted, Washington: American Enterprise Institute, pp.149-183, cited from Bhagwati 1991 pp.367-402.<br /><br />4) Castles, S. & Kosack, G.(1973) Immigrant workers and the class structure in Western Europe, Oxford University Press<br /><br />5) Cholezas, I., Tsakloglou, P., (2009), The economic impact of immigration in Greece: taking stock of the existing evidence<br /><br />6) Danopoulos, A., Danopoulos, K., (2004), Albanian Migration into Greece: The Economic, Sociological, and Security Implications, Mediterranean Quarterly, Volume 15, Number 4, Fall 2004, pp. 100-114 (Article)<br /><br />7) Epstein G, Hillman A & Weiss A (1997): “ Creating Illegal Immigrants”, Conference on the Economics of Illegal Migration, Athens, 14-15/2/ 1997<br /><br />8) Fakiolas, R., (1999), Socio – economic effects of immigration in Greece, Rossetos Fakiolas, National Technical University, Athens, Journal of European Social Policy 0958-9287 (199908)9:3<br /><br />9) Fakiolas, R., (2010), Regularising undocumented immigrants in Greece: Procedures and effects<br /><br />10) Gidarakou, I., (2013), Economic immigrants in Greek rural areas: socio-economic integration and questions of ethnic exclusion, South European Society and Politics, Vol. 16, No. 4, December 2011, pp. 533–553<br /><br />11) Karakasidou, A. (2002), Migrant Encounters with Power in Greece, Journal of Modern Greek Studies, Volume 20, Number 1, May 2002, pp. 147-153 (Review) <br /><br />12) Leventi, O., (2004): Resource Project: “Refugees’ contribution to Europe. Country Report: Greece”, Social Work Foundation, Refugee Integration Center<br /><br />13) Sarris A & Zografakis S (1997) : A computable General Equilibrium Assessment on the impact of Illegal Immigration on the Greek Economy”, Conference on the Economics of Illegal Migration, Athens, 14-15/2/ 1997<br /><br />14) Sarris A & Zografakis S (1997) : A computable General Equilibrium Assessment on the impact of Illegal Immigration on the Greek Economy”, Journal of Population Economics, vol. 12, pp.155-182<br /><br />15) Αμίτσης, Γ., Λαζαρίδη, Γ. (Επιμ.) (2001) Νομικές και Κοινωνικοπολιτικές Διαστάσεις της Μετανάστευσης στην Ελλάδα, Αθήνα: Παπαζήσης.<br /><br />16) Εθνική Στρατηγική για την ένταξη των πολιτών τρίτων χωρών, (20130<br /><br />17) Ευρωπαϊκή Επιτροπή, «Δικαιοσύνη και Μετανάστευση», διαθέσιμο στην ηλεκτρονική διεύθυνση: http://ec.europa.eu/ellada/news/hot_topics/immigration/nomothesia6_el.htm16<br /><br />18) ΙΜΕΠΟ, «Οικονομικές διαστάσεις της μετανάστευσης<br /><br />19) ΙΜΕΠΟ, (2005), Οικονομικές διαστάσεις της μετανάστευσης. Επιπτώσεις στον αγροτικό τομέα. <br /><br />20) Καβουνίδη Τζ (2003) : Οικονομική και κοινωνική ένταξη των μεταναστών, Παρατηρητήριο Απασχόλησης Ερευνητική Πληροφορική Α.Ε., Έρευνες Νο1<br /><br />21) Λιανός Θ (2003) : Σύγχρονη μετανάστευση στην Ελλάδα : Οικονομική Διερεύνηση, Κέντρο Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών, Μελέτες Νο 51<br /><br />22) Πανούσης Γ. (2008), ΜΜΕ, Τηλεοπτικοί «εχθροί» και μετανάστευση, στο: Συκιώτου Α. (επιμ.), Αλλοδαποί στην Ελλάδα: Ένταξη ή περιθωριοποίηση;, Αθήνα – Κομοτηνή, Αντ. Ν. Σάκκουλας <br /><br />23) Πανούσης Γ., (1989), «Το εγκληματικό Στερεότυπο», Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών, ΕΚΚΕ, τ.74, σελ. 72-104.<br /><br />24) Παπαθεοδώρου Θ., (2003), «Μεταναστευτική πολιτική και ασφάλεια δικαιωμάτων», στον τιμητικό τόμο για την Αλίκη Γιωτοπούλου – Μαραγκοπούλου, Νομική Βιβλιοθήκη, Αθήνα <br /><br />25) Παπαστεργίου, Β., (αχρονολόγητο), Η μετανάστευση στην Ελλάδα<br /><br />26) Πώποτας Δ., Καλύβα Α., (2015), Με συμβόλαια αξίας 14.000 δολαρίων περνάνε οι παράνομοι μετανάστες στην Ελλάδα, <a href="http://www.protothema.gr/greece/article/472577/me-sumvolaia-axias-14000-dolarion-pernane-oi-paranomoi-metanastes-stin-ellada">http://www.protothema.gr/greece/article/472577/me-sumvolaia-axias-14000-dolarion-pernane-oi-paranomoi-metanastes-stin-ellada</a>, 2 – 6 - 2015<br /><br />27) Τριανταφυλλίδου, Α., (2010), Η μετανάστευση στην Ελλάδα του 21ου αιώνα <br /><br />28) Χλέτσος Μ (2002): « Η πολιτική της οικονομίας της μετανάστευσης» στο Ναξάκης Χ /Χλέτσος Μ Μετανάστες και μετανάστευση, εκδόσεις Πατάκη<br /><br />29) http://walk2geographies.wordpress.com<br />
<br />
P.Sagiannis </div>
i-know.grhttp://www.blogger.com/profile/07400229464291980397noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5853046852495646077.post-33311722235677582602015-12-27T19:46:00.000+02:002015-12-27T19:51:49.481+02:00Οδύνη και θνητότητα στην φιλοσοφία της τέχνης του βίου<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
Του Θεοφάνη Τάση<br />
"Ο θάνατος συνιστά το ύστατο σύνορο, η επιτακτικότητα του µας αφυπνίζει ως προς τον τρόπο µε τον οποίο θα επιλέξουµε να βιώσουµε την ζωή µας. Δίχως τον θάνατο δεν θα υπήρχε λόγος ν' αναζητήσουµε µια τέχνη του βίου προκειµένου να διεκδικήσουµε έναν επιθυµητό, έναν όµορφο βίο. Ως γνωστόν οι θεοί δεν φιλοσοφούν. Ο θάνατος µας προτρέπει να προσανατολιστούµε <br />
<a name='more'></a>αναστοχαστικά στην ζωή, να επαναπροσδιορίσουµε τις αξίες και τις προτεραιότητές µας. Το να τον σκεπτόµαστε µας βοηθά να εξοικειωθούµε µαζί του και, ενδεχοµένως, να τον φοβόµαστε λιγότερο. Μας βοηθά ν' απολαµβάνουµε τον βίο περισσότερο και να πειραµατιζόµαστε περισσότερο µε τον εαυτό µας. Χάρη στην επίγνωση της θνητότητας οι οδύνες µετριάζονται, οι ηδονές εντείνονται και οι συνήθειες αλλάζουν ευκολότερα." <br />
Εισήγηση στην Θεολογική Σχολή της Χάλκης με θέμα: Οδύνη και θνητότητα στην φιλοσοφία της τέχνης του βίου<br />
<br />
<a href="https://www.facebook.com/TheofanisTasis/posts/10206795339512704" target="_blank">Οδύνη και θνητότητα στην φιλοσοφία της τέχνης του βίου</a> </div>
<br />
<iframe allowfullscreen="" frameborder="0" height="315" src="https://www.youtube.com/embed/kLSU5ieDVLg" width="560"></iframe><br /></div>
i-know.grhttp://www.blogger.com/profile/07400229464291980397noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5853046852495646077.post-60936762401589625422015-12-22T17:44:00.000+02:002015-12-29T17:44:36.630+02:00Arabia: A Story of the Golden Ages<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
Arabia: A Story of the Golden Ages<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjNfQe7M5qyuvbHu-2HM9ldLQ9K93eEZy8Xqna6FKtinn8OItTx7IAw-AFrwHuqtx2U4Qb4NIAtlQdHhrCLsCeV0HqjYu6nba8XvASoMoKtQssyiXXKnJMGZGJGmj6fP2CUZfRxo9LzCRdQ/s1600/arabia.jpeg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="221" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjNfQe7M5qyuvbHu-2HM9ldLQ9K93eEZy8Xqna6FKtinn8OItTx7IAw-AFrwHuqtx2U4Qb4NIAtlQdHhrCLsCeV0HqjYu6nba8XvASoMoKtQssyiXXKnJMGZGJGmj6fP2CUZfRxo9LzCRdQ/s400/arabia.jpeg" width="400" /></a></div>
<br />
<br />
<iframe allowfullscreen="" frameborder="0" height="315" src="https://www.youtube.com/embed/zP2du8pymSc" width="560"></iframe><br /></div>
i-know.grhttp://www.blogger.com/profile/07400229464291980397noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5853046852495646077.post-56533647490602810132015-12-15T21:37:00.000+02:002016-01-04T17:59:28.622+02:00ΤΟ ΙΣΛΑΜ, ΤΑ ΔΥΟ ΚΥΡΙΟΤΕΡΑ ΡΕΥΜΑΤΑ (ΣΟΥΝΙΤΕΣ ΚΑΙ ΣΙΙΤΕΣ) ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ ΒΙΑΣ ΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗΣ<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjanNRnptr9xXZDcPqJN82iYCwYSi6AfDCrRexcarn2iIYadf8gVpehS9omO6cxt2aOit4ThFh84x4-5KhKJ-Xj7OO2Daf4kTJSOkjV7ngX-lrF0q0i8m02ddZLpFvnNoC4p29PvnhQIQcM/s1600/islam.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="260" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjanNRnptr9xXZDcPqJN82iYCwYSi6AfDCrRexcarn2iIYadf8gVpehS9omO6cxt2aOit4ThFh84x4-5KhKJ-Xj7OO2Daf4kTJSOkjV7ngX-lrF0q0i8m02ddZLpFvnNoC4p29PvnhQIQcM/s400/islam.jpg" width="400" /></a> Οι διαμάχες για τη διαδοχή του Μωάμεθ, μετά το θάνατό του, προκάλεσαν σχίσμα στο Ισλάμ, με συνέπεια τη διάσπαση των μουσουλμάνων σε δύο κυρίαρχα ρεύματα: τους Σουνίτες, που αποτελούν τη πλειοψηφία των μουσουλμάνων, και τους Σιίτες, οι αποτελούν τη μειοψηφία. Οι διαφορές και οι διαμάχες των ανωτέρω κινημάτων επεκτάθηκαν τόσο στο επίπεδο του δόγματος της πίστης όσο και στο επίπεδο της πολιτικής και θρησκευτικής εξουσίας.
<br />
<a name='more'></a><br />
Η jihad και το «βίαιο Ισλάμ», τα οποία φτάσανε να υφίστανται μέχρι και σήμερα παρά το πέρασμα των αιώνων, έχουν σίγουρα αιτίες ύπαρξης και αιτίες αναζωπύρωσης. Πιθανόν, όμως, να υπάρχουν και ελπίδες και προοπτικές για ένα φιλειρηνικό Ισλάμ, υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις.
<br />
<br />
Αρχές του 7ου αιώνα, σε ένα φτωχό έμπορο από τη Μέκκα της Αραβίας αποκαλύπτεται ένας άγγελος. Ο άγγελος του μεταφέρει το «λόγο» του Θεού μέσω ενός βιβλίου, του Κορανίου. Από τότε, η νέα αυτή θρησκεία ενσωματώθηκε σε όλες τις κοινωνικές και πολιτικές πτυχές της ζωής των μουσουλμάνων, και επεκτάθηκε σε ένα μεγάλο μέρος του κόσμου.
<br />
<i>ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1<br />ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΙΣΛΑΜ-ΜΩΑΜΕΘ-ΚΟΡΑΝΙ-ΔΙΚΑΙΟ
<br />1.1 Μωάμεθ
<br />1.1.1 Βίος μέχρι την «Αποκάλυψη»
<br />1.1.2 Η «Αποκάλυψη»
<br />1.1.3 Επέκταση του Ισλάμ από τον Μωάμεθ
<br />1.2 Κοράνι-Θεμέλια Πίστης
<br />1.2.1 Κοράνι
<br />1.2.2 Οι Πέντε Στύλοι του Ισλάμ
<br />1.3 Μουσουλμανικό-Ισλαμικό Δίκαιο
<br />1.3.1 Ηθική και Πολιτική
<br />1.3.2 Οικονομία
<br />1.3.3 Η Γυναίκα στο Ισλάμ
<br />ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2
<br />ΣΟΥΝΙΤΕΣ ΚΑΙ ΣΙΙΤΕΣ ΣΤΟ ΙΣΛΑΜ.
<br />2.1 Σχίσμα στο Ισλάμ
<br />2.1.1 Διαδοχή του Μωάμεθ
<br />2.1.2 Εμφάνιση των Σουνιτών και Σιιτών
<br />2.2 Σουνίτες
<br />2.3 Σιίτες
<br />2.4 Διαφορές Σουνιτών-Σιιτών
<br />ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3
<br />ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ ΒΙΑΣ ΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗΣ ΣΤΟ ΙΣΛΑΜ
<br />3.1 Κόσμος του Πολέμου, Κόσμος της Πίστεως και Jihad
<br />3.2 Αιτίες Βίας στο Ισλάμ
<br />3.3 Προοπτική Ειρηνικής Συνύπαρξης Ισλάμ και Λοιπού Κόσμου
<br />ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4
<br />ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
<br />ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ</i><br />
<br />
<u><b>ΕΙΣΑΓΩΓΗ
</b></u><br />
<br />
Κατά τον έκτο και τις αρχές του έβδομου αιώνα, ένας σαρωτικός άνεμος αλλαγών έπνεε σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή. Οι αυτοκρατορίες των Βυζαντινών και Σασσανιδών <span style="font-size: xx-small;">[Αυτοκρατορία των Σασσανιδών:, Ιρανσάρ και Ιράν στα νέα περσικά, ήταν η τελευταία προ-ισλαμική ιρανική Αυτοκρατορία, η οποία κυβερνήθηκε από τη δυναστεία των Σασσανιδών από το 224 έως το 651.Η Αυτοκρατορία των Σασσανιδών, η οποία διαδέχθηκε την Παρθική Αυτοκρατορία, υπήρξε από τις μεγαλύτερες δυνάμεις στη Δυτική και Κεντρική Ασία, μαζί με τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και μετέπειτα τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία, για μια περίοδο μεγαλύτερη των 400 ετών.]</span> μαστίζονταν από ατελείωτους πολέμους που με διαλείμματα κράτησαν από το 540 έως το 629. Η δύναμη και η επιρροή των αυτοκρατοριών άγγιξε τμήματα της αραβικής χερσονήσου, και δεκάδες ερωτήματα, σχετικά με το νόημα της ζωής και τον τρόπο που θα έπρεπε να βιώνει τη ζωή ο άνθρωπος, ταλάνιζαν τις οργανωμένες κοινωνίες.
<br />
<br />
Η επικρατούσα παραδοσιακή θρησκεία στην Αραβία πριν την εμφάνιση του Ισλάμ ήταν ένας συνδυασμός ανιμισμού <span style="font-size: xx-small;">[ Ανιμισμός: Η αρχέγονη ανθρώπινη θρησκεία η οποία θεμελιώνεται στην πεποίθηση της ύπαρξης πνευματικών υπάρξεων που εμψυχώνουν κάθε μορφή και εκδήλωση του φυσικού κόσμου (άνθρωποι, φυτά ζώα και ουράνια πλάσματα). ] </span>και πολυθεϊσμού. Ευρέως διαδεδομένη ήταν η λατρεία πνευμάτων που κατοικούσαν στα δέντρα και στις πηγές των οάσεων. Ανώτερος μεταξύ των τοπικών θεοτήτων ήταν ο Αλλάχ (Al ilah)<span style="font-size: xx-small;"> [ Αλλάχ (Al ilah): σημαίνει ο Θεός και ετυμολογικά συνδέεται με την εβραϊκή λέξη Elohah, που χρησιμοποιείται στη Βίβλο για το Θεό.]</span>: ο δημιουργός του κόσμου. Επιπλέον, διαδεδομένη ήταν και η λατρεία των ιερών λίθων, για τους οποίους πίστευαν ότι περιέχουν κάποια δύναμη που μπορούσε να μεταδοθεί στον πιστό με την επαφή. Σημαντικό ιερό στο οποίο γίνονταν ετήσια προσκυνήματα ήταν η Καάμπα στη Μέκκα, ένα μεγάλο οικοδόμημα κυβικού σχήματος, χτισμένο πάνω σε έναν από αυτούς τους ιερούς λίθους, το οποίο στέγαζε, επίσης, αγάλματα πολλών άλλων θεοτήτων. Υπήρχαν, ακόμη, ιουδαϊκές και χριστιανικές κοινότητες.
<br />
<br />
Η μετάβαση από τη νομαδική κοινωνία των βεδουίνων σε μια πιο οργανωμένη αστική ζωή, με τη δημιουργία πόλεων γύρω από οάσεις, έφερε την απομάκρυνση από την παραδοσιακή θρησκεία σε πολλά μέρη της Αραβίας. Ως αποτέλεσμα, αυξήθηκε η επιρροή των δύο μεγάλων μονοθεϊστικών θρησκειών, του ιουδαϊσμού και του χριστιανισμού. Η κατανόηση του ανωτέρω πολυσύνθετου θρησκευτικού πλαισίου είναι απαραίτητη για την κατανόηση της ανάπτυξης του Ισλάμ.
<br />
<br />
<br />
<u><b>ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1
<br />ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΙΣΛΑΜ-ΜΩΑΜΕΘ-ΚΟΡΑΝΙ-ΔΙΚΑΙΟ
</b></u><br />
<u>1.1 Μωάμεθ</u><br />
<br />
<u>1.1.1 Βίος μέχρι την «Αποκάλυψη»
</u><br />
<br />
Η ιστορία του προφήτη του Ισλάμ τη γνωρίζουμε κυρίως από αραβικές πηγές και η οποία καθαγιάστηκε από τη μουσουλμανική παράδοση. Πηγές σε άλλες γλώσσες πιστοποιούν πλήρως μεν την κατάκτηση μιας αυτοκρατορίας από τους Άραβες, δίνουν όμως μία διαφορετική ερμηνεία της αποστολής του Μωάμεθ από αυτή της μουσουλμανικής παράδοσης. Παρόλα αυτά έχει επικρατήσει η παραδοσιακή περιγραφή των αραβικών πηγών, και με αυτή «βοηθό» θα παρουσιαστεί ο βίος του Μωάμεθ στο κείμενο, αν και με περίσσεια επιφύλαξη.
<br />
<br />
Το πιο ασαφές κομμάτι της ζωής του Μωάμεθ είναι τα πρώτα χρόνια, σύμφωνα με τους βιογράφους του. Η ημερομηνία της γέννησής του δεν είναι επιστημονικώς καθορισμένη. Ο Μωάμεθ (Μuhammad), όπως αναφέρουν οι βιογράφοι του, γεννήθηκε στη Μέκκα, μια πόλη της Δυτικής Αραβίας, κατά πάσα πιθανότητα το έτος 570. To όνομα Μuhammad <span style="font-size: xx-small;">[ Μuhammad: Το πλήρες όνομά του, σύμφωνα με τους κανόνες της αραβικής ονοματοδοσίας, είναι Αμπού αλ Κασίμ Μουχαμάντ ιμπν Αμπνταλλάχ αλ Χασιμί αλ Κουρασί (ابو القاسم محمد ابن عبد الله ابن عبد المطلب ابن هاشم). Το πρώτο μέρος (Αμπού Αλ-Κασίμ) υποδηλώνει πως υπήρξε πατέρας ενός αγοριού, ονόματι Αλ-Κασίμ, που πέθανε πρόωρα. Αμπνταλλάχ είναι το όνομα του πατέρα του, ενώ το υπόλοιπο τμήμα του ονόματος δείχνει πως ανήκε στην πατριά Χασίμ, της φυλής Κουραΐς (Quraysh).]</span> σημαίνει «δοξασμένος», ήταν αρκετά διαδεδομένο τότε, και αποτελεί πλέον το πιο συνηθισμένο ανδρικό όνομα στον ισλαμικό κόσμο. Ο πατέρας του, Αμπνταλλάχ, πέθανε λίγους μήνες πριν τη γέννησή του, ενώ η μητέρα του, Αμίνα, πέθανε όταν ο Μωάμεθ ήταν έξι ετών. Την ανατροφή του ανέλαβε τότε ο παππούς του (Αμπντάλ Μουτάλεμπ) και κατόπιν ο θείος του (Αμπού Τάλεμπ), μεγαλέμπορος, ο οποίος τον προσέλαβε στα καραβάνια του. Όντας ορφανός και πτωχός, ο Μωάμεθ έπρεπε να εργαστεί διότι κοινωνικώς άνηκε πάντα στους φτωχούς.
<br />
Αργότερα προσλήφθηκε στην υπηρεσία μίας πλούσιας χήρας εμπόρου, της Χαντίτζα. Η ίδια αργότερα τον ερωτεύτηκε και του πρότεινε γάμο, παρά την μεγάλη διαφορά της ηλικίας τους (εκείνη σαράντα ετών, εκείνος είκοσι πέντε). Από τον γάμο αυτό απέκτησε τέσσερις θυγατέρες (εκ των οποίων η μία λεγόταν Φατιμά), ενώ όλοι οι γιοι πέθαναν σε πολύ νεαρή ηλικία. Με το γάμο αυτό αλλάζει πλέον και η κοινωνική θέση του Μωάμεθ στη Μέκκα. Γίνεται πλέον υπολογίσιμος προύχοντας. Επιπλέον υιοθέτησε τον εξάδελφό του Αλή, γιο του θείου του Αμπού Τάλεμπ. Η Χαντίτζα απαίτησε από τον Μωάμεθ να μην παντρευτεί παράλληλα καμιά άλλη γυναίκα, αντίθετα με το έθιμο της πολυγαμίας που ίσχυε τότε στην αραβική χερσόνησο.
<br />
<br />
Ανήσυχη θρησκευτική φύση ο Μωάμεθ, φιλοσοφούσε πάνω σε προβλήματα της ζωής, της κοινωνίας, της αδικίας, της φτώχειας και της τελικής παγκόσμιας κρίσης, επηρεασμένος από τον μονοθεϊσμό και την αντίληψη του τέλους του κόσμου με την Τελική κρίση. Οι πνευματικές και οι κοινωνικο-πολιτικές αυτές ανησυχίες αποτελούν το υπόβαθρο της κριτικής του απέναντι στην άρχουσα ιδεολογία της Μέκκας. Η αδιαφορία όμως και η περιφρόνηση που αντιμετώπιζε από το κατεστημένο της Μέκκας, μαζί με το γεγονός του αποκλειστικού του γάμου μόνο με μία γυναίκα σε ένα πολυγαμικό περιβάλλον και της απουσία άρρενος διαδόχου, δημιουργούσαν προβλήματα στη ζωή του.
<br />
<br />
<u>1.1.2 Η «Αποκάλυψη»
</u><br />
<br />
Κάθε χρόνο ο Μωάμεθ αποσυρόταν σε μια ορεινή σπηλιά, έξω από τη Μέκκα, για να διαλογιστεί, επηρεασμένος από το παράδειγμα των χριστιανών μοναχών. Γύρω στο 610, όταν ο Μωάμεθ ήταν περίπου σαράντα ετών, ισχυρίζεται ότι είχε ένα όραμα, μια «αποκάλυψη» στη σπηλιά του. Ο αρχάγγελος Γαβριήλ παρουσιάστηκε μπροστά του και του μετέφερε τους λόγους του θεού. Ο Μωάμεθ ενώ στην αρχή δεν ανακοίνωνε τίποτε σε κανένα, κατόπιν, όπως το όραμα συνεχιζόταν άρχισε να επαναλαμβάνει τους αγγελλομένους από τον αρχάγγελο λόγους στον στενό του κύκλο. Οι αποκαλύψεις αυτές αργότερα, μετά το θάνατό του, γράφτηκαν και απετέλεσαν το κοράνι(Quran) <span style="font-size: xx-small;">[ Κοράνι (Quran): Η λέξη διαβάζω – στα αραβικά qara’a- έχει την ίδια ρίζα με τη λέξη κοράνι, qur’an, που σημαίνει «ανάγνωσμα», «απαγγελία».]</span>. Η γυναίκα του, Χαντίτζα, ήταν η πρώτη που ακολούθησε τον Μωάμεθ όταν μίλησε για τις «αποκαλύψεις» του (μαζί με τον ξάδερφό του Αλή), και η οποία τον επηρέασε σημαντικά στη θρησκευτική του εξέλιξη.
<br />
<br />
Τα μηνύματα που άρχισε να μεταδίδει σε αυτούς που τον ακολουθούσαν και τα οποία πίστευε ότι του είχαν αποκαλυφθεί από άγγελο του Θεού, ήταν τα εξής:
<br />
α. Θα έφθανε το τέλος του κόσμου.
<br />
<br />
β. Ο παντοδύναμος Θεός, που είχε πλάσει τον άνθρωπο, θα τους έκρινε όλους.
<br />
<br />
γ. Οι απολαύσεις του παραδείσου και τα δεινά της κόλασης περιγράφονταν με γλαφυρότητα.
<br />
<br />
δ. Αν όσο ζούσαν υποτάσσονταν στο θέλημα του Θεού, θα βασίζονταν στο έλεός του όταν ερχόταν η ώρα της κρίσης.
<br />
<br />
ε. Ήταν θέλημα Θεού να επιδείξουν την ευγνωμοσύνη τους με τακτική προσευχή και άλλες τελετές, αλλά και με αγαθότητα και με σεξουαλική εγκράτεια.
<br />
<br />
Το κήρυγμα του Μωάμεθ, εκτός απ’ τον στενό κύκλο των οικείων και των προσωπικών του φίλων, άρχισε να βρίσκει σιγά-σιγά οπαδούς στη Μέκκα μεταξύ διαφόρων κοινωνικών στρωμάτων. Το όνομα που επέλεξαν για να επικαλεστούν το Θεό ήταν «Αλλάχ», το οποίο χρησιμοποιούσαν ήδη για έναν από τους τοπικούς θεούς. Όσοι εντέλει υποτάχθηκαν στο θέλημα του Αλλάχ έγιναν γνωστοί ως μουσουλμάνοι (muslim) <span style="font-size: xx-small;">[ Μουσουλμάνος (muslim): είναι αυτός που «υποτάσσεται και παραδίνεται στο Θεό». Η λέξη αυτή έχει την ίδια ρίζα με το Ισλάμ(Islam), η οποία σημαίνει «ευσεβής υποταγή» στο Θεό. ]</span>.Το 619 (χρονιά του «πένθους») πεθαίνουν οι δύο από τους πλέον σημαντικούς προστάτες του, η σύζυγός του Χαντίτζα, και ο θείος του Αμπού
Τάλεμπ. Λόγω της εναντίωσης των πολυθεϊστών και του πολιτικό-οικονομικού κατεστημένου της Μέκκας στο κήρυγμα του Μωάμεθ, άρχισαν οι διωγμοί εναντίον των κοινωνικώς «αδυνάτων» μελών της ομάδας του.
<br />
<br />
<u>1.1.3 Επέκταση του Ισλάμ από τον Μωάμεθ
</u><br />
<br />
Ο Μωάμεθ κηρύττοντας στη Μέκκα ονόμασε τον εαυτό του «προφήτη» ή «αγγελιοφόρο» του Θεού, βρέθηκε σε πολύ δυσάρεστη θέση από την εναντίωση των μεγάλων οικογενειών. Έτσι στις 24 Σεπτεμβρίου 622 άφησε μυστικά την Μέκκα και έφτασε στον οικισμό Γιαθρίμπ (τη σημερινή Μεδίνα), σε μια όαση περίπου 200 χιλιόμετρα βόρεια της Μέκκας. Η ημερομηνία αυτή της μετοίκισης στη Μεδίνα, από την οποία οι μετέπειτα γενιές θα χρονολογούσαν την έναρξη της μουσουλμανικής εποχής και του μουσουλμανικού ημερολογίου, είναι γνωστή ως «Εγίρα»(hidjra, από το hadjara, εξέρχομαι, μεταναστεύω).
<br />
<br />
Στη Μεδίνα ο Μωάμεθ γρήγορα έγινε θρησκευτικός αλλά και στρατιωτικός και πολιτικός ηγέτης. Με τις λεηλασίες των καραβανιών που άνηκαν σε οικογένειες της Μέκκας απέκτησε μια γερή οικονομική βάση. Τέτοιες ενέργειες όμως ήταν ένας αγώνας να κερδίσει τον έλεγχο της Μέκκας, καθώς και προσπάθεια να επεκτείνει την καινούρια θρησκεία. Η μάχη ή «αγώνας», έχει το ίδιο όνομα που χρησιμοποιήθηκε αργότερα για να περιγραφεί ο ιερός πόλεμος: τζιχάντ (jihad) [<span style="font-size: xx-small;"> ζιχάντ (jihad): Η λέξη προέρχεται από το ρήμα jahada που, κατά τον A.Kazimirski, «Distionnaire Arabe-Francais», μπορεί να έχει τις εξής έννοιες, ανάλογα με διάφορες γραμματικές παραλλαγές του: εργάζομαι ενδελεχώς ή με ζήλο, καταγίνομαι με κάτι, προσπαθώ, βασανίζω, ενοχλώ, αγωνίζομαι, πολεμώ, παλεύω, μάχομαι, διεξάγω ιερό πόλεμο, πολεμώ τους άπιστους ή αιρετικούς κλπ. Επίσης υπάρχουν εδάφια του Κορανίου όπου το ρήμα jahada δεν έχει πάντοτε την έννοια του πολέμου(ΚΕ-52, ΚΘ-6, ΚΘ-8, ΚΘ-69) ]</span>. Στον αγώνα για τον Αλλάχ δόθηκε η προτεραιότητα απέναντι σε κάθε άλλη σκέψη, αλλά και απέναντι στις παραδοσιακές ηθικές και θρησκευτικές έννοιες. Στη δεκαετία που ακολούθησε ο Μωάμεθ υπέταξε τη Μέκκα καθώς και μεγάλα τμήματα της Αραβίας, χρησιμοποιώντας στρατιωτικές και διπλωματικές μεθόδους. Ταυτόχρονα η διδασκαλία του αποκτά έναν πιο διεθνή χαρακτήρα, απευθύνεται στο σύνολο της
Αραβίας, και σε ολόκληρο τον κόσμο, ενώ η θρησκεία διαχωρίζεται ρητά από αυτή των Εβραίων και των χριστιανών. Επιπλέον ήρθε σε ρήξη με τους Εβραίους και προέβη στην εκδίωξή τους ή τη θανάτωσή τους, και παράλληλα δόθηκε νέα έμφαση στην πνευματική συγγένεια του Μωάμεθ με τον Αβραάμ, μέσω του γιου του Αβραάμ, Ισμαήλ <span style="font-size: xx-small;">[Ισμαήλ: Ο πρωτότοκος γιος του Αβραάμ που γέννησε η Αιγύπτια Χάγκαρ, η δούλα της Σάρας, και από τον οποίο ο Μωάμεθ ανάγει την καταγωγή του. ]</span>, προσπαθώντας να προσδώσει ιστορικό κύρος και στη δική του θρησκεία. Ο Αβραάμ δεν αντιμετωπίζονταν πλέον μόνο ως Εβραίος ή χριστιανός, αλλά ως κοινός πρόγονος τόσο των δύο πρώτων, όσο και των μουσουλμάνων.
<br />
<br />
Ο Μωάμεθ ένωσε όλους τους μουσουλμάνους και τους προστατευόμενούς τους σε μια κοινότητα ή αδελφότητα, την umma <span style="font-size: xx-small;">[Umma: Ο όρος αυτός προέρχεται από τον εβραϊκό umma, που σημαίνει «λαός» ή «φυλή» και που έχει την ρίζα σε αντίστοιχο όρο των Σουμερίων. ]</span> των πιστών. Το ισλαμικό κράτος που έφτιαξε ο Μωάμεθ ήταν μια ομοσπονδία φυλών, της προ-ισλαμικής περιόδου, η υπερ-φυλή, και επιθυμούσε μέσω αυτού τη δημιουργία ενός πλαισίου εντός του οποίου οι μουσουλμάνοι να έχουν τη δυνατότητα να ασκούν ελεύθερα τα θρησκευτικά τους καθήκοντα. Ο Μωάμεθ, πριν το τέλος του, επιβάλλεται και ως νομοθέτης στο όνομα του Αλλάχ, καθορίζοντας τα κατωτέρω:
<br />
<br />
α. Βελτιώνει τη θέση της γυναίκας, εξασφαλίζοντας την οικονομική ανεξαρτησία σε περίπτωση θανάτου των γονιών ή του συζύγου της.
<br />
<br />
β. Ρυθμίζει τις διαφορές μεταξύ των φυλών.
<br />
<br />
γ. Καταργεί το δίκαιο αίματος (εκδίκηση για δολοφονία ανθρώπου) προς όφελος του ανταποδοτικού δικαίου. Ο Μωάμεθ προσπαθούσε να πείσει τους πολίτες να αποδεχθούν τη λύση της αποζημίωσης για το αίμα που χύθηκε και τη διαπραγμάτευση για το ύψος της αποζημίωσης αυτής <span style="font-size: xx-small;">[«Είδος έναντι ζωής»: Το Κοράνιο λαμβάνει θέση υπέρ της αποζημίωσης σε είδος. Σε περίπτωση όπου ένας πιστός δολοφονεί κατά λάθος άλλο πιστό, τότε επιτάσσεται σε αυτόν να απελευθερώσει ένα δούλο του και να καταβάλλει αποζημίωση στην οικογένειά του θανόντος (100 καμήλες για άντρα, 50 καμήλες για γυναίκα).]</span>.
<br />
<br />
δ. Οργανώνει τη μοιρασιά των λαφύρων μεταξύ των μαχητών.
<br />
<br />
ε. Καθορίζει τις γενικές γραμμές του «δίκαιου πολέμου»(τζιχάντ) ενάντια στους εχθρούς.
<br />
<br />
στ. Καθορίζει την υποχρέωση καταβολής φόρου (jizya) σε όσους απέρριπταν να ασπαστούν τον Ισλαμισμό και δεν είχαν αιχμαλωτιστεί στη μάχη, με αντάλλαγμα το δικαίωμα προστασίας από το ισλαμικό κράτος.
<br />
Ο Μωάμεθ μετά το θάνατο της πρώτης συζύγου του, Χαντίτζα, δημιούργησε δεσμούς εξ αγχιστείας με τους κυριότερους «συντρόφους» του: παντρεύεται με τις κόρες τους, και εκείνοι παντρεύονται με τις δικές του. Πιθανή εκτίμηση είναι ότι παντρεύτηκε έντεκα με δώδεκα φορές μετά το θάνατο της Χαντίτζα. Ο «Προφήτης» πεθαίνει στις 8 Ιουνίου του 632 στη Μεδίνα, χωρίς να αφήσει αρσενικό κληρονόμο. Μέχρι το θάνατό του, το 632, είχε πετύχει να ενώσει το μεγαλύτερο μέρος της Αραβίας σε ένα ισλαμικό κράτος, με θρησκεία που έγινε πιο σημαντική από τους παλαιούς δεσμούς της οικογένειας και της φυλής.
<br />
<br />
<u>1.2 Κοράνι -Στύλοι του Ισλάμ
</u><br />
<br />
<u>1.2.1 Κοράνι</u>
<br />
Το Κοράνι (Qur’an), σημαίνει ανάγνωσμα, απαγγελία. Το Κοράνι είναι το θεμέλιο πάνω στο οποίο στηρίζεται το Ισλάμ και, κατά τους μουσουλμάνους, είναι το αντίγραφο ενός «ουράνιου» πρωτότυπου. Στους ανθρώπους κυκλοφορεί απλά ένα αντίγραφό του. Το πρωτότυπο αυτό βρίσκεται πάντοτε μπροστά στον Θεό. Το Κοράνι υποτίθεται ότι περιέχει το λόγο του Θεού αυτούσιο, έτσι όπως «έφτασε» στον Προφήτη Μωάμεθ. Έχει την ίδια θέση που έχει στον χριστιανισμό ο Ιησούς ως προαιώνιος Λόγος του Θεού. Μία σημαντική διαφορά μεταξύ της Βίβλου και του Κορανίου είναι ότι η Βίβλος είναι ιστορική γραφή, ενώ το Κοράνι είναι «άκτιστο», δεν δημιουργήθηκε, αλλά υπήρχε προαιώνια. Μία ακόμα διαφορά είναι ότι ο Μωάμεθ δεν έκανε θαύματα, όπως λέγεται ότι έκανε ο Ιησούς. Το μόνο «θαύμα» που έκανε ο Προφήτης του Ισλάμ ήταν ότι μετέφερε τον αιώνιο λόγο του θεού στους ανθρώπους.
<br />
Είναι βιβλίο που διαιρείται σε 114 κεφάλαια που εκτείνονται σε 6.200 στίχους. Κάθε κεφάλαιο ονομάζεται «σούρα» (surat) και μπορεί να απαρτίζεται από λίγους μόνο στίχους ή να περιέχει πάνω από διακόσιους. Τα δύο μεγαλύτερα (Η Βούς, 2ο και Οι Ποιηταί, 3ο) έχουν αντιστοίχως 286 και 227 στίχους, ενώ τα μικρότερα (Η Δείλη, 103ο, Το Κάουθερ, 108ο, Η Επικουρία, 110ο) μόνο τρεις. Αλλά και οι στίχοι δεν έχουν ορισμένη έκταση, μερικοί αποτελούνται από δύο μόνο λέξεις, άλλοι από πολλές δεκάδες. Η κατάταξη των κεφαλαίων δεν γίνεται με βάση τη λογική ή χρονολογική σειρά. Προηγούνται κατά κανόνα τα εκτενέστερα και έπονται τα συντομότερα. Εξαίρεση αποτελεί το πρώτο κεφάλαιο, «Η Έναρξις», είναι μία σύντομη σούρα που έχει τη μορφή προλόγου. Αυτή επαναλαμβάνεται από τους πιστούς μουσουλμάνους τουλάχιστον δύο φορές σε κάθε προσευχή.
<br />
Το κείμενο του Κορανίου χαρακτηρίζεται από τη μουσικότητα του περιεχομένου, που έχει γραφτεί με ομοιοκαταληξία. Αυτό το χαρακτηριστικό οι μουσουλμάνοι ερμηνεύουν ως ένδειξη της θεϊκής προέλευσης του κειμένου. Επίσης παρατηρείται ότι το πρώτο πρόσωπο του κειμένου δεν είναι πάντα ο Θεός. Κάποιες φορές, όπως στην πρώτη σούρα, είναι ο πιστός που απευθύνεται στο Θεό, άλλες φορές είναι ο Προφήτης και άλλες φορές δεν είναι σαφές το υποκείμενο. Το περιεχόμενο του Κορανίου χαρακτηρίζεται από ετερογένεια: κομμάτια φανατισμένα - κομμάτια προφητικά, που αναγγέλλουν το τέλος του κόσμου, την ημέρα της κρίσης, απειλώντας τους άθεους, τους άπιστους και τους υποκριτές με τα χειρότερα βασανιστήρια ή αντίθετα, υποσχόμενα στους πιστούς ανταμοιβή από το Θεό – ακολουθούν μετά πιο αφηγηματικά κομμάτια, τα οποία έχουν δανειστεί στοιχεία από την Παλαιά και την Καινή Διαθήκη.
<br />
<br />
Σύμφωνα με τη μουσουλμανική παράδοση ο τρίτος διάδοχος (χαλίφης) του Προφήτη, Ουθμάν ιμπν Αφάν (Uthman ibn Affan), ο οποίος καθοδηγούσε την κοινότητα των πιστών από το 644 έως το 656, έγραψε την τελική και σύγχρονη εκδοχή του Κορανίου. Από τις δεκατέσσερις αναγνωρισμένες εκδοχές, λόγω των παράλληλων παραδόσεων του Κορανίου, οι επτά κατόρθωσαν να κυριαρχήσουν στο πέρασμα του χρόνου. Η διάδοση της τυπογραφίας και η επίσημη έκδοση του Κορανίου το 1923 στο Κάιρο, ευνόησαν τη μία από τις επτά αναγνώσεις σε βάρος των υπολοίπων έξι. Τελικώς, όχι η προφορική μετάδοση του «Θείου» κειμένου του Κορανίου, αλλά μία τεχνολογική πρόοδος στις αρχές του 20ου αιώνα, καθόρισε την κυρίαρχη εκδοχή.
<br />
<br />
Το κείμενο του Κορανίου, ως έργο αναφοράς, συμπληρώθηκε αφενός από τη βιογραφία του Προφήτη και αφετέρου από το «Παράδειγμα»-«Παράδοση» του Προφήτη, δηλαδή τη «σούνα»(sunnat) <span style="font-size: xx-small;">[Sunnat (σούνα): η σούνα περιλαμβάνει τις παραδόσεις (hadith) περί των πράξεων και λόγων του Μωάμεθ, όπως και τα ιστορικά προηγούμενα που αντλούνται από τη ζωή του Μωάμεθ, με την ακόλουθη μορφή: «Ο τάδε έμαθε από τον τάδε, ο οποίος έμαθε από τον τάδε, ... ότι ο Προφήτης έκανε ή είπε αυτό σε αυτή την περίπτωση.» ]</span>.
<br />
<br />
<u>1.2.2 Οι Πέντε Στύλοι του Ισλάμ
</u><br />
<br />
Η μουσουλμανική παράδοση όρισε πέντε υποχρεωτικά καθήκοντα για στους πιστούς. Τα θρησκευτικά αυτά καθήκοντα θεωρούνται ως οι Πέντε στύλοι:
<br />
<br />
α. Ομολογία Πίστης (Σαχάντα): «Δεν υπάρχει άλλος θεός εκτός από τον Αλλάχ, και ο Μωάμεθ είναι ο προφήτης του.»
<br />
Αυτή η ομολογία έρχεται πρώτη απ' όλα. Αρκεί να ειπωθεί δυνατά μπροστά σε δύο ειδικούς μάρτυρες για να θεωρηθεί ότι κάποιος μυήθηκε στο Ισλάμ. Η ομολογία πίστης επαναλαμβάνεται από τον πιστό αρκετές φορές την ημέρα και απαγγέλλεται από τους μιναρέδες στις ώρες της προσευχής. Είναι γραμμένη στους τοίχους των τζαμιών, είναι το πρώτο πράγμα που ψιθυρίζεται στο αυτί ενός νεογέννητου και το τελευταίο στο αυτί του ετοιμοθάνατου.
<br />
<br />
β. Προσευχή (Σαλάτ): Το Ισλάμ απαιτεί προσευχή πέντε φορές την ημέρα, σε συγκεκριμένες ώρες που καθορίζονται από τη θέση του ήλιου, κατά προτίμηση σε μέρος προσευχής ή σε τζαμί, ή οπουδήποτε αλλού πάνω σε ένα χαλί προσευχής, ενώ οι χειρονομίες τους κατευθύνονται πάντα προς τη Μέκκα. Η προσευχή αναγγέλλεται με το κάλεσμα ενός μουεζίνη από τον εξώστη ενός μιναρέ. Σήμερα η προσευχή αναγγέλλεται μαγνητοφωνημένη (με κασέτα, CD κλπ), και η οποία έχει ως εξής:
<br />
<br />
«Ο Αλλάχ είναι μεγάλος.
<br />
Δεν υπάρχει άλλος θεός παρά μόνο ο Αλλάχ, και
<br />
ο Μωάμεθ είναι ο προφήτης του.
<br />
Ελάτε στην προσευχή, ελάτε στη σωτηρία.
<br />
Ο Αλλάχ είναι μέγας, δεν υπάρχει άλλος θεός
<br />
παρά μόνο ο Αλλάχ»
<br />
<br />
Πριν από την προσευχή ο πιστός πρέπει να είναι καθαρός σωματικά <span style="font-size: xx-small;">[Κάθαρση: πριν από την προσευχή συνήθως είναι αρκετό το πλύσιμο των χεριών, του προσώπου και των ποδιών, και δεν είναι παράξενο να δει κανείς ειδικά λουτρά κοντά στα τζαμιά. Αυτοί οι κανόνες καθαριότητας οδήγησαν από πολύ νωρίς σε υψηλού επιπέδου υγιεινή στις αραβικές χώρες.]</span>, σύμφωνα με το τελετουργικό. Ο πιστός πρέπει να εκτελέσει μια σειρά από τελετουργικές κινήσεις, τόσες φορές όσες επιβάλλει η κάθε προσευχή. Οι γονείς πρέπει να μάθουν στα παιδιά τους αυτές τις κινήσεις μόλις γίνουν επτά χρονών, παρόλο που η προσευχή είναι υποχρεωτική μετά τα δέκα. Όσοι προσέρχονται στο τζαμί πρέπει να είναι ευπρεπώς ντυμένοι και να βγάλουν τα παπούτσια τους πριν μπουν. Οι γυναίκες είτε παραμένουν στον γυναικωνίτη, είτε είναι κρυμμένες πίσω από μία κουρτίνα στο πίσω μέρος του τζαμιού.
<br />
<br />
Οποιοσδήποτε ενήλικος μουσουλμάνος αρσενικού γένους μπορεί να είναι «ιμάμης», δηλαδή προεξάρχων της προσευχής. Ο ιμάμης είναι αυτός που κάνει το κήρυγμα της Παρασκευής, στην εβδομαδιαία θρησκευτική ακολουθία. Το κήρυγμα είναι συχνά πολιτικό (προπαγανδιστικό) υπέρ της κρατούσας εξουσίας <span style="font-size: xx-small;">[Κήρυγμα: Για τη νομιμοποίηση της κρατούσας εξουσίας, οι ιθύνοντες των μουσουλμανικών χωρών επιδιώκουν να εξασφαλίσουν την αφοσίωση αυτών που είναι επιφορτισμένοι με το κήρυγμα, προχωρώντας οι ίδιοι στο διορισμό τους. Μερικές φορές τυγχάνει να κηρύττει και ο ίδιος ο αρχηγός του κράτους.]</span>.
<br />
<br />
γ. Φιλανθρωπία (Ζάκατ) <span style="font-size: xx-small;">[Ζάκατ: η έννοια της αραβικής λέξης ζάκατ (zakat) σημαίνει κάθαρση, οπότε μία τέτοια πληρωμή «καθαιρεί», δηλαδή «εξαγνίζει» θρησκευτικά και νομότυπα το υπόλοιπο του πλούτου.]</span>: Η φιλανθρωπία στην πραγματικότητα είναι υποχρεωτικός φόρος στην περιουσία και τον πλούτο. Κατά τον Μωάμεθ ο φόρος πρέπει να εισπράττεται από τους πλούσιους και να προσφέρεται στους φτωχούς. Ο σκοπός αυτής της «νόμιμης ελεημοσύνης» είναι να εξομαλυνθούν οι διαφορές μεταξύ φτωχών και πλουσίων, χωρίς να γίνει επέμβαση στην αρχή της ιδιωτικής περιουσίας. Το καθήκον να δίνει κάθε πιστός αυτό το φόρο πρόνοιας επηρέασε επίσης την ανάπτυξη του ισλαμικού σοσιαλισμού σε ορισμένες χώρες.
<br />
<br />
δ. Η νηστεία του Ραμαζανιού (Σαούμ): Το Κοράνι αναφέρει ότι «ο Θεός επιθυμεί την ευημερία σου, όχι τη στέρηση και την ταλαιπωρία σου». Η μεγάλη εξαίρεση είναι η νηστεία στη διάρκεια του μήνα του Ραμαζανιού, δηλαδή του ένατου μήνα του μουσουλμανικού σεληνιακού ημερολογίου <span style="font-size: xx-small;">[Μήνας Ραμαζανιού: Το μουσουλμανικό ημερολόγιο είναι σεληνιακό, που σημαίνει ότι ο μήνας νηστείας μετατοπίζεται κάθε χρόνο σε σχέση με το ηλιακό ημερολόγιο και έτσι δεν πέφτει πάντα την ίδια εποχή. Ο μήνας του Ραμαζανιού είναι ο μήνας που ο Μωάμεθ είχε την πρώτη του αποκάλυψη.]</span>. Από την ανατολή μέχρι τη δύση του ηλίου απαγορεύονται το φαγητό, το ποτό, το κάπνισμα και η σεξουαλική επαφή. Τη νύχτα οι απαγορεύσεις αίρονται, ενώ σε πολλά μέρη η νυχτερινή ζωή συνεχίζεται ζωηρή, με καλό φαγητό και ποτό <span style="font-size: xx-small;">[Φαγητό και ποτό: Το Κοράνι απαγορεύει στους μουσουλμάνους την κατανάλωση χοιρινού, επειδή ο χοίρος είναι βρώμικο ζώο. Επίσης υπάρχει απαγόρευση για το αλκοόλ, αλλά εκτός από αυτό, το Ισλάμ δε διδάσκει κανενός είδους ασκητισμού.]</span>. Για τους ταξιδιώτες, τους αρρώστους, τα παιδιά κάτω των δέκα ετών και τις γυναίκες σε κατάσταση εγκυμοσύνης ή γαλουχίας, η νηστεία μπορεί να αναβληθεί μέχρι έναν άλλο ίσο αριθμό ημερών.
<br />
<br />
ε. Το προσκύνημα στη Μέκκα (Χατζ): Κάθε ενήλικος μουσουλμάνος, που έχει τη δυνατότητα να το κάνει, πρέπει να ταξιδέψει στη Μέκκα μία φορά στη διάρκεια της ζωής του για το ετήσιο προσκύνημα, που λέγεται χατζ (hajj) <span style="font-size: xx-small;">[Χατζ: Το χατζ γίνεται από 8 έως 13 του Ντου αλ-χίτζα, του τελευταίου μήνα της σεληνιακής χρονιάς.]</span>. Εκεί υπάρχει το παλαιότερο ιερό του Ισλάμ, η Κάαμπα <span style="font-size: xx-small;">[Κάαμπα: Η μουσουλμανική παράδοση λέει ότι το κτίριο φτιάχτηκε από τον Αβραάμ και τον γιο του Ισμαήλ.]</span>, το ορθογώνιο κτίσμα που ο Μωάμεθ είχε εξαγνίσει από τα είδωλα και είχε καταστήσει κέντρο της μουσουλμανικής λατρείας, με τον Μαύρο Λίθο ενσωματωμένο σε έναν από τους τοίχους της. Η Μέκκα και η Κάαμπα, είναι το κέντρο του κόσμου για τους μουσουλμάνους, οπότε όλοι οι πιστοί στρέφονται προς τα εκεί όταν θέλουν να προσευχηθούν, τα τζαμιά είναι χτισμένα με τον μακρύ τους άξονα να δείχνει προς τη Μέκκα, οι νεκροί θάβονται αντικρίζοντας τη Μέκκα. Το μεγάλο τζαμί στη Μέκκα ανακαινίστηκε πλήρως και η περιοχή μπορεί πλέον να χωρέσει 600.000 άτομα. Μόνο όσοι μπορούν να αποδείξουν ότι είναι μουσουλμάνοι παίρνουν βίζα για να μπουν στην ιερή πόλη. <br />
<br />
<u>1.3 Μουσουλμανικό-Ισλαμικό Δίκαιο
</u><br />
<br />
<u>1.3.1 Ηθική και Πολιτική</u>
<br />
<br />
Για τους μουσουλμάνους το Κοράνι και η παράδοση του Προφήτη αποτελούν τα θεμέλια του δικαίου. Παραδοσιακά το Ισλάμ δεν κάνει διάκριση μεταξύ θρησκείας και πολιτικής ή πίστης και ηθικών αρχών. Οι θρησκευτικές, ηθικές και κοινωνικές υποχρεώσεις του ανθρώπου παρουσιάζονται στον ιερό μουσουλμανικό νόμο, τη Σαρία (Sari'ah). Σαρία σημαίνει ο «δρόμος προς την πηγή» και είναι ο σωστός δρόμος της ανθρώπινης συμπεριφοράς, δηλαδή το σύνολο των θεϊκών εντολών προς τον άνθρωπο. Η Σαρία δεν είναι συγκρίσιμη με τις σύγχρονες νομοθεσίες. Ουσιαστικώς πρόκειται περί ενός ιδεώδους νόμου. Πρακτικώς πρόκειται περί κανόνος ιδεώδους συμπεριφοράς, που έχει μεγαλύτερη σημασία και επιρροή από οιονδήποτε σύγχρονο νόμο, διότι εμπεριέχει θέματα που αφορούν την υγεία, την ευπρέπεια των συμπεριφορών και το τυπικό της λατρείας. Όπως προκύπτει από τα ανωτέρω, το κύριο χαρακτηριστικό της Σαρία είναι ότι έχει θεία προέλευση. Μόνο ο Μωάμεθ μπορούσε να επικαλεστεί μια νέα «θεία αποκάλυψη» για την αντιμετώπιση μιας νέας καταστάσεως, και επίσης ήταν ο υπέρτατος διαιτητής όλων των διαφορών που του υποβάλλονταν. Οι διάδοχοί του, όπως επίσης και κανείς νομοθέτης, δε διέθεταν καμία απ' αυτές τις ιδιότητες, για να προκαλέσουν αλλαγές στη Σαρία.
<br />
<br />
Το Ισλαμικό Δίκαιο έχει τις εξής τέσσερις κύριες πηγές <span style="font-size: xx-small;">[Πηγές Ισλαμικού Δικαίου: Το κίνημα των Σιιτών χρησιμοποιεί μία ακόμα αρχή με την οποία μπορούν να δοθούν νέες ερμηνείες του Νόμου βασισμένες στην προσωπική αντίληψη των ιμάμηδων ]</span>κατά σειρά σπουδαιότητας:
<br />
<br />
α. Κοράνι
<br />
<br />
β. Παραδείγματα (sunnat) του Προφήτη (βλέπε παράγραφο 1.2.1.)
<br />
<br />
γ. Η αρχή της συναίνεσης ή συμφωνίας (ijma): Ο Μωάμεθ είχε πει ότι: «ο λαός μου ποτέ δε θα συμφωνήσει σ' ένα σφάλμα». Έτσι, μια κοινή απόφαση των πιστών θεωρείται δεσμευτική για τους αντιπροσώπους τους, τους ειδικούς νομικούς <span style="font-size: xx-small;">[Παράδειγμα Ιzma: Η απόφαση των θρησκευτικών αρχηγών να ανακηρύξουν τον καφέ απαγορευμένο ποτό, η οποία έγινε δεκτή με τόσο ηχηρές αποδοκιμασίες από τον λαό, ώστε συμφωνήθηκε να αρθεί η απαγόρευση.]</span>. <br />
<br />
δ. Η αρχή της ομοιότητας ή αναλογίας (qiyas): Προκειμένου να λυθεί ένα εξ ολοκλήρου νέο ζήτημα που δεν καλύπτεται κατά γράμμα από το Κοράνι ή τη σούνα, βρίσκεται μία όμοια ή ανάλογη περίπτωση στο Κοράνι ή στα προγενέστερα κείμενα από τη ζωή και το άμεσο περιβάλλον του Προφήτη, και μελετάται η βάση της απόφασης εκείνης.
<br />
<br />
<u> 1.3.2 Οικονομία</u>
<br />
<br />
Το Κοράνι αντιμετωπίζει θετικά την οικονομική δραστηριότητα. Δεν αμφισβητεί την αρχή του δικαιώματος σε ιδιωτική περιουσία, αλλά υπάρχουν ειδικές ρυθμίσεις που επιβάλλουν ορισμένους περιορισμούς στον πλούτο και στην ιδιοκτησία, όπως:
<br />
<br />
α. Η απαγόρευση του τόκου, η οποία ωστόσο δεν επιβάλλεται ομοιόμορφα, ειδικά στα διεθνή οικονομικά.
<br />
<br />
β. Η θρησκευτική υποχρέωση για οικονομική προσφορά, φιλανθρωπία (ζάκατ, βλέπε παράγραφο 1.2.2) έχει γίνει στην πράξη φόρος ή τέλος περιουσίας.
<br />
<br />
Πολιτικοί αναμορφωτές μετασχημάτισαν την ιδέα της φιλανθρωπίας, ότι οι πλούσιοι πρέπει να δίνουν στους φτωχούς, σε σοσιαλιστικά προσανατολισμένες πολιτικές οικονομίες. Ωστόσο οι οικονομίες στην πλειονότητα των αραβικών κρατών βασίζονται στην ελεύθερη αγορά. Το «μάννα» του πετρελαίου τον 20ο αιώνα δεν μείωσε το ήδη υπάρχον χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών στις αραβικές χώρες. Επίσης η επακόλουθη οικονομική πρόοδος δε βελτίωσε το βιοτικό επίπεδο όσο αναμένονταν, διότι ο πληθυσμός παρουσίασε πρωτοφανής ρυθμούς αύξησης, και τα πολιτικά και κοινωνικά συστήματα των αραβικών χωρών δεν εξασφάλιζαν μια πιο δίκαιη κατανομή των εσόδων της παραγωγής.
<br />
<br />
<u>1.3.3 Η Γυναίκα στο Ισλάμ
</u><br />
<br />
Κάποιοι στίχοι από το Κοράνι δείχνουν πως μπορεί ένα κείμενο να χρησιμοποιηθεί για να στηρίξει δύο διαφορετικές απόψεις για το ρόλο των γυναικών: «Οι άντρες είναι κύριοι των γυναικών, γιατί ο Αλλά έχει κάνει τους άντρες ανώτερους από τις γυναίκες <span style="font-size: xx-small;">[Κοράνι (σούρα 4:31)]</span>» και «Οι γυναίκες, σύμφωνα με ότι είναι δίκαιο, θα έχουν τα ίδια δικαιώματα, όπως και υποχρεώσεις <span style="font-size: xx-small;">[Κοράνι (σούρα 2:228)]</span>». Η αντίθεση στην αντιμετώπιση αντρών και γυναικών ρυθμίζεται με τους νόμους που αφορούν το γάμο, όπως οι κατωτέρω:
<br />
<br />
α. Όταν υπογράφεται το συμβόλαιο του γάμου, ο σύζυγος δίνει προίκα, η οποία δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί χωρίς τη συγκατάθεσή της.
<br />
<br />
β. Οι γυναίκες μπορούν να έχουν μόνο ένα σύζυγο, ενώ οι άντρες μπορούν να έχουν μέχρι και τέσσερις συζύγους <span style="font-size: xx-small;">[Πολυγαμία: Η πολυγαμία έχει απαγορευτεί επίσημα στην Τουρκία και την Τυνησία]</span>.
<br />
<br />
γ. Το διαζύγιο είναι δυνατό, αλλά μόνο αν ξεκινάει από το σύζυγο <span style="font-size: xx-small;">[Διαζύγια: Παρότι οι κανόνες εμποδίζουν την εύκολη πρόσβαση στο διαζύγιο, το ποσοστό διαζυγίων στις αραβικές χώρες είναι από τα μεγαλύτερα στον κόσμο.]</span>.
<br />
<br />
δ. Ο σύζυγος έχει το δικαίωμα να τιμωρήσει τη γυναίκα του αν είναι ανυπάκουη: «Όσο για τις γυναίκες εκείνες που φοβάστε την παρακοή τους, συμβουλέψτε τις πρώτα, έπειτα αρνηθείτε να μοιραστείτε μαζί τους το κρεβάτι τους και τέλος, να τις δείρετε ελαφριά <span style="font-size: xx-small;">[Κοράνι (σούρα 4:34)]</span>».
<br />
<br />
Το Κοράνι δε θεωρεί το φερετζέ (ή την μαντίλα) υποχρεωτικό <span style="font-size: xx-small;">[ Φερετζές-Μαντίλα: Το Κοράνι επέβαλλε τη μαντίλα στις γυναίκες του Προφήτη, αλλά με τους πρώτους χαλίφηδες αυτή η υποχρέωση γρήγορα εξαπλώθηκε σε όλες τις μουσουλμάνες γυναίκες.]</span>.Ο φερετζές, του οποίου τη μορφή μπορεί να διαφέρει πολύ από την μία περιοχή στην άλλη <span style="font-size: xx-small;">[Φερετζές ανά τον κόσμο: Μπούρκα ή τσαντρί στο Αφγανιστάν, τσαντόρ στο Ιράν, χιτζάμπ στην εγγύς ανατολή, μπουμπού στην Αφρική.]</span>, έγινε το διακριτικό γνώρισμα του ισλαμικού πολιτισμού. Ο αγώνας κατά του φερετζέ ήταν ένα σημαντικό θέμα στον εκσυγχρονισμό πολλών αραβικών εθνών, ωστόσο η αναγέννηση του ισλαμισμού τα τελευταία χρόνια επανέφερε την υποστήριξη του φερετζέ και της μαντίλας.
<br />
<br />
<br />
<b><u>ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2
<br />ΣΟΥΝΙΤΕΣ ΚΑΙ ΣΙΙΤΕΣ ΣΤΟ ΙΣΛΑΜ
</u></b><br />
<br />
Στο κεφάλαιο αυτό επιχειρείται η προσέγγιση των δύο κυριότερων ρευμάτων στον μουσουλμανικό κόσμο, τα οποία προέκυψαν λίγο μετά το θάνατο του Μωάμεθ, και τα οποία επικρατούν μέχρι και σήμερα.
<br />
<br />
<u>2.1 Σχίσμα στο Ισλάμ
</u><br />
<br />
<u>2.1.1 Διαδοχή του Μωάμεθ
</u><br />
<br />
Ο θάνατος του Μωάμεθ, το 632, ήταν απροσδόκητος. Στη διάρκεια της ζωής του δεν προέβλεψε και δεν έλαβε τα μέτρα εκείνα που αφορούσαν στη διακυβέρνηση του κράτους μετά το θάνατό του. Οπότε όταν πέθανε ο Μωάμεθ, και εφόσον φυσικός του διάδοχος δεν υπήρχε, οι μουσουλμάνοι της Μεδίνας συνεκάλεσαν αμέσως την αρμόδια συνέλευση. Για να μην προκληθεί σχίσμα μεταξύ των μουσουλμάνων της Μεδίνας και των μουσουλμάνων της Μέκκας, όλοι συμφώνησαν στην εκλογή του Αμπού Μπακρ (Abou Bakr) ως διαδόχου του Μωάμεθ. Ο Αμπού Μπακρ ήταν ο πλέον έμπειρος από όλους τους υποψήφιους ηγέτες, διότι από το 622, με την εγκατάσταση της ούμας (umma) στη Μεδίνα, ήταν ο στενός σύμβουλος του Μωάμεθ, και η κόρη του Αϊσά (A'isha) ήταν η προτιμώμενη σύζυγος του Μωάμεθ (μετά το θάνατο της Χαντίτζα). Ήταν επίσης βαθύς γνώστης της εσωτερικής λειτουργίας των φυλών-νομάδων και επίσης είχε επιλεγεί από τον Μωάμεθ ως ιμάμης, δηλαδή καθοδηγητής της κοινοτικής προσευχής στη Μεδίνα. Όσον αφορά στον εξάδελφο και γαμπρό του Μωάμεθ, τον Αλή, η υποψηφιότητά του για διάδοχος του Μωάμεθ, δεν συγκέντρωνε την πλειοψηφία των μουσουλμάνων.
<br />
<br />
Ο Αμπού Μπακρ έλαβε τον τίτλο «Χαλίφης του Αποστόλου του Θεού»(Khalifa rasul Allah) <span style="font-size: xx-small;">[Χαλίφης: Η σημασία αυτού του όρου μεταλλάσσεται αναλόγως της εξελίξεως του θεσμού. Στις αρχές του 6ου αιώνα αναφέρεται ως «αντιβασιλεύς». Ακολούθως αυτός ο όρος σημαίνει «διάδοχος». Η τρέχουσα μετάφραση είναι «εκπρόσωπος», «αντικαταστάτης».]</span>. Λίγο πριν το θάνατό του, το 634, επέλεξε γραπτώς ως διάδοχό του τον Ουμάρ ιμπν Αλ Χατάμπ (Umar ibn al Κhatab). Ο Ουμάρ δολοφονήθηκε, το 644, πριν προλάβει να κινήσει τη διαδικασία της εκλογής του, πρόλαβε όμως να ορίσει ένα συμβούλιο από το οποίο θα επιλέγονταν ο διάδοχός του. <br />
<br />
Ο διάδοχός του Ουμάρ ήταν ο Ουθμάν ιμπν Αφάν (Uthman ibn Affan), από την οικογένεια των Ουμάγια (Umayya). Στη διάρκεια της ηγεσίας του Ουθμάν, οι κοινωνικές εντάσεις που δημιουργήθηκαν από την επέκταση της αυτοκρατορίας έφθασαν σε σημείο παροξυσμού και έκρηξης, και κατέστησαν ανεξέλεγκτες. Οι στασιαστές εκμεταλλεύτηκαν την απουσία φύλαξης, και δολοφόνησαν τον χαλίφη Ουθμάν το 656.
<br />
<br />
Ο Αλή ιμπν Αμπού Ταλίμπ (Ali ibn Abu Talib), τον οποίον είχαν καταψηφίσει κατά τη διαδοχή του Μωάμεθ, ήταν πλέον αξιοσέβαστος μουσουλμάνος της Μεδίνας, αναγορεύτηκε χαλίφης το 656. Οι ανωτέρω τέσσερις χαλίφηδες είναι γνωστοί στην ισλαμική ιστορία ως οι «ορθά καθοδηγούμενοι» ή «δίκαιοι» χαλίφηδες (rachidun) <span style="font-size: xx-small;">[Περίοδος rachidun: Η περίοδός τους (632-661) θεωρείται από τους Σουνίτες (sunni) ως η «χρυσή εποχή» ή η «ιδεώδης εποχή» της χαλιφείας.]</span>. Η περίοδος της χαλιφείας τους εντάσσεται στο χώρο του ηθικού παραδείγματος και της πίστεως, και παρατίθεται στον κατωτέρω πίνακα :
<br />
<br />
ΟΙ «ΟΡΘΑ ΚΑΘΟΔΗΓΟΥΜΕΝΟΙ» ΧΑΛΙΦΗΔΕΣ
<br />
Α/Α ΧΑΛΙΦΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΧΑΛΙΦΕΙΑΣ ΑΙΤΙΑ ΘΑΝΑΤΟΥ
<br />
1 ΑΜΠΟΥ ΜΠΑΚΡ 632-634 ΦΥΣΙΚΑ ΑΙΤΙΑ
<br />
2 ΟΥΜΑΡ ΙΜΠΝ ΑΛ ΧΑΤΑΜΠ 634-644 ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ
<br />
3 ΟΥΘΜΑΝ ΙΜΠΝ ΑΦΑΝ 644-656 ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ
<br />
4 ΑΛΗ ΙΜΠΝ ΑΜΠΟΥ ΤΑΛΙΜΠ 656-661 ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ
<br />
<br />
<br />
<u>2.1.2 Εμφάνιση των Σουνιτών και Σιιτών</u>
<br />
<br />
Με το θάνατο του Μωάμεθ, εκτός του προβλήματος της διαδοχής, γεννήθηκαν και άλλα σοβαρότατα ερωτήματα, στα οποία δεν εδόθησαν ομόφωνες απαντήσεις από τους μουσουλμάνους. Ποια η διαδικασία εκλογής διαδόχου; Τι είδους εξουσία παρέχεται στον ηγούμενο της κοινότητας, η οποία ήταν πλέον κράτος και συντόμως θα γινόταν μια αυτοκρατορία; Ποια η θέση των μελών της οικογένειας του Μωάμεθ, της αριστοκρατίας της Μέκκας, των πρωτεργατών της επέκτασης του κράτους; Που θα ευρίσκεται το κέντρο της νέας αυτής αυτοκρατορίας: στην Αραβία, στη Συρία ή στο Ιράκ;
<br />
<br />
Ο Αλή, γενόμενος χαλίφης το 656, διέθετε τη στήριξη της οικογένειας του Μωάμεθ και των νικηφόρων στρατευμάτων στον πόλεμο κατά του Ιράκ, από την άλλη όμως αντιμετώπιζε την πλήρη και εχθρική άρνηση του διοικητού της Συρίας, Μουαβίγια (Muawiyya), ο οποίος στηρίζονταν από την παλαιά αριστοκρατία της Μέκκας και των Αράβων της Συρίας. Η σύγκρουση αυτή κατέληξε στη δολοφονία του Αλή το 661. Η πλειοψηφία των μουσουλμάνων δεν απέρριψε τη νέα πλέον εξουσία του Μουαβίγια, δηλαδή τη νέα δυναστεία των Ουμάγια (Umayya) <span style="font-size: xx-small;">[Αλ Χασάν: Ο πρωτότοκος γιος του Αλή, ο Αλ Χασάν (Al Hassan) συναίνεσε όταν αυτοανακηρύχθηκε χαλίφης ο Μουαβίγια. Σύμφωνα με τα ιστορικά στοιχεία που παραθέτουν οι Σιίτες, ο Αλ Χασάν δηλητηριάστηκε από τον Μουαβίγια και πέθανε το 669.]</span>. Έκτοτε αυτοί οι μουσουλμάνοι απεκλήθησαν Σουνίτες (Sunni), διότι θεωρούν ότι παραμένουν πιστοί στη Σούνα (Sunna), η οποία σημαίνει «Παράδοση» του Προφήτη του Θεού, του Μωάμεθ. Οι Σουνίτες είναι έτοιμοι να αποδεχθούν οποιονδήποτε χαλίφη ο οποίος σέβεται τους νόμους του Κορανίου.
<br />
<br />
Το 671 έγινε στην Κούφα (Koufa) του Ιράκ η πρώτη εξέγερση των οπαδών του Αλή. Η πρώτη όμως εξέγερση κατά της δυναστείας των Ουμάγια έγινε το 680 υπό το δευτερότοκο γιο του Αλή και της Φατιμάς (κόρης του Μωάμεθ), τον Χουσεΐν (Al Husayn ή Hussein). Τη δέκατη μέρα του μήνα Muharram, στην Ιρακινή πόλη Καρμπάλα <span style="font-size: xx-small;">[Καρμπάλα: Από εκείνη την ημερομηνία αυτή η πόλη θα καθιερώνονταν ως η ιερή πόλη των Σιιτών.]</span>, ο στρατός του Ουμάγια υπό τον πρίγκιπα Γιαζίντ (Yazid), γιο του Μουαβίγια, κατακρεούργησε τους επαναστάτες του Χουσεΐν, συμπεριλαμβανομένου και του ιδίου και της οικογένειάς του. Οι τραγικοί θάνατοι του Αλή και του Χουσεΐν, έγιναν σύμβολα του δικαίου και των αδυνάτων καταδυναστευομένων στο Ισλάμ των Σιιτών (Shi'a), όπου το μαρτύριο, το πάθος, ο θάνατος είναι πλέον τα βασικά του δεδομένα, άγνωστα στο υπόλοιπο Ισλάμ. Οι θρήνοι και οι μετάνοιες που ακολούθησαν το μαρτύριο του Χουσεΐν, όπως το θεωρεί η παράδοση των Σιιτών, εμφύσησε νέα και ισχυρή θρησκευτική πνοή στους Σιίτες.
<br />
<br />
Ο όρος shi'a, εξ ου και σιισμός, σημαίνει «κόμμα» και η πλήρης ονομασία ήταν: «shi at Ali», δηλαδή το «κόμμα του Αλή». Το όνομα του Αλή ήταν τόσο εμβληματικό ώστε στην πορεία του χρόνου παρέμεινε μόνο το «κόμμα». Τα μέλη του κόμματος φαίνεται ότι ορκίστηκαν, ζώντος του Αλή, σ' αυτόν : «...ότι θα είναι φίλοι αυτών που είναι φίλοι του, και εχθροί των αντιπάλων του.» Ο όρκος αυτός δείχνει μια ιδιαίτερη συμπεριφορά των οπαδών του κόμματος.
<br />
<br />
Έτσι το σημαντικότερο σχίσμα στην ιστορία του Ισλάμ δεν προκλήθηκε από θεολογικές διαφωνίες, αλλά από τη διαμάχη για την ηγεσία της ισλαμικής κοινότητας. Η σιίτικη φατρία πίστευε πως ο ηγέτης πρέπει να είναι απευθείας απόγονος του Προφήτη, ενώ η μεγαλύτερη φατρία, η σουνιτική, πίστευε και πιστεύει ότι την ηγεσία πρέπει να την αναλαμβάνει εκείνος που πράγματι ασκεί την εξουσία (αρκεί να αποδέχεται τους νόμους του Κορανίου και την Παράδοση, δηλαδή τη Σούνα).
<br />
<br />
<u>2.2 Σουνίτες</u>
<br />
<br />
Οι Σουνίτες είναι ένας από τους δύο κύριους κλάδους του Ισλάμ, οι οποίοι δίνουν έμφαση στην Παράδοση (Σούνα) του Προφήτη και στην πιστή τήρηση των Κορανικών γραφών. Διατείνονται ότι ο χαλίφης δεν είναι υποχρεωτικό να κατάγεται από τον Μωάμεθ. Για τους Σουνίτες ο χαλίφης είναι επιφορτισμένος όχι με την ερμηνεία του Νόμου, αλλά υπεύθυνος για την εφαρμογή και την τήρησή του, όπου θεμελιώνεται ο θρησκευτικός του ρόλος. Ήταν, ο χαλίφης, απλός αρχηγός, καθήκον του οποίου ήταν να περιφρουρεί την ειρήνη και να διασφαλίζει τη δικαιοσύνη στα μέλη της κοινότητας.
<br />
<br />
Οι μορφωμένοι μουσουλμάνοι, προερχόμενοι από τη σουνιτική κοινότητα, τυποποίησαν σταδιακά τους κανόνες επεξεργασίας του μουσουλμανικού δικαίου και ίδρυσαν διαφορετικές νομικές σχολές, από τις οποίες τέσσερις κατάφεραν να επικρατήσουν στους κόλπους των σουνιτών: η χανιφική σχολή του Αμπού Χανίφα, η μαλικική σχολή του Μαλίκ ιμπν Ανάς, η σαφιική σχολή του Αλ Σαφιί και η χανμπαλική σχολή του Αχμάντ ιμπν Χάνμπαλ.
<br />
<br />
Οι Σουνίτες θεωρούν τους εαυτούς τους «ορθόδοξους» και «παραδοσιακούς» μουσουλμάνους και καταλαμβάνουν, σήμερα, το 85% περίπου του μουσουλμανικού πληθυσμού σε όλον τον κόσμο.
<br />
<br />
<u>2.3 Σιίτες
</u><br />
<br />
Οι Σιίτες είναι ο δεύτερος κυριότερος κλάδος στο Ισλάμ, μετά τους Σουνίτες, οι οποίοι θεωρούν τον Αλή, γαμπρό και εξάδελφο του Μωάμεθ, ως διάδοχό του στην ηγεσία της μουσουλμανικής κοινότητας, και όχι τον Αμπού Μπακρ. Οι πρώτοι Σιίτες θεωρούσαν ότι ο ιμάμης (imam) <span style="font-size: xx-small;">[Ιμάμης : Οι Σιίτες απέφευγαν πάντα τη χρήση του όρου «χαλίφης», για τους ηγέτες τους και χρησιμοποιούσαν και χρησιμοποιούν, αντίστοιχα, τον όρο «ιμάμης».]</span> ή ηγούμενος της κοινότητας έπρεπε να είναι άνθρωπος με ειδικά χαρίσματα και εξουσίες. Αυτός είχε πάντα δίκιο, και αν υπάκουαν σε αυτόν, όλα θα είχαν μια θετική εξέλιξη. Κάθε χρόνο οι Σιίτες τελούν προς τιμή της μνήμης του μαρτυρίου του Χουσεΐν <span style="font-size: xx-small;">[Μέρα Μνήμης: Την δέκατη μέρα του πρώτου μήνα του χρόνου(Μουχαράμ), ένα σημαντικό γεγονός στη ζωή ενός Σιίτη, η μνήμη του μαρτυρίου του Χουσεΐν. Η θρησκευτική αυτή γιορτή χαρακτηρίζεται κυρίως από δημόσιες επιδείξεις πόνου, όπως το αυτομαστίγωμα.]</span>, σε ένα κλίμα ευλάβειας και έντονης συγκίνησης.
<br />
<br />
Το ρεύμα των Σιιτών ήταν από την αρχή μια πολιτική πραγματικότητα, η οποία με το χρόνο ενδυναμώθηκε με θεολογικό-δογματικό περιεχόμενο. Σήμερα οι Σιίτες καταλαμβάνουν το 10-15%, περίπου, του μουσουλμανικού πληθυσμού σε όλον τον κόσμο. Η πλειονότητα του πληθυσμού των Σιιτών βρίσκεται στο Ιράν και στο Αζερμπαϊτζάν, ενώ υπάρχουν σημαντικές ομάδες στο Ιράκ, στο Κουβέιτ, στο Μπαχρέιν, στο Αφγανιστάν και μικρότερες ομάδες στο Λίβανο, στη Συρία, στο Πακιστάν, στο Κατάρ, στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και στην Ινδία. Η άνοδος του Χομεϊνί (Ayatollah Ruhollah Musawi Khomeini) στην εξουσία του Ιράν, το 1979, ενίσχυσε τη θέση των Σιιτών παγκοσμίως, ενώ τα ένοπλα κινήματα αντίστασης της Αμάλ και αργότερα της Χεζμπολάχ, κατέστησαν γνωστό τον κάποτε ορεσίβιο σιιτικό κόσμο του Λιβάνου.
<br />
<br />
Τα κυριότερα «παρακλάδια» του σιιτισμού αποτελούν οι κατωτέρω:
<br />
<br />
α. Δωδεκαδιστές (Ιμαμίτες): Το κυριότερο κίνημα των Σιιτών είναι αυτό των Δωδεκαδιστών (κίνημα των 12 ιμάμηδων). Αυτό το κίνημα έμελλε να αποκτήσει τους περισσότερους οπαδούς των Σιιτών και το οποίο διατείνονταν ότι η διαδοχή του Μωάμεθ ξεκίνησε από τον Αλή και από τους απογόνους του, και έφτασε έως την εξαφάνιση του δωδέκατου στη σειρά ιμάμη, τον ένατο αιώνα. Εφόσον ο κόσμος δεν μπορούσε να υπάρξει χωρίς ιμάμη, η γενική άποψη ήταν πως ο δωδέκατος στη σειρά ιμάμης δεν είχε πεθάνει, αλλά ζούσε σε αποκλεισμό (γκαΐμπα). Αρχικά επικοινωνούσε με τους μουσουλμάνους χρησιμοποιώντας μεσάζοντες, αλλά κάποια στιγμή χάθηκε από τον κόσμο των ζωντανών, ο οποίος ανέμενε την επανεμφάνισή του <span style="font-size: xx-small;">[ Αναμενόμενος Ιμάμης: ο αναμενόμενος ιμάμης φέρει το επώνυμο Mahdi.]</span> για να εγκαθιδρυθεί η βασιλεία της δικαιοσύνης. Βασικό δόγμα για τους δωδεκαδιστές είναι ότι αναγνωρίζεται το αναμάρτητο και το αλάθητο για τους δώδεκα ιμάμηδες. Οι δωδεκαδιστές, σήμερα, αποτελούν τη μεγάλη πλειοψηφία του Ιράν και είναι η πλειοψηφία των Σιιτών στο Ιράκ. Στον παρακάτω πίνακα αναγράφονται οι δώδεκα ιμάμηδες των δωδεκαδιστών:
<br />
<br />
<u>ΟΙ ΔΩΔΕΚΑ ΙΜΑΜΗΔΕΣ ΤΩΝ ΔΩΔΕΚΑΔΙΣΤΩΝ</u>
<br />
Α/Α ΟΝΟΜΑ ΙΜΑΜΗ ΕΤΟΣ ΘΑΝΑΤΟΥ
<br />
1 ΑΛΗ ΙΜΠΝ ΑΜΠΟΥ ΤΑΛΙΜΠ 661
<br />
2 ΑΛ-ΧΑΣΑΝ 669
<br />
3 ΑΛ-ΧΟΥΣΕΪΝ 680
<br />
4 ΑΛΗ ΖΑΪΝ ΑΛ-ΑΜΠΙΝΤΙΝ 714
<br />
5 ΜΟΧΑΜΕΤ ΑΛ-ΜΠΑΚΙΡ 731
<br />
6 ΤΖΑΦΑΡ ΑΛ-ΣΑΝΤΙΚ 765
<br />
7 ΜΟΥΣΑ ΑΛ-ΚΑΖΙΜ 799
<br />
8 ΑΛΗ ΑΛ-ΡΙΝΤΑ 818
<br />
9 ΜΟΧΑΜΕΤ ΑΛ-ΤΖΑΟΥΑΝΤ 838
<br />
10 ΑΛΗ ΑΛ-ΧΑΝΤΙ 868
<br />
11 ΧΑΣΑΝ ΑΛ-ΑΣΚΑΡΙ 874
<br />
12 ΜΟΧΑΜΕΤ ΑΛ-ΜΟΥΝΤΑΖΑΡ -
<br />
<br />
β. Ισμαηλίτες (Επταδιστές): Το ρεύμα αυτό διαφέρει, από το αντίστοιχο των δωδεκαδιστών, στο ότι υποστηρίζουν ότι τον έκτο ιμάμη Τζαφάρ αλ-Σαντίκ (Ga'far al Sadek) τον διαδέχθηκε ο γιος του Ισμαήλ (Ismail) και όχι ο Μούσα αλ-Καζίμ (Musa al-Kazem), όπως υποστηρίζουν οι δωδεκαδιστές. Η κοινότητα αυτή ενώ στο ξεκίνημά της ήταν επαναστατική και «δολοφονική» <span style="font-size: xx-small;">[«Δολοφονική» κοινότητα: Οι Φράγκοι, στα χρονικά τους, αποκαλούν τους Ισμαηλίτες ως «assasini», λόγω των πολιτικών δολοφονιών που διέπραξαν (κατά χαλίφηδων της Βαγδάτης, κατά Σουνιτών ηγετών και κατά σταυροφόρων). Τουναντίον οι Άραβες χρονικογράφοι της εποχής, χρησιμοποιούσαν, για τους εκτελεστές αυτούς των πολιτικών δολοφονιών, τον όρο fida'i ή «ο θυσιαζόμενος», εκ του οποίου προέρχεται ο σύγχρονος όρος «fedayin».]</span>, στην πορεία της εξελίχθηκε σε μία ενωμένη κοινότητα, με μεγάλη περιουσία και με αξιόλογο φιλανθρωπικό έργο υπέρ των φτωχών μελών της. Οι Ισμαηλίτες βρίσκονται κυρίως στη Συρία, στο Αφγανιστάν, στο Πακιστάν και στην Ινδία. Στον κατωτέρω πίνακα απεικονίζονται οι επτά «φανεροί» ιμάμηδες των Ισμαηλιτών:
<br />
<br />
<u>ΟΙ ΕΠΤΑ ΙΜΑΜΗΔΕΣ ΤΩΝ ΙΣΜΑΗΛΙΤΩΝ</u>
<br />
Α/Α ΟΝΟΜΑ ΙΜΑΜΗ ΕΤΟΣ ΘΑΝΑΤΟΥ
<br />
1 ΑΛΗ ΙΜΠΝ ΑΜΠΟΥ ΤΑΛΙΜΠ 661 ΚΟΙΝΟΙ ΙΜΑΜΗΔΕΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΔΩΔΕΚΑΔΙΣΤΕΣ
<br />
2 ΑΛ-ΧΑΣΑΝ 669 <br />
3 ΑΛ-ΧΟΥΣΕΪΝ 680 <br />
4 ΑΛΗ ΖΑΪΝ ΑΛ-ΑΜΠΙΝΤΙΝ 714 <br />
5 ΜΟΧΑΜΕΤ ΑΛ-ΜΠΑΚΙΡ 731 <br />
6 ΤΖΑΦΑΡ ΑΛ-ΣΑΝΤΙΚ 765 <br />
7 ΙΣΜΑΗΛ 760 <br />
<br />
γ. Ζαϊντίτες: Υπάρχουν κυρίως στη Βόρεια Υεμένη, και ταυτίζονται περισσότερο με τις θέσεις των Σουνιτών. Διατείνονται πως κάθε απόγονος του Αλή και της Φατιμά μπορούσε να γίνει ιμάμης, υπό την προϋπόθεση ότι διέθετε την απαραίτητη γνώση και ευλάβεια και είχε επιδείξει σθένος έναντι στην αδικία. Δεν πίστευαν ότι ο ιμάμης ήταν αλάνθαστος ή ότι διέθετε εξουσία μεγαλύτερη από την ανθρώπινη. Οι Ζαϊντίτες συνιστούν κοινότητες που έχουν αποσπαστεί από τη διεθνή ισλαμική κοινωνία, απορρίπτοντας ταυτόχρονα την εξουσία αυταρχικών κυβερνήσεων. Ακόμη, σε αντίθεση με τους δωδεκαδιστές και τους Ισμαηλίτες, επιθυμούσαν και επιθυμούν να ζουν υπό το θρησκευτικό νόμο όπως τον έχουν ερμηνεύσει οι ίδιοι, και δεν είναι διατεθειμένοι να παράσχουν σε έναν ιμάμη ή σε οποιονδήποτε άλλον ηγέτη τη δύναμη που ενδεχομένως να τον οδηγήσει σε κατάχρηση εξουσίας.
<br />
<br />
δ. Αλαουίτες: Οι Αλαουίτες δεν δίνουν μεγάλη ισχύ στον ιμάμη και είναι γενικά λιγότερο θρησκευόμενοι. Διαβιούν ως θρησκευτική κοινότητα στις περιοχές της Συριακής ακτής. Η κοινότητά τους στηρίζεται από το καθεστώς του προέδρου Άσαντ.
<br />
<br />
<u>2.4 Διαφορές Σουνιτών-Σιιτών
</u><br />
<br />
Παρότι και οι Σουνίτες και οι Σιίτες έχουν το Κοράνι και τους Πέντε Στύλους ως θεμέλια της πίστης τους, υπάρχουν πολλές διαφορές μεταξύ τους σε θρησκευτικό-κοινωνικό επίπεδο, οι οποίες, κατά ένα μέρος, παρατίθενται στον κατωτέρω πίνακα:
<br />
<br />
<u>Διαφορές Σουνιτών-Σιιτών</u>
<br />
Α/Α ΣΟΥΝΙΤΕΣ ΣΙΙΤΕΣ
<br />
1 ΠΡΩΤΟΣ ΔΙΑΔΟΧΟΣ ΤΟΥ ΜΩΑΜΕΘ: Ο ΑΜΠΟΥ ΜΠΑΚΡ ΠΡΩΤΟΣ ΔΙΑΔΟΧΟΣ ΤΟΥ ΜΩΑΜΕΘ: Ο ΑΛΗ
<br />
2 Ο ΔΙΑΔΟΧΟΣ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΟ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΑΠΟΓΟΝΟΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΤΟΥ ΜΩΑΜΕΘ Ο ΔΙΑΔΟΧΟΣ ΕΙΝΑΙ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΟ ΝΑ ΠΡΟΕΡΧΕΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ΓΕΝΕΑΛΟΓΙΚΟ ΔΕΝΤΡΟ ΤΟΥ ΜΩΑΜΕΘ
<br />
3 ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ «ΚΡΥΜΜΕΝΟΣ» ΙΜΑΜΗΣ ΜΕ «ΜΕΣΣΙΑΝΙΚΕΣ» ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΠΙΣΤΗ ΓΙΑ «ΚΡΥΦΟ» ΙΜΑΜΗ, Ο ΟΠΟΙΟΣ ΑΝΑΜΕΝΕΤΑΙ ΝΑ ΕΠΑΝΕΛΘΕΙ ΩΣ ΜΕΣΣΙΑΣ (MAHDI)
<br />
4 Ο ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΣ ΗΓΕΤΗΣ ΔΕ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΟΤΙ ΕΙΝΑΙ ΑΝΑΜΑΡΤΗΤΟΣ ΚΑΙ ΑΛΑΘΗΤΟΣ. Η ΕΞΟΥΣΙΑ ΤΟΥ ΔΙΝΕΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟΝ ΛΑΟ, ΚΑΘΩΣ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΡΕΦΕΤΑΙ ΣΤΟ ΛΑΟ (ΑΝ ΔΕΝ ΤΗΝ ΑΞΙΖΕΙ) Ο ΙΜΑΜΗΣ ΕΙΝΑΙ ΑΝΑΜΑΡΤΗΤΟΣ, ΑΛΑΘΗΤΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΕΞΟΥΣΙΕΣ ΠΡΟΕΡΧΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ΘΕΟ.
<br />
5 ΔΕΝ ΠΙΣΤΕΥΟΥΝ ΣΕ «ΑΓΙΟΥΣ» ΘΕΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΕΝΑΡΕΤΩΝ ΙΜΑΜΗΔΩΝ, ΟΙ ΟΠΟΙΟΙ ΕΧΟΥΝ ΡΟΛΟ «ΑΓΙΩΝ»
<br />
6 ΤΟ ΔΙΠΟΛΟ ΒΑΣΑΝΙΣΜΟΣ-ΣΩΤΗΡΙΑ ΕΙΝΑΙ ΑΓΝΩΣΤΟ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΣΟΥΝΙΤΕΣ ΤΟ ΔΙΠΟΛΟ ΒΑΣΑΝΙΣΜΟΣ-ΣΩΤΗΡΙΑ ΕΙΝΑΙ ΒΑΣΙΚΟ ΔΕΔΟΜΕΝΟ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΣΙΙΤΕΣ
<br />
7 ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΟΣ ΚΛΗΡΟΣ ΥΠΑΡΧΕΙ ΚΛΗΡΟΣ
<br />
8 ΣΧΕΔΟΝ ΠΑΝΤΑ Η ΠΛΕΙΟΝΟΤΗΤΑ[ Πλειονότητα Σουνιτών: Ο πληθυσμός των Σουνιτών, παγκοσμίως, ανέρχεται στα 1.200.000.000-1.400.000.000 περίπου, ενώ των Σιιτών, ανέρχεται στα 150.000.000-200.000.000. περίπου.], ΚΑΙ ΣΥΝΗΘΩΣ Η ΕΠΙΚΡΑΤΟΥΣΑ ΤΑΞΗ ΣΧΕΔΟΝ ΠΑΝΤΑ Η ΜΕΙΟΨΗΦΙΑ, ΚΑΙ ΜΕ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗ ΨΥΧΟΣΥΝΘΕΣΗ
<br />
9 ΚΑΤΑ ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΑ ΜΕ ΤΟΥΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΥΣ, ΤΟ ΔΟΓΜΑ ΚΑΙ Η ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΟΥΣ ΠΑΡΟΜΟΙΑΖΕΤΑΙ ΜΕ ΤΟΥΣ ΠΡΟΤΕΣΤΑΝΤΕΣ ΚΑΤΑ ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΑ ΜΕ ΤΟΥΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΥΣ, ΤΟ ΔΟΓΜΑ ΚΑΙ Η ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΟΥΣ ΠΑΡΟΜΟΙΑΖΕΤΑΙ ΜΕ ΤΟΥΣ ΚΑΘΟΛΙΚΟΥΣ
<br />
<br />
<u><b><br />ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3
<br />ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ ΒΙΑΣ ΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗΣ ΣΤΟ ΙΣΛΑΜ
</b></u><br />
<br />
Στα δύο προηγούμενα κεφάλαια αναλύθηκε το Ισλάμ, καθώς και τα δύο κυριότερα ρεύματα, οι Σουνίτες και οι Σιίτες. Σ’ αυτό το κεφάλαιο αρχικά θα αναλυθεί η ερμηνεία του Κόσμου του Πολέμου, του Κόσμου της Πίστεως και της jihad. Ακολούθως θα παρατεθούν οι αιτίες της ύπαρξης και της αναζωπύρωσης της βίας στο Ισλάμ, και τέλος θα αναλυθούν οι προϋποθέσεις για την «κατάσβεση» του φλεγόμενου Ισλάμ.
<br />
<br />
<u> 3.1 Κόσμος του Πολέμου, Κόσμος της Πίστεως και Jihad
</u><br />
Οι μουσουλμάνοι νομομαθείς, από την εποχή των Ομμαγιάδων χαλίφηδων (661-750), άρχισαν να διαιρούν τον κόσμο σε δύο περιοχές (dar): την «Περιοχή του Ισλάμ»(dar ul-Islam) και την «Περιοχή του Πολέμου» (dar ul-Harb). Η παραπάνω διαίρεση δεν υπάρχει στο Κοράνι, αποτέλεσε όμως το υπόβαθρο της κοσμοθεωρίας των διαδόχων του Μωάμεθ, μιας θεωρίας που κυριάρχησε (με σοβαρές βέβαια τροποποιήσεις) σε όλες τις «αυτοκρατορικές» μουσουλμανικές δυναστείες μέχρι και των Οθωμανών <span style="font-size: xx-small;">[Αντώνιος Μ. Οικονομίδης, «Πόλεμος και Ειρήνη στο Ισλάμ», σελ.49]</span>. Σήμερα η διαίρεση αυτή του κόσμου δεν είναι αυστηρή όπως παλαιότερα. Αναλυτικότερα:
<br />
<br />
α. «Περιοχή του Ισλάμ»(dar ul-Islam) ή κόσμος της πίστεως: περιλαμβάνουν όλες τις χώρες υπό μουσουλμανική κυριαρχία, όπου οι νόμοι του Ισλάμ εφαρμόζονται πλήρως, όπως ακόμη και τις χώρες υπό μη μουσουλμανική διακυβέρνηση, στις οποίες όμως οι Μουσουλμάνοι που διαβιούν σε αυτές μπορούν να ασκήσουν ελεύθερα τη θρησκεία τους, δηλαδή την προσευχή, τη νηστεία, την ελεημοσύνη, τη μετάβαση στους ιερούς τόπους του Ισλάμ, όπως και τους λοιπούς κανόνες της θρησκείας τους.
<br />
<br />
β. «Περιοχή του Πολέμου»(dar ul-Harb) ή κόσμος του πολέμου: αποτελούσε, κατά το Ισλαμικό Δίκαιο, την περιοχή του κόσμου που δεν είχε υποταχθεί στη μουσουλμανική εξουσία, και βρισκόταν, θεωρητικά ή πρακτικά, σε εμπόλεμη κατάσταση με την Περιοχή του Ισλάμ μέχρι της ενσωματώσεώς της στη τελευταία. Το νομικό εγχειρίδιο «Radd ul-Mukhtar» όμως διευκρινίζει ότι εφόσον οι νόμοι του Ισλάμ εξακολουθούν να ισχύουν παράλληλα με τους νόμους των «απίστων», τότε η χώρα δεν μπορεί να θεωρηθεί ως dar ul-Harb <span style="font-size: xx-small;">[Hughes Thomas, «A dictiionary of Islam», σελ.69 ]</span>.
<br />
<br />
Όπως είδαμε (βλέπε παράγραφο 1.1.3), η λέξη jihad δε σημαίνει μόνο «ιερός πόλεμος». Η θεωρία του jihad εξελίχθηκε αρχικώς στο Κοράνι. Το βασικό ορόσημο υπήρξε η Εγίρα, οπότε στη Μέκκα το jihad ήταν βασικά ένας πνευματικός αγώνας, ενώ στη Μεδίνα γεννήθηκε το Δίκαιο του Πολέμου. Το καθήκον του «ιερού πολέμου» θεωρείται από τους περισσότερους συγγραφείς ότι καθιερώθηκε από το εδάφιο του Κορανίου, που ονομάζεται «εδάφιο της σπάθης»(ayat us-saif): «Όταν περάσουν οι ιεροί μήνες, τότε φονεύετε τους πολυθεϊστές όπου και αν τους συναντήσετε,..... Αν όμως μετανοήσουν, αν τηρήσουν την προσευχή, αν ελεήσουν, αφήστε τους ελεύθερους, καθότι ο Θεός είναι μακρόθυμος και ελεήμων» <span style="font-size: xx-small;">[Κοράνι, (Σούρα 9:5)]. Το εδάφιο αυτό, απαγγέλθηκε λίγο πριν το θάνατο του Μωάμεθ, αποτελεί κατά κάποιο τρόπο ακύρωση των εδαφίων της περιόδου της Μέκκας που προτρέπουν υπομονή[ Αντώνιος Μ. Οικονομίδης, «Πόλεμος και Ειρήνη στο Ισλάμ», σελ.62]</span>. Το jihad ήταν το επιθετικό και το αμυντικό όργανο του Ισλάμ για τη διάδοση του προφητικού μηνύματος και για την μετατροπή της dar ul-Harb σε dar ul-Islam.
<br />
<br />
Στην μετέπειτα εποχή (μετά τον 13ο αιώνα) η έννοια του jihad χρησιμοποιήθηκε από πολιτικά ή στρατιωτικά πρόσωπα, φανατίζοντας το λαό, αποκαλώντας τους εχθρούς «άπιστους», για να διευκολυνθεί η ήττα ή η δολοφονία τους. Έτσι πετύχαιναν να διεξάγουν πολέμους για την εδαφική ακεραιότητα της πατρίδας κατά των μη μουσουλμάνων, ή για εσωτερικές τους ανάγκες <span style="font-size: xx-small;">[Κων. Γ. Πάτελος, «Η πολιτική εξέλιξη του Ισλάμ», σελ. 52]</span>.
<br />
<br />
<br />
<u>3.2 Αιτίες Βίας στο Ισλάμ
</u><br />
<br />
Το αν είναι «βίαιο» το Ισλάμ, μας το δείχνει το ίδιο το Κοράνι. Ενώ τα κεφάλαια που αποκαλύφθηκαν στη Μέκκα (αρχικά κεφάλαια) προτρέπουν υπομονή: «Άφησέ τους (άπιστους) μέχρις ότου βρεθούν ενώπιον της ημέρας τους, της ημέρας εκείνης που θα προσβληθούν, και που οι πανουργίες τους σε τίποτα δεν θα ωφελήσουν και δεν θα έχουν αυτόν που τους βοήθησε. Οι κακοί θα υποστούν και άλλα κολαστήρια.....Ανέμενε με υπομονή την απόφαση του Κυρίου σου.» <span style="font-size: xx-small;">[ Κοράνι, (Σούρα 20:130)]</span>, στα κεφάλαια που αποκαλύφθηκαν στη Μεδίνα (τελευταία κεφάλαια), η κατάσταση ήταν τελείως διαφορετική: «Ιδού ποια θα είναι η αμοιβή των μαχομένων κατά του Θεού και του αποστόλου του. Αφού διασπείρουν κακά επί της γης, θα φονεύονται, θα σταυρώνονται, θα τους αποκόπτονται τα χέρια και τα πόδια, θα εξορίζονται από τη χώρα τους. Αυτή ας είναι η αμοιβή τους στον κόσμο αυτό. Στον μελλοντικό, τα βάσανά τους θα είναι πολύ σκληρά.» <span style="font-size: xx-small;">[Κοράνι, (Σούρα 5:33)]</span>. Η «σκληρή» στάση του Ισλάμ προκύπτει, σύμφωνα με τους μουσουλμάνους ιστορικούς, και από τις πράξεις του Μωάμεθ: αποκεφαλισμός ενός αιχμαλώτου (Uqba ibn-Abu Mo'ait) γιατί έφτυσε κατά πρόσωπο τον Προφήτη, εκτέλεση του Nadhr ibn-Harith γιατί ως βλάσφημος αμφισβήτησε την προφητική ικανότητα του Μωάμεθ <span style="font-size: xx-small;">[Tabari Abou-Djafar, “Chronique”, σελ.518]</span>, σκληρότητα από τον Μωάμεθ και τους συμπολεμιστές του (που την επέδειξε, όπως είπε, «σύμφωνα με τη θέληση του Θεού»), απέναντι στην εβραϊκή φυλή των Banu-Kuraizah, οι οποίοι παρεδόθησαν κατόπιν πολιορκίας (οι άνδρες φονεύθηκαν, τα γυναικόπαιδα έγιναν δούλοι) <span style="font-size: xx-small;">[Baladuri Al-Imam, “The Origins of the Islamic State”,σελ.40. Tabari Abou-Djafar, “Chronique”, σελ.68]</span>. Ακόμη και ο διάδοχος του Μωάμεθ, ο Αμπού Μπακρ, σκότωσε 84.000 μουσουλμάνους, επειδή αρνήθηκαν να πληρώσουν τον φόρο που απαιτεί το Ισλάμ. Με τα σημερινά δεδομένα, ο «ορθά καθοδηγούμενος» χαλίφης, Αμπού Μπακρ, θα θεωρούταν εγκληματίας πολέμου για γενοκτονία <span style="font-size: xx-small;">[Harry C. Triandis, “Toward understanding violence in Islam”]</span>.
<br />
<br />
Το Ισλάμ, σήμερα, θεωρείται από το μεγαλύτερο μέρος του Δυτικού κόσμου, και όχι μόνο, σαν θρησκεία «βίας και μισαλλοδοξίας». Βλέπουμε σε πολλά μέρη του κόσμου βίαιες διαμάχες στις οποίες είναι αναμεμιγμένο το Ισλάμ (αν και τις περισσότερες φορές στην άλλη πλευρά των συρράξεων είναι Χριστιανοί, Εβραίοι κλπ), όπως: στην Παλαιστίνη (Εβραίοι εναντίον Μουσουλμάνων), στα Βαλκάνια (Ορθόδοξοι Σέρβοι εναντίον Καθολικών Κροατών και εναντίον Βόσνιων και Αλβανών Μουσουλμάνων), στο Κασμίρ (Μουσουλμάνοι εναντίον Ινδουιστών), στο Σουδάν (Μουσουλμάνοι εναντίον Χριστιανών και ανιμιστών), στη Νιγηρία (Μουσουλμάνοι εναντίον Χριστιανών), στο Ιράν, Ιράκ και Πακιστάν (Σιίτες εναντίον Σουνιτών), στην Ινδονησία (Μουσουλμάνοι εναντίον Χριστιανών), στη Τσετσενία και στις Φιλιππίνες (εξέγερση Μουσουλμάνων), στη Συρία και το Ιράκ (όλοι εναντίον όλων) και τρομοκρατικές ενέργειες σε όλον τον κόσμο κυρίως από την Αλ Κάιντα και το ISIS <span style="font-size: xx-small;">[ISIS: Islamic State of Iraq and Suria]</span>. Υπάρχουν, επίσης, επιστημονικά στοιχεία που δείχνουν ότι οι Μουσουλμάνοι είναι πιο έτοιμοι να πολεμήσουν από ότι άλλες ομάδες ανθρώπων. <span style="font-size: xx-small;">[Harry C. Triandis, “Toward understanding violence in Islam”: σε μια μελέτη η οποία διεξήχθη από τον Liu, J. H.,το 2012, σε δείγμα 5.800 μαθητών από 30 χώρες με αντικείμενο την «θέληση να πολεμήσουν για τη χώρα τους», υψηλότερα στην κλίμακα ήταν τρεις Μουσουλμανικές χώρες (Μαλαισία, Τυνησία και Ινδονησία) και χαμηλότερα στην κλίμακα ήταν η Ελβετία και η Ιταλία.]</span> Ο αντίλογος, όμως, από τους μουσουλμάνους, για το «βίαιο Ισλάμ», είναι ότι το Ισλάμ δεν είναι παντού το ίδιο (άλλο το Ισλάμ της Ινδονησίας για παράδειγμα, και άλλο το Ισλάμ του Ιράν), και ότι το Ισλάμ δε σκότωσε όσους σκότωσαν οι πόλεμοι και οι διαμάχες που προκλήθηκαν από τους Χριστιανούς. <span style="font-size: xx-small;">[Allawi, A. A., “The crisis of Islamic civilization”. Υπολογίζεται ότι σκοτώθηκαν περίπου: 1.000.000 άνθρωποι εξαιτίας των σταυροφοριών (1095-1208μ.Χ.), 350.000 άνθρωποι από την Ιερά Εξέταση και 6.000.000 άνθρωποι εξαιτίας των θρησκευτικών πολέμων του 17ου αιώνα.]</span>
<br />
<br />
Ποιοι, όμως, είναι οι λόγοι για τους οποίους έχουν αυξηθεί τα ακραία ισλαμιστικά κινήματα (ISIS, Αλ Κάιντα, Αδελφοί Μουσουλμάνοι <span style="font-size: xx-small;">[ Αδελφοί Μουσουλμάνοι: Το κίνημα αυτό, που ιδρύθηκε το 1928 στην Αίγυπτο, είναι ο «πατέρας» του Ισλαμισμού ως ιδεολογία, που θέτει τη θρησκεία στην υπηρεσία της πολιτικής.]</span>), κυρίως τις τελευταίες δεκαετίες, και η βιαιότητα είναι το πλέον αναγνωρίσιμο χαρακτηριστικό του Ισλάμ; Παρακάτω παρατίθενται οι κυριότερες αιτίες της ύπαρξης βίας στο Ισλάμ:
<br />
<br />
α. Η 1η Σταυροφορία, κατά την οποία οι Σταυροφόροι κατέλαβαν την Ιερουσαλήμ το 1099, σφαγιάζοντας το 90% των μουσουλμάνων, άνοιξε για πρώτη φορά έναν τρομερό λογαριασμό ανάμεσα στη Χριστιανοσύνη και το Ισλάμ. Η αντιπαλότητα αυτή από τότε υπέβοσκε και κρατεί μέχρι σήμερα, παρά την ειρηνική συμβίωση μεταξύ χριστιανών και μουσουλμάνων σε διάφορα μέρη του κόσμου. Ακόμη η αποικιοκρατία, δηλαδή η επέκταση της, κυρίως χριστιανικής, Ευρώπης στα πρώην οθωμανικά εδάφη της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής εισπράχθηκε ως μια νέα αντιισλαμική Σταυροφορία. <span style="font-size: xx-small;">[Βασίλειος Φίλιας, «Τζιχάντ και Χαλιφάτο: οι συνέπειες μιας αδιέξοδης πολιτικής», Αεροπορική Επιθεώρηση, Τεύχος 102, Δεκέμβριος 2014.]</span> Σε συνηγορία των παραπάνω, ο Σάμουελ Χάντιγκτον <span style="font-size: xx-small;">[Σάμουελ Χάντιγκτον: Επίσης υποστήριξε ότι οι πληθυσμοί της γης χωρίζονται κυρίως από τις θρησκευτικές τους παραδόσεις και ότι η σύγκρουση μεταξύ των αντίπαλων αυτών παραδόσεων είναι αναπόφευκτη.]</span>, στο βιβλίο του: «Η σύγκρουση των πολιτισμών και η νέα τάξη του κόσμου», το 1996, υποστήριξε ότι οι μελλοντικές συγκρούσεις μεταξύ των λαών θα έχουν ως βάση τη θρησκεία και την κουλτούρα και όχι πλέον την ιδεολογία.
<br />
<br />
β. Το Παλαιστινιακό πρόβλημα και η ίδρυση του Ισραηλινού κράτους. Ακολούθησε και το καθοριστικό και οριακό γεγονός: η ήττα των μουσουλμάνων συμμάχων στον Αραβο-Ισραηλινό πόλεμο, από το οποίο ξεκίνησε και η ήττα του εθνικισμού ως κυρίαρχη πολιτική στις μουσουλμανικές χώρες και η ώθηση πλέον αυτών των χωρών προς τον Ισλαμισμό.
<br />
<br />
γ. Η επέμβαση των Αμερικανών στο Ιράκ το 2003 έριξε τους πρώτους «σπόρους» για να φυτρώσει το τζιχαντιστικό κίνημα. Οι κυβέρνηση των Η.Π.Α. έδωσε θρησκευτική διάσταση στην αντιπαράθεση, χαρακτηρίζοντας όλα σχεδόν τα κράτη του μεσανατολικού αραβικού τόξου και το Ιράν ως «ζώνη του κακού», σε συνδυασμό με το γεγονός ότι όλα τα μέσα προπαγάνδας των Η.Π.Α. χρησιμοποίησαν τον όρο «σταυροφορία» για να περιγράψουν τον υποτιθέμενο ιερό σκοπό της Καταιγίδας της Ερήμου.
<br />
<br />
δ. Ο πλούτος της Σαουδικής Αραβίας και η σύνδεσή της με τον «ουαχαμπισμό» <span style="font-size: xx-small;">[Ουαχαμπισμός (σαλαφισμός): Είναι ένα σουνίτικο κίνημα ευαγγελιζόμενο την επιστροφή στο αυθεντικό Ισλάμ. Σήμερα ο όρος περιγράφει ένα κίνημα σύνθετα ριζοσπαστικό, συγκροτούμενα από ένα κίνημα παραδοσιακό και ένα κίνημα τζιχαντιστών. Όλα αυτά τα κινήματα δίνουν έμφαση στην αδιάλειπτη, χωρίς αλλαγές, συνέχεια του Ισλάμ των πρώτων αιώνων.]</span> είχε ως αποτέλεσμα την χρηματοδότηση πολλών σχολείων (madrassas) σε όλον τον κόσμο, στα οποία διδάσκουν τις πληγές που άφησε ο Δυτικός Κόσμος στους μουσουλμάνους και την ανάγκη για εκδίκηση.
<br />
<br />
ε. Ο δογματισμός πολλών Σουνιτών ότι οι Σιίτες είναι «άπιστοι» και αντιστρόφως, επέφερε άγριες διαμάχες μεταξύ τους τα τελευταία χρόνια.
<br />
<br />
στ. Οι ηθικοί αυτουργοί της βίας στο Ισλάμ χρησιμοποιούν αμφισβητούμενα θαύματα και προσδοκίες (σεξουαλικού πολλές φορές περιεχομένου) για την μετά το θάνατο ζωή, για να παρακινήσουν αφελείς μουσουλμάνους να διαπράξουν βίαιες πράξεις, συμπεριλαμβανομένου και των επιθέσεων αυτοκτονίας. Πρώτο παράδειγμα αυτού του τρόπου υποκινήσεως είναι ο ίδιος ο Μωάμεθ στη μάχη του Badr, το 624, όταν είπε στους τριακόσιους συμπολεμιστές του ότι ήρθαν στο πλάι τους χίλιοι άγγελοι για να τους βοηθήσουν στη μάχη, και ότι αν πολεμούσαν καλά θα πήγαιναν στον παράδεισο, ενώ αν δεν πολεμούσαν θα πήγαιναν στην κόλαση. Αυτή η παρακίνηση δούλεψε και έτσι οι τριακόσιοι του Μωάμεθ κέρδισαν τους εννιακόσιους πολεμιστές της Μέκκας. Δεύτερο παράδειγμα: όλα τα αγόρια και οι άντρες μουσουλμάνοι δεν μπορούν να σταματήσουν να σκέφτονται τις «υποτιθέμενες» παρθένες που υπόσχεται το Κοράνι, για όσους πάνε στον παράδεισο <span style="font-size: xx-small;">[Κοράνι, (Σούρα 55:72)]</span>. Σε μία περίπτωση, συγκεκριμένα, σε έναν βομβιστή αυτοκτονίας, του οποίου η επίθεση εμποδίστηκε τελικά, βρέθηκε να είχε τυλίξει με χαρτί τουαλέτας τα γεννητικά του όργανα, για να τα προστατέψει, με σκοπό την μελλοντική τους «χρήση» στον παράδεισο.
<br />
<br />
ζ. Στον μουσουλμανικό κόσμο υπερέχει η κουλτούρα της «ομάδας» (umma) και του κολεκτιβισμού, σε αντίθεση με τις περισσότερες χώρες του Δυτικού Κόσμου, στις οποίες υπερέχει η κουλτούρα του ατομικισμού. Η μουσουλμανική κουλτούρα, διαμέσου του κολεκτιβισμού, δοξάζει την αυτοθυσία για το γενικό καλό ή το καλό του Ισλάμ, δίνει την «ταυτότητα» του μουσουλμάνου μόνο (παραγκωνίζοντας τα υπόλοιπά τους γνωρίσματα), και καθορίζει την συμπεριφορά με βάση τους κανόνες της ομάδας και όχι με βάση την προσωπική συμπεριφορά.
<br />
<br />
η. Ένα μικρό ποσοστό των μουσουλμάνων επιλέγει, ως βασικά ερεθίσματα από τη θρησκεία του, τις βίαιες πτυχές του Κορανίου. Έτσι το «Εγχειρίδιο της Επιδρομής», που βρέθηκε στη βαλίτσα του αρχιτρομοκράτη της 11ης Σεπτεμβρίου 2001, Mohammad Atta, δήλωνε ότι η 11/9/2001 ήταν «Έργο του Θεού», όπως ορίζεται σε μερικά ιερά κείμενα του Ισλάμ.
<br />
<br />
θ. Η οικονομική ανέχεια που μαστίζει το μεγαλύτερο μέρος των μουσουλμανικών χωρών, ωθεί πολλούς νέους να συμμετάσχουν στο κίνημα των τζιχαντιστών, για να λύσουν το οικονομικό τους πρόβλημα.
<br />
<br />
ι. Η πολυγαμία σε μερικές μουσουλμανικές χώρες. Όταν κάποιοι άντρες έχουν τέσσερις γυναίκες τότε άλλοι άντρες δεν έχουν καμία. Έτσι, όταν δεν υπάρχουν προοπτικές για γάμο στους νεαρούς μουσουλμάνους, το άκουσμα των προσδοκώμενων οφελών του παραδείσου, αν θανατωθούν για τον Αλλάχ, κάνει τη jihad πολύ ελκυστική.
<br />
<br />
ια. Η Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, η οποία σχετίζεται με τη μείωση της βίας, δεν αναγνωρίζεται από πολλούς μουσουλμάνους <span style="font-size: xx-small;">[Harry C. Triandis, “Toward understanding violence in Islam” ]</span>, διότι, σύμφωνα με τη Διακήρυξη, τα άτομα είναι ελεύθερα να εισέρχονται και να εξέρχονται από οποιαδήποτε θρησκεία της επιλογής τους, πράγμα απαράδεκτο στο Ισλάμ. Αν κάποιος αφήσει το Ισλάμ θεωρείται αποστάτης και τιμωρείται με θάνατο.
<br />
<br />
ιβ. Η κοινωνική απόρριψη των μουσουλμάνων και του Ισλάμ από τη Δύση. Η μη ομαλή ένταξή τους κατά τη μετανάστευσή τους στο Δυτικό Κόσμο λόγω της «ισλαμοφοβίας», καθώς και η γελοιοποίησή τους από τους Δυτικούς, προκαλεί την αντίδραση του Ισλαμικό κόσμο. Η υπόθεση του Σαλμάν Ρούσντι, συγγραφέα των «Σατανικών Στίχων», των Δανών και Γάλλων καρτουνίστων, και το κατά λάθος κάψιμο του Κορανίου στο Αφγανιστάν το 2012, προκάλεσαν εξεγέρσεις και πολύ βία, καθώς και τον άδικο θάνατο πολλών ανθρώπων.
<br />
<br />
<br />
<u>3.3 Προοπτική Ειρηνικής Συνύπαρξης Ισλάμ και Λοιπού Κόσμου
</u><br />
<br />
Μετά από τα αναγραφόμενα του παρόντος κεφαλαίου, υπάρχει ελπίδα και προοπτική ειρηνικής συνύπαρξης του Ισλάμ με τον υπόλοιπο κόσμο; Υπάρχει η ελπίδα και η προοπτική να σταματήσουν η βία και οι αιματοχυσίες που προκαλούνται είτε από Ισλάμ είτε από αυτούς που προκαλούν, δρώντας κατά του Ισλάμ; Η άποψη του παρών κειμένου στα ανωτέρω ερωτήματα είναι: ναι. Υπάρχουν προϋποθέσεις για την αποκλιμάκωση της βίας, και αποτροπή του φαινομένου της «Σύγκρουσης των Πολιτισμών» σε πιο ολέθρια μορφή. Οι προϋποθέσεις για την ειρηνική συνύπαρξη του Ισλάμ και λοιπού κόσμου, έχουν ως εξής:
<br />
<br />
α. Η άνοδος του μορφωτικού επιπέδου του συνόλου του μουσουλμανικού πληθυσμού σε όλον τον κόσμο. Η μόρφωση θα «στρέψει» τα μυαλά των μουσουλμάνων από τα στερεότυπα του Κορανίου σε περισσότερο κοσμικές αντιλήψεις με απώτερο σκοπό την κατανόηση, εκ μέρους τους, της επιστήμης, της λογικής σκέψης, του ρόλου της παγκοσμιοποίησης και του εκσυγχρονισμού.
<br />
<br />
β. Η άνοδος του βιοτικού επιπέδου των μουσουλμανικών λαών. Μείωση της οικονομικής ανέχειας θα ωθήσει λιγότερους νέους και νέες στους «εργοδότες» τζιχαντιστές.
<br />
<br />
γ. Ο σεβασμός του υπολοίπου κόσμου προς το Ισλάμ και τους μουσουλμάνους. Έτσι ο υπόλοιπος κόσμος, και κυρίως ο Δυτικός, πρέπει να προσπαθήσει να κατανοήσει το Ισλάμ, μελετώντας την ιστορία και την κουλτούρα του, και ιδιαίτερα να σταματήσει να το δαιμονοποιεί όπως και να το γελοιοποιεί.
<br />
<br />
δ. Η κατανόηση από τους λαούς των χωρών του Δυτικού Κόσμου, και κυρίως από τους ηγέτες τους, ότι η αποικιοκρατία, οι απροκάλυπτες στρατιωτικές επεμβάσεις και οι «ωμές» παρεμβάσεις στα καθεστώτα των μουσουλμανικών χωρών, προκαλούν δικαιολογημένες αντιδράσεις από το Ισλάμ, με καταστρεπτικές συνέπειες για όλον τον κόσμο.
<br />
<br />
ε. Οι μετριοπαθείς και συνεσταλμένοι μουσουλμάνοι, οι οποίοι αποτελούν τη συντριπτική πλειοψηφία του Ισλάμ, πρέπει να πείσουν τους μουσουλμάνους που εκπροσωπούν το Ισλάμ της βίας και της μισαλλοδοξίας, ότι το να εκφράζεται το Ισλάμ μόνο με βία, μειώνει την αποδοχή του και το σεβασμό από τον υπόλοιπο κόσμο, είναι ασύμφορο και κοινωνικά και οικονομικά, και πιθανώς στο απώτερο μέλλον να προκαλέσει τη συρρίκνωση ή και την καταστροφή του Ισλάμ. <br />
<br />
<u><b>ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4
<br />ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
</b></u><br />
<br />
Δεν υπάρχει πιο ενδιαφέρον αλλά ταυτόχρονα και πιο παρεξηγήσιμο πολιτικο-θρησκευτικό σύστημα από το Ισλάμ. Η γνώμη που θα σχηματίσει ένας ταξιδιώτης, για το Ισλάμ, θα είναι εντελώς διαφορετική αν θα επισκεφθεί το Ιράν, την Τουρκία, την Ινδονησία, το Κατάρ, τη Βόρεια Αφρική, τα προάστια του Λονδίνου ή τα προάστια του Παρισιού. Η άποψη για το Ισλάμ εξαρτάται από την προσωπική οπτική, δηλαδή αν είσαι άντρας ή γυναίκα, κάτοικος ή επισκέπτης, και από τα προσωπικά βιώματα του καθενός.
<br />
<br />
Ένας φτωχός και καθόλου μορφωμένος έμπορος από την Αραβία, δημιούργησε μια νέα για την εποχή θρησκεία, την οποία επέβαλλε είτε με το «καλό» είτε με το σπαθί σε όλη την Αραβία. Η θρησκεία αυτή είχε επιρροές από το χριστιανισμό και τον ιουδαϊσμό, και ενώ στην αρχή παρουσιάστηκε ως η συνέχεια αυτών των θρησκειών, με τη πάροδο του χρόνου, «έκοψε» τους δεσμούς της από τις δύο προγενέστερες μονοθεϊστικές θρησκείες. Το Ισλάμ ένωσε τους μουσουλμάνους σε μία ομάδα (umma), ανεξαρτήτου καταγωγής και προελεύσεως, και διαμορφώθηκε ως ιδεολογία η οποία συμπεριλάμβανε όλες τις πτυχές της ζωής του κάθε μουσουλμάνου: την πίστη, την κοινωνική συμπεριφορά και την πολιτική.
<br />
<br />
Η μάχη για τη διαδοχή του Μωάμεθ ήταν ξεκάθαρα θέμα ανάληψης εξουσίας, με μεγάλο δίλημμα για τους μουσουλμάνους μεταξύ της διαδοχής μέσω κληρονομικότητας και της διαδοχής χωρίς την υποχρέωση σύνδεσης με το γενεαλογικό δέντρο του Μωάμεθ. Από αυτή τη διαμάχη προκλήθηκε η διάσπαση των μουσουλμάνων. Οι οπαδοί του Αλή, οι Σιίτες, προσπάθησαν να πάρουν την εξουσία αλλά δεν τα κατάφεραν, και έτσι μείναν στην ιστορία ως η επαναστατική και συνάμα ηττημένη μειοψηφία των μουσουλμάνων (πλην του Ιράν, όπου εκεί είναι πλειοψηφία). Οι Σουνίτες, με τον αέρα της εξουσίας σε όλη σχεδόν την ιστορική διαδρομή του Ισλάμ και μέχρι σήμερα, τηρούν αυστηρά την παράδοση, φτάνοντας κάποιες φορές στα όρια του εξτρεμισμού (π.χ. ISIS, Μπιν Λάντεν, Ουαχαμπισμός κλπ).
<br />
Το Ισλάμ, σήμερα, εκτείνεται από το Μαρόκο ως την Ινδονησία, περνώντας από την Εγγύς και Μέση Ανατολή και την Ινδική Χερσόνησο, και από τις ψυχρές ερήμους και τις στέπες της Κεντρικής Ασίας ως τις ζώνες του Σαχέλ της Μαύρης Αφρικής. Εκτός αυτών των περιοχών μουσουλμανικοί πληθυσμοί υπάρχουν σε όλον τον κόσμο. Το Ισλάμ αποτελεί την πιο ραγδαία αυξανόμενη θρησκεία στο κόσμο (το 2015 ανέρχονται σε 1,5 δισεκατομμύριο περίπου, σε σχέση με το 1980 που ανέρχονταν σε 800 εκατομμύρια περίπου), με πλήθος νεαρών ατόμων να την ασπάζονται, εξαιτίας κυρίως του μαχητικού της πνεύματος. Επίσης πολλοί διάσημοι αθλητές και καλλιτέχνες έχουν προσχωρήσει στο Ισλάμ, δίνοντας μεγαλύτερο κύρος και προβολή σε αυτή τη θρησκεία.
<br />
<br />
Ένα μικρό, κατά την άποψη του συγγραφέα, ποσοστό των μουσουλμάνων, επιθυμούν τη κυριαρχία του Ισλάμ σε όλον τον κόσμο και την επιβολή της Σαρία. Από αυτό το μικρό ποσοστό, ένα μέρος επιθυμεί την ισλαμοποίηση του κόσμου με κάθε μορφής βία. Η βία αυτή έχει προκληθεί, όπως είδαμε στο τρίτο κεφάλαιο, από αιτίες οικονομικές και κοινωνικές και σίγουρα λόγω και της αντίδρασης στη δράση που προκαλεί ο «διεφθαρμένος», κατά το Ισλάμ, Δυτικός Κόσμος. Υπάρχουν σίγουρα κάποιοι τρόποι και προϋποθέσεις για να μειωθεί κατά πολύ αυτή η βία, που παράγει το Ισλάμ τα τελευταία χρόνια (κυριότερη προϋπόθεση κατά τη γνώμη μου: η ευρεία μόρφωση των μουσουλμάνων και η όσο το δυνατόν αποκοπή τους από τον ομφάλιο λώρο του Κορανίου), αρκεί και οι δύο πλευρές, και ο μουσουλμανικός κόσμος και ο Δυτικός κόσμος να πράξουν συνειδητά και χωρίς προσωπικό όφελος.
<br />
<br />
Συμπερασματικά, η άποψή μου για το Ισλάμ, τους Σουνίτες, τους Σιίτες και τις προοπτικές βίας και ειρήνης μεταξύ του Ισλάμ και του υπολοίπου κόσμου, περικλείεται στην ακόλουθη φράση:
<br />
<br />
<b><u>«Ναι, υπάρχουν πράγματι καλοί καθολικοί όπως και καλοί μουσουλμάνοι σε όλον τον κόσμο. Είναι αυτοί που δεν παίρνουν τη θρησκεία τους στα σοβαρά.»</u></b><br />
<br />
Ρίτσαρντ Ντόουκινς, ηθολόγος, εξελικτικός βιολόγος, συγγραφέας<br />
<br />
<u><b>ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ – ΠΗΓΕΣ
</b></u><br />
<br />
<b><u>ΒΙΒΛΙΑ
</u></b><br />
[1] Αντωνίου Μ. Οικονομίδη: «Πόλεμος και ειρήνη στο Ισλάμ-Το Δίκαιο των Εθνών στο κλασικό Ισλάμ σε σύγκριση με την πρακτική των σύγχρονων Ισλαμικών κρατών.», Διατριβή, Θεσσαλονίκη, 1980.
<br />
<br />
[2] Pascal Buresi: «Ο κόσμος του ισλάμ-μία πίστη, πολλοί πολιτισμοί», Εκδόσεις ΚΑΣΤΑΛΙΑ, 2007.
<br />
<br />
[3] Γιοστέιν Γκάαρντερ, Βικτόρ Χέλερν, Χένρι Νότακερ: «Το Βιβλίο των Θρησκειών», Εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ, 2010.
<br />
<br />
[4] Κωνσταντίνος Γ. Πάτελος: «Η πολιτική εξέλιξη του Ισλάμ», Εκδόσεις ΚΡΙΤΙΚΗ Α.Ε., 2004.
<br />
<br />
[5] Albert Hourani: «Η ιστορία του αραβικού κόσμου», Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ Α.Ε., Αθήνα, 2009.
<br />
<br />
[6] Μπέρτραντ Ράσελ: «Κείμενα για τη θρησκεία - επιμέλεια και παρουσίαση Λουίς Γκρίνσπαν & Στέφαν Άντερσον», Εκδόσεις SCRIPTA, Αθήνα, 2006.
<br />
<br />
<u>ΠΕΡΙΟΔΙΚΑ
</u><br />
[1] Δρ Ιωάννης Παρίσης, «Προς Ισλαμικό εμφύλιο; Οι συγκρούσεις στο Ιράκ και το «χαλιφάτο» με τα 16 βιλαέτια», Άμυνα και Διπλωματία, Τεύχος Ιουλίου 2014.
<br />
[2] Βασίλειος Φίλιας, «Τζιχάντ και Χαλιφάτο: οι συνέπειες μιας αδιέξοδης πολιτικής», Αεροπορική Επιθεώρηση, Τεύχος 102, Δεκέμβριος 2014.
<br />
<br />
ΠΗΓΕΣ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ
<br />
[1] Christopher M. Blanchard, “Islam: Sunnis and Shiites”, Congressional Research Service Report for Congress, 28 January 2009.(Επιβεβαίωση ανάρτησης: 16/11/2015)
<br />
<br />
[2] Harry C. Triandis, “Toward understanding violence in Islam”, University of Illinois, 25 February 2013.(Επιβεβαίωση ανάρτησης: 16/11/2015)
<br />
<br />
[3] www.tovima.gr, «Σουνίτες και Σιίτες: μάχη για την εξουσία από τον 7ο μ.Χ. αιώνα», δημοσίευση: 24/08/2012.(Επιβεβαίωση ανάρτησης: 16/11/2015)
<br />
<br />
[4] BBC, “Sunnis and Shia: Islam's ancient schism”, δημοσίευση στις 20/06/2014. (Επιβεβαίωση ανάρτησης: 16/11/2015)
<br />
<br />
[5] History News Network, “What's the difference between Sunni and Shiite Muslims – and why does it matter?”, δημοσίευση: 13/06/2014.(Επιβεβαίωση ανάρτησης: 16/11/2015)<br />
<br />
<br />
<i><u>Στο κείμενο χρησιμοποιηθηκαν οι χριστιανικές χρονολογίες, παρότι οι μουσουλμάνοι χρονολογούν τα γεγονότα με αφετηρία τη μέρα της μετανάστευσης του Μωάμεθ από τη Μέκκα στη Μεδίνα, την 24η Σεπτεμβρίου 622, η οποία αποκαλείται από τους Μουσουλμάνους ως Εγίρα. Το ισλαμικό ημερολόγιο είναι σεληνιακό: ο κάθε μήνας αντιστοιχεί στην πλήρη περιστροφή της σελήνης γύρω από τη γη. Έτσι το μουσουλμανικό έτος αποτελείται από δώδεκα σεληνιακούς μήνες των 29-30 ημερών ο καθένας, και έχει μια διαφορά 10-11 ημερών με το ηλιακό έτος (354 ημέρες αντί 365). Συνεπώς οι γιορτές που συνδέονται με το σεληνιακό ημερολόγιο πέφτουν κάθε χρόνο νωρίτερα σε σχέση με τις εποχές.
Για να περάσουμε από το γρηγοριανό ημερολόγιο σε αυτό της Εγίρας πρέπει να διαιρέσουμε το γρηγοριανό έτος με το 0,97 και να αφαιρέσουμε το 622. Για παράδειγμα, σύμφωνα με το μουσουλμανικό ημερολόγιο σήμερα βρισκόμαστε στο 1455. </u> <u><br /></u> <u>Σημειώνεται επίσης ότι, επειδή όλες οι ημερομηνίες που παρατίθενται στο κείμενο αφορούν τη μετά Χριστό εποχή, παραλείπεται η σύντμηση «μ.Χ.» σε όλες τις αναγραφόμενες ημερομηνίες.</u></i> <br />
<br />
<b><i>A.Avramidis </i></b></div>
i-know.grhttp://www.blogger.com/profile/07400229464291980397noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5853046852495646077.post-47879100968678787622015-12-08T15:16:00.000+02:002015-12-08T15:16:24.917+02:00Στρατηγική<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhxpPBx72wpL9VOtx8ARPuJYAvtDpa6kq7NJV5-Q_dwsX0QOo8JAtJj1TZFUyJCIzCOD278tTbRhD1jCyWHp-n4y35f5JSLIzlikLWJ-XuXQtmGU3FGBUgT9-d4g_3Cpwf_-2aHJrY-gKim/s1600/strategy.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="300" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhxpPBx72wpL9VOtx8ARPuJYAvtDpa6kq7NJV5-Q_dwsX0QOo8JAtJj1TZFUyJCIzCOD278tTbRhD1jCyWHp-n4y35f5JSLIzlikLWJ-XuXQtmGU3FGBUgT9-d4g_3Cpwf_-2aHJrY-gKim/s400/strategy.jpg" width="400" /></a></div>
Ερευνώντας κάποιος στη βιβλιογραφία για τη στρατηγική, ανακαλύπτει μια πληθώρα απόψεων, θέσεων και εργασιών οι οποίες διαφέρουν λίγο ή περισσότερο μεταξύ τους. Για τον προσδιορισμό της έννοιας της στρατηγικής έχουν δοθεί διάφορες ερμηνείες, κάποιες με στενά όρια και άλλες με πιο ευρύ προσδιορισμό. Μια ομάδα αφορά τη χρήση της <br />
<a name='more'></a>στρατιωτικής δύναμης και του πολέμου ανάμεσα σε πολιτικές οντότητες - κράτη. Τη μετά Κλαούσεβιτς εποχή, η στρατηγική μεταφράζεται ως το στοιχειό εκείνο το οποίο συσχετίζει τη στρατιωτική ισχύ με τους πολιτικούς στόχους. Με τον τρόπο αυτό η στρατηγική προβάλλεται ως ο εννοιολογικός σύνδεσμος, μεταξύ δράσης και αποτελέσματος, καθώς και μεταξύ μέσων και αντικειμενικών σκοπών.1<br /><br />Μπορεί ακόμη να ερμηνευτεί ως «Μία συνετή ιδέα, ή ομάδα ιδεών για τη χρησιμοποίηση των εργαλείων της εθνικής ισχύος με ένα συγχρονισμένο και ενοποιημένο τρόπο για την επίτευξη τοπικών, εθνικών, και/ή πολυεθνικών αντικειμενικών στόχων».2<br /><br />Καθώς λοιπόν το άκουσμα της λέξης στρατηγική συνήθως φέρνει στο νου μια διαδικασία η οποία αφορά, σχετίζεται με τη σύγκρουση, ο Beaufre, δίδοντας έναν γενικότερο ορισμό την προσδιορίζει ως «την τέχνη η οποία επιτρέπει, ανεξάρτητα από την τεχνική, την κυριαρχία επί των προβλημάτων τα οποία θέτει από τη φύση της κάθε μάχη για να επιτρέψει ακριβώς να χρησιμοποιήσουμε τις τεχνικές με τον αποτελεσματικότερο τρόπο».3<br /><br />Η στρατηγική έχει επίσης και μια πιο ευρεία εφαρμογή, πέρα από τα στρατιωτικά πλαίσια.4 Είναι μια σύνθετη διαδικασία αποφάσεων η οποία συνδέει τους τρόπους και τα μέσα για την επίτευξη των στόχων, δηλαδή συνδέει το τι και το πώς, με το γιατί, μιας πολιτικής ενέργειας.5 Η στρατηγική εστιάζει στους τρόπους με τους οποίους τα διαθέσιμα μέσα μπορούν να εφαρμοστούν, έτσι ώστε να επιτευχθούν οι επιθυμητοί αντικειμενικοί σκοποί με ένα επίπεδο αποδεκτού ρίσκου.6<br /><b><u><br /> Υψηλή Στρατηγική </u></b><br /><br />Σύμφωνα με τον Kennedy, καθώς η χρήση της λέξης στρατηγική θα μπορούσε να εστιάσει στη στρατιωτική μόνο διάσταση, αφήνοντάς καθόλου ή ελάχιστο χώρο για τις μη στρατιωτικές παραμέτρους μιας σύγκρουσης, καθώς και στους μακροχρόνιους στόχους που το κράτους ως όλον θέτει, οι θεωρητικοί πρότειναν ως καταλληλότερο τον όρο Υψηλή στρατηγική για να καλύψουν αυτές τις παραμέτρους.7 Ο όρος Υψηλή στρατηγική επινοήθηκε για να περιγράψει το υψηλότερο επίπεδο στρατηγικής, την πολιτική που κατευθύνει όχι μόνο τη χρήση των στρατιωτικών δυνάμεων αλλά που συνδυάζει και τα οικονομικά, ψυχολογικά και πολιτικά όπλα του κράτους.8<br /><br />Ο L. Hart θεωρεί ότι «η Υψηλή Στρατηγική θα πρέπει, να υπολογίζει και να αναπτύσσει τους οικονομικούς πόρους και το ανθρώπινο δυναμικό των εθνών για να διατηρεί τις μάχιμες υπηρεσίες, το ηθικό του λαού για την καλλιέργεια πνεύματος προθυμίας, το οποίο συχνά έχει την ίδια αξία με το να κατέχει η χώρα πιο χειροπιαστή ισχύ. Να κανονίζει τη διανομή της ισχύος ανάμεσα στους κλάδους των Ενόπλων Δυνάμεων. Η μάχιμη ισχύς είναι ένα μόνο από τα εργαλεία της Υψηλής Στρατηγικής η οποία θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη της και να εφαρμόζει την ισχύ της οικονομικής πίεσης, της διπλωματικής, της εμπορικής, και της ηθικής για να κάμψει την θέληση του αντιπάλου. Δεν θα πρέπει μόνο να συνδυάζει του διάφορους παράγοντες αλλά να ελέγχει τη χρήση τους ώστε να αποφύγει ζημιά στη μελλοντική κατάσταση ειρήνης στοχεύοντας στην ευημερία του κράτους και στην ασφάλεια του».9<br /><br /> Με βάση την ανωτέρω προσέγγιση στην έννοια της Υψηλής Στρατηγικής, οι παράγοντες στους οποίους θα πρέπει να εστιάσει ο ερευνητής είναι, α) η ιδιαίτερη σημασία της διαχείρισης και του συνταιριάσματος των εθνικών πόρων για να επιτευχθεί η ισορροπία ανάμεσα στους σκοπούς και τα μέσα, β) ο ζωτικός ρόλος της διπλωματίας για τη βελτίωση της θέσης του έθνους και των προοπτικών νίκης μέσα από συμμαχίες, την υποστήριξη των ουδετέρων και τη μείωση των εν δυνάμει εχθρών και γ) το ηθικό του λαού και η πολιτική κουλτούρα για την προθυμία του πληθυσμού να υποστηρίξει όχι μόνο την πολεμική προσπάθεια, αλλά και το κόστος διατήρησης μεγάλων αμυντικών δυνάμεων σε καιρό ειρήνης.10<br /><br />Ο Σπυρίδων Λίτσας ορίζει την Υψηλή Στρατηγική ως τη δυνατότητα των εθνών – κρατών να λειτουργούν οργανωμένα και συνδυαστικά τα μέσα που διαθέτουν, (στρατιωτικά, οικονομικά, κοινωνικά, πολιτικά-διοικητικά), για να προβάλουν ένα επιθετικό ή αμυντικό πλαίσιο κατεύθυνσης, σε σχέση με άλλες οργανικές μονάδες του διεθνούς συστήματος, στοχεύοντας στην προάσπιση ή και διεύρυνση του εθνοκρατικού τους συμφέροντος.11 <br /> <br />Ο Κωνσταντίνος Κολιόπουλος, καθώς ορίζει τη στρατηγική ως τη «σύζευξη μεσών και σκοπών υπό το πρίσμα πραγματικής ή ενδεχόμενης σύγκρουσης», θεωρεί ότι η Υψηλή Στρατηγική προκύπτει όταν, για την κατάκτηση των πολιτικών στοχεύσεων, το κράτος χρησιμοποιεί όλα τα μέσα που διαθέτει.12 Για τον Kennedy το ουσιώδες ζήτημα της Υψηλή στρατηγικής βασίζεται στην πολιτική, στην ικανότητα των πολιτικών ταγών να συνενώσουν όλα τα στοιχεία, στρατιωτικά και μη για τη διατήρηση και επαύξηση των μακροχρόνιων εθνικών συμφερόντων στην ειρήνη αλλά και στον πόλεμο.13 <br /> <br />Παρακινούμενοι από τη χρήση της αναλογίας του διεθνούς συστήματος με ένα σύστημα της αγοράς που κάνει ο Waltz,14 ένας ορισμός για την Υψηλή στρατηγική που αφορά τις επιχειρήσεις αλλά ουσιαστικά δεν διαφέρει από αυτή των κρατών δίνει ότι «στρατηγική είναι ο προσανατολισμός και το πεδίο εφαρμογής ενός οργανισμού (κράτους) μακροπρόθεσμα, που του εξασφαλίζει πλεονέκτημα, σε ένα μεταβαλλόμενο περιβάλλον (άναρχο διεθνές σύστημα) μέσω της εναρμόνισης των πόρων και των ικανοτήτων (φορτία ισχύος) με στόχο την ικανοποίηση των προσδοκιών (εθνικών συμφερόντων) των ομάδων διακύβευσης συμφερόντων (λαού) του οργανισμού (κράτους)».15 <br /> <br />Όμως για τον Arther Ferril, η Υψηλή Στρατηγική είναι ένα άπιαστο σχέδιο, που περιλαμβάνει πολιτικά, διπλωματικά οικονομικά ακόμη και θρησκευτικά μέσα για την προστασία των συμφερόντων του κράτους, ενώ η στρατιωτική ισχύς δεν είναι το παν.16 Ο Παναγιώτης Ήφαιστος θεωρεί ότι μια συνολική εθνική στρατηγική, τόσο σε επίπεδο σχεδίασης όσο και επίπεδο εφαρμογής, αποτελεί ένα ιδιαίτερα δύσκολο εγχείρημα καθώς βασική προϋπόθεση είναι η αυξημένη πολιτική και θεσμική συγκρότηση και η υψηλή ποιότητα των ηγετών που μετέχουν στη διαδικασία σχεδίασης και εφαρμογής (πολιτικοί, διπλωμάτες, στρατιωτικοί).17 Τη δυσκολία επισημαίνει και ο Kennedy, καθώς η Υψηλή Στρατηγική επενεργεί σε διάφορα επίπεδα τα οποία αλληλεπιδρούν μεταξύ τους για την επίτευξη (ή επιβράδυνση) του κυρίως σκοπού. Μια τέτοια προσπάθεια αναπόφευκτα εμπεριέχει απρόβλεπτες τριβές.18<br /><br /><br />Η εμπειρία καταδεικνύει ότι για να είναι η εθνική στρατηγική επιτυχής, θα πρέπει να απολαμβάνει την ευρεία αποδοχή του λαού και των πολιτικών ηγετών του ανεξαρτήτως των πολιτικών τους πεποιθήσεων. Η καθαρή αντίληψη του εθνικού συμφέροντος, η ενότητα του στόχου με διαφάνεια και η ικανότητα πρόβλεψης είναι στοιχεία απαραίτητα για την επιτυχία της Υψηλής Στρατηγικής στην εφαρμογή της.19 Η Υψηλή Στρατηγική δεν είναι τίποτα άλλο από τον μακροχρόνιο σχεδιασμό ενός κράτους για να επιβιώσει και εάν είναι δυνατό να ευημερήσει. Είναι σημαντική για να προστατεύει τα μακροχρόνια συμφέροντά του και διαμορφώνει την εξωτερική πολιτική του κράτους.20 Η Υψηλή Στρατηγική στοχεύει και πέρα του πολέμου, στη δημιουργία συνθηκών οι οποίες ευνοούν τη επίτευξη ασφαλούς και βιώσιμης ειρήνης.21 Στο υψηλότερο αυτό επίπεδο, το στρατηγικό δόγμα περιέχει τις κατευθυντήριες γραμμές για την άμυνα και την ασφάλεια ενός κράτους.22 <br /><br /><u><b>Στρατιωτική Στρατηγική </b></u><br /><br />Η στρατιωτική στρατηγική είναι η εφαρμογή της Υψηλής Στρατηγικής σε χαμηλότερο επίπεδο. Ειδικότερα, «η τέχνη της κατανομής της χρησιμοποιήσεως στρατιωτικών μέσων για την επιτυχία των σκοπών της πολιτικής».23 Παραπλήσιος ορισμός είναι ότι, η στρατιωτική στρατηγική αφορά τη χρήση των ενόπλων δυνάμεων έτσι ώστε να επιτευχθούν, είτε με τη χρήση βίας είτε με την απειλή αυτής, οι στοχεύσεις της εθνικής πολιτικής.24 Η στρατηγική μπορεί να οριστεί και ως, η χρήση που γίνεται της δύναμης ή της απειλής της δύναμης, για την επίτευξη των στόχων της πολιτικής.25 Ο ορισμός που δίνει ο Κλαούσεβιτς για τη στρατηγική είναι πιο περιοριστικός αφού την προσδιορίζει ως την τέχνη της χρησιμοποίησης των μαχών για τη νίκη στον πόλεμο.26 <br /> <br />Η Στρατιωτική Στρατηγική μπορεί να οριστεί και ως η συσχέτιση των πολιτικών επιλογών με τις στρατιωτικές δυνατότητες του κράτους, με σκοπό την επίτευξη συγκεκριμένων εθνοκρατικών στοχεύσεων.27 Η ύπαρξη πιθανότητας πολέμου ανάμεσα στα κράτη καθιστά τη στρατηγική ως μια αναγκαιότητα. Μέσα από τη στρατιωτική στρατηγική επιδιώκεται η καλύτερη οργάνωση, προετοιμασία και υλοποίηση των σχεδιασμών μιας κρατικής οντότητας ως προς την πολεμική διαδικασία, λόγω του γεγονότος ότι ο πόλεμος ως φαινόμενο διακρίνεται για την πολυπλοκότητά του.28 Για τον <br /> <br />Peter Paret στρατηγική είναι η «χρήση της ένοπλης δύναμης για να επιτευχθούν οι στρατιωτικοί αντικειμενικοί σκοποί και κατ’ επέκταση ο πολιτικός σκοπός του πολέμου».29 Αφορά την κατανομή και εφαρμογή της στρατιωτικής ισχύος για την επίτευξη των εθνικών στόχων της εθνικής ασφάλειας και άμυνας.30 Η στρατιωτική στρατηγική αφορά την προετοιμασία για τον ενδεχόμενο πόλεμο, τον σχεδιασμό για τη χρήση των πόρων και την ανάπτυξη των δυνάμεών του για τη διεξαγωγή του πολέμου.31 <br /> <br />Ο Ήφαιστος αναφέρει την άποψη του J. Duffield, ότι η στρατιωτική στρατηγική, σε ότι αφορά τα κράτη που επιθυμούν τη διατήρηση του status quo, εξυπηρετεί, α) να λειτουργεί προληπτικά ως προς την εκδήλωση πολιτικών εκφοβισμού και εξαναγκασμού από τον αντίπαλο, β) να αποτρέπει στρατιωτικές επιθέσεις και γ) την προάσπιση της ακεραιτότητας της χώρας, εάν αυτό απαιτηθεί.32<br /><br /> Καθώς η Υψηλή στρατηγική είναι σε υψηλότερο επίπεδο, με μακρύτερη και ευρεία θεώρηση των καταστάσεων, η Στρατιωτική στρατηγική πρέπει να καθοδηγείται από αυτή.33 Αποστολή λοιπόν της καθαρά Στρατιωτικής στρατηγικής, είναι η επίτευξη των πολιτικών στοχεύων του κράτους, μέσα από την προετοιμασία και χρήση των στρατιωτικών μέσων. <br /> <br />Σύμφωνα με τον Hart, η επιτυχία της εξαρτάται από την ορθή εκτίμηση της καταστάσεως καθώς και στη συσχέτιση των διατιθέμενων μέσων και του στρατιωτικού σκοπού.34 Για τον Michael Howard η τέχνη της στρατηγικής παραμένει περίπλοκη έτσι ώστε η εφαρμογή των αυταπόδεικτων αρχών της να είναι ασυνήθιστα δύσκολή.35 Όσοι ασχολούνται με τη στρατηγική έχουν ευθύνη για τη διαμόρφωση των πολιτικών οι οποίες πρέπει να ακολουθηθούν πριν φτάσει η ώρα του πολέμου, του έσχατου μέσου επιβολής της εθνικής βούλησης. Οι στρατιωτικοί συμβουλεύοντας την Κυβέρνηση, πρέπει να εκθέτουν τα αποτελέσματα οποιασδήποτε προτεινόμενης πολιτικής επί των ενόπλων δυνάμεων.36 Όταν υπάρχει έλλειψη αποτελεσματικού πολιτικού ελέγχου, αυτό επιτρέπει στη στρατηγική να γίνεται απρόσεκτη και απερίσκεπτη. Τότε ο πόλεμος αλλάζει, προς τη μορφή, του κατά Κλαούσεβιτς απόλυτου πολέμου.37 <br /> <br />Ο σκοπός λοιπόν της στρατηγικής είναι η προώθηση, ή η διασφάλιση των εθνικών συμφερόντων μιας χώρας, όποιο και αν θεωρεί αυτή ως εθνικό της συμφέρον.38 Το στρατηγικό δόγμα θα πρέπει να συγκεκριμενοποιεί τις απειλές και να ευρίσκει τους τρόπους αντιμετώπισής τους.39 Στο επίπεδο της στρατιωτικής στρατηγικής, το δόγμα που παράγεται καθορίζει το πώς πρέπει να χρησιμοποιείται η στρατιωτική ισχύς του κράτους σε συγκεκριμένους τύπους σύγκρουσης – επιχειρήσεων.40 Σύμφωνα με το υπουργείο άμυνας των ΗΠΑ, ως δόγμα περιγράφεται «οι θεμελιώδεις αρχές με τι οποίες οι ένοπλες δυνάμεις ή στοιχεία τους, κατευθύνουν τις ενέργειές τους για την υποστήριξη εθνικών στόχων. Το δόγμα δίνει εξουσία αλλά απαιτεί κρίση κατά την εφαρμογή του». Παρέχει κατευθύνσεις για το πώς θα επιτευχθούν στρατιωτικοί σκοποί και αντικειμενικοί στόχοι. Οι μεταβλητές που επηρεάζουν συνεχώς ένα δόγμα είναι η θεωρία, η εμπειρία και η τεχνολογία.41 Η στρατηγική μεταφράζει τους πολιτικούς στόχους σε στρατιωτικές στοχεύσεις. Το στρατιωτικό δόγμα μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο διοίκησης, ως εργαλείο εκπαίδευσης αλλά και ως εργαλείο προώθησης αλλαγών.42
<br /><br />Σύμφωνα με τους Inge Bjerga και Torunn Haaland, υπάρχουν τρεις κατηγορίες στις οποίες μπορεί να γίνει κατανομή με βάση την προέλευση των στρατιωτικών δογμάτων. Η πρώτη κατηγορία αφορά την απόκρουση εξωτερικών απειλών, χωρίς να αποκλείονται και οι εσωτερικές απειλές. Σε αυτή τη κατηγορία, το δόγμα δίνει τις κατευθύνσεις για την πιο αποτελεσματική χρήση της στρατιωτικής ισχύος σε σχέση με τους προκαθορισμένους πολιτικούς σκοπούς και συγκεκριμένους αντίπαλους. Στη δεύτερη κατηγορία είναι τα στρατιωτικά δόγματα, τα οποία είναι το αποτέλεσμα οργανωσιακών παραγόντων, όπως οι γραφειοκρατικοί ανταγωνισμοί, η ερμηνεία των τεχνολογικών εξελίξεων και οι μηχανισμοί πολιτικού ελέγχου στις ένοπλες δυνάμεις. Στην τρίτη κατηγορία είναι τα δόγματα που εκπονούνται μέσα από απόψεις περί ορθής συμπεριφοράς, από δίκτυα με επαγγελματίες στρατιωτικούς, οι οποίοι έχουν κοινή εκπαίδευση και κουλτούρα, με κοινή εργασιακή εμπειρία, όπου βλέπουν τον κόσμο με την ίδια άποψη.43<br /><br /> <b><br /> <i><u>Παραπομπές</u></i></b><br /><i><br />1 Osinga Frans, Science, Strategy and War The Strategic Theory of John Boyd, (Delft, The Netherlands: Eburon Academic Publishers CW, 2005), p.14. <br /> <br />2 Joint Staff (J-7), Joint Publication 1-02, (Washington DC, Department of Defense, Dictionary of Military and Associated Terms, 12 April 2001) (As Amended Through April 2010), p.450. <br /><br />3 Andre Beaufre, Εισαγωγή στη Στρατηγική, (Αθήνα: έκδοση ΓΕΣ/ΔΕΚΠ, 1987), σελ 15-16. <br /> <br />4 Osinga Frans, p.15. <br /><br /> 5 John I. Pray, Coercive Air Strategy Forging a Bureaucratic shift, (Maxwell AFB, Alabama, Air University Press, 1995) p.2. <br /><br />6 Michael T. Moseley, ‘’Airmen and the Art of Strategy,’’ Strategic Studies Quarterly, (Fall 2007), p.9. <br /><br />7 Paul Kennedy, ‘’Grand Strategy in War and Peace: Toward a Broader Definition,’’ in Grand Strategies in War and Peace, ed. Paul Kennedy, (New Heaven and London: Yale University Press, 1991), pp. 1-2. <br /><br />8 Basil Herny Liddel Hart, Στρατηγική της Έμμεσης Προσεγγίσεως, (Θεσσαλονίκη: Βάνιας, 1995), σελ. 43. Ως πολιτική, ο L. Hart θεωρεί την πολιτική που καθοδηγεί τη διεύθυνση του πολέμου και τη διαχωρίζει από την «υψηλότερη» πολιτική, η οποία καθορίζει τον σκοπό του πολέμου. Basil Herny Liddel Hart, Στρατηγική της Έμμεσης Προσεγγίσεως, σελ.501. <br /><br />9 Basil Herny Liddel Hart, Strategy, 2d rev. ed (New York, 1974), p. 353, in Paul Kennedy Grand Strategies in War and Peace, ed. Paul Kennedy, (New Heaven and London: Yale University Press, 1991), σελ. 2-3. <br /><br />10 Paul Kennedy, σελ. 4-5. <br /> <br />11 Σπ. Λίτσας, Πόλεμος και Ορθολογισμός. Θεωρητικές Προεκτάσεις και Στρατηγικές Εφαρμογές, (Βάρη Αττικής: Εκδόσεις Ποιότητα, 2010), σελ. 226. <br /> <br />12 Κων. Κολιόπουλος, Η Στρατηγική Σκέψη από την Αρχαιότητα έως Σήμερα, (Αθήνα: Ποιότητα, 2008), σελ. 44.<br /><br />13 Paul Kennedy, σελ. 5 <br /> <br />14 Kenneth Waltz, Θεωρεία Διεθνούς Πολιτικής, (Αθήνα: Ποιότητα, 2011), σελ. 202-210. <br /><br />15 Gerry Johnson et. al., Βασικές Αρχές Στρατηγικής των Επιχειρήσεων, (Αθήνα: Κριτική, 2011), σελ. 33. <br /> <br />16 Arther Ferrill, ‘’The Grand Strategy of the Roman Empire’’ in, Grand Strategies in War and Peace, ed. Paul Kennedy, (New Heaven and London, Yale University Press, 1991), p. 78. <br /><br />17 Παναγιώτης. Ήφαιστος και Αθανάσιος Πλατιάς, Ελληνική Αποτρεπτική Στρατηγική, (Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση, 1992), σελ. 64-65. <br /><br />18 Paul Kennedy, σελ. 5 <br /><br />19 David Pratt, ‘’Lecture One: Strategy and Grand Strategy,’’ Journal of Military and Strategic Studies, North America, 10, Jun. 2007 p.15, Available at: http://jmss.synergiesprairies.ca/jmss/index.php/jmss/article/view/92/102, (Date accessed: 2 Jan. 2015). <br /> <br />20 David Pratt, ‘’Lecture Two: Historical and Theoretical Considerations’’, Journal of Military and Strategic Studies, North America, 10, Jun. 2007, p.2 Available at: http://jmss.synergiesprairies.ca/jmss/index.php/jmss/article/view/93/103, (Date accessed: 2 Jan. 2015). <br /><br />21 Basil Herny Liddel Hart, Στρατηγική της Έμμεσης Προσεγγίσεως, σελ. 502. <br /> <br />22 Inge Kjell Bjerga & Torunn Laugen Haaland ‘’Development of Military Doctrine: The Particular Case of Small States,’’ Journal of Strategic Studies, 33:4, (2010) p. 507. Η λέξη δόγμα σημαίνει «αυτό το οποίο διδάσκεται» από τη λατινική λέξη docrtina. Bjerga & Haaland σελ. 507. <br /><br />23 Basil Herny Liddel Hart, Στρατηγική της Έμμεσης Προσεγγίσεως, σελ. 500-501. <br /> <br />24 Τζέημς Κλέϊτον, «Η Στρατηγική της Ιαπωνίας και των ΗΠΑ στον Πόλεμο του Ειρηνικού», στο Οι Δημιουργοί της Σύγχρονης Στρατηγικής από τον Μακκιαβέλι στην Πυρηνική Εποχή, επιμ. Peter Paret, (Αθήνα: Τουρίκη, 2004), σελ.831.<br /><br />25 Colin S. Gray, Strategy for Chaos, (London: Frank Cass Publishers, 2002), p.3. <br /><br />26 David Pratt, ‘’Lecture One: Strategy and Grand Strategy,’’ p. 5. <br /><br />27 Π. Ήφαιστος και Αθ. Πλατιάς, σελ. 67-68. <br /><br />28 Σπ. Λίτσας, σελ. 227. <br /><br /> 29 Πήτερ Πάρετ, Εισαγωγή στο Οι Δημιουργοί της Σύγχρονης Στρατηγικής από τον Μακκιαβέλι στην Πυρηνική Εποχή, επιμ. Πήτερ Πάρετ, (Αθήνα: Τουρίκη, 2004), σελ.11. <br /><br />30 Joint Staff (J-7), σελ.320. <br /><br /> 31 Γκόρντον Α. Κραιγκ και Φήλιξ Γκίλπερτ, «Σκέψεις για τη Στρατηγική Σήμερα και στο Μέλλον», στο Οι Δημιουργοί της Σύγχρονης Στρατηγικής από τον Μακκιαβέλλι στην Πυρηνική Εποχή, επιμ. Πήτερ Πάρετ, (Αθήνα: Τουρίκη, 2004), σελ. 1028. </i><br />
<br />
<i>32 Π. Ηφαιστος και Αθ. Πλατιάς, σελ. 65.<br /><br />33 Basil Herny Liddel Hart, Στρατηγική της Έμμεσης Προσεγγίσεως, σελ. 21-22. <br /><br />34 Ibid., σελ. 502. <br /><br /> 35 Michael Howard ‘’The classical strategists’’, The Adelphi Papers, 9:54, (1969): p.18. Ο Howard θεωρεί τη λέξη «τέχνη» καταλληλότερη από αυτή της «επιστήμης», να χαρακτηρίσει την έννοια της στρατηγικής. Howard, ‘’The classical strategists’’, σελ.18. <br /><br />36 J. A. Chamier ‘’Strategy and Air Strategy,’’ Royal United Services Institution. Journal, 66:464, (1921): p. 642. <br /><br />37 Γκορντον Κραιγκ, Φήλιξ Γκιλπερτ, σελ. 1024. <br /><br />38 Π. Ήφαιστος και Αθ. Πλατιάς, σελ. 65. <br /><br />39 Ibid., σελ. 20. <br /><br />40 Inge Kjell Bjerga & Torunn Laugen Haaland, p. 507. </i><br /> </div>
i-know.grhttp://www.blogger.com/profile/07400229464291980397noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5853046852495646077.post-27463380852118685262015-12-06T13:42:00.000+02:002016-01-09T15:49:44.482+02:00Η θεωρία της Rimland. Από την εφαρμογή της Rimland, στον έλεγχο της ενέργειας<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
Από την εφαρμογή της Rimland, στον έλεγχο της ενέργειας. (2) <a href="http://iknowgr.blogspot.gr/2015/11/rimland.html" target="_blank">Συνέχεια από ''Η θεωρία της Rimland''</a><br />
<table align="center" cellpadding="0" cellspacing="0" class="tr-caption-container" style="margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;"><tbody>
<tr><td style="text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiHYBFw0TQC8W1Jq40t3ovGBr7rV_iIjYYzFnnBnqugskvA3R8qNgBZjVFJ9xD-btGrTWLpiBwTK-Hnd3J703jt86IdIUmH9dnfJ06r5OKny-4yTycb5sOiL8wLXbJ9pjulw6MlYFsIn8zS/s1600/rimland.jpeg" imageanchor="1" style="margin-left: auto; margin-right: auto;"><img border="0" height="241" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiHYBFw0TQC8W1Jq40t3ovGBr7rV_iIjYYzFnnBnqugskvA3R8qNgBZjVFJ9xD-btGrTWLpiBwTK-Hnd3J703jt86IdIUmH9dnfJ06r5OKny-4yTycb5sOiL8wLXbJ9pjulw6MlYFsIn8zS/s400/rimland.jpeg" width="400" /></a></td></tr>
<tr><td class="tr-caption" style="text-align: center;"><i>Heartland Theory vs. Rimland Theory</i></td></tr>
</tbody></table>
<br />
<u>Ο ρόλος της ενέργειας στο πέρασμα του χρόνου.</u><br />
<br />
Από την αρχαιότητα κιόλας οι άνθρωποι έδιναν βαρύνουσα σημασία στις φυσικές πηγές ενέργειας. Από την ελληνική μυθολογία και μετέπειτα στα Ομηρικά έπη διακρίνεται η σημασία της αιολικής ενέργειας βάση του μύθου του ασκού του Αιόλου. Οι αρχαίοι Έλληνες κατανοούσαν πως τα στοιχεία της φύσης με την κατάλληλη χρήση ήταν ικανά να παράγουν δύναμη και ενέργεια αποδοτικότερη από αυτή των ανθρώπων, Οι αρχαίοι Σουμέριοι και Ασσύριοι παρατηρούσαν να αναβλύζει από τα έγκατα της γης πετρέλαιο που το χρησιμοποίησαν αρχικά για την στεγανοποίηση πλοίων και αρδευτικών έργων. Μόνο στους πρώτους χριστιανικούς χρόνους οι Πέρσες και οι Άραβες ενδιαφέρθηκαν να το διυλίσουν σε φωτιστικό πετρέλαιο, και οι τελευταίοι να το κάνουν γνωστό στην Ευρώπη τον 12ο μ.Χ αιώνα. Τον 19ο αιώνα, η χρήση του φωτιστικού πετρελαίου δεν διέφερε πολύ από αυτή κατά τον μεσαίωνα. Μόνο με την ανακάλυψη της μηχανής εσωτερικής καύσης επήλθε και η ανάγκη για περεταίρω διύλιση του πετρελαίου και ανάπτυξη των πετρελαιοειδών. Από το 1870<br />
<a name='more'></a>έως τις αρχές του 20ου αιώνα συντελέστηκε μια τεράστια ανάπτυξη στη παραγωγή πετρελαίου της τάξης του 3.000% ,από 1.000.000 σε 3.000.000.000 τόνους το χρόνο. (Εγκυκλοπαίδεια Επιστήμη & Ζωή,1985)<br />
<br />
Με την βιομηχανική φρενίτιδα που κυρίευσε την υφήλιο στις αρχές του 20ου αιώνα, η ανάγκη για παραγωγή πετρελαίου ήταν τεράστια. Σε σημείο που η καταναλωτική ευημερία του παγκόσμιου πληθυσμού να είναι από τότε σε παράλληλη τροχιά με την κατανάλωση ενέργειας. Και μάλιστα τόσο εξαρτώμενη είναι η ευδαιμονία και η ανάπτυξη που προσφέρει ο «μαύρος» χρυσός, που φτάνουνε συχνά οι ειδικοί στο συμπέρασμα πως όσο περισσότερη ενέργεια/πετρέλαιο καταναλώνει μια χώρα τόσο ανάλογη είναι και η ανάπτυξή της. Και αυτό παραθέτετε στο παρακάτω διάγραμμα, όπου επιβεβαιώνει την ηγεμονία των ΗΠΑ, της Κίνας, της Ιαπωνίας και της Ευρώπης σε παγκόσμιο επίπεδο. (Στη μόνη μορφή κατανάλωσης ενέργειας που πρωτοστατεί ακόμη η Ευρώπη είναι αυτή του Άνθρακα-Κάρβουνου.<br />
<br />
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiPHRLt-PmvtAWvoZ5j2WpzpzxusAQaLrgPWInROALm5Rrj4UAxqdjNga4MdUoh4yFMeKvPloM8QLSTFIoJ97Na3n2gLptPE3OXiilebsuRDyqNHxEMdf0nl0KCOY_rBWGpfWDWmX0mv0jk/s1600/Picture1.jpg"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiPHRLt-PmvtAWvoZ5j2WpzpzxusAQaLrgPWInROALm5Rrj4UAxqdjNga4MdUoh4yFMeKvPloM8QLSTFIoJ97Na3n2gLptPE3OXiilebsuRDyqNHxEMdf0nl0KCOY_rBWGpfWDWmX0mv0jk/s400/Picture1.jpg" /> </a><br />
<br />
Οι χώρες που κυρίως πρωτοστατούν στην παγκόσμια κατανάλωση ενέργειας το 2006 είναι οι ΗΠΑ, η Κίνα, η Ρωσία, η Γερμανία, η Ινδία και ακολουθούν οι περισσότερες χώρες της δυτικής Ευρώπης, η Βραζιλία, η Αυστραλία ,το Μεξικό, η Ιαπωνία, ο Καναδάς κ.ά. Βέβαια στο πιο κάτω σκαρίφημα παρατηρούμε πως η παγκόσμια κατανάλωση ενέργειας ανά κάτοικο το 2003 είναι διαφορετική. Εδώ πρωτοστατούν οι ΗΠΑ, ο Καναδάς, τα Η.Α.Ε και οι Σκανδιναβικές χώρες ενώ στη μέση της κλίμακας βρίσκεται η Ευρώπη , η Ρωσία και ακόμη πιο χαμηλά η Κίνα και η Ινδία.<br />
<br />
<br />
Η χρησιμοποίηση του πετρελαίου ως φθηνή ενέργεια για κάθε χρήση το καθιστά απαραίτητο ακόμη και στις μέρες μας. Παραμένει η κύρια πηγή ενέργειας σε παγκόσμιο επίπεδο με ποσοστό 34% και ακολουθεί ο Άνθρακας με 25% και το φυσικό αέριο με 21%.Όταν παράγονται περί τα 85 εκ βαρέλια ημερησίως εκ των οποίων σχεδόν τα μισά καταναλώνονται από 6 χώρες(ΗΠΑ-Κίνα-Ιαπωνία-Ινδία-Ρωσία-Γερμανία),ανακαλύπτουμε την μεγάλη εξάρτηση του ανεπτυγμένου κόσμου από το «μαύρο» χρυσό.<br />
<br />
<br />
Γίνεται αμέσως κατανοητό η σημασία που έχει το πετρέλαιο στις μέρες μας για την άσκηση οικονομικής πολιτικής σε παγκόσμιο επίπεδο καθώς και η μεταφορά του σημείου αναφοράς από τη Δύση στις μεγαλύτερες χώρες παραγωγής του στη Μέση Ανατολή. Μάλιστα μερίδα μελετητών αναφέρεται συχνά στις συνέπειες σε παγκόσμια κλίμακα των διακοπών ενεργειακής προσφοράς στη οικονομική δραστηριότητα. Χαρακτηριστικότερα παραδείγματα αυτά του πρώτου πετρελαϊκού εμπάργκο της δεκαετίας του 1970 αλλά και στο πρώτο πόλεμο του Κόλπου το 1991. Αυτά τα «πετρελαϊκά σοκ» επέδρασαν τόσο στη κατακόρυφη αύξηση της τιμής του μαύρου χρυσού όσο και σε άλλες διακυμάνσεις τιμών στο διεθνές εμπόριο. Από πολλούς οικονομολόγους θεωρείτε πως υφίσταται μια αντιστρόφως ανάλογη σχέση μεταξύ της τιμής του πετρελαίου και του ΑΕΠ(Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν), της κατανάλωσης και της ανάπτυξης γενικά , και ανάλογη με αυτό της ανεργίας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η πετρελαϊκή κρίση του 1973-74 που αύξησε το πληθωρισμό στις ΗΠΑ στο 12,3% και την ανεργία στο επίπεδο του 5,6% , και επιπρόσθετα αυτή του 1980 στα επίπεδα του 13,3% και 7,1% αντίστοιχα . (Εξαδάκτυλος Κ, 2013)<br />
<br />
<br />
Αλλά το μέλλον δεν προβάλλει τόσο αισιόδοξο. Μπορεί πολλές χώρες παραγωγής πετρελαίου να αναθεωρούν προς το καλύτερο τα ενεργειακά τους αποθέματα(συχνά μάλιστα κάνουν λόγο για το σύνολο του κοιτάσματος και όχι για αυτό προς εκμετάλλευση, τόσο για προσέλκυση επενδύσεων όσο και για ανταγωνιστικούς λόγους, μα θα πρέπει να κατανοήσουμε πως η θεωρία του ‘’Peak Oil’’ που αναπτύχθηκε από τον Dr. Hubbert θα επιβεβαιωθεί. Σύμφωνα με τον σπουδαίο αυτόν γεωφυσικό ένα κοίτασμα πετρελαίου φθάνει στο αποκορύφωμα της παραγωγής του όταν φθάσει στο επίπεδο εξάντλησης του μισού αποθέματος. Με αυτή του τη θεωρία ήδη από 1956 προέβλεψε πως η αμερικάνικη παραγωγή θα κορυφωθεί τη δεκαετία του 1970. Στην πραγματικότητα μέχρι και το 2005 συντελέστηκε και σε παγκόσμιο επίπεδο η κορύφωση της παραγωγής και η ταυτόχρονη συρρίκνωση των αποθεμάτων στο έδαφος. Μάλιστα διάφοροι μελετητές αναφέρουν πως έως το 2050 η ημερήσια παραγωγή πετρελαίου ήδη θα φθάσει στο μισό των επιπέδων του 2013. Οι κυβερνήσεις θα πρέπει έως τότε να έχουν επιλύσει το σπουδαίο αυτό πρόβλημα έλλειψης του φθηνότερου μέσου ενέργειας, μιας και το πετρέλαιο αποτελεί έμμεσα και το κυριότερο μέσο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, της ενέργειας που αποτελεί το φορέα της τεχνολογικής μας ανάπτυξης.<br />
<br />
Η οικονομική ύφεση που μαστίζει τις διεθνή αγορές στις απαρχές του 21ου αιώνα μπορεί να επέδρασε καταπραϋντικά στη ζήτηση του μαύρου χρυσού στο δυτικό κόσμο, αλλά δεν συμβαίνει τούτο στις αναδυόμενες υπερδυνάμεις της Κίνας και της Ινδίας. Στη Κίνα η αύξηση της κατανάλωσης στη δεκαετία 2002-2012 άγγιξε το 100% (υπολογίζεται δε στο 2030 να επιζητά μέχρι και 210% περισσότερη ενέργεια), και μαζί με την Ινδία(187% αντίστοιχα) καταναλώνουν πλέον το 18% της παγκόσμιας παραγωγής, με αυξανόμενους μάλιστα ρυθμούς. Και σε μια περίοδο που η ζήτηση αυξάνει συνεχώς και η τιμή του πετρελαίου φθάνει τα 125 δολ/βαρέλι, όσο η ζήτηση προσπερνά τη προσφορά, τα επίπεδα τιμών μπορεί να αγγίξουν και την τιμή των 300 δολ/βαρέλι.<br />
<br />
<br />
Μπορεί το πετρέλαιο να αποτελούσε για έναν αιώνα τη κύρια πηγή ενέργειας με κύρια χαρακτηριστικά το πλούσιο απόθεμα και τη φθηνή τιμή, πλέον όμως όλα θα αλλάξουν. Με τα αποθέματα του μαύρου χρυσού να μην ανταποκρίνονται στην αυξημένη ζήτηση, η παγκόσμια οικονομία θα προσπαθήσει να ανταπεξέλθει με νέες μορφές ενέργειας όπως το φυσικό αέριο και η πυρηνική ενέργεια. Ίσως αυτό να αποτελεί μοναδική ευκαιρία για χώρες όπως η Ελλάδα που βρίσκονταν στην αφάνεια του ενεργειακού παγκόσμιου χάρτη να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις των καιρών, και να μετουσιωθεί σε έναν ισάξιο παίχτη στη παγκόσμια ενεργειακή σκακιέρα.<br />
<br />
<u>Σύγχρονες και εναλλακτικές μορφές ενέργειας</u><br />
<br />
Είναι
πραγματικά δύσκολο κανείς να προβλέψει το μέλλον. Οι οικονομικοπολιτικές
και κοινωνικές συνθήκες που επιδρούν άμεσα σε αυτό μπορούν να αναλυθούν
και να υπάρχει μια πρόβλεψη, αλλά το πιο σημαντικό ίσως είναι να
αντιμετωπιστεί ένα πρόβλημα που φαίνεται να γεννάται τώρα και να
εγκαθίσταται στο μέλλον. Η πρόβλεψη πρέπει να υπάρξει στις μέρες μας και
για το πρόβλημα έλλειψης ή και πλήρης εξαφάνισης του μαύρου χρυσού. Η
σύγχρονη κοινωνία χαρακτηρίζεται από τη χρήση της φθηνής ενέργειας και
συγκεκριμένα του πετρελαίου. Ήδη μέχρι το 1970 όλα τα μεγάλα κοιτάσματα
πετρελαίου είχαν ήδη ανακαλυφθεί. Από τότε, ενώ η παγκόσμια οικονομία
αναπτύσσονταν συνεχώς, τα αποθέματα μειωνόντουσαν μιας και νέα προς
εκμετάλλευση αποθέματα δεν ανακαλύπτονταν. Έτσι φτάσαμε στις απαρχές της
νέας χιλιετίας όπου οι επιστήμονες μιλούν για τον ενεργειακό μεσαίωνα
που έρχεται. Στο παρακάτω σκαρίφημα φαίνεται πως το πετρέλαιο τελειώνει,
και ιδιαίτερα κάπου στο 2025 που η παγκόσμια ζήτηση θα φτάσει στα 125
εκ. βαρέλια ημερησίως από 75 που είναι σήμερα.<br />
<br />
<br />
Σύμφωνα
και με τη U.S Energy Information Administration οι χώρες που κατά κύριο
λόγω ακόμη χρησιμοποιούν το πετρέλαιο ως πρωτεύων ενέργεια είναι οι USA
με ημερήσια κατανάλωση 18,5 εκ. βαρέλια .<br />
<br />
<br />
Από την άλλη
φαίνεται η συνεχής αύξηση της Ασίας στην κατανάλωση ενέργειας τα
τελευταία 20 χρόνια. (εικόνα 10 Παράρτημα Α).Στο site της eia μπορούμε
να κατανοήσουμε πλήρως την συνολική κατανάλωση ενέργειας σε οποιασδήποτε
από τις 219 χώρες της υφηλίου, και της σχέσης αυτής με το πετρέλαιο.
Π.χ οι USA έχουν αισθητή πτώση στη χρήση πετρελαιοειδών σε σχέση με το
φυσικό αέριο το 2012 και μετέπειτα, σε σημείο που το φυσικό αέριο μπορεί
ήδη να ξεπερνά τη ζήτηση ενώ η αναπτυσσόμενη Κίνα αναζητά περισσότερο
το πετρέλαιο για να καλύψει τις ανάγκες της. Τέλος, σύμφωνα με μελέτες
που έχουν γίνει με το μοντέλο POLES η χρήση του πετρελαίου θα μειωθεί
αισθητά έως το 2050 σε Ευρώπη και Β Αμερική, με τη θέση του να παίρνουν
οι εναλλακτικές μορφές καθώς και η πυρηνική ενέργεια.<br />
<br />
<br />
Η
ανάπτυξη στην ανατολή(Κίνα & Ινδία) αυξάνει συνεχώς την ζήτηση και
μάλιστα η ζήτηση θα φτάσει σε αυξανόμενο επίπεδο της τάξης του 42% για
το πετρέλαιο και 65% για το αέριο. (εικόνα 11 Παράρτημα Α). Από τώρα
πρέπει να παρθούν τα δραστικά μέτρα για να μην ζήσουμε τον ενεργειακό
μεσαίωνα που επικαλούνται όλοι. Οι ειδικοί αναφέρουν πως απαιτούνται 5,4
τρις δολάρια προς επένδυση σε νέες απομακρυσμένες και επικίνδυνες
πετρελαιοπηγές όπως στη Σιβηρία και Αφρική. Με την κατάλληλη ενεργειακή
πολιτική, στις μέρες μας όπου η ζήτηση φαίνεται να ξεπερνά την προσφορά
ίσως δεν ανακύψουν τα αναμενόμενα προβλήματα. Αλλά και πάλι κάποτε το
πετρέλαιο θα πάψει να υφίσταται. Θα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα σε
νέες πηγές ενέργειας όπως το αέριο.<br />
<br />
<br />
Η ζήτησή του είναι
ήδη μεγάλη(αύξηση Ευρώπης 43% και Ασία 222%) αλλά ανακαλύπτονται και νέα
αποθέματα. Βέβαια το κόστος μετατροπής όλων των μηχανών από καύσης
πετρελαίου και παραγώγων σε φυσικού αερίου, θα ανεβάσει το κόστος αλλά η
πολιτική αυτή μοιάζει μονόδρομος. Βέβαια τα προβλήματα μεταξύ των
κύριων παραγωγών και των υπερδυνάμεων του πλανήτη δεν θα
εξαλειφθούν(όπως γίνεται και στο πετρέλαιο) και μια πηγή νέας έντασης
διαφαίνεται. Αλλά λύση στο ενεργειακό υπάρχει, και θα βοηθήσει στη
περεταίρω ανάπτυξη της υφηλίου. Το αέριο συγκεκριμένα έχει μεγάλο κόστος
μεταφοράς και οι επενδύσεις αποσβένουν το αρχικό κεφάλαιο σε βάθος
χρόνου, αλλά τονίσαμε πως αποτελεί μονόδρομο. Και οι χώρες που φαίνονται
πλούσιες σε κοιτάσματα είναι αυτές του Περσικού Κόλπου, της Νιγηρίας
και της Βενεζουέλας ενώ στον ενεργειακό χάρτη πλέον μπαίνουν και νέες
όπως η Κύπρος και η Ελλάδα. Και εάν τα κεφάλαια που απαιτούνται για το
φυσικό αέριο είναι πολλά να βρεθούν στη παρούσα κατάσταση για πλήρη
ανάπτυξη, υπάρχουν και οι πηγές Άνθρακα αλλά και ουρανίου που μπορούν να
βοηθήσουν στη συνέχιση της ανάπτυξης.<br />
<br />
<br />
Μπορεί το
πετρέλαιο να αποτελούσε για έναν αιώνα η κύρια πηγή ενέργειας με κύρια
χαρακτηριστικά το πλούσιο απόθεμα και τη φθηνή τιμή, πλέον όμως όλα θα
αλλάξουν. Με το τέλος των αποθεμάτων είναι σίγουρο πως η ανθρωπότητα θα
μεταβεί σε νέες πηγές, αν και πιο κοστοβόρες και μπορεί και με
καταστροφικά αποτελέσματα πολλές φορές(κίνδυνος πυρηνικού ατυχήματος με
την χρήση του ουρανίου), αλλά αν υπάρξει από τώρα η δέουσα προσοχή και
προπορεία, δεν θα υπάρξουν σοβαρά προβλήματα. λλά όπως και για το
πετρέλαιο διεξήχθησαν πόλεμοι, διότι η ενεργειακή παντοδυναμία επιφέρει
πλούτο και παγκόσμια ηγεμονία, έτσι και στο μέλλον θα διεξαχθούν
αναμετρήσεις για το ποιος θα ελέγχει τα νέα αποθέματα αερίου, άνθρακα
και ουρανίου σε παγκόσμιο επίπεδο. Η Ιστορία έχει αποδείξει πως οι
υπερδυνάμεις πριν βρεθούν σε αδιέξοδη πολιτική, αναζητούν νέους τόπους
και τρόπους άσκησης των συμφερόντων τους. Έτσι δεν θα αποτελέσει
πρωτόγνωρο το θέαμα η χώρα Χ που είναι η υπερδύναμη(οικονομικά,
πολιτικά, επιστημονικά, ερευνητικά και επομένως και στρατιωτικά)
χρησιμοποιώντας το όποιο απόθεμα που έχει σε πετρέλαιο να διεξάγει
επιθετικό πόλεμο ώστε να γίνει ο κύριος ανάδοχος της νέας πηγής
ενέργειας. Δεν είναι τυχαίο στον περσικό κόλπο εδώ και δεκαετίες
συντελούνται γενοκτονίες και πόλεμοι επέμβασης σε ανεξάρτητες χώρες, με
κύριο σκοπό τον έλεγχο αρχικά των πετρελαίων(του τωρινού μέσου
ενεργειακής ανάπτυξης) και μελλοντικά του φυσικού αερίου.<br />
<br />
<u>Σύγχρονες και εναλλακτικές μορφές ενέργειας</u><br />
<br />
<br />
Είναι
πραγματικά δύσκολο κανείς να προβλέψει το μέλλον. Οι οικονομικοπολιτικές
και κοινωνικές συνθήκες που επιδρούν άμεσα σε αυτό μπορούν να αναλυθούν
και να υπάρχει μια πρόβλεψη, αλλά το πιο σημαντικό ίσως είναι να
αντιμετωπιστεί ένα πρόβλημα που φαίνεται να γεννάται τώρα και να
εγκαθίσταται στο μέλλον. Η πρόβλεψη πρέπει να υπάρξει στις μέρες μας και
για το πρόβλημα έλλειψης ή και πλήρης εξαφάνισης του μαύρου χρυσού. Η
σύγχρονη κοινωνία χαρακτηρίζεται από τη χρήση της φθηνής ενέργειας και
συγκεκριμένα του πετρελαίου. Ήδη μέχρι το 1970 όλα τα μεγάλα κοιτάσματα
πετρελαίου είχαν ήδη ανακαλυφθεί. Από τότε, ενώ η παγκόσμια οικονομία
αναπτύσσονταν συνεχώς, τα αποθέματα μειωνόντουσαν μιας και νέα προς
εκμετάλλευση αποθέματα δεν ανακαλύπτονταν. Έτσι φτάσαμε στις απαρχές της
νέας χιλιετίας όπου οι επιστήμονες μιλούν για τον ενεργειακό μεσαίωνα
που έρχεται. Στο παρακάτω σκαρίφημα φαίνεται πως το πετρέλαιο τελειώνει,
και ιδιαίτερα κάπου στο 2025 που η παγκόσμια ζήτηση θα φτάσει στα 125
εκ. βαρέλια ημερησίως από 75 που είναι σήμερα.<br />
<br />
<br />
Σύμφωνα και
με τη U.S Energy Information Administration οι χώρες που κατά κύριο λόγω
ακόμη χρησιμοποιούν το πετρέλαιο ως πρωτεύων ενέργεια είναι οι USA με
ημερήσια κατανάλωση 18,5 εκ. βαρέλια .<br />
<br />
<br />
Από την άλλη φαίνεται η
συνεχής αύξηση της Ασίας στην κατανάλωση ενέργειας τα τελευταία 20
χρόνια.<br />
<br />
Στο site της eia μπορούμε να
κατανοήσουμε πλήρως την συνολική κατανάλωση ενέργειας σε οποιασδήποτε
από τις 219 χώρες της υφηλίου, και της σχέσης αυτής με το πετρέλαιο. Π.χ
οι USA έχουν αισθητή πτώση στη χρήση πετρελαιοειδών σε σχέση με το
φυσικό αέριο το 2012 και μετέπειτα, σε σημείο που το φυσικό αέριο μπορεί
ήδη να ξεπερνά τη ζήτηση ενώ η αναπτυσσόμενη Κίνα αναζητά περισσότερο
το πετρέλαιο για να καλύψει τις ανάγκες της. Τέλος, σύμφωνα με μελέτες
που έχουν γίνει με το μοντέλο POLES η χρήση του πετρελαίου θα μειωθεί
αισθητά έως το 2050 σε Ευρώπη και Β Αμερική, με τη θέση του να παίρνουν
οι εναλλακτικές μορφές καθώς και η πυρηνική ενέργεια.<br />
<br />
<br />
Η
ανάπτυξη στην ανατολή(Κίνα & Ινδία) αυξάνει συνεχώς την ζήτηση και
μάλιστα η ζήτηση θα φτάσει σε αυξανόμενο επίπεδο της τάξης του 42% για
το πετρέλαιο και 65% για το αέριο. (εικόνα 11 Παράρτημα Α). Από τώρα
πρέπει να παρθούν τα δραστικά μέτρα για να μην ζήσουμε τον ενεργειακό
μεσαίωνα που επικαλούνται όλοι. Οι ειδικοί αναφέρουν πως απαιτούνται 5,4
τρις δολάρια προς επένδυση σε νέες απομακρυσμένες και επικίνδυνες
πετρελαιοπηγές όπως στη Σιβηρία και Αφρική. Με την κατάλληλη ενεργειακή
πολιτική, στις μέρες μας όπου η ζήτηση φαίνεται να ξεπερνά την προσφορά
ίσως δεν ανακύψουν τα αναμενόμενα προβλήματα. Αλλά και πάλι κάποτε το
πετρέλαιο θα πάψει να υφίσταται. Θα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα σε
νέες πηγές ενέργειας όπως το αέριο.<br />
<br />
<br />
Η ζήτησή του είναι ήδη
μεγάλη(αύξηση Ευρώπης 43% και Ασία 222%) αλλά ανακαλύπτονται και νέα
αποθέματα. Βέβαια το κόστος μετατροπής όλων των μηχανών από καύσης
πετρελαίου και παραγώγων σε φυσικού αερίου, θα ανεβάσει το κόστος αλλά η
πολιτική αυτή μοιάζει μονόδρομος. Βέβαια τα προβλήματα μεταξύ των
κύριων παραγωγών και των υπερδυνάμεων του πλανήτη δεν θα
εξαλειφθούν(όπως γίνεται και στο πετρέλαιο) και μια πηγή νέας έντασης
διαφαίνεται. Αλλά λύση στο ενεργειακό υπάρχει, και θα βοηθήσει στη
περεταίρω ανάπτυξη της υφηλίου. Το αέριο συγκεκριμένα έχει μεγάλο κόστος
μεταφοράς και οι επενδύσεις αποσβένουν το αρχικό κεφάλαιο σε βάθος
χρόνου, αλλά τονίσαμε πως αποτελεί μονόδρομο. Και οι χώρες που φαίνονται
πλούσιες σε κοιτάσματα είναι αυτές του Περσικού Κόλπου, της Νιγηρίας
και της Βενεζουέλας ενώ στον ενεργειακό χάρτη πλέον μπαίνουν και νέες
όπως η Κύπρος και η Ελλάδα. Και εάν τα κεφάλαια που απαιτούνται για το
φυσικό αέριο είναι πολλά να βρεθούν στη παρούσα κατάσταση για πλήρη
ανάπτυξη, υπάρχουν και οι πηγές Άνθρακα αλλά και ουρανίου που μπορούν να
βοηθήσουν στη συνέχιση της ανάπτυξης.<br />
<br />
<br />
Μπορεί το πετρέλαιο
να αποτελούσε για έναν αιώνα η κύρια πηγή ενέργειας με κύρια
χαρακτηριστικά το πλούσιο απόθεμα και τη φθηνή τιμή, πλέον όμως όλα θα
αλλάξουν. Με το τέλος των αποθεμάτων είναι σίγουρο πως η ανθρωπότητα θα
μεταβεί σε νέες πηγές, αν και πιο κοστοβόρες και μπορεί και με
καταστροφικά αποτελέσματα πολλές φορές(κίνδυνος πυρηνικού ατυχήματος με
την χρήση του ουρανίου), αλλά αν υπάρξει από τώρα η δέουσα προσοχή και
προπορεία, δεν θα υπάρξουν σοβαρά προβλήματα. λλά όπως και για το
πετρέλαιο διεξήχθησαν πόλεμοι, διότι η ενεργειακή παντοδυναμία επιφέρει
πλούτο και παγκόσμια ηγεμονία, έτσι και στο μέλλον θα διεξαχθούν
αναμετρήσεις για το ποιος θα ελέγχει τα νέα αποθέματα αερίου, άνθρακα
και ουρανίου σε παγκόσμιο επίπεδο. Η Ιστορία έχει αποδείξει πως οι
υπερδυνάμεις πριν βρεθούν σε αδιέξοδη πολιτική, αναζητούν νέους τόπους
και τρόπους άσκησης των συμφερόντων τους. Έτσι δεν θα αποτελέσει
πρωτόγνωρο το θέαμα η χώρα Χ που είναι η υπερδύναμη(οικονομικά,
πολιτικά, επιστημονικά, ερευνητικά και επομένως και στρατιωτικά)
χρησιμοποιώντας το όποιο απόθεμα που έχει σε πετρέλαιο να διεξάγει
επιθετικό πόλεμο ώστε να γίνει ο κύριος ανάδοχος της νέας πηγής
ενέργειας. Δεν είναι τυχαίο στον περσικό κόλπο εδώ και δεκαετίες
συντελούνται γενοκτονίες και πόλεμοι επέμβασης σε ανεξάρτητες χώρες, με
κύριο σκοπό τον έλεγχο αρχικά των πετρελαίων(του τωρινού μέσου
ενεργειακής ανάπτυξης) και μελλοντικά του φυσικού αερίου.<br />
<br />
<br />
<u><b>Στο Περσικό κόλπο</b></u><br />
<br />
Στον
περσικό κόλπο απαντώνται περίπου τα 2/3 των παγκόσμιων αποθεμάτων
πετρελαίου. Εδώ και δεκαετίες αποτελεί το κέντρο των ενεργειακών πόρων
όλου του πλανήτη, με κυρίαρχη υπερδύναμη τις ΗΠΑ. Πλέον και άλλες χώρες
κινούνται προς απόκτηση πλεονεκτημάτων και μεριδίων της ενέργειας. Η
περιοχή χαρακτηρίζεται από αύξηση του Ισλαμικού φονταμελισμού, τάσεις
εχθρικές προς τη Δύση, και πιθανό πεδίο γεοπολιτικών συγκρούσεων .<br />
<br />
<br />
Οι
ΗΠΑ έχουν κυριαρχήσει στη περιοχή από τη δεκαετία του 1970. Το 1972 η
Μεγάλη Βρετανία αποχώρησε από τη στρατιωτική παρουσία ανατολικά του
Σουέζ, και οι ΗΠΑ κινήθηκαν να αναπληρώσουν το κενό. Προσπαθούσαν πάντα
να εγκαθιδρύουν πολιτικά καθεστώτα φιλικά προς αυτούς όπως ο Σάχης του
Ιράν, που τελικά παρέδωσε την εξουσία στο Χομεϊνί. Πολλές φορές ο
έλεγχος της περιοχής φαινότανε να οδεύει σε καθεστώτα μη ελεγχόμενα από
τις ΗΠΑ, και η μόνη λύση πάντα ήταν μία : η στρατιωτική επέμβαση για την
προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων!! Τα τελευταία χρόνια έχουν
υιοθετήσει μια αμυντική στάση, αλλά προσπαθούν να διατηρήσουν τη
δεσπόζουσα θέση τους στον περσικό, και το περιορισμό της πρόσβασης άλλων
ισχυρών κρατών που το επιδιώκουν διακαώς όπως η Ε.Ε,η Κίνα,η Ρωσία,η
Ιαπωνία και η Ινδία. Η αστάθεια τα τελευταία χρόνια αποθαρρύνει τα έθνη
να επενδύσουν στη περιοχή, και είναι σύνηθες ο πόθος των κρατών του
κόλπου να παρουσιάζουν τα αποθέματα ενέργειας σε υπέρμετρο βαθμό ώστε να
προσελκύσουν επενδύσεις.<br />
<br />
<br />
Στην περιοχή απαντώνται επίσης τα
2/5 αποθεμάτων φυσικού αερίου, με δεσπόζουσα θέση το Ιράν. Έθνη
χρησιμοποιούν την αναπτυξιακή βοήθεια, τη διπλωματία και τις
στρατιωτικές πωλήσεις για να διασφαλίσουν ένα μερίδιο των αποθεμάτων. Οι
ΗΠΑ φαίνεται να παρέδωσαν τη κυριότητα των αποθεμάτων, μετά και τους
δύο αποτυχημένους πολέμους στο «τύρρανο» Σαντάμ Χουσεΐν, και οι
αμερικάνικες εταιρίες ενέργειας όπως η Exxon Mobil και Chevron
εξακολουθούν να διαχειρίζονται τη μερίδα του λέοντος.<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgmEll-BRV-lDryt5tmODYPs1cn7S0oNL0DIKMWaRWxwLcn3c1N3cofcJYEzYSi3bEeWBEWAmN3jhvztIz-2X989i3V3606TzBTjc8yacS3dZppGE8suGN_MhSy-bgU0iPGwjmnMIS8vkxB/s1600/Screenshot+from+2015-12-06+12%253A58%253A08.png" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="258" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgmEll-BRV-lDryt5tmODYPs1cn7S0oNL0DIKMWaRWxwLcn3c1N3cofcJYEzYSi3bEeWBEWAmN3jhvztIz-2X989i3V3606TzBTjc8yacS3dZppGE8suGN_MhSy-bgU0iPGwjmnMIS8vkxB/s320/Screenshot+from+2015-12-06+12%253A58%253A08.png" width="320" /></a></div>
<br />
<br />
Αν παρατηρήσει κανείς το χάρτη θα κατανοήσει κανείς τη στρατηγική
περικύκλωσης που διετέλεσε η αμερικάνικη εξωτερική πολιτική και
διπλωματία. Η σημαντικότητα της περιοχής είναι αδιαμφισβήτητη. Αλλά η
σημαντικότητα δεν αφορά αποκλειστικά τα ίδια τα αποθέματα. Οι χώρες που
τα έχουν υπό την κατοχή τους είναι συνήθως φιλικά προσκείμενες προς τη
Δύση, πλην του Ιράν. Η δέουσα προσοχή δίνεται στη μεταφορά τους σε
ασφαλή σημεία διανομής, και η όλη διαδρομή πρέπει να αποτελεί και να
φυλάσσεται ως κόρη οφθαλμού. Σίγουρα ο παγκόσμιος χωροφύλαξ ΗΠΑ, δεν
εμπιστεύεται το Ιράν, και αναζητεί διεξόδους διανομής της ενέργειας σε
ασφαλή τοποθεσίες, μιας και τα στενά του Ορμούζ αποτελούν το ισχυρό
διαπραγματευτικό χαρτί των Ιρανών. Η επιδίωξη για έλεγχο της γειτονικής
Συρίας δεν αποτελεί μια μελλοντική ασφαλή διαχείριση και διανομή των
αποθεμάτων ενέργειας του Κόλπου μόνο, αλλά και συνεχή επιδίωξη μη
εισόδου νέων δυνάμεων στο σημαντικό αυτό γεωστρατηγικό παίγνιο(βλ.
Ρωσία). Στο χάρτη που ακολουθεί εύκολα κατανοεί κάποιος τη σημασία που
αποδίδουν οι δυτικές δυνάμεις στους αγωγούς διανομής που διέρχονται από
περιοχές όπως η Συρία, το Β.Ιράκ και η Τουρκία, και η απεξάρτησή τους
από τις ορέξεις του Ιράν. <br />
<br />
<br />
Πρέπει να τονιστεί πως οι ΗΠΑ
απεξαρτοποιούνται με το χρόνο από την ενέργεια του Περσικού Κόλπου. Η
ισχυρότερη δύναμη της υφηλίου δίνει στις μέρες μας προτεραιότητα στη
χρησιμοποίηση του πετρελαίου/αερίου σχιστολίθου.Στα εδάφη τους
παρατηρούνται τεράστια αποθέματα, 2,8 τρις ΒΟΕ, και επιδιώκουν να γίνει
εμπορικά βιώσιμο σε μεγάλη κλίμακα. Βρίσκεται σε ρηχή τοποθεσία και
απαιτεί τεράστιες ποσότητες νερού για την εξόρυξη. Αλλά φαίνεται να
αποτελεί μονόδρομο.<br />
<br />
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjEDjiAf0vlunryAhwqvXLwMh0jzDzxAxKSQzUQktC7ANOnLoe9Q1IkZMULe4NYUGpkRvzFq17nliUrSlSPbSdRL9IFyynHTZuzLEYNGxuTTVKkx3FRhaRRwRa_rwlRKJCdHEl15REuEQUU/s1600/Screenshot+from+2015-12-06+13%253A12%253A42.png" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjEDjiAf0vlunryAhwqvXLwMh0jzDzxAxKSQzUQktC7ANOnLoe9Q1IkZMULe4NYUGpkRvzFq17nliUrSlSPbSdRL9IFyynHTZuzLEYNGxuTTVKkx3FRhaRRwRa_rwlRKJCdHEl15REuEQUU/s1600/Screenshot+from+2015-12-06+13%253A12%253A42.png" /></a><br />
<b><br /></b>
<b><u>Στην Κασπία θάλασσα</u></b><br />
<br />
Η Κασπία θάλασσα αποτελεί σήμερα
τη δεύτερη σημασίας περιοχή αποθεμάτων ενέργειας. Οι δημοκρατίες της
πρώην Σοβιετικής Ένωσης βρίσκονται πλησίον της περιοχής και βρίσκονται
ενεργά στην ατζέντα για τη<br />
παγκόσμια ενεργειακή δραστηριότητα.<br />
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEigxXqqabKmRB4q5ogvgtRhJ08Y0NIhBLU1VFMCgguiw5GShPMU_JNPCYz6hSuMlZ62417mavrR0Nv9c6y_ewvwSIrTK0x_HwwccWGiE2jeIbXvY_1MTPG-mw2uQSxPnmlcU2VPuyTCIdAq/s1600/Screenshot+from+2015-12-06+13%253A16%253A29.png" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="281" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEigxXqqabKmRB4q5ogvgtRhJ08Y0NIhBLU1VFMCgguiw5GShPMU_JNPCYz6hSuMlZ62417mavrR0Nv9c6y_ewvwSIrTK0x_HwwccWGiE2jeIbXvY_1MTPG-mw2uQSxPnmlcU2VPuyTCIdAq/s320/Screenshot+from+2015-12-06+13%253A16%253A29.png" width="320" /></a></div>
<br />
Δεν έχουν τα αποθέματα της Μέσης Ανατολής σε πετρέλαιο και αέριο, αλλά
την ξεπερνούν σε σύνολο αποθηκευμένης ενέργειας που εμπεριέχεται στα
εδάφη τους.(μεγάλες ποσότητες άνθρακα)<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhVijhpksvIqOQqtKsTcsJ7EKNL0XcozIcQYxquh29js3o1p5rfXNLbFP3aLwxX6mg63xr9L6oOoNOKxzEVYcxX3pmSipIvFwFpfHlLE5V7JF3xPF3fwHVlzj-7ycRE7WcAnyJQ1WEM4OD6/s1600/Screenshot+from+2015-12-06+13%253A20%253A24.png" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="198" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhVijhpksvIqOQqtKsTcsJ7EKNL0XcozIcQYxquh29js3o1p5rfXNLbFP3aLwxX6mg63xr9L6oOoNOKxzEVYcxX3pmSipIvFwFpfHlLE5V7JF3xPF3fwHVlzj-7ycRE7WcAnyJQ1WEM4OD6/s320/Screenshot+from+2015-12-06+13%253A20%253A24.png" width="320" /></a></div>
Σε
ένα γεωστρατηγικό περιβάλλον που μεταλάσεται συνεχώς, θα πρέπει να
επαναφέρουμε στις μνήμες μας τις συγκρούσεις που έλαβαν μέρος στην
ευρύτερη περιοχή. Με την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, οι ΗΠΑ και οι ευρωπαϊκές<br />
δυνάμεις
επιδίωξαν να συμπεριλάβουν στις χώρες επιρροής τους πρώην μέλη της ΕΣΣΔ
όπως η Γεωργία. Ας θυμηθούμε τις μάχες των Τσετσένων αυτονομιστών
έναντι της Ρωσίας, τη κριτική που δέχθηκε η τελευταία για την επέμβασή
της στην Αμπχαζία και νότια Οσσετία κ.ά. Δεν αποτελεί πρωτοτυπία ο
διαχωρισμός του Αζερμπαϊτζάν από τη στενή λωρίδα αρμένικης γης που<br />
διαχωρίζει
τη χώρα, και τον ύπουλο τρόπο επέμβασης της Ρωσίας και ΗΠΑ στη μεταξύ
τους διαμάχη στο Ναγκόρνο Καραμπάχ(αν και το δυτικό τμήμα κατά πρόφαση
αποτελεί αυτόνομο κράτος); Όλες οι διαμάχες της περιοχής μετά τη διάλυση
της ΕΣΣΔ υποδηλώνουν την επιθυμία των δυτικών δυνάμεων να επισέλθουν
στη διαχείριση των ενεργειακών αποθεμάτων της περιοχής από τη μία, και
από την άλλη η Ρωσία να μην απωλέσει το πρωταγωνιστικό της ρόλο.<br />
<br />
Η
Ρωσία εκμεταλλεύεται πλήρως τα δικαιώματά της επί των ενεργειακών
κοιτασμάτων της Κασπίας και αποτελούν τον κύριο τροφοδότη της Ε.Ε σε
αέριο. Ας αναλογιστεί κανείς την επέμβασή της στην αυτόνομη και κραταιά
Ουκρανία, μόλις απώλεσε την κυβερνητική πλειοψηφία ο ρωσόφιλος πρόεδρος
της. Η Ουκρανία κινδύνευε να αποσκιρτήσει από τη ρωσική σφαίρα επιρροής,
να ζητήσει ενεργειακά ανταλλάγματα από τη διέλευση ρωσικών αγωγών που
κατευθύνονται προς την Ευρώπη, και να εισέλθει στη σφαίρα επιρροής της
Ε.Ε.<br />
<br />
Σε μια περίοδος όπου η ανατολή ανακάμπτει μέσω<br />
της
Κίνας και Ινδίας, η προτεραιότητα των χωρών που περιβάλλουν τη Κασπία
είναι η κάλυψη των τρομερών αναγκών ενέργειας των νέων αναδυόμενων
υπερ-δυνάμεων. Γι’αυτό και η επένδυση σε δίκτυα μεταφοράς προς
κατεύθυνση την ανατολή αποτελεί νούμερο ένα στόχο των χωρών αυτών.<br />
<br />
Η
Κασπία αποτελεί εναλλακτική λύση στο εχθρικό και ασταθή Περσικό κόλπο.
Ελκυστική για τις χερσαίες μεταφορές(οδικές,σιδηροδρομικές) των αγαθών
στη Κίνα, Ινδία και Ιαπωνία, αποφεύγοντας τις ευάλωτες θαλάσσιες
περιοχές του Περσικού Κόλπου. Η Ρωσία προσπαθεί να αποκτήσει τον πλήρη
έλεγχο της βιομηχανίας της περιοχής, με υψηλή συμμετοχή στη διοχέτευση
και μεταφορά των αποθεμάτων της περιοχής μέσω των αγωγών της. Η Ρωσία
μέσω της διπλωματίας και των στρατιωτικών εξοπλισμών, έχει αναπτύξει ένα<br />
πλέγμα
συμφωνιών με τις περισσότερες χώρες της περιοχής, και φαίνεται πολύ
δύσκολο πως θα απωλέσει την πρωτοκαθεδρία στη περιοχή.<br />
<br />
Μάλιστα
πρωτοστάτησε στην υπογραφή της SCO(Shanghai Cooperation
Organization),για να διασφαλίσει τη μελλοντική συνεργασία και εξάρτηση
των<br />
χωρών από την ίδια. Μόνο το Τουρκμενιστάν δεν εισήλθε στη
συμφωνία συνεργασίας, παρά τα μεγάλα του αποθέματα σε φυσικό αέριο. Η
Ρωσία εκμεταλλεύτηκε πλήρως την έλλειψη δημοκρατικών καθεστώτων στις
χώρες αυτές και την έλλειψη πολιτισμικής διασύνδεσής τους με τη δύση.<br />
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhGL2VITxeG6DCB0dWABd90tyvnW6kAVaIvNf3NT2G-gFQRkhbZsr1nWdzpjqbSdPcsAh2_8bavZNNK43Ogpp3Af9i60YVYi_5HKlKPO9ZBkJlTFzRcVxwxVMqU3C_tgtxdpmCSBdpqMy9b/s1600/Screenshot+from+2015-12-06+13%253A26%253A00.png" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="457" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhGL2VITxeG6DCB0dWABd90tyvnW6kAVaIvNf3NT2G-gFQRkhbZsr1nWdzpjqbSdPcsAh2_8bavZNNK43Ogpp3Af9i60YVYi_5HKlKPO9ZBkJlTFzRcVxwxVMqU3C_tgtxdpmCSBdpqMy9b/s640/Screenshot+from+2015-12-06+13%253A26%253A00.png" width="640" /></a></div>
<i></i><br />
<i></i><br />
<b></b><br />
<b><u>Στην Αρκτική</u></b><br />
<br />
Και εάν η Κασπία αποτελεί εναλλακτική
λύση στο εχθρικό και ασταθή Περσικό κόλπο, τότε η παγωμένη Αρκτική θα
αποτελέσει στο μέλλον πεδίο αντιπαραθέσεις μεταξύ των υπερδυνάμεων, τόσο
των πλούσιων ενεργειακών κοιτασμάτων όσο και της γειτνίασης των
υπερδυνάμεων.<br />
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEivVlWskiRidQblAtj8g14H7Xjk6nR3r07SoZgvQRPFy4M41f-_WeCIQzONa49Nq_5eIxOPiJF3L08XHEfxbf1sX4BpvqKNHfKHiG9Wr4xcDOU4aksE6JqloOOTTp6C4ahrSz1r0Dx12kJL/s1600/Screenshot+from+2015-12-06+13%253A38%253A34.png" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="335" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEivVlWskiRidQblAtj8g14H7Xjk6nR3r07SoZgvQRPFy4M41f-_WeCIQzONa49Nq_5eIxOPiJF3L08XHEfxbf1sX4BpvqKNHfKHiG9Wr4xcDOU4aksE6JqloOOTTp6C4ahrSz1r0Dx12kJL/s400/Screenshot+from+2015-12-06+13%253A38%253A34.png" width="400" /></a></div>
<br />
Χώρες και συνασπισμοί όπως οι ΗΠΑ (Αλάσκα),Ρωσία(Σιβηρία),Δανία <br />
Γροιλανδία(Ε.Ε),Νορβηγία(Ε.Ε)
και Καναδάς θα επιδιώξουν να αποκομίσουν τα μέγιστα από τη εν λόγω
περιοχή, παρά τα προβλήματα του ψύχους, του<br />
τεράστιου κόστους και των
υπεράκτιων περιοχών.Πλέον στη θεωρία ελέγχου της Παγκόσμιας Νήσου,
χωρίς να λαμβάνεται υπόψη από τους πρώτους μελετητές Spykman, Mackinder
και Mahan, θα πρέπει να συμπεριληφθεί και η<br />
παγωμένη Αρκτική.<br />
<br />
<i>Από Κ.Καλτσά.</i><br />
<br />
συνεχίζεται... (Μέρος 3)<br />
<br />
Τρίτο μέρος <a href="http://iknowgr.blogspot.gr/2016/01/rimland-rimland.html" target="_blank">Η εφαρμογή της Rimland στην Ανατολική Μεσόγειο</a> (3)<br />
<br />
Πρώτο μέρος <a href="http://iknowgr.blogspot.gr/2015/11/rimland.html" target="_blank">''Η θεωρία της Rimland''(1)</a> Μέρος (1) <br />
<br />
<br /></div>
i-know.grhttp://www.blogger.com/profile/07400229464291980397noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5853046852495646077.post-72098202095745420792015-12-06T12:10:00.000+02:002015-12-06T12:19:00.911+02:00ΤΟ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ ΤΗΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ 1923 (2)<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<a href="http://www.britishpathe.com/video/occupation-of-corfu"><img src="http://images.britishpathe.com/?id=24009&num=10&size=thumb" height="264" title="OCCUPATION OF CORFU" width="352" /></a><br />
Ένα από τα πρώτα θερμά επεισόδια κατά την διάρκεια του Μεσοπολέμου αποτέλεσε ο βομβαρδισμός και η κατάληψη της Κέρκυρας από τον ιταλικό στόλο στις 31 Αυγούστου του 1923 με αφορμή την δολοφονία της επιτροπής που είχε συσταθεί για την χάραξη της ελληνοαλβανικής μεθορίου με επικεφαλής τον στρατηγό Τellini. <br />
Η Ελλάδα βρισκόταν σε δύσκολη πολιτική και οικονομική θέση μετά την αποτυχία της Μικρασιατικής εκστρατείας με αποτέλεσμα την κατάργηση της Συνθήκης των Σεβρών και αντικατάσταση της από την Συνθήκη της Λωζάννης. <br />
Το επεισόδιο της Κέρκυρας υπήρξε η αφορμή να τεθούν σε δοκιμασία η αποτελεσματικότητα και η αξιοπιστία ενός διεθνούς οργανισμού της Κοινωνίας των Εθνών (Κ.τ.Ε). Η Ελλάδα επένδυσε πολλά στην Κ.τ.Ε προκειμένου να δώσει λύση στα προβλήματα της ελληνικής διπλωματίας. Ο μεροληπτικός τρόπος που ο νεοσύστατος οργανισμός ενήργησε στο επεισόδιο αποτέλεσε το πρώτο ανησυχητικό μήνυμα για το κύρος του. <br />
Η ελληνική αντίδραση, ήπια και συγκεχυμένη, επιβεβαίωσε την αδυναμία της χώρας να πράξει οτιδήποτε θα μπορούσε να εναντιώνεται στη βούληση των Μεγάλων Δυνάμεων. Το νησί εκκενώθηκε από τα ιταλικά στρατεύματα τις 27 Σεπτεμβρίου 1923, αλλά η Ιταλία είχε πετύχει να επιβληθεί στην πρώτη του διεθνή αναμέτρηση.<br />
<br />
<br />
<b>ΕΠΙΚΡΑΤΟΥΣΑ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ </b><br />
<br />
<u>Οι Επεκτατικές Βλέψεις της Ιταλίας για Κέρκυρα – Ήπειρο </u><br />
<br />
Η Ιταλία είχε επεκτατικές βλέψεις τόσο για τη περιοχή της Ηπείρου που δεν βρισκόταν υπό την επιρροή κάποιας Μεγάλης Δύναμης όσο και για την Κέρκυρα η οποία βρισκόταν σε καθεστώς διηνεκούς ουδετερότητας σύμφωνα με την Συνθήκη του Λονδίνου της 13ης Ιουλίου του 1863, με εγγυήτριες δυνάμεις την Αγγλία, Γαλλία και Ρωσία. Ως εκ τούτου η Ελλάδα δεν μπορούσε να τοποθετήσει καμία στρατιωτική δύναμη πάνω στο νησί στερώντας της έτσι το δικαίωμα της νόμιμης άμυνας που είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την έννοια της κυριαρχίας. Στην περίπτωση του Επεισοδίου της Κέρκυρας η σχέση άμυνας - κυριαρχίας αποδείχθηκε κατά τον πλέον δραματικό τρόπο διότι επέτρεψε στον Mussolini να προσβάλει την ελληνική κυριαρχία επί της νήσου1.Οι επεκτατικές βλέψεις της Ιταλίας για την Κέρκυρα χρονολογούνταν από την εποχή της ίδρυσης του ιταλικού κράτους. Το 1861 ο πρωθυπουργός της Camillo Benso di Cavour διεκήρυξε ότι η Κέρκυρα και οι Παξοί αποτελούσαν εθνικά ιταλικά εδάφη και επομένως θα έπρεπε να αποδοθούν στην Ιταλία. Το 1866 πολλοί Ιταλοί εμφανίσθηκαν στο νησί προσπαθώντας να οργανώσουν συλλαλητήρια υπέρ της ένωσης της Κέρκυρας με την Ιταλία, ενώ το υπουργείο Εξωτερικών με απόρρητη εγκύκλιο προς όλες τις αντιπροσωπείες στο εξωτερικό τους συνιστούσε να υπενθυμίζουν ότι οι κτήσεις των Ενετών και Γενουατών στην Ανατολή ήταν φυσική και αναφαίρετη κληρονομιά των Ιταλών. Το1870 το ιταλικό προξενείο στην Κέρκυρα με αφορμή την συμπλοκή μεταξύ ενός τάγματος εθνοφυλάκων και ορισμένων μεθυσμένων Κερκυραίων ξεκίνησε μία βιομηχανία σύνταξης αναφορών αγανακτισμένων Κερκυραίων (Καθολικών και Εβραίων) με αίτημα την παροχή προστασίας από την ιταλική κυβέρνηση. Αυτές οι προσπάθειες δεν τελεσφόρησαν και εξαιτίας των αντιδράσεων που προκλήθηκαν η Ρώμη αναγκάσθηκε να ανακαλέσει τον πρόξενο της. Το 1871 διοργανώθηκε στο νησί ένα πολυπληθές συλλαλητήριο εναντίον της ιταλικής προπαγάνδας με αφορμή την παρουσία εκεί τόσο του βασιλικού ζεύγους και του πρωθυπουργού της Ελλάδος όσο και των πρεσβευτών των Μεγάλων Δυνάμεων. <br />
Τον Μάϊο του 1879 ο Ιωάννης Γεννάδιος επιτετραμμένος της Ελλάδος στο Λονδίνο με τηλεγράφημα του προς το Υπουργείο Εξωτερικών ανέφερε ότι <<αι φήμαι αι σχετικαί προς τας ιταλικάς βλέψεις επί της Κέρκυρας ανανεώθησαν ενταύθα>>3. Επίσημα οι Ιταλοί ανακίνησαν το θέμα της κυριότητας της νήσου το 1914 με δηλώσεις του Ιταλού πρέσβη στην Αγ. Πετρούπολη De Gubernatis προς τον Έλληνα ομόλογό του Πέτρο Βράϊλα – Αρμένη ότι οι Έλληνες πρέπει να λάβουν υπόψη τους ότι η Κέρκυρα είναι ιταλικό νησί. <br />
Κατά την διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου τον Δεκέμβριο του 1915 αποβιβάστηκαν στο νησί γαλλικά στρατεύματα με σκοπό να την καταστήσουν βάση ανασυγκρότησης του σερβικού στρατού παραβιάζοντας έτσι το καθεστώς ουδετερότητας. Η Ιταλία αξίωσε να έχει την δική της παρουσία δεδομένου ότι και η Μεγ. Βρεταννία είχε αποβιβάσει ένα μικρό απόσπασμα. Τελικά, της δόθηκε άδεια και αποβίβασε στο νησί μεγάλο αριθμό στρατευμάτων που ανήλθε σε δύναμη μιας μεραρχίας. Οι Ιταλοί επέδειξαν εχθρική συμπεριφορά προς τους κατοίκους σαν να πρόκειται για μελλοντικούς κυρίαρχους του νησιού κάτι που ενισχυόταν από το γεγονός ότι φορούσαν κόκκινα μαντήλια με ζωγραφισμένο τον μεταπολεμικό χάρτη της Ιταλίας ο οποίος περιλάμβανε την Κέρκυρα τα Δωδεκάνησα και ένα τμήμα της Μ. Ασίας. Επιπλέον είχαν τοποθετήσει έναν ξύλινο κόκορα στο νέο Φρούριο λέγοντας πως όταν λαλήσει τότε θα εγκατέλειπαν το νησί. Το 1919 κατά την αποχώρησή τους συνόδευε ένα <<κουκουρίκου>> από τους εμπαίζοντες αυτούς Κερκυραίους4. <br />
<br />
Το ενδιαφέρον της Ρώμης για την Ήπειρο χρονολογείται από το 1862 με την υπογραφή της διμερούς σύμβασης ανάμεσα στον Έλληνα υπουργό Στρατιωτικών Δημητρίο Μπότσαρη και του αντιπροσώπου του βασιλιά της Ιταλίας Stefano Turr. H σύμβαση προέβλεπε την αποστολή ιταλικών στρατευμάτων στην Ήπειρο και την ταυτόχρονη εξέγερση των χριστιανικών πληθυσμών στις περιοχές της Ηπείρου Θεσσαλίας και Μακεδονίας η οποία ουδέποτε εφαρμόστηκε. <br />
Στο Συνέδριο του Βερολίνου (Ιούνιος - Ιούλιος 1873) η Ιταλία αντιτάχθηκε σθεναρά στην εκχώρηση τμήματος της Ηπείρου στην Ελλάδα. Μετά την λήξη του Συνεδρίου εκπόνησε πρόγραμμα διάδοσης της Ιταλικής Γλώσσας και αύξησης της εμπορικής δραστηριότητας στην περιοχή. Κύρια επιδίωξη ήταν η ανάπτυξη διαφόρων οικονομικών δραστηριοτήτων. Συγκεκριμένα προχώρησε σε σύσταση ιταλικού εμπορικού επιμελητηρίου στα Ιωάννινα και σε προσπάθεια ίδρυσης Τράπεζας από μεγαλοκεφαλαιούχους Ιταλούς. <br />
Την άνοιξη του 1878 ο Ιταλός πολιτικός Francesco Crispi πρότεινε στον Παπαρρηγόπουλο, πρέσβη της Ελλάδος στην Ρώμη, την κατάληψη της Ηπείρου από στρατεύματα των δύο κρατών. <br />
Κατά την διάρκεια του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου εκτόξευσε απειλές προς την Ελλάδα ώστε ο ελληνικός στρατός να μην προχωρήσει μέχρι την Αυλώνα και ο τότε πρωθυπουργός Ελ. Βενιζέλος διέταξε την αναστολή προέλασής του. Η απελευθέρωση των Ιωαννίνων δυσαρέστησε του Ιταλούς που μέσω του υπουργού Εξωτερικών ξεκαθάριζαν στο Έλληνα ομόλογο του, τον Μαϊο του 1913, ότι οι βλέψεις της Ιταλίας για την Ήπειρο θα βρίσκονται πάντοτε στα σχέδια των ιταλικών κυβερνήσεων. <br />
Οι Ιταλοί αναγνώριζαν την ελληνικότητα των περιοχών της Ηπείρου, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν είχαν βλέψεις γι’ αυτές, τηρώντας μια ιδιαίτερα φιλοαλβανική στάση προκάλεσαν την αντίδραση του υπουργού Εξωτερικών της Αγγλίας Λόρδου Edward Grey που διαβεβαίωνε τον Έλληνα πρέσβη στο Λονδίνο ότι δεν θα επέτρεπαν στην Ιταλία να καθορίσει την τύχη της Ηπείρου. <br />
Το Δεκέμβριο του 1914, οι Ιταλοί αποβίβασαν τρία τάγματα και μία πυροβολαρχία στην Αυλώνα και κατέλαβαν την νήσο Σάσωνα. Το Φθινόπωρο του 1916 ολοκλήρωσαν την κατάληψη της Βορείου Ηπείρου ενώ τον Μαϊο του 1917 κατέλαβαν τα Ιωάννινα και τον Ιούνιο ανακήρυξαν την ανεξαρτησία της Αλβανίας. Τελικά υποχρεώθηκε να αποδώσει τις περιοχές της οποίες είχε καταλάβει στην Ελλάδα. <br />
<br />
<u>Η Κατάσταση της Ελλάδος Παραμονές του Επεισοδίου Tellini </u><br />
<br />
Το καλοκαίρι του 1923 η Ελλάδα βρισκόταν ακόμα κάτω από την επίδραση του σοκ που είχε προκαλέσει η Μικρασιατική καταστροφή. Η προσπάθεια υλοποίησης της Μεγάλης Ιδέας είχε διακοπεί με οδυνηρό τρόπο. Η χώρα εκτός από ηττημένη ήταν σε δυσχερέστατη οικονομική θέση και πολιτικά διαιρεμένη. Από την άλλη αυτή η συγκυρία οδήγησε στον ενταφιασμό της Μεγάλης Ιδέας και επέτρεψε στην Ελλάδα να θέσει τις στέρεες βάσεις για την οικοδόμηση του ελληνικού κράτους λόγω του καταλυτικού ρόλου που διαδραμάτισαν οι πρόσφυγες της Μικράς Ασίας6. <br />
Τον Σεπτέμβριο του 1922 το κίνημα των βενιζελικών αξιωματικών Νικολάου Πλαστήρα, Στυλιανού Γονατά και Δημητρίου Φωκά που ονομάστηκε <<Επανάσταση>> επικράτησε της κυβέρνησης επιβάλλοντας ένα αυταρχικό καθεστώς που παρά τις όποιες εσωτερικές του αντιθέσεις κατάφερε να διατηρηθεί. <br />
Η Επανάσταση πέτυχε την διατήρηση της τάξης καθώς και την αποκατάσταση του ηθικού και της πειθαρχίας του στρατεύματος. Η στρατιά του Έβρου που είχε ανασυγκροτηθεί προσέφερε ένα πολύτιμο όπλο στον Ελευθέριο Βενιζέλο ο οποίος ήταν επικεφαλής της ελληνικής αντιπροσωπείας στην Λωζάννη. <br />
Η Ελλάδα την περίοδο αυτή δεν είχε καλές σχέσεις με τους περισσότερους από τους γείτονες της. Ένα σοβαρό πρόβλημα στην πορεία της νέας κυβέρνησης αποτέλεσε η απόφαση της εκτέλεσης των <<έξι>> φερόμενων ως υπαιτίων της Μικρασιατικής καταστροφής, κυρίως διότι υπήρχε η αντίθεση της Αγγλίας η υποστήριξη της οποίας αποτελούσε τη μοναδική σταθερά της ελληνικής διπλωματίας σε τέτοιο σημείο που ενοχλούσε ιδιαίτερα την Ιταλία7. <br />
H απόφαση της <<Δίκης των Έξι>> εκδόθηκε κατά την διάρκεια της Συνδιάσκεψης της Λωζάννης γεγονός που προκάλεσε την ανησυχία του Ελευθέριου Βενιζέλου για την εξέλιξη των διαπραγματεύσεων κυρίως λόγω της Μεγάλης Βρετανίας που απείλησε να προχωρήσει στην διακοπή των διπλωματικών σχέσεων με την Ελλάδα8. <br />
Στην Λωζάννη τα μέλη της ελληνικής αντιπροσωπείας στην προσπάθεια τους να περιορίσουν της συνέπειες της Μικρασιατικής καταστροφής είχαν μόνο την διακριτική υποστήριξη των Άγγλων. Η Γαλλία αντιμετώπιζε εχθρικά την Αθήνα με πρωταγωνιστή τον Γάλλο πρωθυπουργό Raymond Poincare. Η Ιταλία τηρούσε μια ανθελληνική στάση ενώ ο επικεφαλής της διπλωματικής τους αντιπροσωπείας Giulio Cesare Montagna ήρθε συχνά σε σύγκρουση με τον Βρετανό υπουργό Εξωτερικών Λόρδο George Curzon ο οποίος επέδειξε μια στάση ευνοϊκή για την Ελλάδα. Η Ρωσία με τον εκπρόσωπό της Chicherin δρούσε παρασκηνιακά υπέρ των Τούρκων. <br />
Μέσα σε αυτό το άσχημο κλίμα υπογράφτηκε το καλοκαίρι του 1923 η Συνθήκη της Λωζάννης προκαλώντας αντιδράσεις στην Αθήνα και επικρίσεις εναντίον του Ελευθερίου Βενιζέλου <br />
Οι ελληνοϊταλικές σχέσεις ήταν συνυφασμένες κατά την περίοδο αυτή και με τις άσχημες ιταλο-νοτιοσλαβικές σχέσεις και η Ιταλία στην προσπάθεια της να απομονώσει και να πλήξει το Βελιγράδι απο το νότο θεώρησε την Ελλάδα ως έναν εν δυνάμει σύμμαχο λόγω και της απομόνωσης της κυβέρνησης. Η Ελλάδα όμως είχε την ανάγκη της στήριξης της Νοτιοσλαβίας στο πολύ σημαντικό θέμα της βορείου Ηπείρου και επιθυμούσε να μεταβληθεί σε παράγοντα σταθερότητας στην περιοχή με κύριο μέλημα την εθνική ανεξαρτησία και την διαφύλαξη της εδαφικής της ακεραιότητας. <br />
<br />
<u>Πρεσβευτική Συνδιάσκεψη </u><br />
<br />
Η Πρεσβευτική Συνδιάσκεψη αποτελούσε ένα κοινά αποδεκτό διπλωματικό forum που υπήρχε από τον 19 αιώνα για επίλυση διαφορών που προέκυπταν μεταξύ των κρατών και απαρτιζόταν από αντιπροσώπους των Μεγάλων Δυνάμεων. Έπαιξε καθοριστικό ρόλο στον τερματισμό του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου. Μετά την λήξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου ορίσθηκε ως μόνιμη έδρα το Παρίσι και γνωμοδοτούσε κυρίως για θέματα που αφορούσαν την Γερμανία. <br />
Σταδιακά εξελίχθηκε σε ένα πολύ ισχυρό όργανο με παρέμβαση σε πολλές υποθέσεις με σκοπό την εξισορρόπηση των συμφερόντων των κρατών - μελών της, που την επέλεγαν αντί της Κ.τ.Ε, προκειμένου να συγκαλύψουν τις ευθύνες των κυβερνήσεων τους καλυπτόμενες πίσω από τις αποφάσεις του Συμβουλίου της. <br />
Η Πρεσβευτική Συνδιάσκεψη λειτούργησε από το 1920 έως το 1931 έχοντας διεξάγει 327 συνεδριάσεις στις οποίες έλαβε 2.957 αποφάσεις μία εκ των οποίων υπήρξε η απόφαση για την επίλυση του επεισοδίου Tellini – Κέρκυρας. <br />
<br />
<u>Η Διαχάραξη των Συνόρων της Ελληνοαλβανικής Μεθορίου </u><br />
<br />
Κατά την διάρκεια των Βαλκανικών πολέμων ο ελληνικός στρατός υπό την ηγεσία του διαδόχου του θρόνου Κωνσταντίνου μετά την απελευθέρωση των Ιωαννίνων τον Φεβρουάριο του 1913 απελευθέρωσε την Κορυτσά, Αργυρόκαστρο, Τεπελένι και τους Αγ. Σαράντα και θα είχε καταλάβει και την Αυλώνα αν δεν είχε παρέμβει ο Βενιζέλος11. <br />
Την ίδια περίοδο σε συνεδρίαση της Πρεσβευτικής Συνδιάσκεψης στο Λονδίνο αποφασίστηκε η ανεξαρτησία της Αλβανίας και ο ορισμός μιας διεθνούς επιτροπής για την διαχάραξη των συνόρων της η οποία ξεκίνησε αρχικά από το βόρειο τμήμα, αλλά δεν ολοκλήρωσε τις εργασίες της διότι ξέσπασε ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος. <br />
Τις 17 Δεκεμβρίου του 1913 υπεγράφη το πρωτόκολλο της Φλωρεντίας το οποίο όριζε μια γενική γραμμή από Ν.Δ προς Β.Α αφήνοντας εντός αλβανικής επικράτειας το Αργυρόκαστρο και το Τεπελένι η οποία προκάλεσε και ρήξη μεταξύ Βενιζέλου και Βασιλιά ο οποιος τελευταίος απέρριπτε την οποιαδήποτε σκέψη εφαρμογής του η οποία θα οδηγούσε σε αποχώρηση των ελληνικών στρατευμάτων από την Βόρεια Ήπειρο. <br />
Τον Δεκέμβριο του 1920 η Αλβανία έγινε μέλος της Κ.τ.Ε όπου και προσέφυγε τον Απρίλιο του 1921 επειδή ο ελληνικός στρατός κατείχε αλβανικές περιοχές. Η υπόθεση συζητήθηκε αρχικά στο Συμβούλιο της Κ.τ.Ε αποφασίσθηκε όμως τελικά με τη σύμφωνη γνώμη της ελληνικής πλευράς, η οποία απέβλεπε και στην συνδρομή του Λονδίνου, να παραπεμφθεί στην Πρεσβευτική Συνδιάσκεψη. Ήταν το πρώτο σφάλμα της Ελλάδος στην υπόθεση διότι μελλοντικά το Συμβούλιο θα απέφευγε να παρέμβει σε μια υπόθεση που είχε παραπεμφθεί στην Πρεσβευτική Συνδιάσκεψη. <br />
H Πρεσβευτική Συνδιάσκεψη όρισε επιτροπή για τη διαχάραξη των Αλβανικών συνόρων in loco (επί τόπου) σύμφωνα με την διαχάραξη του 1913 με την οποία η Αλβανία αποκτούσε την Βόρεια Ήπειρο12. Επικεφαλής τοποθετήθηκε ο Ιταλός Στρατηγός Enrico Tellini ενώ απαρτιζόταν από Άγγλους και Γάλλους Αξιωματικούς με τη συμμετοχή αντιπροσώπων της Ελλάδος, Αλβανίας και Νοτιοσλαβίας. Ο Αντισυνταγματάρχης Δήμος Νότης Μπότσαρης ορίσθηκε επικεφαλής της Ελληνικής αντιπροσωπείας. <br />
Η σύνθεση της επιτροπής είχε προξενήσει τη δυσφορία της Αθήνας και επιβαρύνθηκε ακόμη περισσότερο μετά την πρωτοβουλία του Στρατηγού Tellini να αναλάβουν την διαχάραξη των ελληνοαλβανικών συνόρων οι Ιταλοί. Οι εργασίες της διαχάραξης ξεκίνησαν τον Σεπτέμβριο του 1922 σταμάτησαν όμως τον Δεκέμβριο λόγω χειμώνα και συνεχίστηκαν τον Μάϊο του 1923 με έδρα την Κορυτσά κατόπιν πρότασης του Στρατηγού. <br />
Απο την αρχή δημιουργήθηκε μεγάλο πρόβλημα με τα κριτήρια που θα αποφασιζόταν σε ποια πλευρά των συνόρων θα βρεθεί κάποιο χωριό; Πρωταρχικό ρόλο έπαιξε σε ποιο καζά ανήκε κατά την οθωμανική διοίκηση, αλλά τα οθωμανικά έγγραφα ήταν ελάχιστα. Σημαντικός παράγοντας ήταν η οικονομική ζωή του κάθε χωριού βασιζόμενη στις επαφές των κατοίκων με την πλησιέστερη μεγάλη πόλη. Το κριτήριο αυτό που φαινόταν σωστό φαλκιδευόταν λόγω της αυθαιρεσίας στην επιλογή των πόλεων για παράδειγμα η Κορυτσά ήταν για την αλβανική πλευρά το σταθερό σημείο αναφοράς ενώ για την ελληνική συνήθως επιλέγονταν η Κοζάνη. Τρίτος παράγοντας ήταν το θρήσκευμα παρότι υπήρχαν πολλά μεικτά χωριά. Ένα σημαντικό κριτήριο που δεν λήφθηκε υπόψη ήταν η βούληση των ίδιων των κατοίκων που σπάνια τους ρωτούσαν και αυτό μετά από απαίτηση της ελληνικής αντιπροσωπείας που γνώριζε ότι κυρίαρχο φρόνημα ήταν το ελληνικό. <br />
Οι εργασίες της επιτροπής διεξάγονταν σε κλίμα έντασης επειδή τα κριτήρια δεν ήταν αντικειμενικά ενώ περιορίσθηκε και η χρήση των οθωμανικών εγγράφων λόγω αφερεγγυότητας. Όσον αφορά την απόσταση η ελληνική πλευρά υποστήριζε ότι η ανωτερότητα του ελληνικού οδικού δικτύου υπερκάλυπτε την όποια διαφορά χιλιομέτρων. Απορία δημιουργούσε στην ελληνική πλευρά το γεγονός ότι η επιτροπή απέφευγε συστηματικά την εξέταση της άποψης των εγγράμματων του κάθε χωριού που στην πλειοψηφία τους ήταν Έλληνες και σαφώς η γνώμη τους θα ήταν ευνοϊκή για την Ελλάδα. Επίσης πολλοί από τους Μουσουλμάνους επιθυμούσαν να παραμείνουν στην ελληνική επικράτεια λόγω καλύτερων συνθηκών διαβίωσης. <br />
Ο Tellini παρότι άκουγε τις ελληνικές προτάσεις σπάνια προχωρούσε σε κάποια αλλαγή ενώ οι πρώτες αποφάσεις για την απόδοση 14 χωριών στην Αλβανία προκάλεσαν την αντίδραση τόσο της ελληνικής αντιπροσωπείας όσο και των κατοίκων τους. Δυστυχώς η Ελλάδα στερούνταν οποιασδήποτε υποστήριξης. <br />
Ο υπουργός Εξωτερικών Μαυρομιχάλης που είχε εκφράσει την έντονη δυσαρέσκειά του για τον Tellini όταν πληροφορήθηκε ότι η ελληνική σημαία που βρισκόταν έξω από το οίκημα της ελληνικής αντιπροσωπείας βρέθηκε σκισμένη διέταξε τον Μπότσαρη να αποχωρήσει από την επιτροπή. Επέστρεψε αφού δόθηκαν οι απαραίτητες εξηγήσεις από τους Αλβανούς και κυρίως επειδή οι εργασίες της επιτροπής συνεχίσθηκαν χωρίς την παρουσία Έλληνα αντιπροσώπου γεγονός που είχε προκαλέσει την αντίδραση του ελληνικού τύπου. Όταν το πληροφορήθηκε ο Tellini διαμαρτυρήθηκε στον Μπότσαρη ο οποίος ενημέρωσε τον Μαυρομιχάλη προκειμένου να πεισθεί ο Τύπος να ρίξει τους τόνους της κριτικής εναντίον του Tellini όπως και έγινε. <br />
Τον Αύγουστο η Επιτροπή μετέφερε την έδρα της στα Ιωάννινα. Την επόμενη μέρα από την άφιξη των Ιταλών ο εκεί πρόξενος αναχώρησε για την Ιταλία εκφράζοντας κάποιους φόβους για ενδεχόμενη απόπειρα εναντίον του. <br />
Η ελληνική κυβέρνηση προσέφυγε στην Πρεσβευτική Συνδιάσκεψη προκειμένου να τροποποιήσει την απόφαση της για διαχάραξη των συνόρων με βάση το πρωτόκολλο της Φλωρεντίας κάτι το οποίο απορρίφθηκε. Ο Tellini κάλεσε τον Μπότσαρη να τον ενημερώσει για την απόφαση και του ζήτησε να συνδράμει στην επίσπευση της διαδικασίας. Ο Μπότσαρης του είπε πως δεν συναινούσε στην παραχώρηση ελληνικών εδαφών και γι’ αυτό θα διέκοπτε την συμμετοχή του στην Επιτροπή μέχρι να λάβει νέες οδηγίες από την Αθήνα. <br />
Στις 16 Αυγούστου η ελληνική πρεσβεία στο Παρίσι με ανακοίνωσή της διαμαρτυρήθηκε για φιλοαλβανική στάση του Ιταλού Στρατηγού. Η συμπεριφορά του είχε εξοργίσει το ελληνικό στοιχείο σε μεγάλο βαθμό με αποτέλεσμα η ελληνική κυβέρνηση να του προσφέρει φρουρά για προστασία την οποία αρνήθηκε. <br />
Εν τω μεταξύ η κατάσταση στην περιοχή επιδεινώθηκε και διάφορες αλβανικές συμμορίες λυμαίνονταν την μεθόριο. Στις 16 Αυγούστου η Αθήνα απέστειλε μια ρηματική διακοίνωση προς τα Τίρανα προκειμένου να λάβει μέτρα κάτι που έγινε αποδεκτό από την αλβανική πλευρά. Μια δεύτερη διακοίνωση τις 23 Αυγούστου έμεινε αναπάντητη οπότε απέστειλε μία τρίτη στις 27 Αυγούστου ημέρα που διαπράχθηκε και το έγκλημα στην Κακαβιά. <br />
Το τελευταίο αξιοσημείωτο γεγονός έγινε στις 12 Αυγούστου όταν Έλληνες στρατιώτες κατέστρεψαν μια συνοριακή κολώνα την οποία είχαν τοποθετήσει οι Αλβανοί. Ο Έλληνας επικεφαλής απέδωσε το συμβάν σε παρανόηση και έσπευσε να απολογηθεί στον Tellini ενώ επέβαλλε και σχετικές ποινές στους υπευθύνους. Ήταν δε σίγουρος ότι το επεισόδιο θεωρήθηκε λήξαν. Αντίθετα οι Ιταλοί και ειδικά ο επιτετραμμένος τους στην Αθήνα Montagna ανήγαγαν το περιστατικό σαν κύρια αιτία της δολοφονίας. <br />
Εκείνες τις ημέρες είχε παρουσιασθεί νέα εμπλοκή στην διαδικασία διαχάραξης καθώς είχαν επιδικασθεί από την Επιτροπή και άλλα ελληνόφωνα χωριά στην Αλβανία. Στην ελληνική αντιπροσωπεία υπήρχε προβληματισμός αν έπρεπε να συμφωνήσει παρότι γνώριζε ότι μία νέα άρνηση πιθανόν να οδηγούσε σε αποχώρηση των μελών της Επιτροπής από την περιοχή και παραίτηση του προέδρου της. Επίσης αναμενόταν η απόφαση της Κ.τ.Ε για τα δικαιώματα των Βορειοηπειρωτών, αλλά και για τα ανατολικά όρια του καζά της Κορυτσάς. <br />
Ο Στρατηγός Tellini αποφάσισε να επισπεύσει τις εργασίες και τις 23 Αυγούστου ανακοίνωσε την μεταφορά της έδρας της Επιτροπής στην Κέρκυρα από την 30η Αυγούστου κάτι το οποίο δεν έχει εξηγηθεί. Επειδή βιαζόταν να απομακρυνθεί από την περιοχή όρισε δύο συνεχόμενες αναγνωρίσεις για τις 27 και 28 του μηνός και θα αναχωρούσε χωρίς να περιμένει την ολοκλήρωση της τοπογράφησης13.<br />
<br />
<b>ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ TELLINI </b><br />
<br />
<u>Η δολοφονία των Μελών της Ιταλικής Αντιπροσωπείας </u><br />
<br />
Στις 27 Αυγούστου του 1923 οι αντιπροσωπείες θα πραγματοποιούσαν την πρώτη από τις δύο αναγνωρίσεις στην κοιλάδα του Δρίνου σύμφωνα με τις οδηγίες του Στρατηγού Tellini με τόπο συνάντησης το ελληνικό φυλάκιο της Κακαβιάς στις 09:00 η ώρα. Ο αντισυνταγματάρχης Μπότσαρης διέταξε να υπάρχουν ξεκούραστα άλογα στο φυλάκιο διότι στο μεγαλύτερο μέρος της περιοχής αναγνώρισης δεν υπήρχε αμαξιτός δρόμος και δύο Αξιωματικοί ο Λοχαγός Σπυρόπουλος ως σύνδεσμος με το Αρχηγείο και ο Λοχαγός Λαμπρόπουλος για τα τοπογραφικά. <br />
Πρώτη ξεκίνησε από τα Ιωάννινα η Αλβανική αντιπροσωπεία με επικεφαλής τον Ταγματάρχη Colone στις 05:30. Η Ελληνική αντιπροσωπεία σύμφωνα με την έκθεση του Συνταγματάρχη Φλωριά ξεκίνησε στις 07:00 με τον Μπότσαρη και τον Λοχαγό Τσίγγανο. Τελευταίο αναχώρησε το ιταλικό όχημα που ήταν και το πιο γρήγορο στο οποίο επέβαιναν ο Tellini, ο υπασπιστής του Υπολοχαγός Mario Bonaccini, o Επίατρος Corti, ο Βορειοηπειρώτης διερμηνέας Γκαζίρης ή Κράβαρης και o οδηγός στρατιώτης Farnetti14. <br />
Το ελληνικό όχημα παρουσίασε βλάβη στο 15ο χλμ. που αποκαταστάθηκε αφού όμως το προσπέρασε το ιταλικό και όταν έφτασε στο φυλάκιο Καλπακίου ο Μπότσαρης τηλεφώνησε στον επικεφαλής ζητώντας του να ενημερώσει τα μέλη των άλλων δύο αντιπροσωπειών για την καθυστέρηση. Όσο για την διαχάραξη θα μπορούσε να ξεκινήσει με αντικαταστάτη του τους Λοχαγό Σπυρόπουλο και Λαμπρόπουλο που βρισκόταν ήδη εκεί. <br />
Στο 49ο χλμ. το ιταλικό όχημα σταμάτησε και σύμφωνα με τον διοικητή του παρακείμενου τάγματος προκαλύψεως, που ήταν και ο τελευταίος άνθρωπος που τους είδε ζωντανούς, αφού τα μέλη της αντιπροσωπείας θαύμασαν το τοπίο συνέχισαν την πορεία τους15. <br />
Στις 09:55 το όχημα με την ελληνική αντιπροσωπεία έφτασε στο 54ο χλμ. στην θέση Ζέπι όπου μετά από μια απότομη στροφή βρέθηκαν μπροστά σε ένα αποτρόπαιο θέαμα. Όλα τα μέλη της ιταλικής αντιπροσωπείας ο διερμηνέας και ο οδηγός του οχήματος ήταν νεκροί . <br />
Παρά το αρχικό σοκ ο Μπότσαρης με τον Λοχαγό Τσίγγανο έκανε μία πρώτη πρόχειρη αυτοψία στην περιοχή και κατόπιν μετέβη στο πλησιέστερο φυλάκιο. Από εκεί ενημέρωσε όλα τα συνοριακά φυλάκια να ετοιμασθούν για την καταδίωξη των δραστών, το φυλάκιο της Κακαβιάς να απαγορεύσει την είσοδο της αλβανικής αντιπροσωπείας στο ελληνικό έδαφος, ενέργεια για την οποία επικρίθηκε και στα Ιωάννινα να κρατηθούν όλοι οι οδηγοί και επιβάτες που είχαν έρθει από το Αργυρόκαστρο. Αυτές οι ενέργειες διήρκεσαν μία ώρα αφού στις 10:55 επέστρεψε στον τόπο του εγκλήματος. <br />
Η ιταλική πλευρά τον κατηγόρησε για ολιγωρία διαδίδοντας την φήμη ότι ενημέρωσε τα Ιωάννινα μετά από 5 ώρες. Μόνο αν γίνει αποδεκτό ότι ήταν ο εμπνευστής της δολοφονίας και καθοδηγητής των δραστών μπορεί να σταθεί η κατηγορία της πεντάωρης όχι πια αδράνειας αλλά προσπάθειας εξαφάνισης των ενοχοποιητικών στοιχείων. Πάντως και ο ίδιος είχε παραδεχθεί ότι τηλεγράφησε αφού πρώτα είχε προβεί στην λήψη όλων των αναγκαίων μέτρων. <br />
Η κυβέρνηση με εντολή του τότε υπουργού Εσωτερικών Γεωργίου Παπανδρέου απέστειλε άμεσα τον διοικητή της Χωροφυλακής Συνταγματάρχη Φλωριά με άλλους αξιωματούχους οι οποίοι επιβιβάσθηκαν σε αντιτορπιλικό του ελληνικού στόλου με προορισμό την Ήπειρο. <br />
Στις 18:30 έφθασαν στο Ζέπι ο διοικητής Χωροφυλακής Ηπείρου Συνταγματάρχης Πλατής με άλλους αξιωματούχους, ανακριτή, γιατρούς και τον γενικό γραμματέα του ιταλικού προξενείου Liverani οι οποίοι ξεκίνησαν μία προκαταρκτική έρευνα ή οποία συνεχίσθηκε τις 28 και 29 Αυγούστου. <br />
Σύμφωνα με το πόρισμα της έκθεσης του Συνταγματάρχη Πλατή τις 22 Σεπτεμβρίου 1923 το έγκλημα ήταν προμελετημένο. Οι δολοφόνοι δεν ήθελαν να σκοτώσουν τα μέλη της αλβανικής αντιπροσωπείας για αυτό τα άφησαν να περάσουν ανενόχλητα. Είχαν τοποθετήσει κορμούς στο δρόμο για να ακινητοποιήσουν το αυτοκίνητο και κρυμμένοι μέσα στην πυκνή βλάστηση πυροβόλησαν και σκότωσαν τα μέλη της ιταλικής αντιπροσωπείας. Όσον αφορά το κίνητρο εξ αρχής αποκλείσθηκε η ληστεία διότι προσωπικά αντικείμενα αξίας καθώς επίσης και χρήματα βρέθηκαν ανέπαφα. Το πιο πιθανό κίνητρο ήταν το πολιτικό ποιος ήταν όμως ό στόχος τα μέλη της ιταλικής ή μήπως της ελληνικής αντιπροσωπείας. Ο λοχαγός De I’ Imperany μέλος της γαλλικής αντιπροσωπείας σε τηλεγράφημα του προς την Πρεσβευτική Συνδιάσκεψη τις 30 Αυγούστου τοποθετήθηκε υπέρ της πρώτης άποψης που σκοπό είχε την διακοπή των εργασιών της Επιτροπής. Βέβαια παραδέχθηκε και ο ίδιος ότι συναναστρεφόταν στα Ιωάννινα τα μέλη της ιταλικής αντιπροσωπείας και προφανώς εξέφραζε την κρατούσα άποψη των Ιταλών. <br />
Ο Συνταγματάρχης Πλατής εστίασε την προσοχή του στα σημεία που ήταν οι δράστες και τους υπολόγισε σε 8 έως 10 άτομα που ήταν διασκορπισμένα και στις δύο πλευρές του δρόμου. Τα ίχνη τους οδηγούσαν σε περιοχή εντός του αλβανικού εδάφους ενώ η φορά τους έδειχνε ότι είχαν επιλέξει το ίδιο μονοπάτι τόσο κατά την άφιξή τους καθώς και όταν έφυγαν. Τα πτώματα μεταφέρθηκαν την νύχτα 27ης προς 28ης Αυγούστου στα Ιωάννινα όπου και ταριχεύθηκαν. <br />
Στις 30 Αυγούστου έφθασαν στα Ιωάννινα ο Συνταγματάρχης Φλωριάς με τον υπαρχηγό της Αστυνομίας πόλεων και άλλους συμμετέχοντες υψηλού επιπέδου κάτι που αποδεικνύει την σοβαρότητα που αντιμετώπιζε η ελληνική κυβέρνηση την υπόθεση. Μετά από ανάκριση δύο βοσκοί που ήταν αυτόπτες μάρτυρες έδωσαν στοιχεία σχετικά με τον αριθμό και τα χαρακτηριστικά των δραστών που δεν οδήγησαν όμως πουθενά <br />
Ερώτημα αποτελεί το τι έπραξε η αλβανική αντιπροσωπεία που προπορευόταν της ιταλικής. Σύμφωνα με το τηλεγράφημα που απέστειλε ο Liverani στον Mussolini η απόσταση μεταξύ των δύο οχημάτων πρέπει να ήταν 3 με 4 χλμ. δηλαδή περίπου 10 λεπτά. Είναι περίεργο λοιπόν πώς δεν άκουσαν τους πολλούς πυροβολισμούς και όταν έφθασε στο προκαθορισμένο σημείο συνάντησης και μετά την πάροδο αρκετής ώρας δεν ανησύχησαν για την μη άφιξη των άλλων δύο αντιπροσωπειών. Το ίδιο ερώτημα τέθηκε και από τον Έλληνα ανακριτή στο πόρισμά του στις 27 Σεπτεμβρίου του 1923 ο οποίος πρόσθετε ότι η αλβανική αντιπροσωπεία κατέβαλε προσπάθεια απόκρυψης του γεγονότος ότι έμαθε για την τέλεση της δολοφονίας την ίδια μέρα. <br />
Στην Ιταλία δημιουργήθηκε εξαρχής η αίσθηση πως οι δράστες ήταν Έλληνες. Όπως ανέφερε και ο Ιταλός διπλωμάτης Gobbi σε τηλεγράφημά του στο Mussolini της 31 Αυγούστου ήταν επτά Έλληνες που φορούσαν στρατιωτικές στολές χωρίς εθνόσημα στα καπέλα τους. <br />
<br />
<u></u><br />
<u>Η Ιταλική Αντίδραση </u><br />
<br />
Το πρωϊ της 29 Αυγούστου, ο πρέσβης της Ρώμης στην Αθήνα Montagna συνέταξε μια διακοίνωση η οποία ανέφερε ότι το έγκλημα τελέστηκε από ομάδα Ελλήνων ατάκτων ενώ προχώρησε και σε σαφή υπαινιγμό για εμπλοκή του Αντισυνταγματάρχη Μπότσαρη. Επιπλέον ανέφερε ότι το έγκλημα έγινε κοντά στα ελληνικά φυλάκια που όμως απείχαν τουλάχιστον 9 χλμ. που για τα δεδομένα της εποχής δεν ήταν και τόσο κοντινή απόσταση. Το βράδι της ίδιας μέρας επιδόθηκε από τον Montagna μία δεύτερη διακοίνωση που στον πρόλογο της κατέληγε στο συμπέρασμα ότι η ηθική αλλά και η υλική(ουσιαστική) ευθύνη βάρυνε την ελληνική κυβέρνηση16. <br />
Αποτέλεσμα αυτής της θεώρησης ήταν η διακοίνωση που παραδόθηκε στην ελληνική κυβέρνηση με μορφή τελεσίγραφου που περιλάμβανε αξιώσεις που χαρακτηρίζονταν ως επιβολές ποινής και οι οποίες ήταν οι εξής: <br />
α. Η ελληνική κυβέρνηση θα ζητήσει συγγνώμη με την πιο πλατειά και επίσημη μορφή από την ιταλική κυβέρνηση. H συγγνώμη αυτή θα ζητηθεί από τον πρέσβη της Ιταλίας στην Ελλάδα, εκ μέρους της ανώτατης ελληνικής στρατιωτικής αρχής, <br />
β. Η ελληνική κυβέρνηση για να τιμήσει τα θύματα θα κάνει μνημόσυνο στον Καθολικό ναό των Αθηνών, στον οποίο οφείλουν να παρευρεθούν όλα τα μέλη του υπουργικού συμβουλίου, <br />
γ. Θα αποδοθούν τιμές στην ιταλική σημαία την ίδια ημέρα του μνημόσυνου, με τον εξής τρόπο : μετά την 8η πρωινή ώρα μία ιταλική ναυτική μοίρα θα καταπλεύσει στο Φάληρο. Ταυτόχρονα με την αγκυροβόλησή της, πολλά ελληνικά πολεμικά πλοία (με απόλυτη εξαίρεση των ελαφρών τορπιλοβόλων, τα οποία πρέπει να παραμείνουν αγκυροβολημένα στο εσωτερικό του κόλπου της Σαλαμίνας) στο λιμάνι του Πειραιά, αγκυροβολημένα από πριν κοντά στο μέρος που θα σταθμεύσει η μοίρα θα αποδώσουν με είκοσι ένα κανονιοβολισμούς τις τιμές στην ιταλική σημαία, η οποία θα ανυψωθεί στα κατάρτια όλων των ελληνικών πλοίων. Στη διάρκεια της επιμνημόσυνης τελετής τόσο τα ελληνικά όσο και τα ιταλικά πλοία θα φέρουν μεσίστιο σημαία. Το ίδιο βράδυ πριν να δύσει ο ήλιος η ναυτική ιταλική μοίρα θα εγκαταλείψει το Φάληρο και την στιγμή που θα αποπλέει θα αποδοθεί ο χαιρετισμός με τους συνηθισμένους κανονιοβολισμούς, <br />
δ. Οι ελληνικές αρχές οφείλουν να κάνουν αυστηρότατη ανάκριση στον τόπο της σφαγής, με την βοήθεια του στρατιωτικού ακόλουθου της πρεσβείας, του συνταγματάρχη Περόννε ντε Σαν Μαρτίνο. Η ελληνική κυβέρνηση θα είναι υπεύθυνη για την προσωπική ασφάλεια του συνταγματάρχη και θα τον διευκολύνει με κάθε τρόπο στην αποστολή του. Η ανάκριση πρέπει να έχει γίνει σε πέντε μέρες από την αποδοχή των αιτημάτων που περιέχονται στην διακοίνωση, <br />
ε. Όλοι οι ένοχοι θα καταδικαστούν σε θάνατο, <br />
στ. Η ελληνική κυβέρνηση οφείλει να πληρώσει στην ιταλική κυβέρνηση, σαν ποινή αποζημίωσης, 50 εκατομμύρια ιταλικές λιρέτες. Αυτό το ποσό πρέπει να έχει καταβληθεί μέσα σε πέντε μέρες από την επιδόση της διακοίνωσης, <br />
ζ. Οι στρατιωτικές τιμές θα αποδοθούν στις σωρούς των θυμάτων την στιγμή που θα μεταφέρονται στο ιταλικό ατμόπλοιο17. <br />
Το περιεχόμενο του τελεσίγραφου σύμφωνα με τη άποψη διαφόρων διπλωματών ήταν πολύ σκληρό με ταπεινωτικούς όρους μάλλον εσκεμμένα ώστε η Ελλάδα να υποχρεωθεί να τους απορρίψει. Οι όροι είχαν σαν προϋπόθεση την ευθύνη της Ελλάδος που δεν είχε ακόμη διαπιστωθεί και έδειχναν ότι η Ιταλία την αντιμετώπιζε σαν να ήταν κράτος υποτελές. Στο κείμενο δεν υπήρχε αναφορά για την επιβολή ποινής στην Ελλάδα σε περίπτωση που δεν θα αποδεχόταν τους όρους κάτι που παρέσυρε την ελληνική κυβέρνηση και δεν το εξέλαβε ως τελεσίγραφο κάτι για το οποίο κατηγορήθηκε έντονα. <br />
Το κείμενο έτυχε της επιδοκιμασίας των περισσοτέρων Ιταλών καθώς και του ιταλικού τύπου ενώ ο ιταλικός στόλος ήταν σε πλήρη ετοιμότητα. Αντίθετα στους ξένους διπλωματικούς κύκλους δημιούργησε προβληματισμό διότι μπορούσε να οδηγήσει σε κρίση ενώ ο Άγγλος υπουργός Εξωτερικών Λόρδος Curzon θεωρούσε ότι τα αιτήματα του Mussolini ήταν υπερβολικά και είχαν απώτερο σκοπό να τερματίσουν οποιεσδήποτε εκκρεμότητες. Άλλες διπλωματικές πηγές θεωρούσαν ότι οι ιταλικές αξιώσεις έθιγαν την ελληνική κυριαρχία και δεν μπορούσαν να γίνουν αποδεκτές18. <br />
Ο Γάλλος πρέσβης στην Ρώμη Charles – Roux έκανε την προφητική εκτίμηση περί πιθανής κατάληψης της Κέρκυρας. Η Γαλλία αν και διαφωνούσε με το σκληρό περιεχόμενο του τελεσιγράφου θα υποστήριζε τις ιταλικές θέσεις στην Πρεσβευτική Συνδιάσκεψη ώστε η Ελλάδα να προβεί στιςεπανορθώσεις που όφειλε. <br />
<br />
<u>Η Αντιμετώπιση από την Ελλάδα</u> <br />
<br />
Στην Αθήνα έγινε έκτακτη σύσκεψη του υπουργικού συμβουλίου μετά την λήψη της ιταλικής διακοίνωσης και ακολούθησε ένα καθησυχαστικό ανακοινωθέν ενώ και οι δηλώσεις του πρωθυπουργού Γονατά που κινήθηκαν στο ίδιο πλαίσιο προϊδέαζαν για την απάντηση της ελληνικής κυβέρνησης <<η κυβέρνησις άλλα μεν εξ αυτών απεδέχθη, άλλων ζητεί δια της απαντήσεώς της την τροποποίησιν και άλλα δηλώνει ότι δεν δύναται να αποδεχθεί>>19 . <br />
Δεν γνωρίζουμε αν η ηρεμία που υπήρχε στην ελληνική κυβέρνηση ήταν επιφανειακή πάντως ο υπουργός Εξωτερικών Αλεξανδρής προσποιήθηκε αδιαφορία όταν παρέλαβε την διακοίνωση από τον Montagna και με <<αισιόδοξο και ανέμελο ύφος>>20 ανακοίνωσε το περιεχόμενο της στους δημοσιογράφους. Επειδή κατάλαβε ότι δημιουργήθηκε ανησυχία για να τους καθησυχάσει δήλωσε ότι δεν υπήρχε περίπτωση η Ιταλία να προχωρήσει σε στρατιωτική ενέργεια δεδομένου ότι ήταν φιλική χώρα21. <br />
Το πρωϊ της 30 Αυγούστου ενημερώθηκαν οι πρεσβευτές που βρίσκονταν στην Αθήνα. Στις 18:00 ο Πλαστήρας πήγε στο υπουργείο Εξωτερικών και σε συνεργασία με τον Αλεξανδρή συνέταξαν δύο διακοινώσεις. Η πρώτη απαντούσε στην πρώτη διακοίνωση που επέδωσε ο Montagna. Στην δεύτερη εξέφραζε τα συλλυπητήρια της ελληνικής κυβέρνησης και του ελληνικού λαού παραθέτοντας τα μέτρα που έλαβε η Ελλάδα για την ανακάλυψη και σύλληψη των δραστών. Διαμαρτύρονταν για τις δηλώσεις της Ιταλίας που την καθιστούσαν υπεύθυνη υποστηρίζοντας ότι δεν έφερε καμία ευθύνη για το έγκλημα. Ανέφερε επίσης ότι είχε διαθέσει στρατιώτες για την φύλαξη του Στρατηγού Tellini που δεν αποδέχθηκε ο ίδιος. Όσον αφορά τις διαφωνίες του με τον Αντισυνταγματάρχη Μπότσαρη υποστήριζε ότι αφορούσαν θέματα δευτερεύουσας σημασίας. Επίσης άφηνε σαφές να εννοηθεί ότι η ελληνική κυβέρνηση υποψιαζόταν ως ύποπτες για την διάπραξη του εγκλήματος διάφορες αλβανικές συμμορίες που δρούσαν στην μεθόριο. <br />
Η ελληνική κυβέρνηση απαντώντας στους όρους του τελεσίγραφου αποδέχθηκε κάποιους ενώ άλλους όχι και συγκεκριμένα : <br />
α. Να εκφράσει τη λύπη της στην ιταλική κυβέρνηση με τον πιο επίσημο τύπο. Γι’ αυτό ο πρεσβευτής της Ιταλίας θα δεχτεί την επίσκεψη του Φρουράρχου των Αθηνών, <br />
β. Η ελληνική κυβέρνηση θα κάνει μνημόσυνο, για να τιμήσει τα θύματα, στο οποίο θα παρευρεθούν τα μέλη της κυβέρνησης, <br />
γ. Την ίδια μέρα θα αποδοθούν τιμές στην ιταλική σημαία με απόσπασμα της φρουράς Αθηνών, το οποίο θα πάει στην ιταλική πρεσβεία και θα χαιρετίσει τη σημαία με τις καθιερωμένες τιμές, <br />
δ. Οι στρατιωτικές αρχές στην Πρέβεζα θα αποδώσουν τιμές με κάθε επισημότητα στα θύματα κατά τη μεταφορά τους στο ιταλικό ατμόπλοιο. <br />
ε. Απορρίπτει τα αιτήματα δ, ε, στ επειδή θίγουν την κυριαρχία του Ελληνικού κράτους. Επιπλέον δηλώνεται ότι η ελληνική κυβέρνηση από πνεύμα δικαιοσύνης προσφέρεται να δώσει αποζημίωση στις οικογένειες των θυμάτων και δέχεται να βοηθήσει στην ανάκριση με τις πληροφορίες που κατέχει ο Ιταλός στρατιωτικός ακόλουθος22. <br />
Τελειώνοντας σημείωνε πως στην περίπτωση που Ιταλία δεν θεωρούσε επαρκείς τις επανορθώσεις που προσέφερε η Ελλάδα τότε θα προσέφευγε στην Κ.τ.Ε με την δέσμευση να αποδεχθεί τις αποφάσεις που θα ελάμβανε.Οι διακοινώσεις επιδόθηκαν από έναν υπάλληλο του υπουργείου Εξωτερικών στον γραμματέα της ιταλικής πρεσβείας Costa San Severino. <br />
O Έλληνας υπουργός Εξωτερικών απέστειλε στον Mussolini με τον οποίο συνδέονταν προσωπικά μία επιστολή που ήταν γραμμένη σε συγκινητικό τόνο υπενθυμίζοντας την φράση που του απηύθυνε όταν τον είχε επισκεφθεί στο γραφείο του στην Ρώμη << Σας θεωρώ φίλο μου >>. Διαβεβαίωσε τον Mussolini ότι οι δράστες δεν ήταν Έλληνες αλλά Αλβανοί ληστές και τον παρακαλούσε να μην επιμείνει στην πληρωμή της αποζημίωσης διότι προσβάλει την εθνική τιμή των Ελλήνων και δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή. Η Ελλάδα θα μπορούσε να καταβάλει ένα σημαντικό ποσό στην οικογένεια του Tellini. Το περιεχόμενο της απάντησης της ελληνικής κυβέρνησης θεωρήθηκε μη ικανοποιητικό από την Ιταλία ενώ η ανωτέρω επιστολή δεν ελήφθη υπόψη. <br />
Επικριτικός όσον αφορά την ελληνική αντίδραση στο τελεσίγραφο ήταν ο Γάλλος πρέσβης στην Ρώμη Charles-Roux που δεν διέκρινε αποδοχή έστω και κάποιας μορφής υπαιτιότητας από την μεριά της ελληνικής κυβέρνησης. Την άποψη αυτή εξέφρασε στον πρέσβη Ψαρούδα σε συνάντηση που είχαν μετά τον βομβαρδισμό και την κατάληψη της Κέρκυρας. Υπάρχει βέβαια και η άλλη άποψη σύμφωνα με την οποία η πολιτική της Ελλάδος ήταν ορθή και σύμφωνη με τα αισθήματα της πλειοψηφίας των Ελλήνων. <br />
Ο Παγκόσμιος τύπος πλην του Ιταλικού σε πλήθος δημοσιευμένων άρθρων χαρακτήριζε τα αιτήματα των Ιταλών προκλητικά, προσβλητικά και ορισμένα εξ αυτών ότι έθιγαν την ελληνική κυριαρχία24. <br />
<br />
<u>Διπλωματικές Ενέργειες στην Ευρώπη</u> <br />
<br />
Ο Mussolini o οποίος είχε καταλήξει στο να προβεί σε μονομερή επέμβαση κατά της Ελλάδος καταλαμβάνοντας την Κέρκυρα αποδέχθηκε μετά από πίεση του Romano Avezzana ότι η υπόθεση αφορούσε και την Πρεσβευτική Συνδιάσκεψη. Ο Γάλλος πρωθυπουργός Poincare ως πρόεδρος της ήρθε σε επαφή με το Λονδίνο που συμφώνησε στην αποστολή ενός κοινού συλλογικού διαβήματος προς την ελληνική κυβέρνηση. Ζήτησε παράλληλα την απόσυρση του ιταλικού τελεσιγράφου. <br />
Ο Γάλλος πρέσβης στην Αθήνα D’ Avricourt έλαβε το κείμενο του διαβήματος το πρωϊ της 31ης Αυγούστου και συναντήθηκε με τους ομολόγους του της Αγγλίας και της Ιταλίας Bentinck και Montagna αντίστοιχα. Τις 18:00 πήγε στο υπουργείο Εξωτερικών να επιδώσει το διάβημα μέσω του οποίου η Πρεσβευτική Συνδιάσκεψη διαμαρτυρόταν για το έγκλημα που διαπράχθηκε στο ελληνικό έδαφος με θύματα μέλη διεθνούς επιτροπής. Η ελληνική κυβέρνηση έπρεπε να προβεί άμεσα σε ανακρίσεις ενώ τα κράτη – μέλη της επιφυλάσσονταν να ζητήσουν τις αναγκαίες επανορθώσεις. Ο Αλεξανδρής που παρέλαβε το διάβημα δήλωσε πως αποδέχεται όλα τα αιτήματα. <br />
Το κείμενο ήταν μετριοπαθές και δεν είχε καμία σχέση με το ιταλικό τελεσίγραφο. Οι Άγγλοι και οι Γάλλοι προσπάθησαν να δώσουν ένα ευρύτερο χαρακτήρα στην υπόθεση προκειμένου αποφευχθεί μονομερή ιταλική ενέργεια δυστυχώς όμως ήταν αργά. <br />
Ο Γονατάς και ο Πλαστήρας προσήλθαν εσπευσμένα στο υπουργείο Εξωτερικών και μετά το πέρας του υπουργικού συμβουλίου που συγκάλεσαν αποφασίσθηκε η προσφυγή της Ελλάδος στην Κ.τ.Ε. Την ίδια μέρα ο Αλεξανδρής με κατεπείγον τηλεγράφημα στον διευθυντή του Ελληνικού Γραφείου στην Κ.τ.Ε Ιωάννη Πολίτη τον καλούσε να ζητήσει την άμεση σύγκληση του Συμβουλίου σύμφωνα με το άρθρο 15 της Συνθήκης.<br />
<br />
<br />
<b>ΤΟ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ ΤΗΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ </b><br />
<br />
<u>Ο Βομβαρδισμός της Κέρκυρας</u> <br />
<br />
Την 31η Αυγούστου 1923 και γύρω στις 11:30 το πρωϊ εμφανίσθηκε πάνω από το νησί της Κέρκυρας ένα πηδαλιοχούμενο ιταλικό αερόστατο F-8. Έγινε αντιληπτό από τους κατοίκους και τον λιμενάρχη που ειδοποίησε τον Νομάρχη Πέτρο Ευριπαίο ο οποίος με την σειρά του τηλεγράφησε στον Πλαστήρα για να αναφέρει το γεγονός. Στο νησί είχε μαθευτεί το συμβάν της δολοφονίας των μελών της ιταλικής αντιπροσωπείας στην Κακαβιά όχι όμως η ανταλλαγή διακοινώσεων μεταξύ Ελλάδος και Ιταλίας. Επίσης έκπληξη προκάλεσε η μεγάλη καθυστέρηση στην άφιξη του πλοίου που εκτελούσε το δρομολόγιο Brintisi-Πειραιάς. <br />
Μία ώρα μετά έκαναν την εμφάνιση τους από τον Νότο 15-20 ιταλικά πλοία τα οποία έπλεαν με χαμηλή ταχύτητα. Η άφιξη μιας τόσο μεγάλης ναυτικής μοίρας αποτελούσε κάτι πρωτόγνωρο για τους κατοίκους της Κέρκυρας που είχαν συγκεντρωθεί στην προκυμαία. Στις 13:50 ένα ιταλικό αντιτορπιλικό εισέπλευσε στο λιμάνι και αγκυροβόλησε μπροστά στο Παλαιό Φρούριο δίχως να χαιρετίσει την ελληνική σημαία ως είθηστε25. Ακολούθησαν και τα υπόλοιπα πλοία συνοδευόμενα από ένα υποβρύχιο και 4 υδροπλάνα. <br />
Γύρω στις 15:00 μία ατμάκατος κατευθύνθηκε προς το λιμάνι με επιβαίνοντες τον πλοίαρχο Foschini και τον υπασπιστή του υποπλοίαρχο Tsordini οι οποίοι κατευθύνθηκαν προς το κτήριο της Νομαρχίας. ‘Όταν έφτασαν στις 15:00 ακριβώς επέδωσαν στον Νομάρχη τελεσίγραφο σύμφωνα με το οποίο όφειλε να παραδώσει το νησί χωρίς την παραμικρή αντίσταση. Η κατάληψη θα ξεκινούσε εντός 30 λεπτών και θα είχε ειρηνικό χαρακτήρα. <br />
Ο Ευριπαίος παρακάλεσε τον Foschini να του δώσει κάποιο επιπλέον χρόνο προκειμένου να επικοινωνήσει με την Αθήνα για λήψη οδηγιών έλαβε όμως αρνητική απάντηση και τότε του είπε ότι << Μου είναι αδύνατον να παραδώσω τη νήσον >. Την ίδια απάντηση έδωσε στον Ιταλό πλοίαρχο και ο Φρούραρχος της Κέρκυρας Παναγόπουλος που είχε ειδοποιηθεί και κατέφθασε στην Νομαρχία. Μετά τον παρακάλεσαν εκ νέου να τους δοθεί μια προθεσμία και τελικά ο Foschini υποχρεώθηκε να το κάνει. Μετά από σχετική επικοινωνία ο υπουργός Εσωτερικών Γεώργιο Παπανδρέου επιφυλάχθηκε να δώσει οδηγίες πριν επικοινωνήσει με τον πρωθυπουργό Γονατά. <br />
Ο Ευριπαίος μετά από σύντομη σύσκεψη με τους εκπροσώπους των διοικητικών αρχών του νησιού έθεσε 3 αιτήματα στον Foschini α) παροχή ολιγόωρης προθεσμίας, β) υποβολή των όρων παράδοσης του νησιού και γ) διασαφήνιση του είδους της κατάληψης ενώ σε περίπτωση που η στάση του πλοιάρχου παρέμενε άτεγκτη είχε εξουσιοδοτηθεί να δηλώσει ότι θα αντέτασσε παθητική άμυνα αφού η Κέρκυρα δεν διέθετε στρατιωτικές δυνάμεις. Πρόσθεσε επίσης ότι και στα δύο Φρούρια διέμεναν πρόσφυγες και δεν διέθεταν οπλισμό κάτι το οποίο γνώριζε και ο επικεφαλής του ιταλικού στόλου ναύαρχος Solari. Επίσης στο Παλαιό Φρούριο στεγάζονταν 350 ορφανά παιδιά ενώ στο νέο βρισκόταν η σχολή της Αστυνομίας Πόλεων που τελούσε υπό αγγλική διοίκηση. <br />
Ο Foschini φανερά εκνευρισμένος καθώς δεν περίμενε μια τέτοια αντίδραση υποχρεώθηκε να αναφέρει τους όρους παράδοσης του νησιού και φεύγοντας στις 16:30 από την Νομαρχία τόνισε πως αν μέχρι τις 17:00 δεν έχει υψωθεί στον ιστό του Παλαιού Φρουρίου η λευκή σημαία θα ρίπτονταν τρεις άσφαιροι κανονιοβολισμοί και θα ξεκινούσε η απόβαση των ιταλικών στρατευμάτων χωρίς όμως να κάνει αναφορά για βομβαρδισμό της πόλης. <br />
Μετά την αποχώρηση των Ιταλών Αξιωματικών οι αρχές της νήσου τέθηκαν σε συναγερμό. Ο Δήμαρχος Μανιαρίζης τύπωσε μία προκήρυξη με την οποία ενημέρωνε τους κατοίκους για το προσωρινό της κατάληψης και τους καλούσε να μην δώσουν αφορμή για διατάραξη της τάξης. Παράλληλα, ο Ευριπαίος έστειλε τηλεγράφημα στον Πλαστήρα που ανέφερε τα γεγονότα, την πρωτοβουλία που ανέλαβε να αρνηθεί την παράδοση και του ζητούσε οδηγίες26. <br />
Ένας αγγελιοφόρος του νομάρχη επισκέφτηκε τον Άγγλο πρόξενο Graves ενημερώνοντας τον για τα γεγονότα ενώ κατά την ώρα που βρισκόταν εκεί έφθασε στο προξενείο ένα έγγραφο με υπογραφή του ναυάρχου Solari που ενημέρωνε για την ειρηνική κατάληψη της νήσου εφόσον δεν θα υπήρχε ένοπλη αντίσταση. Επιπλέον ζητούσε από τον Άγγλο πρόξενο να υψώσει την σημαία της χώρας του σε εμφανές σημείο και να ειδοποιήσει τους Άγγλους του νησιού να συγκεντρωθούν στο προξενείο. <br />
Στο λιμάνι ένα ελληνικό τορπιλλοβόλο <<Υ.3>> που προσπάθησε να αποπλεύσει εμποδίστηκε από τους Ιταλούς που αιχμαλώτισαν και το πλήρωμα του πριν την λήψη της απάντησης από την ελληνική πλευρά επί του τελεσιγράφου. Η πράξη αυτή ήταν αντίθετη με τα όσα υποστήριζαν κατά τη διάρκεια της κρίσης ότι δεν βρισκόταν σε εμπόλεμη κατάσταση με την Ελλάδα. <br />
Στις 17:00 ρίχτηκαν τρεις άσφαιροι κανονιοβολισμοί από την ιταλική ναυαρχίδα <<conte cavour="" di="">> σε διάστημα δύο λεπτών. Αμέσως μετά άρχισε να βάλλει κατά του Παλαιού Φρουρίου, ενώ το καταδρομικό Premuda έβαλλε κατά του Νέου Φρουρίου. Στο Παλαιό Φρούριο υπήρχαν γυναίκες και παιδιά και δεν μπορεί να μην τα είδαν οι Ιταλοί δεδομένου ότι η απόσταση του πλοίου από την ακτή δεν ήταν πάνω από 300 μέτρα. Το Premuda έβαλλε από απόσταση 500 μέτρων προκειμένου να εξοντώσει τους μαθητές της αστυνομίας και κάποιους στρατιώτες που βρισκόταν εκεί. Δυστυχώς και στο Νέο Φρούριο υπήρχε πλήθος προσφύγων. Προκλήθηκε πανικός όλοι έτρεχαν να κρυφτούν όπου μπορούσαν ενώ κάποιοι έπεσαν στην θάλασσα. Ο τρόμος μεγάλωσε με το θέμα των πρώτων νεκρών και τις κραυγές των οικείων τους27. <br />Χιλιάδες προσφύγων είχαν στριμωχτεί στην γέφυρα που ένωνε το Παλαιό Φρούριο με την πόλη είχαν την ελπίδα ότι θα έβρισκαν καταφύγιο στην πόλη δεν γνώριζαν όμως ότι και εκεί η κατάσταση ήταν χαώδης. Οι Ιταλοί πυροβολητές ήταν ιδιαίτερα άστοχοι και ορισμένες οβίδες έπεσαν στην συνοικία του Αγίου Ρόκκου28. Ο βομβαρδισμός δεν ήταν συνεχής αλλά κατά αραιά χρονικά διαστήματα χωρίς να έχει διευκρινιστεί η αιτία για την οποία συνέβαινε αυτό. Πάντως είναι σίγουρο ότι οι οβίδες έπεφταν και εκτός στόχου29. <br />Ο κανονιοβολισμός της Κέρκυρας διήρκησε 25 λεπτά ενώ κατά τη διάρκειατου ο Ευριπαίος διέταξε τους μαθητές της Αστυνομίας και όσους στρατιώτες βρισκόταν εντός του Φρουρίου να φύγουν εκτός πόλης. Επίσης προσπάθησε να έρθει και πάλι σε επαφή με την Αθήνα στέλνοντας και δεύτερο τηλεγράφημααναφέροντας τον βομβαρδισμό της πόλης. Εν αναμονή της απάντησης δεν έμεινεαδρανής διέταξε την αστυνομία να μεριμνήσει για την διατήρηση της τάξης και την αποφυγή τυχόν πυροβολισμών από τους κατοίκους στην ενδεχόμενη προσπάθειά τους να αντισταθούν στους εισβολείς κάτι που θα οδηγούσε σε αιματοχυσία. Αμέσως μετά συνέταξε μια επίσημη διαμαρτυρία προς τον Solari στα γαλλικά με την βοήθεια του εμπορικού πρόξενου της Γαλλίας Γιωτόπουλου. Τελικά γύρω στις 17:15 άρχισε να φτάνει το τηλεγράφημα από την Αθήνα<<Προς όλας τας αρχάς της Κέρκυρας, στρατιωτικάς και πολιτικάς. Επείγουσα, απόρρητος να εκτελεσθή κατά γράμμα. Λαβών γνώσιν του βομβαρδισμού της νήσου παρά του ιταλικού στόλου, δίδω υμίν διαταγήν όπως…>>30. Σε εκείνο το σημείο το κείμενο διακόπηκε ενώ το υπόλοιπο δεν στάλθηκε διότι εν τω μεταξύ ο Γονατάς και ο Αλεξανδρής κατάφεραν να πείσουν τον Πλαστήρα να διακόψει την αποστολή του που έδινε διαταγή για ένοπλη αντίσταση. <br />Στην προκυμαία είχε φτάσει ο Άγγλος πρόξενος που δεν είχε προλάβει να ειδοποιήσει τους Άγγλους υπηκόους λόγω έλλειψης χρόνου ενώ ο βομβαρδισμός της σχολής της Αστυνομίας στην οποία δίδασκαν Άγγλοι Αξιωματικοί ενδεχομένως να οδηγούσε σε απώλειες. Όταν σταμάτησε ο κανονιοβολισμός επιβιβάστηκε σε μία βάρκα με άλλους δύο με προορισμό την ιταλική ναυαρχίδα όπου διημείφθη ένας έντονος διάλογος με τον Solari. Ο τελευταίος περιήλθε σε δύσκολη θέση και επέρριψε την ευθύνη αποκλειστικά στους Έλληνες που δεν είχαν εκκενώσει τα Φρούρια παρότι είχαν στην διάθεση τους δύο ώρες ενώ τους είχε τονίσει ότι σε περίπτωση μη συμμόρφωσης θα τα βομβάρδιζε. Αυτός ο ισχυρισμός θα αποτελούσε και το κύριο υπερασπιστικό μέσο της ενέργειας από την μεριά της Ιταλίας. Μετά τους παρουσίασε και τον νέο διοικητή του νησιού Αντιναύαρχο Belleni. <br />Στο τηλεγραφείο ο Ευριπαίος συνειδητοποιώντας ότι δεν θα έφτανε τελικά η διαταγή από την Αθήνα πήρε μόνος του την απόφαση. Στις 17:27 διέταξε τηλεφωνικά τον σηματογράφο του Παλαιού Φρουρίου να υψώσει την λευκή σημαία και επειδή δεν μπορούσαν να την βρουν χρησιμοποίησαν ένα σεντόνι από τα κλινοσκεπάσματα των προσφύγων και έτσι σταμάτησε ο κανονιοβολισμός που είχε σαν αποτέλεσμα 16 νεκρούς , 30 τραυματίες και 2 ακρωτηριασμένους31. Οι ιταλικές πηγές έκαναν λόγω για 7 νεκρούς και 10 με 14 τραυματίες. <br /> <br /> <u>Η Κατάληψη της Κέρκυρας </u></conte><br />
<br />
Μετά την λήξη του βομβαρδισμού με ατμάκατους οι Ιταλοί αποβιβάσθηκαν στο λιμάνι. Σε λίγα λεπτά ένα Σύνταγμα παρατάχθηκε σε διάταξη μάχης. Κινούμενοι κατά κύματα ξεκίνησαν να καταλάβουν τα δύο Φρούρια, τα δύο τηλεγραφεία και το κτήριο της Νομαρχίας. <br />
Οι Ιταλοί κατά την διάρκεια της απόβασης έδιναν την εντύπωση πως πίστευαν ότι συμμετείχαν σε πραγματική μάχη. Ξεκίνησαν να σκάβουν χαρακώματα, έστησαν πυροβολεία, παρέταξαν τα κανόνια σε πλατείες και έστειλαν περιπόλους να καταλάβουν τα δύο Φρούρια32. Μετά την κατάληψη του Παλαιού Φρουρίου κατέστρεψαν το οίκημα του Στρατολογικού Γραφείου και του Φρουραρχείου ενώ στο Στρατιωτικό Νοσοκομείο διέταξαν την απομάκρυνση όλων των ασθενών και συνέλαβαν το βοηθητικό προσωπικό μαζί με Αξιωματικούς της Στρατολογίας που τους μετέφεραν στην ναυαρχίδα του ιταλικού στόλου. Τα ίδια έκαναν οι Ιταλοί στρατιώτες που κατέλαβαν το Νέο Φρούριο. Έσπασαν την πόρτα της εκκλησίας λεηλάτησαν τις αποθήκες ιματισμού της Σχολής Αστυνομίας και πέταξαν τα έπιπλα του διευθυντή Άγγλου Λοχαγού Sloman από το παράθυρο33. <br />
Στο λιμάνι συνεχιζόταν η συγκέντρωση των ιταλικών δυνάμεων που κατόπιν προωθούνταν στην ενδοχώρα. Οι Ιταλοί στρατιώτες κατά την κατάληψη των καίριων σημείων του νησιού προέβησαν σε αρκετές προκλήσεις. Όλες αυτές οι πράξεις γινόταν από τα όργανα μιας Μεγάλης Δύναμης εναντίον ενός ανοχύρωτου νησιού που βάσει διεθνών συνθηκών τελούσε σε καθεστώς ουδετερότητας. <br />
Μετά την κατάληψη της Νομαρχίας συνέλαβαν τον Ευριπαίο και τον μετέφεραν μαζί με τον δήμαρχο Μανιαρίζη αρχικά στο καταδρομικό <<g .pepe="">> και κατόπιν στην ναυαρχίδα όπου συνάντησαν τον Solari. Ο Ευριπαίος αγανακτισμένος εξαπέλυσε ένα δριμύ κατηγορώ εναντίον του και κατά της ιταλικής ενέργειας το οποίο αποτέλεσε και τον πυρήνα της μετέπειτα επιχειρηματολογίας της ελληνικής κυβέρνησης τον μέφθηκε: α) για το γεγονός της κατάληψης, β) για την παραβίαση του καθεστώτος ουδετερότητας της Κέρκυρας, γ) για τον βομβαρδισμό της ανοχύρωτης πόλης, δ) για τον άδικο φόνο των προσφύγων, η παρουσία των οποίων είχε καταστεί γνωστή στον Solari από τον ίδιο μέσω του Foschini και ε) για την πέρα από κάθε διεθνή κανόνα σύλληψη του. Ο Solari βρέθηκε σε δύσκολη θέση και απάντησε ότι εκτελούσε διαταγές αποφεύγοντας έτσι να δικαιολογήσει τον βομβαρδισμό. Σε υπαινιγμό του ότι πέντε Ιταλοί είχαν δολοφονηθεί στην Ήπειρο μετά από παρέμβαση του δημάρχου αν ήξερε τους δολοφόνους απάντησε ότι το έγκλημα είχε γίνει σε ελληνικό έδαφος και αυτό ήταν αρκετό που σημαίνει ότι ούτε ο ίδιος ήταν πεπεισμένος για την εθνικότητα των δραστών. Ο Μανιαρίζης απελευθερώθηκε ενώ ο Ευριπαίος κρατήθηκε σε άλλο πλοίο και της 2 Σεπτεμβρίου αναχώρησε για την Πάτρα μαζί με τον διοικητή τηςΑστυνομίας που είχε κι αυτός συλληφθεί34. Στρατιώτες και χωροφύλακες που συνελήφθησαν αναχώρησαν μαζί με τον Νομάρχη και τον δήμαρχο με το πλοίο <<Ισμήνη>>. <br />Αμέσως μετά την κατάληψη των δύο Φρουρίων τοιχοκολλήθηκε προκήρυξη του Ναυάρχου Solari στην οποία αναφέρονταν οι λόγοι που είχαν οδηγήσει την Ιταλία στην κατάληψη η οποία θα ήταν προσωρινή και ειρηνική. Ταυτόχρονα ο Αντιναύαρχος Belleni εγκαταστάθηκε στο κτήριο της Νομαρχίας αναλαμβάνοντας την πολιτική διοίκηση του νησιού. Όρισε Φρούραρχο τον Ταγματάρχη Morfoneο οποίος ανέλαβε να αυξήσει τα μέτρα ασφαλείας. <br />Η κατάληψη της πόλης της Κέρκυρας έχε ολοκληρωθεί <br /> Η Ιταλική Αντίδραση γύρω στις 19:00 της31 Αυγούστου 1923. Οι Ιταλοί έλαβαν όλα τα απαραίτητα αμυντικά μέτρα τοποθετώντας στρατό και πυροβόλα σε νευραλγικά σημεία της πόλης. Τις αμέσως επόμενες μέρες έσπευσαν να καταλάβουν την Λευκίμμη και να οργανώσουν μια πρόχειρη αμυντική γραμμή. <br /> <br /> <u>Η Κατοχή της Κέρκυρας από τους Ιταλούς</u> <br /> <br />Κατά την διάρκεια της παραμονής στην Κέρκυρα οι Ιταλοί κυκλοφορούσαν συνεχώς οπλισμένοι λόγω της ανασφάλειας που τους διακατείχε. Δεκάδες περίπολοι κινούνταν μέσα στην πόλη δημιουργώντας την αίσθηση κατεχόμενηςπόλης και όχι ειρηνικής κατάληψης. <br />Βασικός στόχος των Ιταλών ήταν η κατάλυση της ελληνικής κυριαρχίας στο νησί. Ο διοικητής της Αστυνομίας καθώς και Αξιωματικοί και αστυφύλακες συνελήφθησαν. Πλην του διοικητού που κρατήθηκε σε πλοίο του ιταλικού στόλου οι υπόλοιποι μεταφέρθηκαν το Παλαιό Φρούριο και αφέθηκαν ελεύθεροι τις 2 Σεπτεμβρίου με την υποχρέωση οι Αξιωματικοί να κυκλοφορούν με πολιτικά. <br />Στις 6 του μηνός οι Ιταλοί εγκατέστησαν στο κτήριο της Αστυνομίας το γραφείο της αεροπορικής τους εταιρίας ενώ την επόμενη με ανακοίνωση τους πληροφορούσαν τους Κερκυραίους ότι οι ελληνικές πολιτικές αρχές θα αναλάμβαναν και πάλι τα καθήκοντα τους. Οι Έλληνες αστυνομικοί επανήλθαν στα καθήκοντά τους τις 11 Σεπτεμβρίου αλλά μέχρι τότε και παρά το γεγονός ότι τελούσαν σε αναγκαστική άδεια φρόντιζαν για την τήρηση της τάξης. <br />Άλλος άμεσος στόχος των Ιταλών ήταν η ταφή των νεκρών θυμάτων του βομβαρδισμού το συντομότερο δυνατόν. Ο Αντιναύαρχος Belleni διέταξε τον δήμαρχο Μανιαρίζη να προχωρήσει στην ταφή πριν το ξημέρωμα της 1ης Σεπτεμβρίου. Αυτός προνόησε να βρει γιατρούς που τέλεσαν νεκροψία στα θύματα προκειμένου να εξακριβωθούν τα αίτια θανάτου. Η ιατροδικαστική εξέταση δεν άφηνε καμία αμφιβολία για αίτια ακυρώνοντας τους ιταλικούς ισχυρισμούς για θάνατο από πτώση βράχων. Μετά το τέλος της νεκροψίας όλα τα πτώματα ρίχτηκαν σε ένα λάκκο και από πάνω τοποθετήθηκε ένας ξύλινος σταυρός. Σχετικά πρόσφατα τα οστά των άτυχων θυμάτων μεταφέρθηκαν κοντά στην είσοδο του νεκροταφείου και από πάνω τοποθετήθηκε μια επιτύμβια στήλη. <br />Καθ’ όλη την διάρκεια της εβδομάδος οι Ιταλοί ξεφόρτωναν στο λιμάνι κάθε είδους στρατιωτικό υλικό ενδεικτικό ότι σκόπευαν να εγκατασταθούν για μεγάλο διάστημα στο νησί ενώ σε όλα τα δημόσια κτήρια είχαν αναρτήσει επιγραφές στα ιταλικά. Η συνολική δύναμη του ιταλικού στρατού ήταν περίπου 10.000 με 15.000 άνδρες. Μετά την σταθεροποίηση της κατάστασης ένα μέρος του στόλου απέπλευσε για τον Τάραντα. <br />Στις 2 Σεπτεμβρίου η Ρώμη αντικατέστησε τον Belleni με τον ομοιόβαθμο του Diego Simonetti που ήταν πιο ήπιος χαρακτήρας από τον προκάτοχό του.Εξέδωσε διαταγή σύμφωνα με την οποία οι στρατιώτες έπρεπε να ενοχλούν όσο το δυνατόν λιγότερο τους κατοίκους και οδηγίες για επίδειξη σεβασμού προς αποφυγή προκλήσεων. Επίσης επεδίωξε να συναντήσει τις αρχές του νησιού και τους πρόξενους των άλλων χωρών. <br />Οι Κερκυραίοι καταστηματάρχες που είχαν κλείσει τα μαγαζιά τους μετά την κατάληψη υποχρεώθηκαν να τα ανοίξουν μετά από διαταγή των Ιταλών στους οποίους όμως αρνούνταν την πώληση ενώ όλοι οι κάτοικοι απέφευγαν τις συναναστροφές μαζί τους. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι όταν οι Ιταλοί έστελναν την στρατιωτική μπάντα να παίξει μουσική στην πλατεία της Σπιανάδας παρότι μουσικόφιλοι οι Κερκυραίοι άδειαζαν αμέσως τον χώρο ενώ ιταλικός θίασος που έδινε παραστάσεις στο νησί αναγκάστηκε να διακόψει ελλείψει θεατών. <br />Λίγα χιλιόμετρα από την πόλη οι Ιταλοί είχαν ξεκινήσει έργα για κατασκευή αεροδρομίου τα οποία εγκαταλείφτηκαν 10 μέρες πριν την αποχώρηση τους. Εντύπωση προκάλεσε και η κυκλοφορία από τις πρώτες μέρες της κατάληψης ενός γραμματοσήμου με την ένδειξη << Κέρκυρα - Ιταλική κατοχή>>. Τις τελευταίες ημέρες της κατοχής το ηθικό των Ιταλών υπέστη κάθετη πτώση και το μόνο που έδειχνε να τους ενδιαφέρει ήταν η επιστροφή στην πατρίδα τους. </g><br />
<br />
<u>Οι Αντιδράσεις στις Χώρες της Ευρώπης </u><br />
<br />
Στην Αθήνα υπήρχε ανησυχία για τις εξελίξεις ενώ οι πληροφορίες που έφταναν και διοχετεύονταν στον Τύπο ήταν συγκεχυμένες. Το μόνο στρατιωτικό μέτρο που έλαβε η κυβέρνηση ήταν η μετακίνηση δυνάμεων στα Ηπειρωτικά παράλια απέναντι από την Κέρκυρα. Στην Ιταλία η πλειοψηφία της κοινής γνώμης παρασυρόμενη από τα δημοσιεύματα του τύπου τάχθηκε υπέρ του βομβαρδισμού. Πάντως υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν ότι στα σχέδια του Mussolini ήταν μόνο η κατάληψη της νήσου και όχι ο βομβαρδισμός, αν δεν υπήρχε αντίσταση, πράξη που αποτέλεσε απόφαση του ίδιου του Solari. <br />
Η μεγάλη πλειοψηφία των κυβερνήσεων και των λαών της Ευρώπης καταδίκασε την ιταλική ενέργεια. Η Αγγλία η στάση της οποίας λόγω του κύρους της επηρέαζε την πολιτική των άλλων κρατών καταδίκασε την ενέργεια μέσω του τύπου ενώ η κυβέρνηση στάθηκε από την αρχή στο πλευρό της Ελλάδος. <br />
Η Γαλλία δεν ήθελε να δυσαρεστήσει την Ιταλία, που την υποστήριζε στην δική της υπόθεση στην επέμβαση στο Ρουρ, με αποτέλεσμα μέσω του φιλοκυβερνητικού τύπου να υποστηρίζει διακριτικά τους Ιταλούς. Άλλωστε υπήρχαν και οικονομικά συμφέροντα των Γάλλων στον βορρά. Πάντως υπήρχε και μία μερίδα του τύπου που κατέκρινε την ιταλική ενέργεια. <br />
Η Γερμανική κυβέρνηση δεν έδειξε κάποιο ιδιαίτερο ενδιαφέρον ενώ ο τύπος της Γερμανίας έκανε λόγο για ενέργεια που θα μπορούσε να διαταράξει την παγκόσμια ειρήνη ενώ λόγω της γαλλικής υποστήριξης στην Ιταλία έβλεπε την Ελλάδα με μεγαλύτερη συμπάθεια. <br />
Η Ρωσία που είχε ενοχληθεί για την μη ανταπόκριση της Αθήνας στην πρόταση για διαμεσολάβηση μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας, κατά την μικρασιατική εκστρατεία, καθώς και από την συμμετοχή της στην <<Ουκρανική εκστρατεία>>35 ήταν η χώρα που δεν κατέκρινε την ιταλική δράση στην Κέρκυρα ενώ ο τύπος ήταν ιδιαίτερα εχθρικός απέναντι στην Ελλάδα. <br />
Τα γεγονότα στην Κέρκυρα προκάλεσαν έκπληξη και προβληματισμό στις χώρες της περιοχής των Βαλκανίων όπου υπήρχαν προβλήματα στις διμερείς σχέσεις λόγω αντικρουόμενων συμφερόντων. Στην Αλβανία ο πρωθυπουργός διατύπωσε φόβους για πιθανή εμπλοκή της χώρας του σε μία ενδεχόμενη ελληνοϊταλική κρίση <br />
Στην Τουρκία με το επεισόδιο ασχολήθηκε η Εθνοσυνέλευση η οποία εξέφρασε την ανησυχία της για την έκταση των επιδιώξεων της Ιταλίας. Από την άλλη μεριά υπήρχε μια αίσθηση ικανοποίησης για την ταπείνωση της Ελλάδος. <br />
Στην Νοτιοσλαβία που διέβλεπε τον κίνδυνο αποκλεισμού της εντός της Αδριατικής, σε περίπτωση που οι Ιταλοί παρέμειναν μόνιμα στην Κέρκυρα, υπήρξε πλήθος δηλώσεων μεταξύ των οποίων και του υπουργού Εξωτερικών και δημοσιευμάτων εναντίον της Ρώμης τόσο μετά το ιταλικό τελεσίγραφο όσο και μετά την κατάληψη της Κέρκυρας. Η στάση της Νοτιοσλαβίας ενόχλησε τον κύριο σύμμαχο της την Γαλλία που πίεσε το Βελιγράδι να ρίξει τους τόνους γιατί σε διαφορετική περίπτωση θα απέσυρε την υποστήριξη της. <br />
Συμπερασματικά θα μπορούσαμε να πούμε ότι η παγκόσμια κοινή γνώμη που αρχικά ήταν στο πλευρό της Ιταλίας μετά την δολοφονία της ιταλικής αντιπροσωπείας στην Κακαβιά μεταστράφηκε υπέρ της Ελλάδος στο άκουσμα του τον θανάτου άμαχου πληθυσμού στην Κέρκυρα. <br />
<br />
<br />
<b>Η ΠΡΟΣΦΥΓΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΣΕ ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥΣ</b> <br />
<br />
<u>Προσφυγή στην Κοινωνία των Εθνών</u> <br />
<br />
Η ελληνική κυβέρνηση προσέφυγε την 1 Σεπτεμβρίου του 1923 στην Κ.τ.Ε ορίζοντας ως αντιπρόσωπο της στην Γενεύη τον Νικόλαο Πολίτη. Στην προσφυγή της επικαλείτο τα άρθρα 12 και 15 της Συνθήκης τα οποία προέβλεπαν παραπομπή σε διαιτησία από την Συνέλευση οποιασδήποτε διαφοράς είναι πιθανό να οδηγήσει σε ρήξη36. <br />
Ο αντιπρόσωπος της Ιαπωνίας που εκτελούσε χρέη πρόεδρου του Συμβουλίου υποκόμης Ishii ανακοίνωσε το θέμα χαρακτηρίζοντας το ως κατεπείγον αναβάλλοντας την συζήτηση για τις 16:00 προκειμένου να υπάρξει χρόνος στις αντιπροσωπείες να μελετήσουν τα έγγραφα της υπόθεσης. Ο Ιταλός αντιπρόσωπος Antonio Salandra που ήθελε να αποφύγει την δημοσιότητα του θέματος ζήτησε και τελικά το Συμβούλιο συμφώνησε να προηγηθεί μία πρώτη ανεπίσημη συνάντηση και κατόπιν θα αποφάσιζε για την δημοσιότητα ή μη της υπόθεσης. <br />
Η συνεδρίαση άρχισε στις 16:00 και ήταν ιδιωτική με την ανάγνωση των άρθρων 12 και 15 που ζήτησε ο Άγγλος αντιπρόσωπος Λόρδος Robert Cecil . Πρώτος πήρε το λόγο ο Πολίτης ο οποίος αμφισβήτησε από την αρχή τον ειρηνικό χαρακτήρα της ενέργειας των Ιταλών. Για να αποδείξει την καλή προαίρεση της ελληνικής κυβέρνησης έκανε χρήση της πρότασης με την οποία κατέληγε η απάντηση στο ιταλικό τελεσίγραφο σύμφωνα με την οποία δεσμευόταν να αποδεχθεί την όποια απόφαση θα λάμβανε η Κ.τ.Ε .Τελειώνοντας τόνισε πόσο σημαντική ήταν η υπόθεση για την παγκόσμια ασφάλεια. <br />
Κατόπιν πήρε τον λόγο ο Salandra ο οποίος τόνισε ότι η δολοφονία υπηκόων μιας χώρας ήταν κάτι που θα προκαλούσε την αντίδραση της οιασδήποτε κυβέρνησης πόσο μάλλον όταν επρόκειτο για αξιωματικούς που βρισκόταν σε διεθνή αποστολή. Απέφυγε ωστόσο να κάνει οποιαδήποτε αναφορά στα γεγονότα της Κέρκυρας διότι δεν είχε ενημέρωση από την κυβέρνησή του. Τέλος αμφισβήτησε την αρμοδιότητα της Κ.τ.Ε διότι οι δολοφονηθέντες ήταν όργανα ορισμένα από την Πρεσβευτική Συνδιάσκεψη και επομένως θα έπρεπε να προχωρήσει την εξέταση της υπόθεσης μετά από το πόρισμα της ανάκρισης που θα διέταζε η τελευταία.37 <br />
Μετά μίλησε ο Λόρδος Cecil o οποίος σχολίασε με δηκτικό τρόπο ότι δεν μπορεί να θεωρείται ειρηνικό μέτρο η κατάληψη ενός νησιού μιας άλλης χώρας στην οποία έχασαν την ζωή τους 16 άνθρωποι και πολλοί τραυματίστηκαν. Τέλος ανέπτυξε τα επιχειρήματα σύμφωνα με τα οποία η μόνη αρμόδια να επιληφθεί της υπόθεσης ήταν η Κ.τ.Ε. <br />
Στην δευτερολογία του ο Πολίτης αρνήθηκε την αρμοδιότητα της Πρεσβευτικής Συνδιάσκεψης ως μη συμβατή νομικά και μη εναρμονισμένη με τις πεποιθήσεις της διεθνούς κοινής γνώμης. Τελικά δόθηκε χρόνος στις αντιπροσωπείες για να επικοινωνήσουν με τις κυβερνήσεις τους . Ο Πολίτης με τηλεγράφημα του στην Αθήνα έθεσε δύο ερωτήματα α) αν θα έπρεπε να προτείνει στο Συμβούλιο την σύσταση μιας ανακριτικής για το έγκλημα στην Κακαβιά υπό την εποπτεία της Κ.τ.Ε και β) αν θα έπρεπε να καταβληθεί σε Ελβετική τράπεζα το ποσό των 50.000.000 λιρεττών ως εγγύηση μέχρι την διευθέτηση του ζητήματος. <br />
Ο Salandra ως έμπειρος πολιτικός είχε καταλάβει ότι η θέση της χώρας του ήταν πολύ δύσκολη και η άποψη μη αρμοδιότητας της Κ.τ.Ε δεν θα γινόταν αποδεκτή. Με τηλεγράφημα του στον Mussolini τον ενημέρωνε ότι το κλίμα θα μπορούσε να αναστραφεί μόνο αν πιέζονταν ο Άγγλος και ο Γάλλος αντιπρόσωπος από τις κυβερνήσεις τους να αλλάξουν στάση. Ο Mussolini μέσω των πρεσβευτών του σε Λονδίνο και Παρίσι άφηνε να εννοηθεί ότι η Ιταλία ήταν έτοιμη να αποχωρήσει από την Κ.τ.Ε. <br />
Το κλίμα έδειχνε να είναι ευνοϊκό για την Ελλάδα και σε αυτό πέρα από την υποστήριξη του Άγγλου και του Σουηδού αντιπροσώπου συνετέλεσε σε μεγάλο βαθμό το τηλεγράφημα που είχε αποστείλει ο γιατρός Kennedy (πρόεδρος για την προστασία των γυναικόπαιδων στην Εγγύς Ανατολή) από την Κέρκυρα που περιέγραφε τον βομβαρδισμό του ιταλικού ναυτικού εναντίον στόχων που υπήρχε άμαχος πληθυσμός προσφύγων με αποτέλεσμα τον θάνατο τους. Το τηλεγράφημα διαβάστηκε στους αντιπροσώπους από τον Γενικό Γραμματέα Sir Eric Drummont. <br />
Στις 2 Σεπτεμβρίου η ελληνική κυβέρνηση προσπαθώντας να δείξει καλή διάθεση απαντώντας στο διάβημα της Πρεσβευτικής Συνδιάσκεψης τις 31 Αυγούστου για το έγκλημα στην Κακαβιά ζήτησε να συσταθεί μια διεθνής επιτροπή από μέλη που θα υποδείκνυαν Αγγλία, Γαλλία και Ιταλία. Επιπλέον αναλάμβανε την δέσμευση να καταβάλει τις επανορθώσεις που θα έκρινε η Πρεσβευτική. Η γραμμή αυτή ήταν αντίθετη με την αρχική τοποθέτηση του πρωθυπουργού Γονατά στον D’ Avricourt, που είχε επιδώσει το διάβημα, ότι η Ελλάδα αποδεχόταν ως μόνη αρμόδια την Κ.τ.Ε να επιληφθεί της υπόθεσης. <br />
Η ελληνική ενέργεια ήταν διπλωματικό σφάλμα που επέτρεψε στην Πρεσβευτική Συνδιάσκεψη να παίξει τον ρόλο του δικαστή. Είχε δικαίωμα να διαμαρτυρηθεί για τα έγκλημα στην Κακαβιά δεν είχε όμως δικαίωμα να εμπλακεί στην ελληνοϊταλική διαφορά που είχε προκύψει από τον βομβαρδισμό και την κατάληψη της Κέρκυρας38. <br />
Στις 5 Σεπτεμβρίου ο Ιταλός αντιπρόσωπος ανέπτυξε και πάλι την επιχειρηματολογία της χώρας του, για αναρμοδιότητα της Κ.τ.Ε και παραπομπή του θέματος στην Πρεσβευτική, με τον ισχυρισμό ότι η Ελλάδα είχε δηλώσει ότι θα σεβασθεί το πόρισμα της και ότι συνεπώς παραδεχόταν την ενοχή της στην υπόθεση δολοφονίας υποδεικνύοντας έμμεσα το μεγάλο διπλωματικό σφάλμα των Ελλήνων. Ο Πολίτης προσπάθησε να εξηγήσει ότι η ελληνική κυβέρνηση μέσω της διακοίνωσης δεν είχε προσφύγει στην Πρεσβευτική αλλά είχε απαντήσει μόνο ότι θα δεχόταν το πόρισμα της ανακριτικής επιτροπής που εκείνη θα κατάρτιζε39. <br />
<br />
Οι Μεγάλες Δυνάμεις περιήλθαν σε αδιέξοδο κατά τις επόμενες μέρες και προσπάθησαν να απεμπλακούν από την δίνη της κρίσης μεταφέροντας την αρμοδιότητα επίλυσης της υπόθεσης από την Κ.τ.Ε στην Πρεσβευτική Συνδιάσκεψη. Βέβαια αυτή η κίνηση δεν θα είχε συμβεί εάν δεν είχε προηγηθεί το τεράστιο διπλωματικό σφάλμα της Ελλάδος40. Τελικά παρότι είχαν ακουσθεί αυστηρές κρίσεις μέσα στην Κ.τ.Ε για την ιταλική ενέργεια τελικά ο οργανισμός παρέμεινε αμέτοχος στον διακανονισμό του ζητήματος. Ήταν η πρώτη ένδειξη ότι η Κ.τ.Ε αδυνατούσε να ικανοποιήσει τις προσδοκίες για τις οποίες είχε δημιουργηθεί αφού ο θεσμός της συλλογικής ασφάλειας που εμπνεύστηκαν και επέβαλαν οι Μεγάλες Δυνάμεις έμελλε να θυσιασθεί στον βωμό των γεωπολιτικών επιδιώξεων και σκοπιμοτήτων τους.41 <br />
<br />
<u>Η Διευθέτηση της Κρίσης από την Πρεσβευτική Συνδιάσκεψη </u><br />
<br />
Η Πρεσβευτική Συνδιάσκεψη είχε ορίσει Ανακριτική Επιτροπή που απαρτιζόταν από τον Ιάπωνα Συνταγματάρχη Shibouya, το Γάλλο Συνταγματάρχη Lacombe, τον Ιταλό Συνταγματάρχη Beaud και τον Άγγλο Ταγματάρχη Harenc. Ως αντιπρόσωπος της Ελλάδος στην επιτροπή ορίσθηκε ο υπάλληλος του υπουργείου Εξωτερικών Β. Δενδραμής χωρίς δικαίωμα ψήφου ο οποίος προσκόμισε και όλα τα απαραίτητα έγγραφα που αποδείκνυαν ότι κανένας Έλληνας στρατιώτης δεν έλειπε από την Μονάδα του την μέρα που διαπράχθηκε το έγκλημα. Κατόπιν εξετάσθηκε ο Αντισυνταγματάρχης Μπότσαρης και ο Συνταγματάρχης Φλωριάς ο οποίος είχε διεξαγάγει την ανάκριση από ελληνικής πλευράς. Τις 20 Σεπτεμβρίου η Επιτροπή έκανε αυτοψία και αναπαράσταση της δολοφονίας στον τόπο του εγκλήματος . Η σημαντικότερη μαρτυρία δόθηκε την 24η Σεπτεμβρίου από έναν λήσταρχο τον Κώτσο Μέμο που δρούσε και από τις δύο μεριές της ελληνοαλβανικής μεθορίου. Αυτός κατέθεσε ότι ο Αρχηγός της Χωροφυλακής Αργυροκάστρου με τον αδελφό του τον πλησίασαν και του πρόσφεραν χρήματα προκειμένου να δολοφονήσει τον Στρατηγό Tellini. Η Επιτροπή πήγε στο Αργυρόκαστρο όπου οι ανωτέρω αρνήθηκαν την εμπλοκή τους στην υπόθεση. <br />
Στις 30 Σεπτεμβρίου η Επιτροπή συνέταξε το πόρισμά της στο οποίο δεν αποδίδονταν ευθύνες στην ελληνική πλευρά για τον τρόπο διενέργειας των ανακρίσεων αλλά δεν μπόρεσε να υποδείξει τους δράστες ελλείψει στοιχείων. Επίσης ανέφερε ότι προκαλούσε υποψίες η απόκρυψη της δολοφονίας από την αλβανική αντιπροσωπεία και κατηγόρησε τις Αλβανικές Αρχές για απόκρυψη σημαντικών μαρτυριών43. <br />
Η Πρεσβευτική χωρίς να περιμένει το πόρισμα της Επιτροπής στις 27Σεπτεμβρίου καταδίκασε την Ελλάδα να πληρώσει στην Ιταλία πρόστιμο 50.000.000 λιρεττών ως ποινική αποζημίωση επειδή έδειξε ολιγωρία στην διεύθυνση των ανακρίσεων και στην αναζήτηση των ενόχων44. Την ίδια ημέρα ολοκληρώθηκε η εκκένωση της Κέρκυρας από τα ιταλικά στρατεύματα που είχε ξεκινήσει από την προηγούμενη 26η Σεπτεμβρίου. <br />
Την 28η Σεπτεμβρίου διεξήχθη Συνεδρίαση της Γενικής Συνέλευσης της Κ.τ.Ε στην οποία δόθηκε η ευκαιρία στους αντιπροσώπους να τοποθετηθούν για την απόφαση της Πρεσβευτικής. Η συνεδρίαση διήρκησε τέσσερις ώρες και αποτέλεσε ουσιαστικά το κύκνειο άσμα της υπόθεσης. <br />
Στις 29 Σεπτεμβρίου με διακοίνωση προς της Πρεσβευτική η ελληνική κυβέρνηση διαμαρτυρήθηκε έντονα για την απόφαση τονίζοντας ότι ήταν άδικο να επιβαρυνθεί με ένα τόσο υψηλό πρόστιμο επειδή το έγκλημα έγινε στο έδαφος της. Τελειώνοντας εξέφραζε την επιθυμία αναθεώρησης της ανωτέρω απόφασης κατόπιν προσφυγής στην Χάγη . <br />
<br />
<b>ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ</b> <br />
<br />
Το επεισόδιο της Κέρκυρας αποτέλεσε ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα μετά την λήξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου που έβαλε σε κίνδυνο την διατήρηση της ειρήνης στην περιοχή της Ευρώπης. Ο Mussolini παρότι στις δηλώσεις του έκανε λόγο για προσωρινή κατοχή είχε ως στόχο την κατάκτηση της Κέρκυρας αφού οι Ιταλοί είχαν κατασκευάσει μόνιμες οχυρώσεις, ξεκίνησαν την κατασκευή αεροδρομίου ενώ είχε τυπωθεί και γραμματόσημο με ένδειξη <<Κέρκυρα-Ιταλική κατοχή>>. <br />
Η ιταλική ενέργεια ήταν μία επίδειξη δύναμης του φασιστικού καθεστώτος που ήθελε να διεισδύσει στα Βαλκάνια και να παίξει τον ρόλο της μεγάλης Δύναμης στην Μεσόγειο. Ο Mussolini δεν ήταν απόλυτα ικανοποιημένος από την έκβαση της υπόθεσης καθώς η διεθνής κατακραυγή, με εξαίρεση τη Ρωσία και τη Γαλλία, πήρε διαστάσεις αλλά και στο εσωτερικό της χώρας εκφράστηκαν αποδοκιμασίες για την πολιτική του. <br />
Η Αγγλία προτίμησε έναν διακανονισμό που θα ενοχλούσε λιγότερο την Ιταλία με την οποία δεν επιθυμούσε να οδηγηθεί σε ρήξη ενώ καθοριστικό ρόλο στην στάση της έπαιξε η απόφαση της γαλλικής διπλωματίας να ευνοηθεί η Ιταλία σε βάρος της Ελλάδος. Παράλληλα φοβόταν ότι επιδίωξη της Ιταλίας ήταν η παράταση της κατοχής και μέσω αυτής η de facto επικύρωση της ιταλικής κυριαρχίας, όπως έγινε στα Δωδεκάνησα, με αποτέλεσμα την αποδυνάμωση της γεωστρατηγικής της θέσης στην Ανατολική Μεσόγειο. Γι΄ αυτό και επιδίωκε πάση θυσία τον καθορισμό ημερομηνίας αποχώρησης των Ιταλών από την Κέρκυρα. <br />
Η Γαλλία επεδίωξε την μη επίλυση της υπόθεσης από την Κ.τ.Ε διότι αυτό θα δημιουργούσε κακό προηγούμενο το οποίο ενδεχομένως να εκμεταλλευόταν το Βερολίνο για την υπόθεση της κατάληψης του Ρουρ από τα γαλλικά στρατεύματα τον Ιανουάριο του 1923. Το γεγονός ότι η Γαλλία προχώρησε στην πράξη αυτή έχοντας εξασφαλίσει την συναίνεση του Mussolini δικαιολογεί την έντονη φιλοιταλική πολιτική που επέδειξε στην υπόθεση. Στόχος της πολιτικής της ήταν ο εξευμενισμός του ιταλού ηγέτη και η διατήρηση της Ιταλίας στην Κ.τ.Ε διότι θεωρούσε ότι αυτό αποτελούσε εγγύηση για την δική της ασφάλεια. <br />
Η στάση που επέδειξε η Κ.τ.Ε παρότι τελικά απετράπη η γενίκευση της κρίσης απογοήτευσε και τους πιο ένθερμους υποστηρικτές της διότι στην προσπάθεια να προασπίσει την ειρήνη αδίκησε κατάφωρα ένα μικρό κράτος. Η μόνη έμμεση υπηρεσία που πρόσφερε ήταν οι αρνητικές απόψεις σε βάρος της Ιταλίας που διατυπώθηκαν από διάφορους εκπροσώπους κρατών – μελών. <br />
Από την πλευρά της Ελλάδος η αποδοχή της απόφασης της Πρεσβευτικής Συνδιάσκεψης και η εγκατάλειψη της προσφυγής στην Κ.τ.Ε οφείλεται στην δεινή θέση που βρισκόταν η χώρα λόγω επιδείνωσης της οικονομίας και αναζωπύρωσης του διχασμού ως συνέπεια της Μικρασιατικής καταστροφής και της εκτέλεσης των <<έξι>>. Η Ελλάδα ήταν διεθνώς απομονωμένη εξαιτίας του ότι η κυβέρνηση αντιμετώπιζε την δυσαρέσκεια της Αγγλίας και την δυσπιστία της διεθνούς κοινότητας. <br />
Ενενήντα χρόνια μετά το γεγονός είναι ελάχιστα γνωστό παρότι ο βομβαρδισμός και η κατάληψη της Κέρκυρας είχε σαν αποτέλεσμα τον θάνατο άμαχου πληθυσμού και την διπλωματική ήττα της Ελλάδος στην διευθέτηση της κρίσης. Τέλος παρά τις όποιες υποψίες και εικασίες δεν κατέστη δυνατό να ανακαλυφθεί η ταυτότητα των δολοφόνων που διέπραξαν το έγκλημα της ιταλικής <br />
αντιπροσωπείας στην Κακαβιά.<br />
<br />
<u>ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ</u> <br />
<br />
1 Βλ. Σιούσουρα Π.: Πτυχές της Ελληνικής Εξωτερικής Πολιτικής στον Μεσοπόλεμο, εκδ. Ι.Σιδέρη, Αθήνα, 2003, σελ.52 <br />
2 Βλ. Ι. Παπαφλωράτου, H Ελληνοϊταλική Κρίση του 1923, εκδ. Α.Σάκκουλα, Αθήνα ,2009, σελ.40-41 <br />
3 Βλ. Γ. Αλεξιάδη, Τα απώτερα αίτια του ελληνοϊταλικού πολέμου 1940-41, τυπ.Τσιρώνη, Αθήνα,1982, σελ.88 <br />
4 Βλ. Σ.Γρηγοριάδη , Υπόθεση Κέρκυρας ,εκδ.Φυτράκη, Αθήνα,1976, σελ.51-52 <br />
5 Βλ. Β. Κόντης, Ελληνισμός της Βορ. Ηπείρου και Ελληνοαλβανικές σχέσεις ,εκδ. Εστία,Αθήνα,1995, τ.Α΄, σελ.89 <br />
6 Βλ. Σιούσουρα Π.: Πτυχές της Ελληνικής Εξωτερικής Πολιτικής στον Μεσοπόλεμο, εκδ. Ι.Σιδέρη, Αθήνα, 2003, σελ.44-45 <br />
7 Βλ. Παπαφλωράτου Ι.: H Ελληνοϊταλική Κρίση του 1923, εκδ. Α.Σάκκουλα, Αθήνα ,2009, σελ.59-61 <br />
8 Βλ. Σιούσουρα Π.: Πτυχές της Ελληνικής Εξωτερικής Πολιτικής στον Μεσοπόλεμο, εκδ. Ι.Σιδέρη, Αθήνα, 2003, σελ.36-39 <br />
9 Βλ. Ι. Παπαφλωράτου : H Ελληνοϊταλική Κρίση του 1923, εκδ. Α.Σάκκουλα, Αθήνα ,2009, σελ.63-66 <br />
10 Id σελ.66-68 <br />
11 Βλ. Περ. Αργυρόπουλος, Αναμνήσεις, εκδ. Αρσενίδης, Αθήνα, σελ.92 <br />
12 Βλ. Β. Κόντης, Ελληνισμός της Βορ. Ηπείρου και Ελληνοαλβανικές σχέσεις ,εκδ. Εστία,Αθήνα,1995, τ.Β΄, σελ.208 <br />
13 Βλ. Ι. Παπαφλωράτου : H Ελληνοϊταλική Κρίση του 1923, εκδ. Α.Σάκκουλα, Αθήνα ,2009, σελ.87-95 <br />
14 Βλ. Γρ. Δαφνής.: Η Ελλάς μεταξύ δύο πολέμων 1923-1940,εκδ. Ικαρος,Αθήνα,1955,τ.Β’,σελ.69 <br />
15 Βλ. Σ.Γρηγοριάδη , Υπόθεση Κέρκυρας ,εκδ.Φυτράκη, Αθήνα,1976, σελ.72 <br />
16 Βλ. Πρ. Παπαστρατής , Ιστορία της Ελλάδος τον 20ο Αιώνα,εκδ. Βιβλιόραμα,Αθήνα,1997,σελ.263 <br />
17 Βλ. Κ. Παπαρηγόπουλου, Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, εκδ. Αλέξανδρος, Θεσ/κη, 1994,σελ.308 <br />
18 Βλ. Τούντα- Φεργάδη, Θέματα Ελληνικής Διπλωματικής Ιστορίας(1912-1940),εκδ. Σιδέρης, Αθήνα, 1996,σελ.21 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ <br />
19 Βλ. Σ.Γρηγοριάδη , Υπόθεση Κέρκυρας ,εκδ.Φυτράκη, Αθήνα,1976, σελ.21 <br />
20 Ιd, σελ.22 <br />
21 Ιd, σελ.23 <br />
22 Βλ. Κ. Παπαρηγόπουλου , Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, εκδ. Αλέξανδρος, Θεσ/κη,1994,σελ.308 <br />
23 Βλ. Σ.Γρηγοριάδη , Υπόθεση Κέρκυρας ,εκδ.Φυτράκη, Αθήνα,1976, σελ.24 <br />
24 Βλ. Ι. Παπαφλωράτου : H Ελληνοϊταλική Κρίση του 1923, εκδ. Α.Σάκκουλα, Αθήνα ,2009, σελ.166-169 <br />
25 Βλ. Γρ. Δαφνής.: Η Ελλάς μεταξύ δύο πολέμων 1923-1940,εκδ. Ικαρος,Αθήνα,1955,τ.Β’,σελ.35 <br />
26 Βλ. Σ.Γρηγοριάδη , Υπόθεση Κέρκυρας ,εκδ.Φυτράκη, Αθήνα,1976, σελ.33 <br />
27 Βλ. Ι. Παπαφλωράτου : H Ελληνοϊταλική Κρίση του 1923, εκδ. Α.Σάκκουλα, Αθήνα ,2009, σελ.190 <br />
28 Βλ. Σ.Γρηγοριάδη , Υπόθεση Κέρκυρας ,εκδ.Φυτράκη, Αθήνα,1976, σελ.35 <br />
29 Ιd, σελ 38 <br />
30 Βλ. Σ.Γρηγοριάδη , Υπόθεση Κέρκυρας ,εκδ.Φυτράκη, Αθήνα,1976, σελ.39 <br />
31 Βλ. Ι. Παπαφλωράτου : H Ελληνοϊταλική Κρίση του 1923, εκδ. Α.Σάκκουλα, Αθήνα ,2009, σελ.197 <br />
32 Βλ. Σ.Γρηγοριάδη , Υπόθεση Κέρκυρας ,εκδ.Φυτράκη, Αθήνα,1976, σελ.43-44 <br />
33 Id ,σελ.45 <br />
34 Βλ. Ι. Παπαφλωράτου : H Ελληνοϊταλική Κρίση του 1923, εκδ. Α.Σάκκουλα, Αθήνα ,2009, σελ.199 <br />
35 Βλ. Ι. Παπαφλωράτου : H Ελληνοϊταλική Κρίση του 1923, εκδ. Α.Σάκκουλα, Αθήνα ,2009, σελ.232 <br />
36Βλ. Όψεις Πολιτικής και Οικονομικής Ιστορίας 1900-1940, εκδ. Βιβλιόραμα, Αθήνα,2009,σελ.396 <br />
37 Βλ. Ι. Παπαφλωράτου : H Ελληνοϊταλική Κρίση του 1923, εκδ. Α.Σάκκουλα, Αθήνα ,2009, σελ.264-265 <br />
38 Βλ. Γρ. Δαφνής.: Η Ελλάς μεταξύ δύο πολέμων 1923-1940,εκδ. Ικαρος,Αθήνα,1955,τ.Β’,σελ.79-80 <br />
39Βλ. Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ.ΙΕ’, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1978,σελ. 289 <br />
40 Βλ. Ι. Παπαφλωράτου : H Ελληνοϊταλική Κρίση του 1923, εκδ. Α.Σάκκουλα, Αθήνα ,2009, σελ.278 <br />
41 Βλ. Σιούσουρα Π.: Πτυχές της Ελληνικής Εξωτερικής Πολιτικής στον Μεσοπόλεμο, εκδ. Ι.Σιδέρη, Αθήνα, 2003, σελ.58 <br />
42Βλ. Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ.ΙΕ’, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1978,σελ. 289-290 <br />
43 Βλ. Ι. Παπαφλωράτου : H Ελληνοϊταλική Κρίση του 1923, εκδ. Α.Σάκκουλα, Αθήνα ,2009, σελ.393 <br />
44 Βλ. Γρ. Δαφνής.: Η Ελλάς μεταξύ δύο πολέμων 1923-1940,εκδ. Ικαρος,Αθήνα,1955,τ.Β’,σελ.96 <br />
<br />
<br />
<u>ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ </u><br />
<br />
1. Αργυρόπουλος Περ. : Αναμνήσεις, εκδ. Αρσενίδης, Αθήνα <br />
2. Αλεξιάδης Γ. : Τα απώτερα αίτια του ελληνοϊταλικού πολέμου 1940-41, τυπ.Τσιρώνη, Αθήνα,1982, <br />
3. Γρηγοριάδης Σ. : Υπόθεση Κέρκυρας , εκδ. Φυτράκη, Αθήνα,1976 <br />
4. Δαφνής Γρ. : Η Ελλάς μεταξύ δύο πολέμων 1923-1940, εκδ. Ίκαρος, Αθήνα,1955 <br />
5. Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ.ΙΕ’, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1978 <br />
6. Κόντης B. : Ελληνισμός της Βορ. Ηπείρου και Ελληνοαλβανικές σχέσεις , εκδ. Εστία, Αθήνα,1995 <br />
7. Όψεις Πολιτικής και Οικονομικής Ιστορίας 1900-1940, εκδ. Βιβλιόραμα, Αθήνα,2009 <br />
8. Παπαρρηγόπουλος Κ. : Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, εκδ. Αλέξανδρος, Θεσσαλονίκη,1994 <br />
9. Παπαστρατής Πρ. : Ιστορία της Ελλάδος τον 20ο Αιώνα, εκδ. Βιβλιόραμα, Αθήνα,1997 <br />
10. Παπαφλωράτος I. : H Ελληνοϊταλική Κρίση του 1923, εκδ. Α. Σάκκουλα, Αθήνα ,2009 <br />
11. Σιούσουρας Π.: Πτυχές της Ελληνικής Εξωτερικής Πολιτικής στον Μεσοπόλεμο, εκδ. Ι.Σιδέρη, Αθήνα, 2003 <br />
<br />
12. Τούντα - Φεργάδη, Θέματα Ελληνικής Διπλωματικής Ιστορίας(1912-1940), εκδ. Σιδέρης, Αθήνα, 1996,<br />
<br />
<i>Σπάνια video από το</i> <a href="http://www.britishpathe.com/video/corfu-italy-seizes-island" target="_blank">British Pathe</a>.<br />
<br />
Διαβάστε επίσης<br />
<br />
<h3 class="post-title entry-title">
<a href="http://iknowgr.blogspot.gr/2012/10/1923.html">Το επεισόδιο της Κέρκυρας το 1923 και οι λάθος χειρισμοί από την ελληνική διπλωματία</a></h3>
</div>
i-know.grhttp://www.blogger.com/profile/07400229464291980397noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5853046852495646077.post-5144630117932012262015-12-05T17:09:00.000+02:002015-12-05T17:09:00.062+02:00Γεώργιος Λασσάνης<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiaUiYLMIXEgOsHmMHqDQ2Ta0iv_EcT6eSfaPZndaD8RPVp-XacW3U46Dju1VZIndfiLwZGn962bDS1E62gUfwJ8ssWbS2U6lh5n93um23EuOj4T-NTf9YyVZKbKgM6TX53GMkk8NR-FXkz/s1600/Georgios_Lassanis.png" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="400" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiaUiYLMIXEgOsHmMHqDQ2Ta0iv_EcT6eSfaPZndaD8RPVp-XacW3U46Dju1VZIndfiLwZGn962bDS1E62gUfwJ8ssWbS2U6lh5n93um23EuOj4T-NTf9YyVZKbKgM6TX53GMkk8NR-FXkz/s400/Georgios_Lassanis.png" width="313" /></a></div>
Γεώργιος Λασσάνης<br /><br />1. Γέννηση – Νεανικά χρόνια<br /><br />Ο Γεώργιος Λασσάνης γεννήθηκε στην Κοζάνη το έτος 1793.1 Από μικρός έμεινε ορφανός, καθώς ο πατέρας του, που ήταν έμπορος, σκοτώθηκε σε ένα ταξίδι, ενώ επέστρεφε από τη Βιέννη. Τα πρώτα γράμματα τα έμαθε στο σχολείο της γενέτειράς του, όπου ξεχώρισε για τις επιδόσεις και την ευφυΐα του.2 Σε ηλικία είκοσι ετών μετέβη στη Βουδαπέστη. Εκεί εργάστηκε στο εμπορικό κατάστημα του συμπατριώτη του Νικολάου Τακιατζή, την κόρη του οποίου ερωτεύτηκε και αρραβωνιάστηκε. Όμως οι γονείς της την πάντρεψαν με άλλο νέο της Κοζάνης, οπότε ο Λασσάνης, βαθιά πληγωμένος για το χωρισμό, αναχώρησε για σπουδές στη Λειψία.3 Κατά μία άλλη εκδοχή, ο Λασσάνης αναχώρησε το έτος 1813 για τη Λειψία, όπου για τέσσερα χρόνια φοίτησε <br />
<a name='more'></a>στη φιλοσοφική σχολή του τοπικού πανεπιστημίου. Μετά την επιστροφή του στη Βουδαπέστη το 1818 επισκέφθηκε τη Μόσχα, όπου γνώρισε τον Κωνσταντίνο Πεντεδέκα και μυήθηκε από αυτόν στη Φιλική Εταιρεία. Οι συχνές μετακινήσεις του, λόγω της ενασχόλησής του αυτής, ενόχλησαν τον πεθερό του, με αποτέλεσμα να διαλύσει τον αρραβώνα.4<br /><br />2. Η δράση του Λασσάνη ως μέλους της Φιλικής Εταιρείας<br /><br />Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στη Λειψία ήρθε σε επαφή με Έλληνες εμπόρους και λογίους της Διασποράς και επηρεάστηκε από τους λόγους του Γερμανού ιδεαλιστή φιλοσόφου Γιόχαν Φίχτε. Η επίδραση που δέχτηκε κατηύθυνε τη σκέψη του προς την ελληνική εθνική υπόθεση. Όταν τελείωσε τις σπουδές του το 1817 αναχώρησε για τη Μολδαβία, και έπειτα από σύντομη παραμονή εκεί μετέβη στη Ρωσία και τελικά εγκαταστάθηκε στην Οδησσό (1818). Εκεί εργάστηκε ως καθηγητής στην Ελληνεμπορική Σχολή, ένα από τα καλύτερα εκπαιδευτικά ιδρύματα της Οδησσού, μαζί με τον Κωνσταντίνο Βαρδαλάχο και το Γεώργιο Γεννάδιο από το Βουκουρέστι (που διετέλεσαν διευθυντές της σχολής).5 Στη σχολή εισήγαγε πρωτοποριακά διδακτικά συστήματα, και συγκεκριμένα την αλληλοδιδακτική μέθοδο διδασκαλίας, που εφαρμοζόταν ήδη στη γερμανική εκπαίδευση. Ταυτόχρονα, ανέπτυξε πλούσια πνευματική και πολιτική δράση. Δημοσίευσε άρθρα σε εφημερίδες, συνέταξε σχολικά συγγράμματα, μετέφρασε Γερμανούς συγγραφείς, έγραψε και σκηνοθέτησε τραγωδίες, τις οποίες παρουσίασε το τοπικό θέατρο. Ως μέλος της Φιλικής Εταιρείας δραστηριοποιήθηκε για την προώθηση των σχεδίων της οργάνωσης. Ταξίδεψε συχνά σε άλλες ρωσικές πόλεις, Κισινιόφ, Μόσχα, Πετρούπολη, προκειμένου να έρθει σε επαφή με μέλη των εκεί ελληνικών παροικιών. Στον κατάλογο του Παναγιώτη Σέκερη με τα ονόματα εκείνων που μυήθηκαν στη Φιλική Εταιρεία έως το 1818 αναφέρεται και ο Γεώργιος Λασσάνης, με την ακόλουθη σημείωση: «Γεώργιος Ιωάννη Λασσάνης. Από την Κοζάνη της Μακεδονίας. Χρόνων 25. Διά Κωνσταντίνου Χριστοδούλου Πεντεδέκα. Μόσχα 1818 Μαρτίου αη».6 Από το απόσπασμα αυτό προκύπτει σαφώς η ημερομηνία μύησης του Λασσάνη στη Φιλική Εταιρεία, ενώ το επίθετο «σπουδαίος» οφείλεται κατά πάσα πιθανότητα στην εκτίμηση που έτρεφαν για τον ίδιο και τη δράση του ορισμένοι εκ των μελών της Εταιρείας και δεν αποτελεί κάποιο ψευδώνυμο, αφού δεν αναφέρεται κάτι αντίστοιχο στους κρυπτογραφικούς καταλόγους των Φιλικών.7 Ο Φιλήμων αναφέρει επίσης ότι ο Λασσάνης μυήθηκε στα 1818, αλλά από το Νικόλαο Γαλάτη.8<br /><br />Ο Λασσάνης έγινε ένα τα πιο σημαντικά και δραστήρια μέλη στο παράρτημα της Φιλικής Εταιρείας στην Οδησσό. Το 1819 γνώρισε το Νικόλαο Υψηλάντη, μαζί με τους Αντώνιο Τζούνη και Ιωάννη Αμβρόσιο, και συνεργάστηκε μαζί του για τη μύηση νέων στελεχών στην Εταιρεία, όπως των αδελφών Γεωργίου και Νικολάου Μάνου, του Γρηγορίου Σούτσου και του Ιακώβου Ρίζου Νερουλού. Η δραστηριότητα αυτή του κύκλου του Νικολάου Υψηλάντη προκάλεσε τη δυσαρέσκεια των παλαιότερων μελών της Εταιρείας στην Οδησσό και την Κωνσταντινούπολη, που έβλεπαν με καχυποψία τη δημιουργία ενός άλλου κέντρου εξουσίας.9 Όπως αναφέρει ο Φιλήμων, οι αρχηγοί της Εταιρείας στην Κωνσταντινούπολη κατηγορούσαν το Λασσάνη ως ραδιούργο «διά τούτο εσκέπτοντο έτι και περί αυστηρών κατ’ αυτού μέτρων…».10 Τα ηγετικά στελέχη της Κωνσταντινούπολης θεωρούσαν ότι ο ενθουσιασμός και εν γένει η συμπεριφορά των νέων της Οδησσού έθεταν σε κίνδυνο την υπόσταση της Φιλικής Εταιρείας.11<br /><br />3. Γνωριμία και συνεργασία με τον Αλέξανδρο Υψηλάντη<br /><br />Οι διενέξεις των δύο πλευρών παραμερίστηκαν με την ανάληψη της αρχηγίας της Φιλικής Εταιρείας από τον Αλέξανδρο Υψηλάντη. Στις 12 Μαΐου 1820, κατόπιν προτροπής των Φιλικών της Οδησσού, ο Λασσάνης απηύθηνε επιστολή προς τον Υψηλάντη να επισκεφθεί την πόλη. Ο νέος αρχηγός της Εταιρείας έφτασε εκεί στις αρχές Αυγούστου του ίδιου χρόνου και ο Λασσάνης ήταν από τους πρώτους που τον συνάντησε. Αμέσως κέρδισε την εμπιστοσύνη του πρίγκιπα, παραιτήθηκε από τη θέση του διδάσκοντος στην Ελληνεμπορική Σχολή και διορίστηκε γραμματέας του. Αυτό αποτέλεσε την απαρχή μιας στενής συνεργασίας και φιλίας, που έμελλε να διαρκέσει έως το θάνατο του Υψηλάντη.<br /><br />Την 1η Οκτωβρίου 1820 συνόδευσε τον Υψηλάντη στο Ισμαήλιο της Βεσσαραβίας, όπου λάμβανε χώρα η σύσκεψη στελεχών της Φιλικής Εταιρείας για τον καθορισμό του σχεδίου δράσης της οργάνωσης. Στη σύσκεψη αποφασίστηκε να αναβληθεί η έναρξη της Επανάστασης, που είχε οριστεί για το Νοέμβριο, και να δοθεί βάρος στην προετοιμασία του αγώνα στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες. Ο Γεώργιος Λασσάνης, κατ’ εντολή του Αλεξάνδρου Υψηλάντη, αναχώρησε την 1η Ιανουαρίου 1821 για το Ιάσιο με αποστολή την οργάνωση στρατιωτικών σωμάτων στις ηγεμονίες, καθώς και τη μύηση του ηγεμόνα της Μολδαβίας Μιχαήλ Σούτσου. Αρχικά ήρθε σε σύγκρουση με τον ηγεμόνα και το μεγάλο ποστέλνικο Ιάκωβο Ρίζο Νερουλό, κυρίως όσον αφορά την οργάνωση επαναστατικού στρατού και τη συμμετοχή της ηγεμονικής φρουράς σε αυτόν.12 Ωστόσο, στο τέλος, επηρεασμένος από τη διπλωματική ικανότητα του Λασσάνη, ο Σούτσος πείστηκε να συμμετάσχει ενεργά στον αγώνα, προσφέροντας και μεγάλη οικονομική βοήθεια.13<br /><br />Στις 21 Φεβρουαρίου 1821 τα στρατεύματα υπό τον Αλέξανδρο Υψηλάντη περνούν τον ποταμό Προύθο. Στις 23 του μήνα ο Υψηλάντης φθάνει στο Ιάσιο και κηρύσσει την Επανάσταση, εκδίδοντας την επαναστατική προκήρυξη «Μάχου υπέρ Πίστεως και Πατρίδος», η συγγραφή της οποίας, όπως και των άλλων επαναστατικών προκηρύξεων του Υψηλάντη, αποδίδεται κατά το μεγαλύτερο μέρος στο Γεώργιο Λασσάνη. Την επομένη ημέρα ο Λασσάνης διορίστηκε υπασπιστής του πρίγκιπα και χιλίαρχος του ελληνικού στρατού, και μαζί με τους Σκούφο και Ορφανό αποτέλεσε τους πλέον έμπιστους συμβούλους του.14 Αργότερα ο Λασσάνης διορίσθηκε κυβερνήτης της πόλης του Τιργοβιστίου και πρωτοστάτησε στην ίδρυση του Ιερού Λόχου. Στις 7 Ιουνίου 1821 πήρε μέρος στη μάχη του Δραγατσανίου και σώθηκε χάρη στη βοήθεια του Γεωργάκη Ολυμπίου.<br /><br />Μετά την ανεπιτυχή κατάληξη της εκστρατείας ο Αλέξανδρος Υψηλάντης, με τους αδελφούς του Νικόλαο και Γεώργιο και τον έμπιστο σύμβουλό του Γεώργιο Λασσάνη, εγκατέλειψε τις ηγεμονίες και κατέφυγε στο έδαφος της αψβουργικής μοναρχίας, όπου τους συνέλαβαν οι αυστριακές αρχές.15 Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης διατήρησε τη θερμή φιλία με το Λασσάνη έως το τέλος της ζωής του.<br /><br />Ο Κοζανίτης αγωνιστής με αίτησή του προς τις αυστριακές αρχές, επικαλούμενος κλονισμό της υγείας του από τις άσχημες συνθήκες διαβίωσης που επικρατούσαν στη φυλακή, ζήτησε τον Ιανουάριο του 1827 την αποφυλάκισή του και την έκδοση διαβατηρίου προκειμένου να μεταβεί στη Λειψία, η οποία απορρίφθηκε.<br /><br />Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης, στα πρόθυρα του θανάτου αποφυλακίσθηκε μαζί με τους συντρόφους του από την Theresienstad (σημ. Τερεζίν) το Νοέμβριο του 1827 και, έπειτα από περιπλανήσεις σε διάφορες πόλεις της αυστροουγγρικής μοναρχίας, κατέληξαν στη Βιέννη στις 10 Δεκεμβρίου του ίδιου έτους.16 Ο Λασσάνης παρέμεινε δίπλα στον πρίγκιπα έως το τέλος της ζωής του, όπως και ο γέροντας υπηρέτης του Καβαλιερόπουλος και οι δύο φίλες του Υψηλάντη αδελφές Λουλού Τιρχάιμ και Κωνσταντίνα Ραζουμόφσκι Τιρχάιμ.<br /><br />Μετά το θάνατο του Αλεξάνδρου Υψηλάντη στις αρχές του 1828,17 ο Λασσάνης αναχώρησε για την Ελλάδα, περνώντας από το Μόναχο, όπου έγινε δεκτός από το βασιλιά Λουδοβίκο στις 6 Ιουνίου 1828.18 Επίσης επισκέφθηκε διάφορες γερμανικές πόλεις και το Παρίσι. Έφθασε στην επαναστατημένη Ελλάδα τον Ιούλιο του 1828 και τέθηκε στην υπηρεσία του Δημητρίου Υψηλάντη. Έλαβε μέρος στις μάχες του Στεβένικου, των Θηβών, της Λειβαδιάς, καθώς και στην τελευταία μάχη του Αγώνα στην Πέτρα της Βοιωτίας. Το έτος 1834 παντρεύτηκε την Ευφημία Λιανοσταφίδα, αχαϊκής καταγωγής, αλλά δεν απόκτησαν παιδιά.<br /><br />Μετά την ίδρυση του νέου ελληνικού κράτους διορίσθηκε γενικός επιθεωρητής του στρατού της Ανατολικής Ελλάδος. Διετέλεσε επίσης υπουργός Οικονομικών επί Όθωνα, καθώς και νομάρχης Αττικής και Αιτωλοακαρνανίας. Το 1868 του απονεμήθηκε ο βαθμός του υποστράτηγου. Πέθανε στην Αθήνα το 1870.<br /><br />4. Το συγγραφικό έργο του Γεωργίου Λασσάνη<br /><br />Το συγγραφικό έργο του Λασσάνη περιλαμβάνει σχολικά εγχειρίδια, θεατρικά έργα, ποιήματα, ιστορικά και πολιτικά δοκίμια καθώς και μεταφράσεις θεατρικών έργων. Από τα έργα του ξεχωρίζουν τα εξής:<br /><br />1. Στοιχειώδης Εγκυκλοπαίδεια.<br />2. Η Ελλάς και ο Ξένος, μονόπρακτο δράμα.<br />3. Αρμόδιος και Αριστογείτων, τραγωδία.<br />4. Ο αρνησίθρησκος του Μοριά, δράμα.<br />5. Ιστορία της Ελλάδος (Η Τρίτη Εποχή), ιστορικό δοκίμιο.<br />6. Εξηγήσεις για την προετοιμασία της Ελληνικής Επαναστάσεως (Aufschlüsse über die Vorbereitungen zur Griechischen Insurrection), ιστορικό δοκίμιο.<br />7. Στρατιωτικόν της Ελλάδος, ιστορικό δοκίμιο.<br /><br />Σύμφωνα με επιθυμία του, ιδρύθηκε ο λασσάνειος θεατρικός διαγωνισμός, όπου κάθε χρόνο βραβεύονταν με χρήματα από την περιουσία του θεατρικά έργα εθνικού περιεχομένου.<br /><br /><br />1. Η χρονολογία γέννησης του Γεωργίου Λασσάνη τεκμαίρεται από επιμέρους στοιχεία. Όπως αναφέρει ο Κωνσταντίνος Βακαλόπουλος, αναδημοσιεύοντας την πληροφορία του Ευαγγέλου Τζιάτζιου [Μακεδονικά 1 (1940), σελ. 528] στον κώδικα αναγραφής των βαπτίσεων αναφέρεται: «1793 σεπτέμβριος εβαπτίσθη ο γεώργιος του Ιωάννου λάτζκου σαπουτζή, ανάδοχος ο δημήτριος Χ. Πέιου». Βλ. Βακαλόπουλος, Κ.Α., Τρία ανέκδοτα ιστορικά δοκίμια του Φιλικού Γεωργίου Λασσάνη (Θεσσαλονίκη 1973), σελ. 11-12. Επίσης στον κατάλογο των μελών της Φιλικής Εταιρείας από το αρχείο του Παναγιώτη Σέκερη, που παραθέτει ο Βαλέριος Μέξας, αναφέρεται ότι ο Λασσάνης μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία το 1818, σε ηλικία 25 ετών, άρα είχε γεννηθεί το 1793. Πρβλ. Μέξας, Β., Οι Φιλικοί (Αθήναι 1937), σελ. 6.<br /><br />2. Βακαλόπουλος, Κ.Α., Τρία ανέκδοτα ιστορικά δοκίμια του Φιλικού Γεωργίου Λασσάνη (Θεσσαλονίκη 1973), σελ. 12.<br /><br />3. Βακαλόπουλος, Κ.Α., Τρία ανέκδοτα ιστορικά δοκίμια του Φιλικού Γεωργίου Λασσάνη (Θεσσαλονίκη 1973), σελ. 12.<br /><br />4. Βασδραβέλλης, Κ.Ι., Οι Μακεδόνες εις τους υπέρ της ανεξαρτησίας αγώνας (1796-1832) (Θεσσαλονίκη 1950), σελ. 56.<br /><br />5. Αυγητίδης, Κ.Γ., Οι Έλληνες της Οδησσού και η Επανάσταση του 1821 (Αθήνα – Γιάννενα 1994), σελ. 214 κ.ε.<br /><br />6. Μέξας, Β., Οι Φιλικοί (Αθήνα 1937), σελ. 1-5.<br /><br />7. Βακαλόπουλος, Κ.Α., Τρία ανέκδοτα ιστορικά δοκίμια του Φιλικού Γεωργίου Λασσάνη (Θεσσαλονίκη 1973), σελ. 14.<br /><br />8. Φιλήμων, Ι., Δοκίμιον Ιστορικόν περί της Ελληνικής Επαναστάσεως 1 (Αθήνα 1859), σελ. 399. Ο Κωνσταντίνος Βακαλόπουλος εκφράζει αμφιβολία κατά πόσο είναι σωστή η πληροφορία αυτή, καθώς ο Γαλάτης το 1818 είχε ήδη απελαθεί από τη Ρωσία, μετά τη συνάντησή του με τον Ιωάννη Καποδίστρια και βρισκόταν στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες. Θεωρεί πιθανότερη την εκδοχή ότι ο Γεώργιος Λασσάνης ενημερώθηκε για την ύπαρξη και τους σκοπούς της Εταιρείας στο Ιάσιο από το Νικόλαο Γαλάτη το 1817, ενώ η οριστική του μύηση έγινε το Μάρτιο του 1818 από τον Κωνσταντίνο Πεντεδέκα. Πρβλ. Βακαλόπουλος, Κ.Α., Τρία ανέκδοτα ιστορικά δοκίμια του Φιλικού Γεωργίου Λασσάνη (Θεσσαλονίκη 1973), σελ. 14 κ.ε.<br /><br />9. Βακαλόπουλος, Κ.Α., Τρία ανέκδοτα ιστορικά δοκίμια του Φιλικού Γεωργίου Λασσάνη (Θεσσαλονίκη 1973), σελ. 17.<br /><br />10. Φιλήμων, Ι., Δοκίμιον ιστορικόν περί της Ελληνικής Επανάστασεως 1 (Αθήνα 1859), σελ. 21.<br /><br />11. Βακαλόπουλος, Κ.Α., Τρία ανέκδοτα ιστορικά δοκίμια του Φιλικού Γεωργίου Λασσάνη (Θεσσαλονίκη 1973), σελ 18. Πρβλ. και Φιλήμων, Ι., Δοκίμιον Ιστορικόν περί Φιλικής Εταιρείας (Ναυπλία 1834), σελ. 192.<br /><br />12. Βακαλόπουλος, Κ.Α., Τρία ανέκδοτα ιστορικά δοκίμια του Φιλικού Γεωργίου Λασσάνη (Θεσσαλονίκη 1973), σελ. 19.<br /><br />13. Σε επιστολή του προς τον Αλέξανδρο Υψηλάντη, στις 24 Ιανουαρίου 1821, ο Μιχαήλ Σούτσος αναφέρει: «είναι νοός ορθού και λαμπρού γεννήματος, νοός δε, εις ον έχει τας ελπίδας τώρα όλον το γένος μου». Βλ. Φιλήμων, Ι., Δοκίμιον ιστορικόν περί της Ελληνικής Επανάστασεως (Αθήνα 1859), σελ. 287.<br /><br />14. Όπως αναφέρει ο Κωνσταντίνος Βακαλόπουλος, επικαλούμενος πληροφορίες από το Φιλήμονα, στο Τιργοβίστι ο Σκούφος έχασε την εύνοια του πρίγκιπα, καθώς ήρθε σε σύγκρουση με το Λασσάνη. Βλ. Βακαλόπουλος, Κ.Α., Τρία ανέκδοτα ιστορικά δοκίμια του Φιλικού Γεωργίου Λασσάνη (Θεσσαλονίκη 1973), σελ. 20.<br /><br />15. Στη διάρκεια της φυλάκισής του στο Mukkatz και την Theresienstad ο Λασσάνης –όπως και οι άλλοι φυλακισμένοι σύντροφοί του είχαν δικά τους ψευδώνυμα– χρησιμοποιούσε το ψευδώνυμο «υπηρέτης Anton Schwartz». Βλ. Βακαλόπουλος, Κ.Α., Τρία ανέκδοτα ιστορικά δοκίμια του Φιλικού Γεωργίου Λασσάνη (Θεσσαλονίκη 1973), σελ. 20.<br /><br />16. Ο Υψηλάντης κατέλυσε στο πανδοχείο "Die goldene Birne" στην οδό Λαντστράσε 31. Σύμφωνα με την ιατρική γνωμάτευση έπασχε από υδρωπικία του στήθους και του καρδιακού θύλακος και υπέφερε από χρόνιο άσθμα. Βλ Ροδάκης, Π., Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης και η Φιλική Εταιρεία (Αθήνα 1996), σελ. 343.<br /><br />17. Υπάρχει σύγχυση σχετικά με την ακριβή ημερομηνία θανάτου του Αλεξάνδρου Υψηλάντη. Ο Φιλήμων αναφέρει ότι πέθανε στις 21-1-1828 με το νέο ημερολόγιο, ενώ η Λουλού Τιρχάιμ αναφέρει στο ημερολόγιό της ότι πέθανε στις 31-1-1828, με το νέο ημερολόγιο. Βλ. Ροδάκης, Π., Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης και η Φιλική Εταιρεία (Αθήνα 1996), σελ. 344. Επίσης βλ. Φιλήμων, Ι., Δοκίμιον ιστορικόν περί της Ελληνικής Επανάστασεως (Αθήνα 1859), σελ. 229.<br /><br />18. Ο βασιλιάς της Βαυαρίας, όπως αναφέρει ο Γεώργιος Λασσάνης στο ημερολόγιό του, ενδιαφέρθηκε για την κατάληξη του κινήματος και τη ζωή των επαναστατών στις αυστριακές φυλακές και μίλησε με ενθουσιώδη και θερμά λόγια για τους Έλληνες και την ελληνική εθνική υπόθεση. Βλ. Βακαλόπουλος, Κ.Α., Τρία ανέκδοτα ιστορικά δοκίμια του Φιλικού Γεωργίου Λασσάνη (Θεσσαλονίκη 1973), σελ. 24-27.<br /><br /></div>
i-know.grhttp://www.blogger.com/profile/07400229464291980397noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5853046852495646077.post-61997723578695024692015-12-02T17:04:00.000+02:002015-12-02T17:04:00.665+02:00Το δικαίωμα αντίστασης στη διδασκαλία του Αριστοτέλη<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEihcsoUI7oKYr73bId-mzYx2XIV6-ZKr2LQ7deNNCPm03XNOYOsmDfbW0GWY2ykS9AsNE3S0R5Rv6xDcgYNJt62ch2ZZGdzG6JzKGPbVUnlv2avIIdeTZ2XITxvr7lIULr0vv_TrwtzhNIZ/s1600/aristotelis.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="300" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEihcsoUI7oKYr73bId-mzYx2XIV6-ZKr2LQ7deNNCPm03XNOYOsmDfbW0GWY2ykS9AsNE3S0R5Rv6xDcgYNJt62ch2ZZGdzG6JzKGPbVUnlv2avIIdeTZ2XITxvr7lIULr0vv_TrwtzhNIZ/s400/aristotelis.jpg" width="400" /></a></div>
Δημήτριος Κούτρας καθηγητής της φιλοσοφίας στο πανεπιστήμιο Αθηνών<br /><br />Ξεκινώντας την εισήγησή μου προβληματίζομαι με τις δύο βασικές έννοιες της θεματικής, δικαίωμα και αντίσταση. Πώς νοείται εν προκειμένω το δικαίωμα και πώς η αντίσταση; Νομιμοποιείται η χρήση της εννοίας του δικαιώματος, όταν αυτό δεν νοείται από πλευράς νομικής ως εκχώρηση και έλλειψη παρέμβασης εσκεμμένη εκ μέρους του κράτους<br />
<a name='more'></a> και χώρος ελεύθερης δράσης του προσώπου; Πρέπει ενδεχομένως να αρκεσθούμε στην άτυπη και θεωρητική στήριξη του δικαιώματος που προσφέρει με τη διδασκαλία του ρητώς ένας διανοητής, ένας φιλόσοφος, ή πρέπει να εκλάβουμε αυτό ως έμμεσο μόρφωμα, που απορρέει από μια εσωτερική σύνθεση αξιών, αξιολογικών κρίσεων και ηθικών πίστεων; Τουλάχιστον αυτό θα μπορούσε να ειπωθεί για διανοητές, όπως εκείνους της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας, εν οίς και ο Αριστοτέλης, που δεν είχαν συλλάβει την έννοια του δικαιώματος όπως οι μετέπειτα εποχές.<br /><br />Καθ' όμοιον τρόπον υπάρχει προβληματισμός αναφορικά με τη χρήση του όρου αντίσταση. Ο όρος αυτός είναι ανεπαρκής, διότι περιγράφει την αρχική φάση της αντίστασης, καθαρώς αμυντική. Κάθε μορφή αντίστασης, ως γνωστόν, σε κάθε εκδήλωση της συλλογικής ζωής, κυρίως δε στον πολιτικό και κοινωνικό χώρο, θεωρείται ως στασιασμός προς το ήδη υπάρχον για ανατροπή του. Της αντιστάσεως έπονται όλες εκείνες οι ενέργειες που συνιστούν αυτό που λέμε παρέμβαση και αποσκοπούν στη δυναμική διορθωτική ή ανανεωτική διαμόρφωση του πολιτικού και προ παντός του κοινωνικού γίγνεσθαι. Κάθε αντίσταση, κάθε «στάσις» των αρχαίων Ελλήνων, σημαίνει εναντίωση προς τα κακώς έχοντα ή ούτω νομιζόμενα, και προγραμματισμένη παρέμβαση για μεταβολές.<br /><br /><br /><br />Ο προβληματισμός μας για την έννοια του δικαιώματος βρίσκει πλήρη εφαρμογή στην περίπτωση του Αριστοτέλη, που ο όρος δεν υπάρχει ρητώς με το αντίστοιχο νόημά του και κάθε προσπάθειά μας για ανεύρεσή του επιχειρείται με την ελπίδα εμμέσων ανιχνεύσεών του.<br /><br />Όντως ούτε στο έργο του Πλάτωνος ούτε του Αριστοτέλη υπάρχει η έννοια του δικαιώματος[1] παρά, ορισμένως, στη φιλοσοφία μερικών Σοφιστών και στους Στωικούς[2]. Ο Αριστοτέλης ζώντας την πολιτική πραγματικότητα της πόλεως-κράτους του Δ' αιώνα, όπως πριν απ' αυτόν ο Πλάτων, βλέπει τον άνθρωπο ενταγμένο μέσα στην πολιτική κοινωνία, όπου δια του συζήν[3] επιτυγχάνει το καλώς ζήν και την ευδαιμονία του. Δεν πρέπει να λησμονούμε ότι η πόλις-κράτος ως θεσμός διαφέρει του κράτους του ΙΗ' αιώνος και εντεύθεν. Στην αρχαία Ελλάδα το κράτος συμπίπτει απολύτως με την κοινωνία, ενώ από τον ΙΗ' αιώνα στη Δύση διακρίνονται, όπως ο πολίτης από τον αστό. Ο θεσμός της αρχαίας πόλεως-κράτους με την άμεση δημοκρατία, όπου ο τελικός σκοπός της ηθικής και της πολιτικής ήταν ο αυτός, δηλαδή η ευδαιμονία του προσώπου και του πολίτη και προεβάλλετο η προτεραιότητα του κράτους έναντι του προσώπου, ο τονισμός του δικαιώματος ετίθετο σε δεύτερη μοίρα. Η πόλις-κράτος ως ηθικός και συγχρόνως νομικός θεσμός προωθούσε τους ηθικούς θεσμούς και βοηθούσε στην απρόσκοπτη εξέλιξη της προσωπικότητος του πολίτου χωρίς να σκοπεύει να τον αδικήσει. Αυτός είναι ένας σοβαρός λόγος για να κατανοήσουμε γιατί στην αρχαία Ελλάδα δεν αναπτύσσεται η έννοια του δικαιώματος, όπως στην ιστορία της νεώτερης ευρωπαϊκής φιλοσοφίας.<br /><br /><br />Προς καλυτέρα κατανόηση του θέματός μας κρίνω απαραίτητο να αναφερθούμε στη διδασκαλία του Αριστοτέλη για τους λόγους που οδηγούν τους ανθρώπους στη σύσταση της πολιτικής κοινωνίας, εν προκειμένω της πόλεως-κράτους.<br /><br />Η πόλις-κράτος, κατ' αυτόν, δεν είναι προϊόν συμβάσεως ή κάποιου συμβολαίου, αλλ' έχει φυσική την προέλευση. Πηγάζει από την ανθρώπινη φύση που είναι κατ' εξοχήν πολιτική[4], δηλαδή κοινωνική. Οι λόγοι που ωθούν τους ανθρώπους στη συλλογική ζωή της πόλεως είναι δύο· ένας ιστορικογενετικός και ένας ουσιαστικός ή καλύτερα δεοντολογικός. Ο ιστορικογενετικός λόγος είναι η χρεία[5], που αναγκάζει τους ανθρώπους, όταν θέλουν να υπερβούν το στάδιο του πρωτογονισμού, να προβούν στον καταμερισμό της εργασίας και να βελτιώσουν τους όρους της ζωής, όπως απαιτούν οι ανάγκες της συμβιώσεως και γενικώτερα του υλικού πολιτισμού και της επιβιώσεως, του ζήν δια του συζήν. Ο δεύτερος λόγος, ο και ουσιαστικός, κατι ουσίαν δεοντολογικός που δικαιώνει την έλλογη ανθρώπινη φύση, είναι αυτός δια του οποίου πραγματώνεται η εσωτέρα ηθική και πνευματική φύση του ανθρώπου με την επίτευξη της ευδαιμονίας του.<br /><br /><br />Η πολιτική κοινωνία, ως κοινωνία, δηλαδή επικοινωνία και συμμετοχή των πολιτών σε κάτι το κοινό, αποτελεί το αναγκαίο θεσμικό πλαίσιο και χώρο πραγματώσεως και αναδείξεως, δηλαδή τελειώσεως ενεργεία όλων των φυσικών λανθανουσών και στην κατάσταση του δυνάμει ευρισκομένων ικανοτήτων του μέλους μιάς κοινωνίας.<br /><br /><br />Αυτή η πολιτική κοινωνία προς την οποία άγεται απο την κοινωνικότητά του ο άνθρωπος στηρίζεται σε ισχυρούς θεσμούς, όπως το δίκαιον και μάλιστα το πολιτικόν δίκαιον, που αναφέρεται, κατά τον φιλόσοφο, «επί κοινωνών βίου προς το είναι αυτάρκειαν ελευθέρων και ίσων»[6]. Διά του πολιτικού δικαίου, όπως το ορίζει ο Αριστοτέλης, διασφαλίζονται οι δύο δημοκρατικές αξίες της ελευθερίας και της ισότητος.<br /><br /><br />Το δίκαιο και η δικαιοσύνη, ως θεσμοί, αποτελούν τον πλέον σοβαρό και αυστηρό όρο για την εύρρυθμη λειτουργία μέσα στην πόλη. Ο θεσμός του δικαίουι κατ' αρχήν αυστηρός και απρόσωπος, κατά τον Αριστοτέλη, δεν είναι αποδοτικός χωρίς το πνεύμα της φιλίας και της αγάπης, που πρέπει να χαρακτηρίζει τις εμπράγματες σχέσεις των πολιτών μεταξύ τους αλλά και τις σχέσεις άρχοντος και αρχομένου. Γι' αυτό ο φιλόσοφος θεωρεί απαραίτητη την καλλιέργεια της πολιτικής φιλίας, που υπερβαίνοντας το δίκαιο δια της πραγματοποιήσεώς του υπ' αυτής κατά φιλικό και αδέσμευτο ηθικό τρόπο κερδίζει την καρδιά των πολιτών και επιτυγχάνει την ομόνοια[7], το μέγα αγαθό για το συμφέρον όλων των μελών της πόλεως.<br /><br /><br />Ο Αριστοτέλης με αξιοθαύμαστο τρόπο και αρκετή διεισδυτικότητα παρατηρεί τη στενή σχέση μεταξύ δικαιοσύνης και φιλίας. Διαπιστώνει την ουσιαστική συνάφεια μεταξύ αυτών και το κατά πόσον η πραγματοποίηση του δικαίου εξασφαλίζει τη φιλική στάση των πολιτών έναντι των αρχόντων, διατηρεί την τάξη μέσα στην πόλη και συντελεί στην ευόδωση των υψηλών στόχων της πολιτείας.<br /><br /><br /><br />Αλλά πέραν αυτών τίθεται το ερώτημα: ποιό είναι το στοιχείο εκείνο της νομιμότητος της εξουσίας που καθιστά τον πολίτη πειθαρχικό και συνεργάσιμο με την εξουσία; Την απάντηση θα την δώσει ο Αριστοτέλης στα Πολιτικά, όπου αναπτύσσει τη θεωρία του για τα ορθά και παρεκβατικά πολιτεύματα[8]. Ο φιλόσοφος δεν δίδει ιδιαίτερη σημασία στο γεγονός ότι μπορεί να κυβερνά ένας, ολίγοι ή πολλοί· γι' αυτόν σημασία έχει εάν τα πολιτεύματα ασκούν την εξουσία αποβλέποντας στο κοινή συμφέρον[9] των αρχομένων ή το ατομικό τους συμφέρον. Σύμφωνα με αυτα, κατ' αυτόν ορθά πολιτεύματα είναι η βασιλεία, η αριστοκρατία και η πολιτεία, ενώ παρεκβατικά ή ημαρτημένα η τυραννίς, η ολιγαρχία και η δημοκρατία (ο δήμος, οι πολλοί).<br /><br />Κατα συνέπειαν, στοιχείο και κριτήριο νομιμότητος, δηλαδή αγαθού και αποδεκτού τρόπου ασκήσεως της εξουσίας εκ μέρους ενός πολιτεύματος, θεωρείται η θεραπεία του γενικού καλού των πολιτών, του του γενικού συμφέροντος.<br /><br /><br />Η πολιτική ως επιστήμη και τέχνη λειτουργεί, ως γνωστόν, επί τη βάσει της κατηγορίας του συμφέροντος. Αυτό το γνωρίζει καλώς ο Αριστοτέλης που αποκαλεί την πολιτική κοινωνία υψίστη κοινωνία του συμφέροντος και ταυτίζει το συμφέρον με το δίκαιον[10] ως ρυθμιζόμενον υπ' αυτού.<br /><br /><br /><br />Επιδιώκοντας ο Αριστοτέλης στο Γ' βιβλίο των Πολιτικών να ερευνήσει την ενδεχόμενη σχέση μεταξύ ηθικότητος και νομιμότητος ερωτά εαν μπορεί να συμπέσει ο αγαθός ανήρ με τον σπουδαίον πολίτην[11]. Εξετάζοντας τις διάφορες μορφές πολιτευμάτων διαπιστώνει ότι αυτό συμβαίνει μόνο στο αριστοκρατικό πολίτευμα[12], ενώ στα άλλα πολιτεύματα ο ρόλος του πολίτη ποικίλλει και η νομιμότητα αποτελεί μία επιδερμική συμμόρφωση προς την εξουσία. Κοινή διαπίστωση, εξ άλλου, αποτελεί για το φιλόσοφο ότι κάθε πολίτευμα έχει διαφορετική περί δικαίου αντίληψηι διότι προσαρμόζει αυτό προς την ιδεολογία του.<br /><br /><br />Κάθε πολιτική παράταξη, κάθε πολίτευμα, έχει ξεχωριστή ιδεολογία και αξίες. Η ολιγαρχία κατά τον Αριστοτέλη έχει ως αξία τον πλούτον[13] και το γένος, η αριστοκρατία την αρετή και την παιδεία, η δημοκρατία την ελευθερία και την ισότητα. Στις αρχές της ελευθερίας και της ισότητας πιστεύουν όλα τα πολιτεύματα, αλλά περιορίζουν την άσκηση αυτών στον περιορισμένο χώρο της δικής τους εξουσίας με εξαίρεση το δημοκρατικό που θέλει τη γενίκευσή τους.<br /><br /><br />Η έννοια του δικαίου στην αρχαία ελληνική φιλοσοφία συνάπτεται με την έννοια του ίσου, η δικαιοσύνη με την ισότητα. Τούτο βεβαίως δεν σημαίνει συμμόρφωση προς την παράδοση αλλά τη βαθύτερη σχέση μεταξύ δικαιοσύνης και ισότητος. Τούτο αποδεικνύει πολύ αργότερα και η συνθηματολογία της Γαλλικής Επαναστάσεως: ισότης, αδελφοσύνη και ελευθερία. 'Ηδη εξ αρχής η ελληνική φιλοσοφία υπέταξε την έννοια του δικαίου κάτω από τη μαθηματική έννοια του ίσου. Θα λέγαμε μάλιστα ότι εφήρμοσε μία διασταλτική ερμηνεία του ίσου υπό το πρίσμα των ανθρωπίνων πραγμάτων που έχουν άμεση σχέση με το δίκαιο. Έτσι εξηγείται γιατί το ίσον αποτελεί τη ραχοκοκαλιά όλων των μορφών της ειδικής δικαιοσύνης στην ηθική του Αριστοτέλη.<br /><br /><br />Η δικαιοσύνη ως κοινωνική αρετή κατα τον φιλόσοφο αναφέρεται σε πρόσωπα και πράγματα, δηλαδή αγαθά που απαιτούν δίκαιη απονομή μεταξύ, τουλάχιστον, δύο προσώπων.<br /><br /><br />Όλοι οι άνθρωποι, όλες οι πολιτικές παρατάξεις, κατά τον Αριστοτέλη, ομιλούν ορθώς μέχρις ορισμένου σημείου περί της ισότητος, αλλά κατόπιν γίνονται κακοί κριτές, διότι συνήθως είναι κακοί κριτές όταν συναρτούν την κρίση τους προς τα ατομικά τους συμφέροντα[14]. Κυρίως η σύγχυση εντοπίζεται στα πρόσωπα που δικαιούνται ίσης διανομής των αγαθών. Επιπλέον, κατά τον φιλόσοφο, προκαλείται σύγχυση δια της γενικεύσεως μιάς ορισμένης μορφής ισότητος. Έτσι, κατά τον Αριστοτέλη, πολλοί λέγουν ότι, επειδή είναι σε κάτι ίσοι, ότι πρέπει να είναι καθόλα ίσοι, ή όταν η οικονομική συμβολή τους στις δαπάνες της πόλεως είναι άνιση, οτι θα λειτουργούσε η αρχή της ισότητος καλύτερα δια της εφαρμογής της ανισότητος μεταξύ των ανίσων[15].<br /><br />Αυτές οι παρερμηνείες και υποκειμενικές εκτιμήσεις, κατά τον φιλόσοφο, προκαλούν έριδες, καθώς και πολιτικές αναταραχές και στάσεις[16] μεταξύ των πολιτικών ομάδων.<br /><br /><br />Το φαινόμενο αυτό παρατηρείται κατά τον φιλόσοφο στο νευραλγικό χώρο της κοινωνικής δικαιοσύνης, του διανεμητικού δικαίου[17], που αναφέρεται στην παροχή αξιωμάτων (τιμών) και οικονομικών χορηγήσεων στους πολίτες επί τη βάσει του κατ' αξίαν ίσου και της γεωμετρικής αναλογίας.<br /><br /><br />Η αντίληψη αυτή της αναλογικής ισότητος σαφώς ολιγαρχική αντιτίθεται προς τη δημοκρατική άποψη της ποσοτικής ισότητος. Έτσι μέσα στο χώρο της ελληνικής πόλεως-κράτους παρατηρούνται ταυτοχρόνως ελευθεριοκρατικές και ισοκρατικές τάσεις, που οι μεν αντιτίθενται προς τις δε και απειλούν την ποθητή ισότητα.<br /><br /><br />Είναι εμφανές ότι η έννοια της ισότητος στο χώρο της κοινωνικής διεκδίκησης του πολίτου παρέχει το αναγκαίο πλαίσιο της γενικότητος που απαιτεί η φύση του δικαιώματος. Έτσι αποδεικνύεται ότι στη φιλοσοφία του Σταγειρίτη κάθε αιτία στάσεως προέρχεται απο τον τραυματισμό του κοινού περι δικιαίου αισθήματος και από την επικράτηση της ανισότητο και αδικίας μέσα στην κοινωνία. Η αδικία αυτή προερχομένη από την εξουσία ή από τις κοινωνικές ομάδες δημιουργεί αναταραχές και στάσεις.<br /><br /><br />Οι κοινωνικές διεκδικήσεις κατά τον Αριστοτέλη κυριαρχούν στις ανθρώπινες κοινωνίες, όταν οι πολίτες κατατρύχονται από τις άπειρες επιθυμίες. Οι επιθυμίες του ανθρώπουι λέγει ο φιλόσοφος, είναι άπειρες, ενώ οι βασικές ανάγκες αυτού περιορισμένες[18]. Γι' αυτό πρέπει να τις τιθασσεύουμε υπακούοντας στο δίκαιο και την αρετή.<br /><br /><br />Σύνηθες, κατά τον Αριστοτέλη, είναι το φαινόμενο, όπου ο ίσος τείνει να καταστεί άνισος και ο αδικηθείς άνισος να καταστεί ίσος[19]. Έτσι η ανθρώπινη συμπεριφορά κινείται μεταξύ της ύβρεως[20] και δικαιοσύνης, κέρδους[21] και τιμής.<br /><br />Με τη διεισδυτική ματιά που διαθέτει ο φιλόσοφος εισέρχεται στο βάθος των πραγμάτων και συλλαμβάνει όλες εκείνες τις αρχές-αίτια που κινούν τις ανθρώπινες ομάδες σε στάσεις. Οι αρχές αυτές κυρίως είναι ψυχολογικές, κοινωνικές και ιδεολογικές. Ο φιλόσοφος επίσης παρατηρεί ότι μέσα στα κοινωνικά φαινόμενα πάντοτε παρουσιάζεται η τάση των ομάδων προς εξίσωση ή διαφοροποίησή τους. Ομοίως τα κοινωνικά αγαθά, όπως το κέρδος και η τιμή, αποτελούν πόλους έλξεως, το κέρδος για τους περισσοτέρους, οι τιμές όμως κυρίως για τα φιλόδοξα και διακεκριμένα μέλη της κοινωνίας.<br /><br />Το θέμα μας όμως δεν αφορά στα αίτια των στάσεων κατά τον Αριστοτέλη αλλά στο εάν και κατα πόσον συλλαμβάνεται απ' αυτόν το δικαίωμα σντίστασης. Εκ των πραγμάτων είμαι υποχρεωμένος να επαναλάβω εκείνο που ετόνισα στην αρχή της εισηγήσεώς μου, οτι δηλαδή στο έργο του Αριστοτέλη ελλείπει παντελώς η έννοια του δικαιώματος, ως επίσης και αυτή του δικαιώματος αντίστασης.<br /><br /><br />Ευλόγως τώρα τίθεται, το ερώτημα: πώς εξηγείται το γεγονός ότι οι άνθρωποι της αθηναϊκής δημοκρατίας στασιάζουν ; Την απάντηση την δίδει ο Αριστοτέλης με την καταγραφή των ποικοίλων αιτίων των στάσεων και την αναφορά του στους λόγους, στα ενδιαφέροντα και στις παντοειδείς υλικές, κοινωνικές και ηθικές αξίες, τα τίμια, που αφ' ενός μεν συγκεντρώνουν την προσοχή, αφ' ετέρου δε διεγείρουν το φρόνημα της ψυχής ενός εκάστου, ώστε να εκδηλωθεί και να δράσει απο κοινού με την ομόδα στην οποία ανήκει. Εδώ ο Αριστοτέλης εξετάζει τη στάση ως καθαρώς πολιτικό φαινόμενο.<br /><br /><br />Εξετάζοντας βαθύτερα την ουσία του δικαιώματος θα μπορούσαμε να πούμε οτι αυτό πρώτα περνά απο τις ανθρώπινες συνειδήσεις και στο τέλος μετά απο μακρόχρονη πορεία θεσμοθετείται εκ μέρους της πολιτείας.<br /><br />Κατα την προσωπική μου γνώμη η θεσμοθέτηση και παραχώρηση απο την πολιτεία ενός δικαιώματος προϋποθέτει ορισμένες αναγκαίες φάσεις προεργασίας.<br /><br />Απαιτείται αφ' ενός μεν η σύλληψη υπό ενός διανοητού ή της κοινωνίας ενός δικαιώματος και η εμπέδωσή του μετέπειτα στις συνειδήσεις του κοινωνικού συνόλου, αφ' ετέρου δε η ωρίμανση των κοινωνικών συνθηκών που ωθούν ή εξαναγκάζουν την πολιτεία στην αναγνώριση και παραχώρηση του δικαιώματος αυτού.<br /><br /><br />Ο συνήθης άνθρωπος της εποχής του Αριστοτέλη, όπως και ο σημερινός, βρίσκει πολλούς άτυπους τρόπους αντίστασης. Η άρνηση λχ πραγματώσεως εκ μέρους του κάποιας επιθυμίας ή εντολής συνανθρώπου του ή της εξουσίας σημαίνει εναντίωση, σημαίνει αντίσταση. Η στάση του αυτή εξηγείται απο το γεγονός οτι ο νούς του λειτουργεί με βάση κάποια πρότυπα, κάποιους κανόνες ηθικούς ή κανόνες δικαίου που επηρεάζουν την κρίση του. Ο πολίτης συνήθως στασιάζει ή επαναστατεί, όταν η πολιτεία αποκλίνει απο το υπάρχον δίκαιον, παραλείπει ή διαστρεβλώνει το δίκαιο εις βάρος των αρχομένων και γενικώς επιδεικνύει πνεύμα αδιαφορίας ή εχθρικό προς αυτούς. Όλα αυτά συνιστούν λόγους στάσεως, δηλαδή αντιστάσεως και παρέμβασης του πολίτη, αλλά όχι και δικαίωμα για τον Αριστοτέλη και την εποχή του. Τούτο συμβαίνει διότι η προσέγγιση που κάνει ο Αριστοτέλης στο φαινόμενο της στάσεως είναι πολιτική και όχι κοινωνική. Το πολίτη, όπως εξ άλλου και η εποχή του, τον προσβλέπει ως μέρος ανήκον εξ ολοκλήρου στην πόλη-κράτος. Την άποψή μου ενισχύει η παρακάτω παρατήρηση: σε κανένα σημείο των ηθικών και πολιτικών του συγγραμμάτων ο Αριστοτέλης δέν κατακρίνει εκείνους που καταλύουν τυραννίδες και επαναφέρουν ορθά πολιτεύματα για χάρη του λαού.<br /><br />[1] Η λέξη δικαίωμα υπάρχει τόσο στον Πλάτωνα όσο και στον Αριστοτέλη αλλά με διαφορετικό νόημα (Πλάτων, Νόμοι Θ', 864e 3. Αριστοτέλης, Ηθικά Νικομάχεια, Ε 7, 1135a 9-13.<br /><br />[2] Και αυτοί πρέπει να θεωρηθούν ότι λειτουργούν ως πρόδρομοι των ιδεών που βοήθησαν στη μετέπειτα ιδεολογία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Πβ. Μ. Δραγώνα-Μονάχου, Φιλοσοφία και ανθρώπινα δικαιώματα, τ.1, Αθήνα 1968, σ. 48.<br /><br />[3] Αριστοτέλης, Πολιτικά, Γ 6, 1278b) 19-27, 9, 1280b, 29-1281a 4.<br /><br />[4] Αριστοτέλης, Πολιτικά, Α 2, 1253a 2-3· Γ6, 1278b 19.<br /><br />[5] Αριστοτέλης, Ηθικά Νικομάχεια, Ε 57 1134a 26-28.<br /><br />[6] Αριστοτέλης7 Ηθικά Νικομάχεια, Ε 67 1134a 26-27.<br /><br />[7] Αριστοτέλης, Ηθικά Νικομάχεια, Ι 6, 1167b 2-4. Για τον θετικό ρόλο της ομόνοιας στα δημοκρατικά πολιτεύματα βλ. Κ. Κalimtzis, Aristotele's theory of homonoia and the democratic constitutions, σσ. 92-100. Αristotelian political philosophy, εκδ. Κ. Ι. Βoudouris, Αthens 1995, τ. Ι.<br /><br />[8] Αριστοτέλης, Πολιτικά, Δ 27 1289a 26-30.<br /><br />[9] Αριστοτέλης, Πολιτικά, Γ 67 1279a 17-20 και 7, 1279a 28-1279b 10.<br /><br />[10] Αριστοτέλης, Ηθικά Νικομάχεια, Θ 9, 1160a 13-14, Πολιτικά, Γ 12, 1282b 16-17.<br /><br />[11] Αριστοτέλης, Πολιτικά, Γ 4, 1276b 16 - 1277a 5.<br /><br />[12] Αριστοτέλης, Πολιτικά, Δ 7, 1293b 1-7.<br /><br />[13] Αριστοτέλης, Ηθικά Νικομάχεια, Ε 3, 113Ιa 27-29.<br /><br />[14] Αριστοτέλης, Πολιτικά, Γ 9, 128Οa 14-21.<br /><br />[15] Αριστοτέλης, Πολιτικά, Γ 9, 128Οaι 11-13, a 22-257 Ε 2, 1302b 24-31.<br /><br />[16] Περί των αρχών των στάσεων βλ. Αριστοτέλης, Πολιτικά, Ε 1, 1301a 25-1301b 2-3, 1302b 16 - 1303b 17. Βλ. επίσης σχετική βιβλιογραφία: α) G.D. Contogiorgis, La Theory des revolutions chez Aristote, Paris 1978, β) Εμμ. Μικρογιαννάκης, Παθολογία Πολιτευμάτων στην Αρχαιότητα, εκδόσεις Καρδαμίτσα, Αθήνα 1990, σσ. 74-78, 88-92 και γ) Γ. Μιχαηλίδου - Νουάρου, Οι αιτίες των επαναστάσεων κατά τον Αριστοτέλη, σσ. 319-337, Πρακτικά Παγκοσμίου Συνεδρίου, "Αριστοτέλης", Θεσσαλονίκη 7 - 14 Αυγούστου 1978, τ. 4, Αθήνα 1983.<br /><br />[17] Αριστοτέλης, Ηθικά Νικομάχεια, Ε 2, 1131aι 22-31, Θ 7, 1158b 29-31.<br /><br />[18] Αριστοτέλης, Πολιτικά, Β 7, 1266b 29-31, 1267b 3-8.<br /><br />[19] Αριστοτέλης, Πολιτικά, Γ 9, 1280b 8-13 και 22-25.<br /><br />[20] Αριστοτέλης, Πολιτικά, Ε 10, 1311a 33 κ. εξ.<br /><br />[21] Αριστοτέλης, Πολιτικά, Ε 2, 1302b 31-34.<br />
<a href="http://www.kostasbeys.gr/articles.php?s=3&mid=1096&mnu=1&id=24167" target="_blank"><br /></a>
<a href="http://www.kostasbeys.gr/articles.php?s=3&mid=1096&mnu=1&id=24167" target="_blank">Πηγή</a></div>
i-know.grhttp://www.blogger.com/profile/07400229464291980397noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5853046852495646077.post-22938984492047595442015-12-02T16:59:00.000+02:002015-12-02T16:59:00.741+02:00Αλανοί<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhsINt8hI8DvH82g3CX9Wri5utdSdlw4KHzj7dQHy1VgwITWrkj8H_xr1awNAtabjIPL-mhzlaPIyuIkCzKzLuKrlSVNUlKLMbJYgjhVz-CoistEaby5WJ4AKm15oq1DGLP4DdXgIqG_ugD/s1600/Alani_map.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="175" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhsINt8hI8DvH82g3CX9Wri5utdSdlw4KHzj7dQHy1VgwITWrkj8H_xr1awNAtabjIPL-mhzlaPIyuIkCzKzLuKrlSVNUlKLMbJYgjhVz-CoistEaby5WJ4AKm15oq1DGLP4DdXgIqG_ugD/s400/Alani_map.jpg" width="400" /></a></div>
1. Προέλευση<br /><br />Οι Αλανοί ήταν ένας ιρανόφωνος νομαδικός λαός που σταδιακά προχώρησε σε μόνιμη κατοίκηση, γνωστός κατά την Αρχαιότητα και το Μεσαίωνα. Σήμερα υπάρχει διχογνωμία σχετικά με<br />
<a name='more'></a> την καταγωγή των Αλανών. Σύμφωνα με την πρώτη άποψη, οι Αλανοί προέρχονται από την ένωση διάφορων σαρματικών φύλων που ζούσαν στις στέπες της νότιας Ρωσίας κατά τους πρώτους μεταχριστιανικούς αιώνες, πριν από την εμφάνισή τους στις γραπτές πηγές. Σύμφωνα με τη δεύτερη άποψη, οι Αλανοί έφτασαν από την Κεντρική Ασία στην Ευρώπη, όπου κυρίευσαν τις γηγενείς σαρματικές φυλές. Εντούτοις, όλοι οι ερευνητές συμφωνούν ότι τη Ρωμαϊκή περίοδο το αλανικό φύλο μέσα στις ποντοκαυκασιανές στέπες περιλαμβάνει διάφορα ιρανόφωνα φύλα, είτε ιθαγενή είτε προερχόμενα από την Ανατολή.<br /><br />2. Γενικά χαρακτηριστικά του φύλου<br /><br />Η διάδοση των πλούσιων σαρματικών τάφων με τα αντικείμενα του ζωόμορφου ρυθμού, που στη βιβλιογραφία ονομάζεται και “or-turquoise” (από την ευρεία χρήση χρυσού και τιρκουάζ), είναι μια από τις πιο αξιοσημείωτες εκφάνσεις αυτής της μετανάστευσης των νομάδων τον 1ο αιώνα. Η τεχνοτροπική συγγένεια των αντικειμένων του Πόντου με αυτά της Ασίας μάς οδηγεί στην υπόθεση ότι ανήκουν στο ίδιο εργαστήριο. Πολιτιστικά στοιχεία ανατολικής προέλευσης αποτυπώνονται και σε άλλα αντικείμενα που προέρχονται από αυτούς τους τάφους: βέλη, πόρπες, ξίφη, κινεζικοί καθρέφτες. Όλα αυτά μαρτυρούν τις στενές επαφές της αφρόκρεμας των πολεμιστών των ποντοκαυκασιανών στεπών αλλά και εκείνων της Ασίας. Θα μπορούσαμε να υποθέσουμε ότι οι Αλανοί στην αρχή της ιστορίας τους είναι περισσότερο μια πολεμική κοινωνική ομάδα παρά ένας λαός με την αυστηρή έννοια· μια ομάδα που προσφέρει τις στρατιωτικές υπηρεσίες της σε διάφορους βάρβαρους βασιλείς, από τον Πόντο μέχρι την Κεντρική Ασία. Αυτή η ομάδα ενδεχομένως είχε αριστοκρατικό πολιτισμό, συνήθειες και τεχνοτροπικό ύφος δικά της, και τα ίχνη της εντοπίζονται στη διάδοση των αντικειμένων πολυτελείας ανατολικής προέλευσης. Η ονομασία Αλανοί θα υιοθετούνταν αργότερα από τους λαούς στους οποίους πρόσφερε η ομάδα αυτή τις στρατιωτικές της υπηρεσίες. Κατά τη διάρκεια του 2ου και του 3ου αιώνα, οι Αλανοί εξελίσσονται σταδιακά σε κυριάρχη δύναμη στις στέπες του Πόντου, σε τέτοιο βαθμό που τα ονόματα άλλων νομαδικών λαών της Ανατολικής Ευρώπης εξαφανίζονται από τις γραπτές πηγές.<br /><br />3. Αλανοί και Ούννοι<br /><br />Κατά τη διάρκεια του δεύτερου μισού του 4ου αιώνα, οι Ούννοι έκαναν την εμφάνισή τους στο περιθώριο της Ανατολικής Ευρώπης. Οι Αλανοί του Ντον, οι κάτοικοι της Τανάιδος (οι Ταναΐτες), είχαν πληγεί από τους Ούννους και είχαν ενσωματωθεί στην ομοσπονδία των ουννικών λαών. Μια σημαντική ομάδα Αλανών παρέμεινε κατά την εποχή των Ούννων στις στέπες του Καυκάσου του Βορρά, ανάμεσα στους ποταμούς Κουμπάν (Kouban') και Τερέκ (Terek), όπου εντοπίζονται οι «ηγεμονικοί» τύμβοι Μπρουτ (Brut), στη Βόρεια Οσετία. Οι πλούσιοι τάφοι του κεντρικού Καυκάσου αποκαλύπτουν ένα νέο φαινόμενο: το σχηματισμό των κέντρων της εξουσίας πάνω στις οδικές αρτηρίες κατά μήκος της κύριας οροσειράς του Καυκάσου.<br /><br />Η ουννική εισβολή προκάλεσε τη μετακίνηση κάποιων ομάδων Αλανών προς τη Δύση. Έτσι, μία ομάδα Ούννων, Οστρογότθων και Αλανών πολεμιστών, με επικεφαλής τον Άλλοθο και το Σάφρακα (ο τελευταίος με ιρανικό όνομα) ενώνονται με τους Βησιγότθους το 376, κατά την έξοδό τους στα εδάφη της Αυτοκρατορίας. Κατά τη διάρκεια της μάχης της Αδριανουπόλεως το αλανικό, οστρογοτθικό και ουννικό ιππικό παίζει καθοριστικό ρόλο στην ήττα του ρωμαϊκού στρατού.<br /><br />4. Οι Αλανοί στη Δύση<br /><br />Το 378 οι ιππείς που είχαν επικεφαλής τον Άλλοθο και το Σάφρακα εγκαθίστανται στην Παννονία ως φοιδεράτοι της Αυτοκρατορίας. Δεν αποκλείεται αυτές οι ομάδες να συμμετείχαν στην περίφημη μετανάστευση των Βανδάλων, Σουηβών και Αλανών προς τη Δύση. Κατά τη διάρκεια του τελευταίου τρίτου του 4ου και τον 5ο αιώνα, επιμέρους ομάδες Αλανών εμφανίζονται ως μισθοφόροι στην υπηρεσία της Ρώμης. Δεν πρέπει να υπερεκτιμήσει κανείς ούτε τον αριθμό τους ούτε το ρόλο τον οποίο διαδραμάτισαν στην ιστορία της ρωμαϊκής Δύσης, έστω κι αν επρόκειτο για επίλεκτα στρατεύματα που αποτελούσαν κατά καιρούς σημαντικό κεφάλαιο για τους ατελείωτους πολέμους της εποχής των Μεγάλων Μεταναστεύσεων. Το πιο ενδιαφέρον επεισόδιο της περιπέτειας των Αλανών στη Δύση είναι η εισβολή των Βανδάλων, των Σουηβών και των Αλανών τα έτη 406-409 στη Γαλατία και την Ισπανία. Οι Αλανοί στη Γαλατία έπαιξαν μεγάλο στρατιωτικό ρόλο κατά τη διάρκεια ολόκληρου του πρώτου μισού του 5ου αιώνα, παρόλο που τα υλικά ή τοπωνυμικά ίχνη που άφησαν είναι ασήμαντα ή αμφισβητήσιμα. Μετά το 461 οι Αλανοί της Γαλατίας εξαφανίζονται από τις γραπτές πηγές της εποχής.<br /><br />5. Οι Αλανοί στην Ισπανία<br /><br />Το 429 οι Αλανοί στην Ισπανία είναι σύμμαχοι με τους Βανδάλους και τους Σουηβούς. Οι βάρβαροι μοιράζονται τα κατακτημένα εδάφη με τέτοιον τρόπο, ώστε οι Αλανοί αποκτούν το κεντρικό μέρος της ιβηρικής χερσονήσου, τις επαρχίες της Λουζιτανίας και της Καρχηδονιακής. Παρ’ όλα αυτά, νικημένοι από τους Βησιγότθους, που ήρθαν από την Ακουιτανία το 416-418, οι Αλανοί υποχρεώνονται να τεθούν υπό την προστασία των Βανδάλων, οπότε ο βασιλιάς των τελευταίων γίνεται rex Vandalorum και Alanorum. Το 429 οι τελευταίοι Αλανοί της Ισπανίας εγκαταλείπουν τη χώρα, για να ακολουθήσουν τους Βανδάλους στην κατάκτηση της Βόρειας Αφρικής. Αυτή την εποχή οι Αλανοί της Αφρικής δεν υφίστανται ως οντότητα και δεν διακρίνονται πλέον από τους Βανδάλους στις γραπτές πηγές, καθώς δεν εντοπίζονται πλέον διακριτά υλικά κατάλοιπα.<br /><br />6. Οι Αλανοί στον Καύκασο<br /><br />Ένα μέρος των Αλανών είχε απωθηθεί από τους Ούννους μέσα στα βουνά του Καυκάσου του Βορρά, όπου κατά τη διάρκεια του 5ου αιώνα εμφανίζεται ένα προβυζαντινό βασίλειο. Τα εδάφη των Αλανών στον Καύκασο του Βορρά διαιρούνται, από πολιτιστικής απόψεως, σε δύο μέρη, στο δυτικό και στο ανατολικό. Αυτό το βασίλειο, που εκχριστιανίζεται με συστηματικές αποστολές από την Κωνσταντινούπολη, υπάρχει μέχρι το πρώτο μισό του 13ου αιώνα, οπότε συντρίβεται από τους Τατάρους. Σήμερα οι Οσέτιοι, που καταλαμβάνουν το κεντρικό μέρος της οροσειράς του Καυκάσου, αποτελούν τους ιστορικούς απογόνους των Αλανών.<br /><br /><br />Author(s) : Kazanski Michel (12/21/2007)<br />Translation : Πέτρακα Ελένη<br /><br />Encyclopaedia of the Hellenic World, Black Sea<br /><a href="http://kassiani.fhw.gr/l.aspx?id=11989" target="_blank">URL: <http: id="11989" kassiani.fhw.gr="" l.aspx=""></http:></a><br /></div>
i-know.grhttp://www.blogger.com/profile/07400229464291980397noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5853046852495646077.post-63434803393453112562015-12-01T16:31:00.000+02:002015-12-08T15:41:56.179+02:00ΘΕΩΡΙΑ ΔΙΕΘΝΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgaFP_SEgFlldXgGu0El8lGk0Us2GuuKmnDiFLPNJiyUwbfoZk5-vYeMf28NhmmbuDca1EAvNZRwAAHyW4U2e4evkJkwWETwPuzxXqq4te42LYPS71drWYDsmDf-OK8MioAio1MGTl7Hw8D/s1600/geopolitics.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="213" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgaFP_SEgFlldXgGu0El8lGk0Us2GuuKmnDiFLPNJiyUwbfoZk5-vYeMf28NhmmbuDca1EAvNZRwAAHyW4U2e4evkJkwWETwPuzxXqq4te42LYPS71drWYDsmDf-OK8MioAio1MGTl7Hw8D/s320/geopolitics.jpg" width="320" /></a></div>
<h2 style="text-align: left;">
</h2>
<u><b>Πολιτικός ρεαλισμός</b></u><br />
<br />
Η
βασική παραδοχή του πολιτικού ρεαλισμού είναι η ότι η διεθνής πολιτική
εξελίσσεται σε περιβάλλον διεθνούς αναρχίας. Εν αντιθέσει με τις
εσωτερικές πολιτικές δομές, η διεθνής πολιτική έχει αποκαλεστεί
«πολιτική απουσία κυβέρνησης» (Fox στο Waltz, 2010 : 88). Σ’ ένα τέτοιο
άναρχο διεθνές σύστημα, κυριαρχεί ο ανταγωνισμός των κρατών, τόσο σε
πολιτικοστρατιωτικό, όσο και σε οικονομικό επίπεδο (Morgenthau, 1948).<br />
<br />
<br />
Η
έλλειψη ρυθμιστικής<br />
<a name='more'></a>εξουσίας στο διεθνές σύστημα δημιουργεί στα κράτη
την ανάγκη να θέσουν ως πρωταρχικό στόχο την εξασφάλιση και
μεγιστοποίηση της ασφάλειάς τους και της ανεξαρτησίας τους. Όπως
σημειώνει ο Robert Gilpin (1995 : 50-54), «η ασφάλεια ενός κράτους είναι
αναγκαία προϋπόθεση της οικονομικής και πολιτικής ευημερίας μέσα σ’ ένα
άναρχο και ανταγωνιστικό κρατικό σύστημα». Για να μεγιστοποιήσουν την
ασφάλειά τους, τα κράτη είναι αναγκασμένα να αναζητήσουν «ισχύ» και
«πλούτο» (power and wealth). Η σχέση ισχύος και πλούτου για τους
πολιτικούς ρεαλιστές δεν είναι διαζευκτική, όπως για τους φιλελεύθερους,
αλλά συμπληρωματική. Κατά τον Gilpin (1995 : 51) «τα κράτη επιδιώκουν
ταυτόχρονα πλούτο και εθνική ισχύ» και καθώς «οι οικονομικοί πόροι είναι
αναγκαίοι για την εθνική ισχύ κάθε σύγκρουση είναι ταυτόχρονα
οικονομική και πολιτική».<br />
<br />
<br />
Κύριος «παίκτης» στη διεθνή
πολιτική σκηνή είναι το κράτος. Επομένως, οι διεθνείς σχέσεις αφορούν
πρωτίστως και κυρίως τις σχέσεις ανάμεσα στα κράτη (Jackson &
Sørensen, 2006 : 111). Βεβαίως, οι πολιτικοί ρεαλιστές δεν αρνούνται τον
ρόλο και άλλων δρώντων στη διεθνή πολιτική, όπως οι διεθνείς
οργανισμοί, οι μη κυβερνητικοί οργανισμοί, οι πολυεθνικές εταιρίες. Ο
ρόλος όμως των μη-κρατικών δρώντων καθορίζεται βάσει της πολιτικής των
κρατών, της υποστήριξης ή τουλάχιστον συναίνεσής τους (Waltz, 2010 :
88). Στο άναρχο διεθνές σύστημα, η διατήρηση της ειρήνης δεν είναι
εύκολη. Σύμφωνα με τον πολιτικό ρεαλισμό, τον καθοριστικό ρόλο στη
διατήρηση της ειρήνης διαδραματίζουν τα κράτη, κι όχι οι μη-κρατικοί
δρώντες, όπως οι διεθνείς οργανισμοί, μέσω της διατήρησης ενός
συστήματος ισορροπίας δυνάμεων, όπως συνέβη με το μεταψυχροπολεμικό
διπολικό σύστημα. Η εν λόγω ισορροπία επιτυγχάνεται είτε με την
εσωτερική εξισορρόπηση (δηλαδή ενίσχυση της άμυνας), είτε με την
εξωτερική εξισορρόπηση (συμμαχίες, άξονες) (Waltz, 2010)<br />
<br />
<br />
<u><b>Η έννοια της υψηλής στρατηγικής στις διεθνείς σχέσεις</b></u><br />
<br />
Με
τον όρο υψηλή στρατηγική εννοούμε ουσιαστικά τη θεωρία ενός κράτους για
το πώς μπορεί να προκαλέσει ασφάλεια για τον εαυτό του. Θα πρέπει να
γίνεται αντιληπτή ως μία πολιτικο-στρατιωτική αλυσίδα μέσων-σκοπών, στην
οποία οι στρατιωτικές δυνατότητες συσχετίζονται με πολιτικούς σκοπούς.
Βασικός στόχος της υψηλής στρατηγικής είναι η εκμετάλλευση των
πλεονεκτημάτων του κράτους και ο περιορισμός των πλεονεκτημάτων του
αντιπάλου. Η υψηλή στρατηγική (και γενικώς η στρατηγική) δεν υπάρχει
ποτέ εν κενώ, αλλά πάντοτε απευθύνεται σε έναν ή περισσότερους
αντιπάλους, οι οποίοι με τη σειρά τους διαμορφώνουν τη δική τους
στρατηγική (Πλατιάς, 1995 : 82).<br />
<br />
<br />
Ένας επιτυχημένος σχεδιασμός σε επίπεδο υψηλής στρατηγικής πρέπει να καλύπτει τις εξής τέσσερεις διαστάσεις:<br />
<br />
<br />
<b>1.</b>
Διάγνωση του διεθνούς περιβάλλοντος, ώστε να καθοριστούν οι διάφορες
απειλές, υπαρκτές ή δυνητικές, κατά της εθνικής ασφάλειας, καθώς και οι
διάφοροι περιορισμοί και ευκαιρίες που προκύπτουν. Είναι υψίστης
σημασίας η υψηλή στρατηγική να εναρμονίζεται με το διεθνές περιβάλλον
και να ταιριάζει με τις γεωπολιτικές πραγματικότητες που απορρέουν από
τον διεθνή καταμερισμό ισχύος.<br />
<br />
<br />
<b>2.</b> Καθορισμός των
πολιτικών στόχων της υψηλής στρατηγικής, επί τη βάσει των διαθέσιμων
μέσων, καθώς και των προαναφερθέντων απειλών, περιορισμών και ευκαιριών.<br />
<br />
<br />
<b>3.</b> Καθορισμός του αποτελεσματικότερου συνδυασμού μέσων για την προώθηση ιεραρχημένων πολιτικών στόχων.<br />
<br />
<br />
<b>4.</b>
Προσεκτική διαμόρφωση της «εικόνας» που παρουσιάζει η υψηλή στρατηγική
τόσο στο εξωτερικό όσο και στο εσωτερικό, ώστε: α) η κοινωνία να
υποστηρίζει ενεργά την υψηλή στρατηγική του κράτους, β) όλα τα μέρη της
κρατικής δομής να εργάζονται προς έναν κοινό σκοπό, γ) η υψηλή
στρατηγική να απολαμβάνει νομιμοποίησης στο εξωτερικό (Πλατιάς, 1995 :
84-85).<br />
<br />
<h3 style="text-align: left;">
Ισχύς και ήπια ισχύς</h3>
<br />
<u><b>Η έννοια της ισχύος στις διεθνείς σχέσεις</b></u><br />
<br />
<br />
Μία
από τις κεντρικότερες έννοιες των διεθνών σχέσεων και των στρατηγικών
σπουδών αποτελεί η ισχύς. Ωστόσο, στη διεθνή βιβλιογραφία δεν υπάρχει
συμφωνία ως προς τον ορισμό και τον τρόπο μέτρησης της ισχύος. Οι
περισσότεροι αναλυτές συμφωνούν ότι η ισχύς αναφέρεται σε μία σχέση στην
οποία ένας δρων υποχρεώνει έναν άλλο να ακολουθήσει τις επιθυμίες του
(Mansbach & Rafferty στο Κωνσταντόπουλος, 2011 : 2). Ιδιαίτερη
έμφαση στο ζήτημα της ισχύος έδωσε η ρεαλιστική σχολή σκέψης των διεθνών
σχέσεων.<br />
<br />
<br />
Κατά τον Hans Morgenthau (1967 : 25-26), η ισχύς
είναι «ο έλεγχος εκ μέρους ενός ανθρώπου του μυαλού και των πράξεων των
άλλων ανθρώπων». Η διεθνής πολιτικής αποτελεί «έναν αγώνα για ισχύ». Ο
Kenneth Waltz (2011 : 269) προσέγγισε την έννοια της ισχύος ως μέσο για
την επίτευξη πολιτικών σκοπών, κυριότερος των οποίων είναι η επιβίωση
του κράτους, του βασικού δρώντος στο άναρχο διεθνές σύστημα, και όχι ως
αυτοσκοπό, όπως ο Morgenthau. Για τον John Mearsheimer (2001 : 12, 55)
«η ισχύς είναι το νόμισμα της πολιτικής των μεγάλων δυνάμεων και τα
κράτη ανταγωνίζονται γι’ αυτή μεταξύ τους. Ό,τι είναι για τα οικονομικά
το χρήμα, είναι για η ισχύς για τις διεθνείς σχέσεις.» Διακρίνει δύο
είδη ισχύος, στενά συνδεδεμένα αλλά όχι συνώνυμα: την λανθάνουσα ισχύ
(latent power) και τη στρατιωτική ισχύ (military power). Σύμφωνα με τον
Robert Gilpin (1981 : 33), η έννοια της ισχύος περικλείει τις
στρατιωτικές, οικονομικές και τεχνολογικές ικανότητες των κρατών. <br />
<br />
<br />
Ακόμη
και οι επικριτές της ρεαλιστικής σχολής σκέψης (Νεοφιλελευθερισμός,
Κονστρουκτιβισμός, Κριτική Θεωρία, Μεταμοντερνισμός) αποδέχονται ότι στη
Θεωρία Διεθνών Σχέσεων κυριαρχεί η ρεαλιστική προσέγγιση της έννοιας
της ισχύος (Κωνσταντόπουλος, 2001 : 5). Είναι ενδιαφέρον ότι οι
επικριτές του ρεαλισμού θεωρούν πρόβλημα το παραπάνω γεγονός, και γι’
αυτό προσπαθούν να τροποποιήσουν, συμπληρώσουν ή ακόμη και να
αντικαταστήσουν τη ρεαλιστική προσέγγιση της ισχύος, αν και μέχρι σήμερα
δεν το έχουν καταφέρει (Berenskoetter στο Κωνσταντόπουλος, 2001 : 5). Ο
Joseph Nye έρχεται να προσθέσει μία ακόμη διάσταση, τη λεγόμενη «ήπια
ισχύ», η οποία θα μελετηθεί στη συνέχεια.<br />
<br />
<br />
<u><b>Η έννοια της ήπιας ισχύος στις διεθνείς σχέσεις</b></u><br />
<br />
<br />
Ένας
θεωρητικός που συνδυάζει στο έργο του (σε ακαδημαϊκό επίπεδο και σε
επίπεδο άσκησης πολιτικής) τόσο στοιχεία πολιτικού ρεαλισμού, όσο και
νεοφιλελευθερισμού είναι ο Joseph Nye, ο οποίος πρόσθεσε στη «σκληρή
ισχύ» (στρατιωτική δύναμη, οικονομία και διπλωματία) τη διάσταση της
«ήπιας ισχύος» (Κωνσταντόπουλος, 2011 : 5). Αν και εισηγητής του όρου
της ήπιας ισχύος είναι ο Nye, το φαινόμενο το οποίο ο όρος αυτός
περιγράφει έχει μελετηθεί και από άλλους ακαδημαϊκούς, αλλά με
διαφορετική διατύπωση. Παραδείγματος χάρη, στο φαινόμενο της ήπιας
ισχύος αναφέρθηκαν κορυφαίοι θεωρητικοί των διεθνών σχέσεων όπως οι E H.
Carr και Hans Morgenthau. Ο Morgenthau αναγνώριζε τη σημασία της
ποιότητας της διπλωματίας, καθώς και το θαυμασμό προς μία χώρα (Ding στο
Κωνσταντόπουλος, 2001 : 6). Ο Carr διέκρινε τρεις κατηγορίες ισχύος σε
διεθνές επίπεδο: στρατιωτική (military), οικονομική (economic) και ισχύ
πάνω στη διαμόρφωση γνώμης (power over opinion) (Carr, 1981 : 108).<br />
<br />
<br />
Κατά
τον Nye, η ήπια ισχύς έγκειται στην ικανότητα διαμόρφωσης των
προτιμήσεων των άλλων. Η ήπια ισχύς μιας χώρας προέρχεται κυρίως από
τρεις πηγές: τον πολιτισμό της (σε μέρη όπου είναι ελκυστικός στους
άλλους), τις πολιτικές της αξίες (όταν τις υποστηρίζει έμπρακτα στο
εσωτερικό και εξωτερικό) και την εξωτερική πολιτική της (όταν είναι
νομιμοποιημένη και έχει ηθική εξουσία). Εάν ένας ηγέτης αντιπροσωπεύει
αξίες που οι άλλοι θέλουν να ακολουθήσουν, τότε το έργο του καθίσταται
ευκολότερο. Αντίστοιχα, μία χώρα που υποφέρει από οικονομική και
στρατιωτική ύφεση είναι πιθανόν όχι μόνο να απολέσει πόρους σκληρής
ισχύος αλλά και έως ένα βαθμό την ελκυστικότητά της (Nye, 2004 : 5-9).<br />
<br />
<br />
Στις
πρώτες προσπάθειες επιστράτευσης ήπιας ισχύος, ο Nye εξετάζει την
περίπτωση της Γαλλίας. Στις αρχές του δεκάτου εβδόμου και δεκάτου ογδόου
αιώνα, η Γαλλία μεταλαμπάδευσε τον πολιτισμό της σε ολόκληρη την Ευρώπη
ενώ τα γαλλικά δεν αποτέλεσαν μόνο τη γλώσσα της διπλωματίας, αλλά και
των αυλών ηγεμόνων του εξωτερικού, όπως της Πρωσίας και της Ρωσίας. Κατά
τη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης, η Γαλλία θέλησε να προωθήσει την
επαναστατική της ιδεολογία στους λαούς. Μετά την ήττα της στον
Γαλλο-Πρωσικό Πόλεμο, η γαλλική κυβέρνηση επεδίωξε να αποκαταστήσει το
πληγωμένο κύρος του έθνους προωθώντας τη γλώσσα και τη λογοτεχνία του
μέσω της Alliance Française, η οποία συστάθηκε το 1883. Το παράδειγμα
της Γαλλίας σύντομα ακολούθησε η Ιταλία και η Γερμανία, ιδρύοντας
ινστιτούτα για την προώθηση του πολιτισμού τους στο εξωτερικό (Nye, 2004
: 100).</div>
i-know.grhttp://www.blogger.com/profile/07400229464291980397noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-5853046852495646077.post-62962046218497192052015-11-30T16:20:00.002+02:002016-01-09T15:54:23.918+02:00Η θεωρία της Rimland<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
Ορισμός και ερμηνεία<br />
<br />
Στις απαρχές του 20 ου αιώνα γεννήθηκαν και αναπτύχθηκαν αρχές και ιδέες γεωπολιτικής σημασίας που μέχρι και σήμερα φαντάζουν επίκαιρες, αναλόγως την οπτική σκοπιά που τις μελετά κανείς. Οι δύο από τις γνωστότερες θεωρίες είναι από την μία του Mackinder("Heartland" )και από την άλλη του Spykman("World Island Rimland").<br />
<br />
Και οι δύο θεωρίες είχαν σαν κεντρική σκέψη πως η σημερινή Ευρώπη και Ασία αποτελούν ένα τεράστιο νησί όπως φαίνεται στην εικόνα<br />
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi4wRm81MU6JCapgFiOSzaZYfBW7UvDtgdT74jdxxlSGha7eMiv9dhs7lTMWVDcWAqgf7y7UwTK0SYkU_ljGI_1_ilP91j20M01zMXDX7IeF46ewV9BBlYMx7hrkHCp1WIHFm_jPJzP9BJT/s1600/Screenshot+from+2015-11-30+16%253A14%253A07.png" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="218" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi4wRm81MU6JCapgFiOSzaZYfBW7UvDtgdT74jdxxlSGha7eMiv9dhs7lTMWVDcWAqgf7y7UwTK0SYkU_ljGI_1_ilP91j20M01zMXDX7IeF46ewV9BBlYMx7hrkHCp1WIHFm_jPJzP9BJT/s320/Screenshot+from+2015-11-30+16%253A14%253A07.png" width="320" /></a></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEidZEydPouFhCHcle9nU8n-DDKDFGPv-oWlgMdvAiJb9v6ywtVM8ip-z7bkNfp-9OUU6YEP7Ut2Hj6LpvO4pQuetKwezovdqPzPwN44326Bh8jFYKs2yGR7m0SI7Ma3oo0qVF0dW3QtCt8R/s1600/Screenshot+from+2015-11-30+16%253A06%253A48.png" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><br />
</a></div>
και όποιος καταφέρει να το «υποτάξει» θα είναι και ο παγκόσμιος «αστυφύλαξ», ο κυρίαρχος της υφηλίου.<br />
<br />
Ο Nicholas Spykman<br />
<a name='more'></a>είχε μια διορατική κοσμοθεωρία που λίγοι άνδρες θα μπορούσαν να είχαν αναπτύξει. Η θεωρία του για το “World Island” Rimland ενισχύει τη γεωπολιτική μας κατανόηση τόσο για ιστορικά γεγονότα όσο και για μελλοντικά παγκόσμια γεγονότα. Ο Spykman πέθανε το 1943 και το τελευταίο του βιβλίο συνέταξε η βοηθός του Helen Nikol το 1944, από απομεινάρια χαρτιών και διαλέξεων, εστιάζοντας τη προσοχή της στη θεωρία της Rimland. Ο καθηγητής του Yale εξέτασε τους γεωπολιτικούς παράγοντες που επηρέαζαν τη συμπεριφορά και ασφάλεια των μεγάλων δυνάμεων. Ανέφερε πως η γεωγραφία μιας χώρας είναι η πεμπτουσία της γεωπολιτικής και ανέλυσε σε βάθος τις γεωπολιτικές επιδράσεις του Μεγέθους και της Τοποθεσίας. Επηρεάστηκε τόσο από τη θεωρία των Mackinder και Mahan,και ήταν από τους πρωτοπόρους που διατύπωσαν την ανάγκη ενοποίησης της Ευρώπης προπολεμικά.<br />
<br />
Μάλιστα οι διαφορές των θεωριών του Nicholas Spykman με το μέντορά του Mackinder εναπόκεινται στα εξής σημεία:<br />
<br />
O Mackinder ("Heartland") θεωρούσε πως όποιος ελέγχει την Ανατολική Ευρώπη ελέγχει και το Heartland, κατεπέκταση τη παγκόσμια νήσο και άρα όλο τον κόσμο.<br />
<br />
Βλέπουμε πως και οι δύο έδιναν ιδιαίτερη βαρύτητα στον έλεγχο της παγκόσμιας νήσου, και όποιος τη σφαιτεριζόταν, θα αποτελούσε και τη μελλοντική υπερδύναμη. Και η Αμερική; Θα αποτελέσει και αυτή σημαντικό παγκόσμιο παίχτη στην μελλοντική παγκόσμια σκακιέρα, μιας και συνορεύει θαλάσσια και εναέρια με την παγκόσμια νήσο. Και εξαρτάται εάν εκμεταλλευτεί σωστά τα λάθη που προφανώς θα κάνουν τα κράτη μέλη ή η υπερδύναμη της νήσου.<br />
<br />
<br />
Ο Spykman("World Island Rimland") μεταγενέστερος του Mackinder ("Heartland") αλλά και σαφώς επηρεασμένος από αυτόν, φαίνεται να διατυπώνει μια πιο ολοκληρωμένη θεωρία, η οποία τουλάχιστον στις μέρες μας είναι και σύγχρονη. Και αυτό διότι δεν περιορίζει τον έλεγχο της Heartland σε ένα μικρό κομμάτι γης όπως η Ανατολική Ευρώπη, και αυτό λόγω της φυσικής άμυνας που αυτό εμφανίζει όπως έλεγε ο Mackinder. Αλλά το μεγιστοποίησε όσο το δυνατό περισσότερο λέγοντας πως ο έλεγχος όλης της περιφέρειας της Heartland (RIMLAND) θα επιφέρει και τον έλεγχο της μεγαλονήσου. Και δεν είχε άδικο. <br />
<br />
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEidZEydPouFhCHcle9nU8n-DDKDFGPv-oWlgMdvAiJb9v6ywtVM8ip-z7bkNfp-9OUU6YEP7Ut2Hj6LpvO4pQuetKwezovdqPzPwN44326Bh8jFYKs2yGR7m0SI7Ma3oo0qVF0dW3QtCt8R/s1600/Screenshot+from+2015-11-30+16%253A06%253A48.png" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="167" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEidZEydPouFhCHcle9nU8n-DDKDFGPv-oWlgMdvAiJb9v6ywtVM8ip-z7bkNfp-9OUU6YEP7Ut2Hj6LpvO4pQuetKwezovdqPzPwN44326Bh8jFYKs2yGR7m0SI7Ma3oo0qVF0dW3QtCt8R/s320/Screenshot+from+2015-11-30+16%253A06%253A48.png" width="320" /></a><br />
<br />
Κατανοούμε πως τα μεγαλύτερα αποθέματα ενέργειας βρίσκονται στην περιφέρεια της νήσου οπότε όποιος καταφέρει να τα ελέγξει θα καταφέρει να είναι και ο νικητής στο μεγάλο νησί. Βέβαια θα πρέπει να μην αγνοούμε και τη στρατιωτική ισχύ. Αυτός που θα υπερέχει στρατιωτικά θα καταφέρει να ελέγξει και τις παραγωγικές χώρες ενέργειας, και θα έχει το απόλυτο πλεονέκτημα. Ίσως γι’ αυτό και οι USA με προπορεία 35 ετών(ο πρώτος πόλεμος του κόλπου το 1990 ενώ οι μελετητές αναφέρουν πως τα αποθέματα πετρελαίου «σβήνουν» το 2025) χρησιμοποιούν ήδη τη στρατιωτική τους δύναμη για να πάρουν ένα ισχυρό μελλοντικό μερίδιο ενέργειας.<br />
<br />
<br />
Αυτήν τη στιγμή πέρα από την Ε.Ε και τη γηραιά ήπειρο που συνασπίζεται για να αποτελέσει μελλοντική υπερδύναμη, υπάρχουν χώρες στη περιφέρεια της μεγαλονήσου όπως η Κίνα, η Ιαπωνία, η Ινδία, ο σύνδεσμος των Αραβικών χωρών καθώς και το Ιράν, που θα διαδραματίσουν σπουδαίο ρόλο. Και να μην ξεχνάμε ποτέ τη Ρωσία, παραδοσιακή υπερδύναμη αλλά και χώρα που έχει εδάφη και στη περιφέρεια αλλά και το κυριότερο κομμάτι της Heartland. Θα επικρατήσει όποιος έχει τα περισσότερα ενεργειακά αποθέματα στην κατοχή του(άρα εδάφη και ένοπλες δυνάμεις που τα υπερασπίζονται), φυσικά σύνορα κοντά σε άλλες πηγές ενέργειας όπως η Αφρική, μεγάλο πληθυσμό, πολιτική σταθερότητα, οικονομική και τεχνολογική δύναμη και ισχυρά αισθήματα πατριωτισμού των κατοίκων του.<br />
<br />
Από την αρχαιότητα κιόλας όπως η αρχαία Αίγυπτος, Ελλάδα και Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, όποιος ήλεγχε είτε γεωπολιτικά σημεία(στενά, θάλασσα, φυσικά περάσματα) είτε είχε καλή διπλωματία και στρατιωτική ισχύ, αποτελούσε τη τότε υπερδύναμη. Στο 20 αιώνα οι δύο Παγκόσμιοι πόλεμοι μαρτυρούν την ανάγκη των λαών να ελέγξουν πλέον τις πηγές ενέργειας(Γ’ Ράιχ επεκτάθηκε σε Αίγυπτο και Ρουμανία, Ρωσία για τα πετρέλαια χωρίς να υπάρχει ιδιαίτερος λόγος και μάλιστα τόσο σύντομα, που οι μελετητές λένε πως ήταν και το κυριότερο λάθος). Στο μέλλον πλέον όποιος επιθυμεί να γίνει/παραμείνει υπερδύναμη θα πρέπει να συνδυάσει και τα δύο παραπάνω με κύριο στόχο : το συνεχόμενο και πλήρη έλεγχο των πλουσιότερων πηγών ενέργειας στην Ευρασία.<br />
<br />
Κ.Καλτσάς<br />
<br />
Μέρος πρώτο<br />
<br />
Συνέχεια<br />
<br />
Δεύτερο μέρος <a href="http://iknowgr.blogspot.gr/2015/12/rimland-rimland.html" target="_blank">Η θεωρία της Rimland. Από την εφαρμογή της Rimland, στον έλεγχο της ενέργειας </a>Μέρος (2) <br />
<br />
Τρίτο μέρος <a href="http://iknowgr.blogspot.gr/2016/01/rimland-rimland.html" target="_blank">Η εφαρμογή της Rimland στην Ανατολική Μεσόγειο</a> (3)<br />
<br />
<div class="s3gt_translate_tooltip" id="s3gt_translate_tooltip" is_mini="true" style="left: 18px; opacity: 0; position: absolute; top: 468px;">
<div class="s3gt_translate_tooltip_mini" id="s3gt_translate_tooltip_mini_logo" title="Translate selected text">
</div>
<div class="s3gt_translate_tooltip_mini" id="s3gt_translate_tooltip_mini_sound" title="Play" title_play="Play" title_stop="Stop">
</div>
<div class="s3gt_translate_tooltip_mini" id="s3gt_translate_tooltip_mini_copy" title="Copy text to Clipboard">
</div>
<link href="chrome://s3gt/skin/s3gt_tooltip.css" rel="stylesheet" type="text/css"></link></div>
</div>
i-know.grhttp://www.blogger.com/profile/07400229464291980397noreply@blogger.com0